1. TOPIK 1 PERKEMBANGAN SENI KANAK-KANAK
1.1 KANAK-KANAK DAN SENI VISUAL
Kanak-kanak dilahirkan dengan mempunyai sifat yang dinamik serta berkembang
mengikut fitrah semula jadi proses tumbesaran mereka. Hasil kerja seni visual yang
dihasilkan berfungsi sebagai alat komunikasi dan merupakan refleksi pemikiran
kanakkanak.
1.2 KEPENTINGAN PENGAJARAN MATA PELAJARAN
PENDIDIKAN SENI VISUAL KEPADA KANAK-KANAK
(a) Aspek Kognitif
Penganjuran aktiviti seni visual yang tersusun dan terancang dapat melahirkan kanak-
kanak yang empunyai keupayaan menyelesaikan masalah serta mampu membuat
penilaian dan bijak membuat keputusan.
(b) Aspek Fizikal
Penggunaan alat dan bahan memberikan satu bentuk latihan berkesan kepada otot
tangan (psychomotor) dan koordinasi tangan serta mata.
(c) Aspek Kreativiti
Latihan dan projek yang bersifat terbuka dapat membantu murid untuk mengembangkan
aspek kreativiti mereka. Aktiviti dan projek di dalam pendidikansenivisual
mengutamakan proses, berbanding dengan hasilan akhir.
(d) Aspek Persepsi
murid boleh mempertingkatkan dan menajamkan penggunaan pancaindera dan deria
melalui proses penghasilan dan hasilan seni, produk dan objek yang terdapat di
sekeliling mereka.
(e) Aspek Sosial dan Emosi
Murid boleh berinteraksi dan meningkatkan keupayaan bersosial selain meningkatkan
keyakinan diri. Mata pelajaran pendidikan seni juga menganjurkansemangat ekerjasama
di dalam aktiviti berkumpulan yang dibentuk.
1.3 KANAK-KANAK DAN SENI LUKIS
(a) Melukis sebagai Medium Komunikasi
Lukisan merupakan bentuk komunikasi awal kanak-kanak sebelum mereka berupaya
untuk bertutur. Ianya dijadikan alat perhubungan yang berkesan untuk berinteraksi.
(b) Melukis sebagai Cara Mencapai Kepuasan Diri
Melukis merupakan aktiviti yang mampu memberikan kepuasan kepada kanak-kanak.
Melalui lukisan, kanak-kanak dapat meluahkan perasaan dan emosi selain dapat
membina kekuatan otot. Aktiviti sebegini juga dapat membantu menajamkan daya intuisi
kanak-kanak.
(c) Melukis untuk Meningkatkan Daya Penguasaan Kendiri (Self Esteem)
Aktiviti melukis dapat memberikan kepuasan kepada kanak-kanak dalam meluahkan
apa yang dilihat lalu dipindahkan semula dalam bentuk dan rupa imej yang unik
mengikut tahap pemahaman mereka.Melalui aktiviti melukis, kanak-kanak dapat
meningkatkan daya sensitiviti pancaindera.
1.4 PERKEMBANGAN ARTISTIK KANAK-KANAK
1.4.1 Teori Perkembangan Artistik oleh Hurwitz dan Day
(a) Peringkat Manipulatif atau Zaman Awal Kanak-kanak (2-4 Tahun) kanak-kanak tidak
mempunyai kawalan pada pergerakan tangan.
Lukisan yang dihasilkan juga selalunya tidak terkawal dan banyak terdapat di dinding, di

2. atas meja dan kertas lukisan dengan menggunakan pelbagai jenis bahan dan medium
seperti krayon, pensil serta bahan-bahan lain. -tidak bersifat realistik dan banyak
menggunakan lukisan garisan bagi menggambarkan sesuatu imej.
-terdapat empat peringkat contengan pada peringkat manipulatif iaitu contengan garisan
tidak terkawal, contengan garisan terkawal, contengan rupa terkawal dan contengan
rupa.
(b) Peringkat Membuat Simbol (6-9 Tahun)
kanak-kanak mula beralih ke peringkat menghasilkan simbol. Pada peringkat ini, kanak-
kanak sangat terpengaruh dengan keadaan sekelilingnya.
(c) Pra-Remaja (10-13 Tahun)
Terdapat percubaan untuk melukis figura dengan saiz yang betul.
Lukisan figura pula mula dilukis dengan menitikberatkan daya saiz sebenar objek.
1.4.2 Teori Perkembangan Artistik Kanak-kanak oleh Lowenfeld dan Britain
(a) Peringkat Scribbling (2-4 Tahun)
Pada peringkat ini kanak-kanak menghasilkan contengan secara rawak dan tidak
terkawal. mereka mula melukis dari peringkat contengan kepada lukisan garisan lurus
dan melintang kepada melukis bulatan.
(b) Peringkat Preschematic (4-7 Tahun)
Peningkatan daripada contengan bulatan kepada percubaan pertama untuk melukis
objek yang terdapat di sekelilingnya dengan menggunakan garisan.
(c) Peringkat Schematic (7-9 Tahun)
Lukisan mula dihasilkan mengikut skema atau konsep tertentu.
Penekanan lebih diberikan kepada cara penyusunan objek dalam imej selain daripada
imej manusia dan objek yang terdapat disekelilingnya. lukisan yang dihasilkan adalah
spontan, bebas dan berskala besar.
(d) Peringkat Dawning Realism atau The Gang Age (9-12 Tahun)
kanak-kanak terus melukis dengan mengekalkan konsep dan skema tertentu. imej yang
dilukis secara realistik dan teliti. Imej lukisan mula mengecil dari segi saiz dan kanak-
kanak mula menunjukkan sifat kritikal dengan hasil karya sendiri. Mereka mula
membandingkan karya dengan karya rakan sebaya dan ini menjadikan mereka berhati-
hati dan sedikit individualistik serta menitikberatkan kualiti karya yang dihasilkan.
(e) Peringkat Pseudonaturalistic atau Reasoning (12-14 Tahun)
Pada peringkat ini, kanak-kanak mula peka dengan konsep realistic di dalam
menghasilkan lukisan. Mereka menitikberatkan konsep kedudukan dan saiz rasional
imej. Mereka lebih gemar untuk melukis melalui konsep peniruan atau melalui objek di
hadapan mata berbanding dengan lukisan menerusi imaginasi.
(f) Peringkat Period If Decision atau Adolescent Art in High School (14-17 Tahun)
Peringkat ini merupakan peringkat penekanan terhadap proses penghasilan karya seni
dan penciptaan objek. Peringkat ini memperlihatkan kematangan di dalam membuat
keputusan dan pemilihan bahan yang sesuai untuk menghasilkan karya seni.
1.4.3 Teori Perkembangan Artistik Kanak-kanak oleh Georges-
Henri Luquet
(a) Peringkat Fortuitous Realism
Peringkat ini ialah peringkat awal lukisan kanak-kanak di mana imejan yang cuba
dihasilkan pada peringkat contengan telah membentuk imej dan objek yang hampir
sama dengan objek sebenar.

3. (b) Peringkat Failed Realism
Imej yang diperolehi secara tidak sengaja diperbaiki dan diperhalusi bagi mendapatkan
imej sebenar. Lukisan yang hampir sama dihasilkan berulang kali.
(c) Peringkat Intelectual Realism
Pada peringkat ini kanak-kanak mula melukis mengikut apa yang mereka tahu dan apa
yang mereka lihat. Bentuk lukisan yang lebih ringkas namun dilukis dengan agak baik.
(d) Peringkat Visual Realism
Melukis imej yang mempunyai perspektif dan kadar banding.
Percubaan untuk melukis imej 3 dimensi di atas kertas lukisan dapat dilihat pada
peringkat ini dan percubaan melukis imej secara 3 dimensi dianggap satu kejayaan dan
pencapaian baik.
1.5 KEINGINAN ASAS KANAK-KANAK
(a) Untuk Bergerak, Berjaya dan Diiktiraf, Diterima dan Disanjung (hasil karya
di[uji,dipamerkan)
(b) Untuk Bersaing, Ketangkasan Fizikal dan Memahami (pertandingan)
(c) Untuk Meneroka, Pencapaian Kreatif dan Meluahkan Perasaan (beri peluang
meneroka dan bereksperimentasi.
TOPIK 2 TEORI-TEORI DALAM SENI
2.1 DEFINISI SENI
Seni boleh dirujuk sebagai suatu proses dan manifestasi kepada ekspresi diri, penilaian
yang menentukan elemen-elemen yang wajar diketengahkan di dalam hasil seni, di
dalam menyampaikan idea, emosi, perasaan, kepercayaan di dalam bentuk yang
difikirkan paling efektif.
2.2 CIRI-CIRI PERKEMBANGAN
Pergerakan estetik awal kanak-kanak mempunyai kaitan langsung dengan emosi
mereka kerana resepsi deria yang mengeluarkan isyarat tersebut selalunya mempunyai
hubungan terus dengan bahagian otak yang merangsang emosi.
2.3 PERKEMBANGAN ESTETIK
Luahan estetik kanak-kanak amat berbeza dengan pergerakan badan yang biasa. Di
dalam kehidupan seharian, kita berkomunikasi secara verbal ataupun bukan verbal.
Komunikasi bukan verbal melibatkan pergerakan tangan, memek muka, pandangan
mata dan pergerakan bahagian badan yang lain. Pergerakan estetik pula menjurus
kepada isyarat virtual. Isyarat virtual ini merupakan jendela kepada emosi dalaman
kanak-kanak dan juga jiwa dan pemikiran mereka.
2.4 PERKEMBANGAN ARTISTIK
(a) Faktor sosioekonomi mempunyai pengaruh yang amat terbatas dalam peringkat awal
pertumbuhan kanak-kanak. Kanak-kanak lelaki dan perempuan didapati melukis dengan
cara yang sama di peringkat awal pertumbuhan.
(b) Lukisan kanak-kanak dapat memberi lebih banyak maklumat tentang perkembangan
mereka daripada catan kerana ianya menggunakan krayon, pensil dan pen. Alatan ini
lebih mudah dikawal oleh kanak-kanak daripada berus dan warna.
(c) Terdapat pertindihan yang agak ketara di antara peringkatperingkat perkembangan.
Lukisan kanak-kanak mungkin mempunyai elemen dua peringkat serentak dan tidak

4. semestinya elemen satu peringkat perkembangan sahaja.
2.5 TEORI-TEORI KOGNITIF
2.5.1 Teori Gestalt- Prinsip asas teori ini menitikberatkan keseluruhan daripada
sebahagian. Dalam erti kata lain, melihat sesuatu objek secara keseluruhan (contohnya
rumah) memberi makna yang lebih mendalam daripada melihat komponenkomponen
individu (tiang, lantai, dinding, pintu, tangga). Proses melihat secara keseluruhan
melibatkan proses kognitif – minda membuat anjakan daripada memahami setiap
komponen dalam menghasilkan makna daripada pandangan yang menyeluruh.
Hukum-hukum Teori Gestalt
(a) Hukum Pragnanz
Hukum Pragnanz menyatakan bahawa apabila individu berhadapan dengan
pengalaman yang baru, persepsi individu tersebut adalah tidak teratur.
(b) Hukum Persamaan (Similarity)
Konsep hukum persamaan adalah lebih mudah untuk difahami.
Individu akan lebih cenderung untuk mengklasifikasikan rangsangan yang mempunyai
persamaan di dalam kumpulan yang sama.
(c) Hukum Keintiman (Proximity)
Mengikut hukum keintiman, pengklasifikasian setiap rangsangan adalah berdasarkan
elemen jarak dan hubungan. Rangsanganrangsangan yang mempunyai hubung kait di
antara satu sama lain akan diletakkan di dalam kumpulan yang sama.
(d) Hukum Lengkap (Closure)
Hukum lengkap menganjurkan bahawa individu cenderung untuk meletakkan
rangsangan yang telah lengkap di dalam kumpulan yang sama.
(e) Hukum Kesinambungan Positif (Good Continuation)
Hukum ini menyatakan bahawa sifat sesuatu rangsangan tidak akan berubah, dan pada
masa yang akan datang sifat yang sama akan dikekalkan. Contohnya, garis yang lurus
dilihat sebagai akan tetap lurus pada masa yang akan datang dan tidak akan berubah
sifatnya.
(f) Hukum Ciri-ciri Bahagian (Membership Character)
Di dalam hukum ini, individu akan mentafsir sesuatu berdasarkan pandangan mereka
secara keseluruhan terhadap sesuatu objek
tersebut, dan bukannya melihat setiap bahagian daripada keseluruhan objek tersebut.
- Teori Gestalt juga
mempunyai hubungan yang rapat dengan pandangan konstruktivis dan banyak
diaplikasikan di dalam kaedah penyelesaian masalah.
- Di dalam konteks pembelajaran seni visual, teori Gestalt bukan sahaja melihat kepada
produk atau hasil kerja tetapi memberikan penekanan yang tinggi ke atas proses
penghasilan produk itu sendiri.
2.5.2 Teori Sosial-Interaksi Piaget(ahli epistemologi genetik di dalam bidang biologi dan
falsafah.)
-Piaget merumuskan bahawa kanak-kanak kecil bukanlah tidak mempunyai kapasiti
untuk berfikir, cuma kanak-kanak dewasa mempunyai lebih pengalaman yang
mengasah minda mereka.
Jawapan kanak-kanak kecil berbeza daripada kanak-kanak dewasa kerana cara berfikir

5. mereka yang berbeza. - prinsip penyelidikan biologinya :
(a) Penyerapan (Assimilation) dan Ubahsuai (Accommodation)
Piaget menjelaskan dua proses yang digunakan oleh individu sepanjang hayat dalam
menyesuaikan diri mereka dengan persekitaran, iaitu asimilasi (assimilation) dan
akomodasi (accommodation). Kedua-dua proses ini sentiasa berlaku dalam diri individu
dan sentiasa menimbulkan ketegangan yang memerlukan penyelesaian. Hasil daripada
penyelesaian kepada ketegangan ini akan mempengaruhi perkembangan kognitif.
(b) Refleksi, Skema, Struktur dan Hierarki
Piaget juga mengemukakan hipotesis bahawa setiap bayi dilahirkan dengan skema
fungsi yang dikenali sebagai refleksi. Refleksi pada bayi ini berfungsi dalam membantu
menyesuaikan diri dengan persekitaran yang baru (daripada dunia janin ke dunia
sebenar). Apabila bayi mula biasa dengan persekitaran yang baru, refleksi ini akan
digantikan dengan skema tersusun.
Perkembangan Kebolehan Kognitif
(a) Peringkat Deria-Pergerakan (0-2 Tahun)
Kanak-kanak masih belum dapat menguasai simbol ataupun bahasa untuk menamakan
objek di sekitarnya. Satu-satunya cara interaksi dengan persekitaran ialah melalui kesan
deria dan gerak-gerinya.
Apabila umur bayi meningkat 10 bulan, bayi tersebut mula memahami konsep ‘kekal’
(permanence) iaitu kesedaran bahawa walaupun sesuatu objek hilang daripada
pandangannya, objek tersebut tidak ghaib begitu sahaja.
(b) Peringkat Pra-olahan (2 – 6 Tahun)
Di peringkat ini, kanak-kanak telah mula menguasai bahasa dan menggunakan nama
untuk panggilan objek di sekelilingnya.
Walaupun begitu, penguasaan ini masih baru dan terbatas dan akan berkembang
sepenuhnya sehinggalah kanak-kanak tersebut mencapai peringkat pengolahan formal.
(c) Peringkat Pengolahan Konkrit (7 – 11 Tahun)
Kebolehan kanak-kanak menguasai konsep pengekalan tentang paduan, nombor, berat
dan padatan. Kebolehan ini membantu mereka memahami konsep lain yang lebih rumit
seperti susunan
angka, pengklasifikasian bahan mengikut sifat, serta kemampuan melihat sesuatu
perkara daripada pelbagai perspektif.
d) Peringkat Pengolahan Formal (12 Tahun ke Atas)
Kanak-kanak ini mencapai tahap kemuncak kecerdasan mental di penghujung zaman
remaja, namun kekurangan pengalaman mengehadkan pengetahuan dan kebolehan
mereka untuk menggunakan apa yang mereka tahu. Di peringkat ini juga,
perkembangan fizikal kanak-kanak adalah lebih pantas berbanding perkembangan
mental apabila mereka mula melangkah ke awal alam remaja.
Pendekatan Teori Sosial-Interaksi Piaget dalam Pembelajaran
(a) Peringkat Pra-olahan (2-6 Tahun)
Imaginasi kanak-kanak adalah sangat tinggi pada peringkat praolahan, iaitu apabila
kanak-kanak mencapai umur dua hingga enam tahun. Adalah penting bagi guru-guru
prasekolah ataupun ibu bapa menggalakkan kanak-kanak untuk berimaginasi kerana
secara tidak langsung ia juga akan menggalakkan daya cipta kanak-kanak.
(b) Peringkat Pengolahan Konkrit
Di peringkat ini, kanak-kanak mempunyai kepetahan bercakap yang sangat tinggi dan

6. sentiasa ingin bertutur untuk menarik perhatian.
Namun begitu, di dalam kelas yang sama mungkin ada sebilangan kanak-kanak yang
sangat petah bertutur dan sangat aktif, manakala sebilangan lagi lebih suka
mendiamkan diri.
(c) Peringkat Pengolahan Formal (12 Tahun ke Atas)
Di peringkat ini, pelajar telah mula faham konsep-konsep abstrak dan mula membentuk
identiti diri. Mereka mula memahami kepentingan falsafah hidup dan prinsip, politik dan
konsep agama. Guru boleh membantu dengan mengadakan perbincangan dalam
topiktopik ini agar dapat dijadikan panduan oleh pelajar. Antara bentuk perbincangan
ialah membantu dalam menentukan hala tuju pelajar, persediaan yang perlu dilakukan
serta menetapkan matlamat.
Pendekatan Konstruktivis
Pendekatan Konstruktivis dalam Pengajaran
Bruner telah menggariskan tiga prinsip utama di dalam konteks pembelajaran
menggunakan pendekatan konstruktivis.
1. Pengajaran perlu menitikberatkan pengalaman pelajar serta mengikut konteks
kesanggupan pelajar untuk belajar (kesediaan).
2. Pengajaran perlu mengikut struktur atau urutan yang mampu difahami oleh pelajar
dengan mudah (organisasi).
3. Pengajaran perlu dirangka untuk memudah cara penghasilan ilmu (melangkaui
maklumat yang dibekalkan guru).
Kaedah ini mengaplikasikan empat cara tertentu di dalam penyampaian sesuatu topik.
1. Menekankan perbezaan iaitu melatih pelajar agar bijak membezakan jenis dan sifat
maklumat yang diterima.
2. Menstruktur maklumat agar lebih mudah diterima dan difahami
3. Susunan paling berkesan di dalam menyampaikan material pengajaran
4. Sifat dan bentuk ganjaran (reward) atau hukuman (punishment)
yang akan dikenakan sekiranya pelajar berjaya atau gagal melakukan sesuatu.
TOPIK 3 BAHASA TAMPAK (ASAS-ASAS SENIREKA)
- Unsur-unsur seni reka terdiri daripada enam elemen asas yang penting dalam
penggubahan sesuatu karya seni visual iaitu:
• Garisan
• Rupa
• Bentuk
• Jalinan
• Ruang
• Warna
- Garisan ialah cantuman dari satu titik ke titik yang lain dengan mempunyai jarak-jarak
tertentu. Aplikasi berbagai jenis garisan dapat mencipta rupa, jalinan, ton, corak serta
menimbulkan gambaran bentuk, ruang dan gerakan dalam seni visual.
- Rupa
Rupa mesti mempunyai garisan luar (outline) dan sempadan yang mengelilinginya.
Ianya dapat dikategorikan kepada rupa geometri dan organik. Rupa geometri lebih
kepada rupa yang mempunyai sudut dan penjuru. Rupa organik pula yang mempunyai
rupa bebas dan tidak terikat pada bentuk yang khusus. Rupa ialah sesuatu kawasan
yang berbeza dari ruang di sekeliling dan bersifat 2-D (tidak berjisim). Merupakan hasil

7. pertemuan antara penghujung garisan dan permulaannya.
Bentuk mempunyai struktur jisim dan isipadu. Terdapat 2 jenis bentuk iaitu bentuk
konkrit dan bentuk ilusi. Bentuk dapat dihasilkan melalui lukisan, catan, arca, komputer
dan kraf tradisi. Bentuk konkrit ialah bentuk sebenar yang bersifat 3 dimensi. Bentuk ilusi
ialah bentuk yang dilihat melalui gambar atau ilustrasi. Ianya bersifat rata dan boleh
dihasilkan melalui lakaran, catan dan
lukisan berkomputer 3 dimensi.
Jalinan merujuk kepada kesan yang terdapat pada permukaan sesuatu objek. Ia dapat
menunjukkan kesan rasa dan ekspresi sesuatu objek kepada kita. Jalinan terbahagi
kepada dua iaitu; jalinan sentuh dan jalinan tampak. Jalinan sentuh ialah jalinan yang
dapat dirasai melalui sentuhan, contohnya kulit buah durian (alam semula jadi) dan
jahitan sulaman (alam buatan manusia). Jalinan tampak pula jenis jalinan yang hanya
dapat dilihat tetapi tidak dapat dirasa melalui sentuhan.
Ruang merupakan kawasan yang dikelilingi oleh garisan, atau kawasan kosong di
sekeliling objek, atau jarak antara dua objek.
warna ialah pigmen pewarna kimia yang bertindak balas pada sesuatu permukaan.
warna terbahagi kepada tiga kumpulan utama iaitu warna asas, warna sekunder dan
warna tertier. Warna asas terdiri daripada warna biru, merah dan kuning; dan ianya
boleh menghasilkan warna sekunder dan warna tertier. Warna sekunder pula terdiri
daripada warna hijau, jingga dan ungu; dan dapat dihasilkan daripada campuran dua
warna asas. Sementara itu, warna tertier terhasil daripada percampuran warna asas dan
sekunder.
PRINSIP-PRINSIP REKAAN
-Harmoni wujud di alam sekeliling apabila munculnya susunan atau ulangan unsur-unsur
seni mengikut cara atau gaya yang tertentuTujuan menghasilkan kesan harmoni adalah
untuk menarik perhatian pada sesuatu gubahan, objek atau imej.
- Kontra wujud apabila salah satu daripada unsur-unsur seni mempunyai ciri-ciri yang
bertentangan di antara satu sama. Ianya bertujuan untuk menimbulkan kesan yang
menarik pada sesebuah karya seni. Kontra berkait rapat dengan penegasan (semakin
tinggi kadar kontra semakin jelas penegasan).
- penegasan ialah sesuatu yang boleh menarik perhatian dan tumpuan kepada
pemerhatian tampak. Ianya berfungsi sebagai daya penarik, pemusatan karya,
mengelak kebosanan dan menjadikan gubahan lebih dramatik.
Imbangan ialah keadaan gubahan yang sama sempadan, sama berat dan graviti, sama
kecerahan warna, sama padan dan sama gaya penampilan.
Terdapat tiga jenis imbangan iaitu imbangan simetri, imbangan tidak simetri dan
imbangan semua arah.
Pergerakan wujud apabila terdapatnya keadaan yang bergetar, bergoyang, bergegar,
berayun, bersinar-sinar dan sebagainya.
Pergerakan bertujuan untuk memberi ‘nyawa’, rupa dan bentuk visual dalam seni
tampak dua dimensi.
Kepelbagaian merupakan keadaan penggabungan pelbagai gaya, nilai dan idea yang
berbeza. Susunan atau ulangan unsur-unsur seni yang bertentangan arah dan berbeza
saiznya akan mewujudkan kepelbagaian.
Kesatuan merupakan olahan motif atau ulangan unsur-unsur seni secara sistematik,
berpandukan grid berdasarkan tema atau idea sesuatu hasil karya. Susun atur yang

8. kemas, teratur, lengkap dan sempurna dapat mewujudkan kesatuan.
ORGANISASI REKAAN
Komunikasi visual merujuk kepada pembelajaran yang membolehkan pelajar
berkomunikasi secara visual melalui hasil kerja seni. Komunikasi visual terdiri daripada
dua tumpuan utama iaitu; reka bentuk grafik dan multimedia. Reka bentuk grafik meliputi
pengenalan reka bentuk grafik, poster, simbol, logo dan maskot, kaligrafi, tipografi,
pembungkusan, grafik persekitaran, ilustrasi, dan komputer grafik.
Poster merupakan reka bentuk komunikasi yang berfungsi menyampaikan mesej dan
intipati daripada gubahan idea. Ianya juga merupakan elemen dalam promosi, kempen
dan sebagainya.
Simbol
Ialah reka bentuk grafik yang diringkas dan dipermudahkan daripada imej sumber alam
semula jadi dan alam buatan manusia.
Simbol terdiri daripada flora dan fauna serta benda-benda yang terdapat di sekeliling
manusia. Ianya lebih ringkas dan mudah daripada tanda yang menggunakan teks.
Logo
Logo ialah visual grafik yang menjadi identiti kepada firma perniagaan, kelab, persatuan,
organisasi dan bandan-badan tertentu.
Maskot
Maskot pula digunakan untuk menarik minat pada sesuatu sambil menampilkan ciri-ciri
kemesraan.
Tipografi (Muka Taip)
Tipografi merupakan seni menyusun atur atau merekaletak sesebuah muka surat
dengan menggunakan huruf untuk mendapatkan hasil yang menarik. Terdapat 3
kumpulan muka taip yang diaplikasikan dalam rekaan grafik iaitu muka taip serif, san
serif dan hiasan.
Pembungkusan boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu pembungkusan jenis lembut
dan pembungkusan jenis keras.
Pembungkusan seni lembut terdiri daripada beg plastik, kertas, plastik pembalut dan
kertas pembalut. Manakala pembungkusan jenis keras terdiri daripada kotak, tin, botol
dan sebagainya.
Grafik Persekitaran
Ialah reka bentuk grafik yang ada pada alam sekeliling. Ianya berkonsepkan
pengiklanan untuk menyampaikan maklumat di samping mempromosi kepada pembaca
dan pengguna.
Ilustrasi
Ilustrasi merupakan seni yang menggambarkan idea dan kata-kata dalam bentuk
gambar. Pada zaman dahulu, ilustrasi digunakan untuk merakamkan legenda dan
peristiwa bersejarah. Kini ianya lebih bersifat komersial dan berkembang pesat seiring
dengan penemuan teknik percetakan.
Komputer Grafik
Komponen grafik dalam perisian menggunakan komputer grafik ialah teks, warna,
bentuk, ilustrasi dan garisan yang boleh membantu pelajar. Penggunaan komputer
grafik membantu pelajar meningkatkan mutu hasil kerja kerana komponen grafik telah
tersedia dalam pelbagai perisian.
Multimedia

9. Multimedia ialah penggunaan komputer untuk sesuatu persembahan dengan
menggunakan sokongan teks, grafik, audio dan video. Ianya menggunakan rangkaian
hubungan dan alat untuk membolehkan pengguna melayari, berinteraksi, mencipta dan
berkomunikasi.
KRAF TRADISIONAL DAN DIMENSI BARU
Tembikar/Seramik
merupakan hasil kraf tradisional yang paling awal dapat dikesan oleh tamadun manusia.
Ia menggunakan tanah liat yang didapati di kawasan persekitaran atau tepian sungai,
sawah dan sebagainya. objek ini berfungsi sebagai bekas kegunaan harian, hiasan dan
dalam kematian.
Anyaman
adalah warisan yang terkenal di kawasan luar bandar terutamanya di negerinegeri
Terengganu, Perak, Melaka dan Kedah. Anyaman bukanlah produk tetapi lebih
merupakan kemahiran dalam penghasilan produk. Biasanya produk yang dianyam
diperbuat daripada daun mengkuang atau pandan, dan dijadikan sebagai perkakas atau
objek harian seperti tikar, tudung saji dan sebagainya.
Ukiran
Merupakan sejenis seni warisan yang menerapkan unsur-unsur alam sekitar yang
menjadi identiti ukiran mereka. Antara motifnya ialah awan larat yang mempunyai unsur-
unsur flora dan fauna, kosmo, geometri dan lain-lain.
Tekat
Tekat lebih dikenali sebagai tekat bersuji atau sulaman timbul. Ia merupakan seni
sulaman benang pada kain dasar dan dibentuk dengan menggunakan kertas yang
diliputi benang emas.
Batik
Produk batik mempamerkan kreativiti dan kehalusan seni tekstil yang tinggi. Tidak
hairanlah ia menjadi salah satu produk pelancongan yang terlaris. Di antara jenis-jenis
batik termasuklah batik tulis/lukis, terap/blok, pelangi, skrin dan sebagainya. Motif yang
digunakan adalah seperti flora dan fauna, geometri dan sebagainya.
Tenunan
Tenunan adalah proses menjalinkan sehelai benang sehingga menjadi sebidang kain.
Tenunan merupakan hasilan jalinan benang losen (benang dasar) dengan benang
pakan (benang sisip).
REKA BENTUK DALAMAN DAN LANSKAP
Salah satu cara peningkatan kehidupan dalam kediaman atau ruang awam supaya
dapat meningkatkan status ruang tersebut agar selesa, selamat dan sesuai dengan cita
rasa pemiliknya. Reka bentuk ruang dalaman terhasil daripada kombinasi beberapa
elemen asas seni bina seperti tiang, dinding, lantai, siling dan atap.

10. Kategori reka bentuk hiasan dalaman terbahagi kepada dua iaitu reka bentuk ruang
kediaman dan reka bentuk ruang awam dan komersil.
REKABENTUK PERSEKITARAN
Lanskap
Lanskap merupakan pemandangan yang boleh dilihat secara semula jadi ataupun
buatan manusia. Ianya boleh dibahagikan kepada beberapa kategori yang merangkumi
lanskap, kediaman, komersial, institusi, pinggir jalan dan kemudahan awam.
Jenis-jenis Lanskap
Lanskap lembut merangkumi penggunaan tumbuh-tumbuhan yang
meliputi pelbagai jenis pokok, tumbuhan renek dan tumbuhan tutup
bumi. Satu lagi jenis lanskap ialah lanskap keras atau kejur.
Peranan dan Fungsi Lanskap
Secara umumnya, lanskap mempunyai beberapa fungsi dan peranan utama.
(a) Fungsi Fizikal Tumbuhan Lanskap
• mengawal hakisan tanah
• memberi perlindungan dan teduhan
• meredakan iklim
• mengawal pencemaran alam
• menjadi tirai dan dinding
• mengarah pergerakan atau petunjuk arah
• imbangan ekologi dan kehidupan fauna
(b) Fungsi Estetik Tumbuhan Lanskap
• membentuk ruang
• merangka pemandangan
• melembutkan
• mengikat bangunan dan struktur dengan permukaan bumi
• menjadi penyatu pelbagai elemen
(c) Fungsi Ekonomi Tumbuhan Lanskap
Selain daripada yang dinyatakan di atas, tumbuhan lanskap mampu menyediakan
pemandangan yang baik dan indah serta memberikan faedah kepada masyarakat dan
negara dari segi rekreasi, kesihatan, pendidikan dan pelancongan.
TOPIK 4 MENINGKATKAN DAYA IMAGINATIF KANAK-KANAK
4.1 kanak-kanak perlu dibekalkan dengan alatan yang bersesuaian untuk dapat
merangsang daya imaginasi mereka. Kreativiti dapat dihasilkan dengan
memanipulasikan objek alam.
4.1.1 Pelbagai Jenis Alat dan Media
(a) Alatan Asas
Alatan-alatan asas seperti kertas lukisan, berus, warna dan krayon.
(b) Gambar
Gambar-gambar foto ini bolehlah digunakan daripada imej yang pelbagai, contohnya
gambar keluarga, haiwan, bangunan, pemandangan dan pelbagai lagi objek alam yang
lain. Pelajar meniru imej di dalam foto untuk dimanifestasikan di dalam karya lukisan

11. mereka.
(c) Rakaman Video dan Penggunaan ICT
guru boleh menggunakan rakaman video dan menayangkan kepada para pelajar di bilik
media atau bilik pandang dengar yang terdapat di sekolah-sekolah.
Penggunaan ICT merujuk kepada penggunaan alatan digital dan elektronik dengan
memanipulasikan perisian-perisian yang ada. penggunaan komputer, pengimbas,
kamera digital, pencetak dan Internet pembelajaran yang lebih kreatif dan
menyeronokkan.
4.2 PENGALAMAN DERIA
Setiap insan normal mempunyai lima deria iaitu deria rasa, deria bau, deria dengar,
deria lihat dan deria sentuh.
Penggunaan deria yang baik akan dapat melahirkan kanak-kanak yang mampu
membuat pemerhatian secara aktif, dan ianya menggalakkan interaksi yang kritis dan
kreatif dengan alam, alat dan bahan.
4.2.1 Cara Belajar
4.2.1.1 Belajar Secara Visual
Pelajar visual, secara amnya, dapatlah diklasifikasikan sebagai pelajar yang gemar
menggunakan deria penglihatan lebih daripada deria yang lain untuk mendapatkan
maklumat semasa proses pembelajaran berlaku. Pelajar di dalam golongan ini lebih
cenderung menggunakan maklumat bertulis, nota, diagram dan gambar.
4.2.1.2 Belajar Secara Auditori
Pelajar auditori mendengar dengan tekun untuk memahami, dan proses menulis nota
dilakukan kemudian. Adakalanya pelajar auditori tidak memahami maklumat bertulis dan
perlu mendengar dengan sendiri penjelasan guru.
4.2.1.3 Belajar Secara Kinestetik
Pelajar golongan ini dapat belajar dengan lebih efektif melalui sentuhan dan pergerakan.
golongan ini memerlukan aktiviti yang lebih berbentuk hands-on.
TOPIK 5 KREATIVITI DAN KANAK-KANAK
5.1 KREATIVITI
Lowenfeld (1975) percaya bahawa setiap kanak-kanak dilahirkan kreatif. Penyataan ini
disokong dengan sifat semula jadi kanakkanak yang gemar meneroka, dan penuh
dengan perasaan ingin tahu.
5.2 PENGERTIAN KREATIVITI
Kreativiti berasal daripada perkataan Latin iaitu “creare” yang membawa maksud
“membuat”. Manakala daripada perkataan Greek pula “creare” bermaksud “memenuhi’.
Kamus Dewan, (2002) mentakrifkan kreativiti sebagai satu kemampuan (kebolehan)
mencipta daya kreatif, kekreatifan manakala kreatif pula sebagai mempunyai kebolehan
mencipta, menghasilkan dan mengembangkan sesuatu idea baru dan asli.
Kesimpulannya kreativiti adalah kebolehan dan kemampuan seseorang menghasilkan
sesuatu yang kreatif, baru dan asli. Ada juga pendapat yang mentakrifkan kreatif dan
kreativiti sebagai penghasilan sesuatu yang tidak ada sebelumnya.
5.3 PANDANGAN TOKOH-TOKOH SENI VISUAL MENGENAI
KREATIVITI
Ellis Paul Torrance atau lebih dikenali sebagai Paul Torrance merupakan penyelidik dan

12. ahli akademik yang tersohor dalam bidang kreativiti. Kerja-kerja penyelidikannya di
dalam mendalami bidang ini telah berjaya mengembangkan bidang kreativiti dan beliau
telah diiktiraf dengan gelaran Bapa Kreativiti.
June King McFee pula mentakrifkan kreativiti itu sebagai keupayaan seseorang
mencipta sesuatu yang baru dan pada masa yang sama mampu untuk mengolah idea.
Carl Rogers telah menggariskan lima faktor yang menjadi asas kepada individu yang
sihat, yang dapat berfungsi dengan sepenuhnya dalam kehidupan. Kelima-lima faktor
tersebut ialah keterbukaan kepada pengalaman, cuba menikmati kehidupan yang
dialaminya, menghargai diri sendiri, mengamalkan kebebasan dan akhirnya menjadi
individu kreatif. Beliau percaya bahawa individu yang bebas dan mempunyai rasa
tanggungjawab akan cuba menyumbang kepada insan serta makhluk lain di
persekitarannya.
Sumbangan ini boleh dinyatakan dalam bentuk kreativiti di dalam bidang seni ataupun
sains,
Victor Lowenfeld - menjelaskan bahawa kreativiti seseorang murid itu boleh diukur
melalui empat omponen utama iaitu kelancaran,( secara spontan serta pantas )
fleksibel, (mampu menyesuaikan diri dengan pelbagai keadaan dan situasi keaslian
(mencari idea baru dan asli kepekaan. (Penggunaan deria pancaindera seperti melihat,
merasa,
mendengar, menghidu dan sentuhan digunakan secara sepenuhnya sebagi proses
engamatan dan merekod.)
TAHAP PERKEMBANGAN KREATIVITI
5.4.1 Perkembangan Kreativiti Fisher
(a) Peringkat Rangsangan
Pemikiran kreatif dirangsang dengan apa, mengapa, siapa, bagaimana dan sebagainya.
Guru perlu merangsang minda pelajar dengan pelbagai soalan kritikal.
(b) Peringkat Penerokaan
Peringkat rangsangan telah berjaya merangsang murid untuk berusaha menjawab
persoalan yang dikemukakan oleh guru atau permasalahan yang timbul.
(c) Peringkat Perancangan
Peringkat ini menggalakkan pemikiran kreatif untuk merancang dan memetakan semua
aktiviti dan merekodkan segala kemungkinan.
Aktiviti pada peringkat ini akan dilakukan melalui 3 cara iaitu:
• Perancangan secara verbal iaitu perancangan melalui perbincangan,
pemerhatian, interaksi dan sebagainya.
• Perancangan secara visual dilakukan melalui visual, graf, imej lukisan dan sebagainya.
(d) Peringkat Aktiviti
Pemikiran kreatif bermula dengan set idea. Justeru melahirkan pemikiran kreatif melalui
tindakan setelah merencana segala aktiviti.
Pada peringkat ini segala perancangan dibantu melalui persoalanpersoalan seperti
‘’Bagaimana harus kita mengambil tindakan ke atas cadangan tersebut?’’
(e) Kajian Semula
Peringkat ini menilai keberkesanan tindakan yang telah diambil bagi proses
penambahbaikan selain melihat pencapaian objektif kerja.
Murid-murid digesa untuk memberikan pendapat dan komen terhadap apa yang telah

13. dilalui sebagai satu bentuk refleksi diri.
Laura H. Chapman – 3 kaedah diperkenalkan :
(a) Kaedah Penjanaan Idea (Inception of Idea)
Di dalam menjana idea, pengkarya menetapkan objektif, haluan dan tujuan penghasilan
karya. guru dimestikan untuk membimbing pelajar dalam menetapkan hala tuju
penghasilan karya selain menerangkan kaedah menjana idea.
(b) Pengolahan dan Pemurniaan (Elaboration and Refinement)
Proses pengolahan dan pemurnian idea dilakukan bagi mendapatkan kajian visual yang
lebih sistematik dan tersusun.
Proses ini digunakan oleh pengkarya bagi memastikan imej atau visual yang hendak
dihasilkan atau dipilih bertepatan dengan tema dan objektif penghasilan.
(c) Kemahiran Menggunakan Bahan (Execution in a Medium)
guru perlu membimbing murid melalui pengenalan terhadap bahan dan teknik
penggunaan serta penghasilan. Guru perlu menjelaskan
melalui demonstrasi dan tunjuk cara supaya pemilihan bahan oleh murid mempunyai
makna dan nilai tersendiri.
Calvin W. Taylor
(a) Kreativiti Bersifat Ekspresif
Kreativiti bersifat ekspresif berlaku secara rawak dan bebas.
Keadaan ini boleh dilihat melalui lukisan kanak-kanak yang dihasilkan secara
spontandan bebas mengikut kemampuan yang sesuai dengan perkembangan fizikal
mereka yang belum stabil.
Penghasilan lukisan pada peringkat ini banyak digambarkan melalui garisan dan
contengan mudah.
(b) Kreativiti Melalui Penghasilan
guru membantu murid untuk menambahbaik kemahiran sedia ada
kepada kaedah yang lebih sistematik dan tersusun.
(c) Kreativiti Bersifat Inventif
Kreativiti bersifat inventif merujuk kepada keupayaan mencipta benda atau objek melalui
proses eksprimentasi. Peranan guru pada peringkat ini adalah memberikan motivasi dan
galakan supaya pelajar tidak cepat bosan dan putus asa.
(d) Kreativiti Bersifat Inovatif
Peringkat ini melibatkan modifikasi kepada konsep-konsep asas sedia ada kepada idea
baru yang lebih bermakna. pelajar mula bertindak luar dari kaedah konvensional dan
menghasilkan alternative bagi setiap perancangan.
(e) Kreativiti Bersifat Emergen
Ini merupakan bentuk kreativiti tertinggi di mana keseluruhan prinsip
formal diterjemahkan dan muncul di dalam bentuk abstrak dan mudah. Sebagi contoh,
figura manusia digambarkan tanpa menitikberatkan bentuk formal dan bentuk asalnya
oleh kanakkanak apabila melukis.
CIRI-CIRI KREATIVITI
(a) Bersifat Fleksibel
Seseorang yang kreatif berupaya untuk menyesuaikan dirinya dalam pelbagai keadaan
dan situasi selain mempunyai keyakinan optimis.
(b) Sensitif dan Peka

14. Individu ini mempunyai daya sensitiviti yang tinggi terhadap keadaan sekelilingnya
termasuk gaya hidup, keperluan, persekitaran dan turut sensitif menggunakan deria.
(c) Gagasan/Idea yang Asli dan Tulen
Seseorang yang dikategorikan sebagai kreatif sering kali mengutarakan idea dan
gagasan yang asli. Ini bermakna, cetusan idea bukanlah hasil cedokan daripada mana-
mana sumber. Idea mereka unik dan menarik, malah tidak stereotaip dan juga tidak
kovensional. Mereka ini biasanya menghasilkan hasil kerja dan karya mengikut cetusan
rasa. Hasil karya yang mereka hasilkan sering kali berbeza daripada yang biasa.
(d) Bersifat Terbuka
Mempunyai sifat keterbukaan di dalam menerima pandangan dan pendapat orang lain
mengenai hasil karya dan kerja mereka. Mengamalkan sikap bebas serta demokratik.
(e) Logik
Murid-murid peka dan sering berfikir secara logik dan rasional.
Mereka tahu membezakan yang baik dan tidak baik. Selain menghargai masa mereka
juga sangat menghormati masa.
(f) Berfikiran Bebas
Golongan kreatif ini mempunyai daya pemikiran yang tidak terkongkong pada satusatu
perkara sahaja. Golongan ini pandai dan bijak merancang agar projek dan perkara yang
dirancang selamat dan berjalan lancar. Pada kebiasaannya mereka ini sangat berhati-
hati dan bijak membuat keputusan.
5.6 STRATEGI MERANGSANG KREATIVITI
5.6.1 Kaedah Sumbangsaran (Brainstorming)
(a) Kaedah Pertama
Elakkan membuat penilaian, terutama semasa proses awal sumbangsaran. Ini boleh
membantutkan usaha murid untuk menyalurkan idea kerana khuatir idea yang diberikan
tidak mampu dilaksanakan.
(b) Kedah Kedua
Elakkan pemilikan idea oleh kumpulan dan individu. Ini kerana apabila idea dan saranan
dihakmilikkan oleh individu atau kumpulan ianya akan menyebabkan perasaan ego
wujud lalu mengurangkan kerjasama di kalangan murid. Keadaan ini biasanya
mewujudkan suasana tegang kerana mereka cuba untuk mempertahankan idea dan
secara tidak langsung menyebabkan kesukaran untuk memperbaiki idea tersebut.
(c) Kaedah Ketiga
Menjelaskan kepada murid bahawa tidak menjadi kesalahan untuk meminjam idea dan
cara sedia ada bagi tujuan penambahbaikan dalam proses kemudiannya.
(d) Kaedah Keempat
Menggalakkan sumbangsaran idea yang luar biasa yang kadangkala tidak masuk akal.
Galakan sebegini akan merangsang murid untuk berfikir luar daripada kemampuan
supaya murid mempunyai idea menarik, tidak bersifat konvensional dan bersifat biasa
sahaja.
Teori Perkembangan Kreativiti Paul Torrance
proses memupuk dan mengembangkan kreativiti para pelajar.
(a) Penyoalan
Rangsangan melalui proses penyoalan melalui sesi kritikan seni.
(b) Penemuan
Proses penemuan merujuk kepada usaha untuk memberikan galakan dan rangsangan

15. oleh guru kepada murid bagi menggalakkan penemuan-penemuan terbaru melalui
penyelidikan dan kajian.
(c) Pemerhatian
proses pemerhatian tidak tertumpu hanya pada deria pengamatan semata-mata
malahan proses pemerhatian turut melibatkan deria yang lain seperti deria sentuhan,
dan sebagainya.
(d) Percubaan
Percubaan merujuk kepada usaha berterusan bagi mendapatkan hasil terbaik. Individu
yang kreatif akan terus bereksperimentasi bagi mendapatkan kesan dan hasil yang
dikehendaki.
(e) Penerokaan
Penerokaan atau eksplorasi merujuk kepada galakan untuk memanipulasi pelbagai
barangan dan alat yang terdapat di sekeliling.
(f) Memanipulasi
murid mampu menggunakan objek dan bahan yang terdapat di sekeliling untuk dijadikan
hasilan seni. Dalam konteks pendidikan seni visual usaha ini mengajar pelajar supaya
lebih berjimat dan mengelakkan pembaziran.
(g) Aktiviti/Bermain
Kreativiti boleh dirangsang melalui aktiviti bermain. Bagi kanakkanak, masa bermain
merupakan masa yang penuh dengan keseronokan dan cabaran. Justeru, rangsangan
perlu diwujudkan melalui permainan berbentuk akademik. Sebagai contoh, guru boleh
menggalakkan aktiviti seperti membuat mural di sekolah.
5.7 MENINGKATKAN MOTIVASI
Strategi dan saranan yang boleh digunakan oleh guru bagi menyuburkan proses
kreativiti.
(a) Memilih Bahan dan Alat
Murid seharusnya diberikan peluang untuk memilih bahan dan alatan yang boleh
digunakan untuk pelbagai aktiviti seni visual.
(b) Masa
Rancang pelajaran dengan baik dan teratur supaya murid mempunyai masa yang cukup
untuk berfikir, membuat eksperimentasi, dan meneroka.
(c) Rangsangan
Pamerkan hasil karya murid sebagai satu bentuk sokongan berterusan. Pameran hasil
karya murid boleh merangsang pelajar untuk menghasilkan banyak lagi hasil karya seni
visual.
(d) Pengajaran dan Pembelajaran Fleksibel
Guru pendidikan perlu fleksibel dalam proses pengajaran. Mereka seharusnya bersedia
untuk mengubah cara mengajar mengikut minat idea dan cadangan daripada murid.
(e) Hormat-menghormati
Guru pendidikan seni visual perlu mempunyai sikap menghormati murid dan menghargai
sumbangan dan komitmen yang ditunjukkan
(f) Memberikan Galakan dan Motivasi
Elakkan daripada mengkritik keterlaluan sehingga pelajar patah semangat dan tidak
berminat untuk meneruskan penghasilan karya.
(g) Penghargaan
Galakkan dan berikan penghargaan kepada murid di atas usaha dan komitmen yang

16. mereka berikan di dalam kelas.
TOPIK 6 ESTETIKA DAN KANAK-KANAK
6.1 DEFINISI ESTETIKA
- perkataan Greek iaitu aisthetikos –merujuk kepada perkaraperkara yang berkaitan
dengan persepsi deria.
- Bagi Bates (2000), - satu kajian falsafah yang berkaitan dengan kecantikan.
- Gazalba (1978) - satu cabang ilmu normatif yang membawa nilainilai kecantikan dan
kebaikan.
- Lankford (1992) – satu konsep dan kaedah di dalam falsafah seni termasuk persoalan
yang bermatlamat untuk menerangkan dan
memahami pengalaman estetik yang berkaitan dengan perkembangan artistik dan
penghasilan produk.
- Ragans (2000) - menilai hasil karya bukan sahaja dilihat pada kecantikan karya
tersebut malahan ia juga perlu dilihat dari sudut kejayaan sesuatu karya, Di dalam
pengajaran pendidikan seni visual, istilah pendidikan estetik digunakan merangkumi
pelbagai bidang penghasilan hasil karya seni seperti arca, lukisan, catan dan
sebagainya. Pendidikan estetik juga menjelaskan persoalan estetik yang merujuk
kepada perbincangan berkaitan dengan penghuraian makna dan simbolik enghasilan
karya seni.
- Abdul Shukor Hashim (1991) yang melihat setiap pengalaman pembelajaran sebagai
pengalaman estetik.
- Guru pendidikan seni visual boleh menggunakan kemahiran ini untuk membantu
pelajar memahami hasil karya yang dihasilkan selain menghurai persoalan mengapa
karya seni dihasilkan dan kepentingan menghargainya.
6.2 PERKEMBANGAN ESTETIK DAN TEORI KECANTIKAN
Konsep Relativist- Faktor utama adalah persekitaran individu, nilai, budaya serta cara
hidup seseorang individu pada satu-satu masa.Pandangan golongan relativist atau
individu terhadap kecantikan adalah subjektif dan abstrak. Penghuraian dan makna
kecantikan tidak terletak pada objek tetapi pada persepsi seseorang.
Konsep Objektivist- sangat bertentangan dengan konsep relativist. Konsep objektivist
percaya bahawa kecantikan sememangnya telah sedia ada bersama karya seni dan
bukan terletak pada persepsi seseorang. Kecantikan dapat dibahagikan kepada kriteria
tertentu seperti yang terdapat di dalam elemen dan prinsip-prinsip dalam seni seperti
harmoni, rentak, warna, keseimbangan dan sebagainya.
6.3 ESTETIK DAN KANAK-KANAK
- perasaan kanak-kanak mudah tertarik dengan perkara baru menjadikan mereka
sebagai golongan yang unik dan luar biasa
- Lowenfeld (1975) – perkembangan estetik kanak-kanak bersesuaian denagn kretaiviti
dipengaruhi oleh faktor tumbesaran dan persekitaran yang membentuk ciri-ciri dan corak
pemikiran.
Tindak balas estetik bagi kanak-kanak dipengaruhi oleh factor umur, pengalaman serta
latar belakang dan budaya.
6.4 TINDAKBALAS ESTETIK- tindak balas spontan terhadap karya. Ianya berlaku
melalui hasil karya dan juga melalui pengamatan terhadap alam.
(a) Kualiti Literal atau Imitanionalism

17. - keupayaan pengkarya untuk menghasilkan karya secara realistik melalui peniruan
alam sekeliling Sebagai contoh, pengkarya yang melukis imej realistic penunggang
kuda, kualiti literal pada lukisan ini adalah imej lelaki yang menunggang kuda tersebut
yang ditonjolkan secara realistik.
(b) Kualiti Rekaan atau Formalism
-kaedah menyusun elemen dan prinsip seni di dalam sesuatu karya. Sebagai contoh,
bagaimanakah artis
atau pengkarya mengutamakan elemen imbangan, garisan, ritma dan sebagainya.
(c) Kualiti Ekspresif atau Kualiti Emosi
-menghuraikan makna karya dari aspek meningkatkan dan melihat tindak balas emosi,
mood dan idea
penonton yang mengamati karya.
6.5 MERANSANG PERKEMBANGAN DAN
TINDAKBALAS ESTETIK KANAK-KANAK
- Koster (2001) - kanak-kanak perlu dirangsang dengan aktiviti yang dirancang rapi dan
tersusun supaya tindak balas semula jadi estetik yang dimiliki oleh kanak-kanak selari
dengan peningkatan umur mereka.
- Peranan guru
(a) Memilih Karya Berkualiti
-mempunyai standard dan kualiti yang tertentu dalam jenisnya.
(b) Mempunyai Kepelbagaian Media dan Teknik
- mempunyai kepelbagai teknik dan media penghasilannya seperti memilih karya arca,
kolaj, lukisan dan tidak tertumpu hanya kepada catan sahaja.
(c) Kepelbagaian Gaya, Budaya dan Artis
-memilih karya kontemporari dan moden yang dihasilkan oleh artis daripada pelbagai
etnik dan latar belakang termasuk pengkarya muda dan artis wanita.
(d) Mempamerkan Budaya
-mencerminkan warisan dan kesenian supaya murid mempunyai perspektif yang luas
mengenai budaya dan kepelbagaiannya.
6.6 KEPENTINGAN MEMPELAJARI ESTETIK
a) Menghidupkan Suasana Aktif Pembelajaran
-menggalakkan interaksi di antara murid dan guru, menjadikan proses pembelajaran
lebih menyeronokkan.
(b) Meningkatkan Kefahaman terhadap Imej dan
Bahasa Visual
- membantu murid mempelajari gaya bahasa tampak dan memperkayakan mereka
dengan istilah-istilah baru.
(c) Menyemai Kefahaman terhadap di antara Satu
Sama Lain
- murid memahami bahawa karya yang dihasilkan mempunyai makna berbeza.
(d) Meningkatkan Keupayaan Pemikiran
- pelajar perlu membuat perbandingan, perbezaan menganalisa dan menilai karya.
Kesemua ini membantu murid mengerakkan daya pemikiran mereka.
TOPIK 7 APRESIASI SENI
DEFINISI DAN KONSEP

18. - Hurwitz dan Day (2001), apresiasi bermaksud ‘menghargai’ dan pemahaman
mengenai konsep apresiasi seni adalah melalui pencarian dan penyaluran maklumat
yang terdapat pada karya
- Konsep apresiasi seni sebenarnya antara lain bertujuan untuk membina keyakinan
seseorang untuk berbincang dan menghurai serta membuat diskriminasi terhadap karya
seni.
- Seabolt (2001) - aktiviti kritikan seni melibatkan perbincangan dan diskusi mengenai
sesuatu karya seni manakala apresiasi seni
- aktiviti menghayati seni dengan melibatkan pengetahuan berkaitan dengan sejarah
seni dan perbincangan serta diskusi mengenai seni.
- Johari Abdul Hamid, 2004-Apresiasi seni mengajar pengkritik dan pemerhati seni
menghargai rasa dan perasaan seniman.
KATEGORI APRESIASI SENI
- Walter dan Clive Bell yang menyatakan bahawa penghayatan
dan apresiasi seni tidak memerlukan pengetahuan mengenai idea
- Dewey dan Otto Krash - pengetahuan asas seni boleh membawa kepada kefahaman
terhadap karya seni,
- Ecker (1966) kategori utama dalam apresiasi seni ialah apresiasi bercorak analitikal.
Apresiasi analitikal adalah satu kaedah bagi melihat aspek penghasilan karya seni
visual. Kategori apresiasi bercorak analitikal ini disusun dari konsep mudah kepada yang
lebih kompleks.
Peringkat Analitikal
(a) Kenal Pasti (Identification)- Aspek kenal pasti yang paling mudah ialah menyatakan
aspek-aspek seperti tajuk karya, jenis karya, pereka atau seniman karya, tarikh
dihasilkan, asal-usul karya, gaya, medium yang digunakan, teknik dan fungsi karya.
Peringkat Penerangan
(a) Penerangan Literary (Literary Description)
Penerangan literari digunakan ke atas karya seperti potret, landskap, lukisan objek dan
lain-lain. Contohnya, karya Monalisa menggambarkan seorang wanita yang sedang
terukir senyum di
bibirnya. Penerangan literari ini terbahagi pula kepada dua bahagian iaitu penerangan
teknikal dan penerangan formal.
(b) Penerangan Teknikal (Technical Description)
Penerangan teknikal merujuk kepada aspek teknikal dalam penghasilan karya seni.
Proses ini termasuk perkara-perkara seperti penggunaan teknikal dan bahan-bahan oleh
pengkarya.
(c) Penerangan Formal (Formal Description)
Penerangan formal merujuk kepada struktur fizikal karya seni iaitu perkara-perkara yang
berkaitan dengan apa yang dilihat. Ini termasuklah aspek warna, garisan, jalinan,
bentuk, rupa dan lainlain.
Organisasi rekaan seperti imbangan, susunan, ritma, dan prinsip-prinsip serta elemen
seni yang lain.
TOPIK 8 PENGGUNAAN TEKNOLOGI MAKLUMAT DAN KOMUNIKASI (ICT),
MULTIMEDIA DAN INTERNET DALAM PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN
TEKNOLOGI MAKLUMAT DAN KOMUNIKASI (ICT)
Definisi ICT

19. - Senn (1998)
Teknologi maklumat dan komunikasi merangkumi pelbagai teknologi yang disepadukan
untuk memperolehi, menyimpan dan menyebarkan maklumat dalam pelbagai bentuk
seperti teks, grafik, audio, animasi dan sebagainya menggunakan alat-alat elektronik.
- Abd. Razak et al., (2000)
Teknologi maklumat merangkumi apa jua alatan elektronik yang membenarkan
pengguna menyimpan,
menghubung, memproses, mencipta dan menyampaikan maklumat.
- Keperluan ICT dalam P&P
• Berupaya meningkatkan kefahaman dan penguasaan pelajar terhadap pengajaran.
• Memberi peluang pembelajaran yang sekata kepada semua pelajar yang mempunyai
pelbagai keupayaan.
• Meningkatkan motivasi pelajar.
• Membolehkan pembelajaran bersendiri (individual learning).
• Membolehkan pelajar mengakses maklumat yang sukar diperolehi.
• Membolehkan pelajar mengumpul maklumat dengan mudah dan pantas.
• Mewujudkan suasana pembelajaran yang menyeronokkan dan mencabar
• Meningkatkan daya kreativiti dan imaginasi pelajar.
• Memberi peluang kepada pelajar untuk belajar secara berkesan dengan bimbingan
yang minimum.
• Meningkat kemahiran teknologi maklumat dan komunikasi.
Peranan ICT dalam Pengajaran dan Pembelajaran
• Tutorial
a)Pembelajaran ekspositori.
b) Demonstrasi yang ditunjuk dan dikawal urutannya.
c) Latihan dan latih tubi yang turut dikawal oleh sistem.
Kelebihan
• Mewujudkan konsep pembelajaran individu.
• Pelajar akan belajar mengikut kemampuan sendiri.
• Meningkatkan motivasi pelajar.
• Proses pembelajaran berjalan tanpa penyeliaan atau penyeliaan minimum.
Keburukan
• Kesilapan pemilihan perisian yang bermutu mengakibatkan pembaziran.
• Menghalang penggunaan kemudahan alatan ICT yang lebih produktif.
• Menjurus ke arah penyalahgunaan kemudahan ICT.
• Mengakibatkan lebih banyak masa diperlukan oleh pelajar di dalam mempelajari
• Penerokaan (eksploratori)
- pelajar mencari dan mengakses maklumat daripada CD-ROM mahupun Internet dan
mengalami, mempelajari serta mengkaji sesuatu fenomena secara simulasi ( inkuiri
penemuan )
Kelebihan
• Memberi peluang kepada pelajar menentukan sendiri haluan dan gaya pembelajaran
masing-masing.
• Penglibatan sepenuhnya (aktif) dari pelajar dalam pembelajaran
• Memberi peluang kepada pelajar untuk menangani masalah sebenar.
• Menerapkan teori pembelajaran moden seperti konstruktivis dan kecerdasan pelbagai

20. dalam proses pembelajaran.
Keburukan
• Pelajar berkemungkinan sesat dan hilang haluan tanpa pengawasan yang baik.
• Mengakibatkan lebih banyak masa diperlukan oleh pelajar di dalam mempelajari
sesuatu.
• Aplikasi
Computer Aided Design (CAD) merupakan alat aplikasi yang mampu digunakan untuk
membantu pelajar melaksanakan aktiviti pembelajaran.
Kelebihan
• Pelajar mampu memberikan tumpuan di dalam aktiviti pembelajaran asli.
• Guru boleh mengemukakan masalah yang akan mencabar minda
pelajar.
• Pelajar akan dapat meningkatkan tahap kecekapan dan ketepatan hasil pembelajaran
mereka.
Keburukan
• Tanpa penerangan dan pengawasan yang baik dari guru, pelajar berkemungkinan
untuk gagal dalam proses pembelajaran mereka.
• Pelajar yang pelbagai kecerdasan sukar untuk di disatukan.
• Masa yang diperlukan bagi suatu proses pembelajaran mungkin sukar untuk dikawal.
• Komunikasi
membolehkan pelajar bertukar maklumat dengan sesiapa sahaja di dunia.
Kelebihan
• Mampu melaksanakan pembelajaran kolaboratif.
• Mampu meningkatkan penglibatan pelajar dalam proses pembelajaran melalui peer
group yang bersifat global.
• Mampu berkomunikasi terus dengan pakar dari serata dunia.
Keburukan
• Pelajar dikhuatiri akan leka berkomunikasi sesama mereka tanpa memberikan
perhatian terhadap objektif pembelajaran mereka.
• Kos pembelajaran yang tinggi.
• Masa yang diperlukan bagi suatu proses pembelajaran lama dan mungkin
membosankan.
Pendekatan Persekitaran ICT
- konsep pembelajaran ‘belajar melalui membuat’ (learning by doing) dan perseorangan
(individual).
- penyepaduannya dengan rangka pengajaran berteraskan multimedia.
- Internet dan WWW yang menjadi tulang belakang kepada lambakan maklumat
memastikan pembelajaran yang dijalankan benar-benar bermutu dan efektif.
MULTIMEDIA DALAM PENDIDIKAN
Definisi Multimedia
Hofstetetter (1995)- Multimedia bermaksud integrasi elemen teks, audio, grafik, animasi
dan video
yang menggunakan komputer sebagai alat kawalan persembahan untuk membolehkan
pengguna mengarah, berinteraksi, mereka cipta dan berkomunikasi agar proses
pembelajaran menjadi lebih berkesan.

21. Schurman (1995)- Multimedia ialah kombinasi manipulasi, pengga bung jalin dan
pengintegrasian
media seperti teks, grafik, animasi, audio dan video dalam suatu perisian yang direka
bentuk di dalam meningkatkan interaksi antara pengguna dan komputer. empat
komponen utama iaitu:
• Pertama, komputer dijadikan alat untuk mengkoordinasikan apa yang dilihat, didengar
dan seterusnya berinteraksi dengannya.
• Kedua, perlunya hubungan untuk menghubungkan kesemua maklumat.
• Ketiga, alat perhubungan diperlukan untuk maklumat jaringan.
• Keempat, terdapat kaedah untuk mengumpul, memproses dan mengkomunikasikan
segala idea dan maklumat.
Peranan Multimedia dalam Pengajaran dan Pembelajaran
- Jamalludin dan Zaidatun (2000)
Menerusi multimedia, dokumen dapat dihubungkan secara global. Ianya dapat dilihat
menerusi formatnya yang interaktif dan merangsangkan, komunikasi maklumatnya yang
efektif, pengekalan informasinya yang berkesan, pemudah cara dalam proses
pengajaran dan pembelajaran serta membenarkan pelajar belajar mengikut kehendak
mereka sendiri
- Kurshan (1991)
Kelebihan dan keberkesanan aplikasi multimedia dalam pendidikan juga turut dapat
dilihat berdasarkan peningkatan motivasi pelajar, reka bentuk pembelajaran yang
menepati cita rasa pelajar, sumber maklumat yang multisensori, menggalakkan
kebolehan metakognisi pelajar, mewujudkan proses pembelajaran yang aktif serta
susunan dan gaya pembelajaran yang ditentukan sendiri oleh pelajar.
- McGloughlin (1997)
Pengintegrasian multimedia di dalam pembelajaran berasaskan web mampu
meningkatkan minat pelajar, mengurangkan masa bagi menguasai aplikasi, kos
pembangunan yang rendah, meningkatkan kebolehcapaian dan meningkatkan
pemahaman dan pengekalan informasi dalam ingatan.
- Kulik (1985)
Penggunaan multimedia juga telah menurunkan purata masa pembelajaran secara
berkesan sebanyak 80 peratus dan sekaligus meningkatkan tahap pencapaian pelajar.
Kategori/Elemen Multimedia
1. Teks
Teks adalah perkataan yang boleh difahami oleh pengguna. Merangkumi muka taip ,
font , ruang putih , serif ( Times Roman , Calistro dll ) , Scans serif ( Arial , Verdana dll) ,
dekoratif ( font
unsur sastera lama – Lucida Handwriting dll)
2. Grafik
Grafik adalah gambar atau ilustrasi.
(a) Resolusi
Ia adalah darjah kualiti paparan grafik pada peranti output dan peranti input.
(b) Penggunaan Grafik dalam Aplikasi Multimedia
(c) Format Utama Fail Imej Digital – GIF , BMP , PICT , JPEG
(d) Sumber-sumber Grafik – Scanner , kamera digital, Laman web ( enjin pencari )
3. Audio

22. Audio adalah bunyi yang dapat didengar tetapi tidak dapat dilihat dengan mata kasar
manusia.
4. Penggunaan Audio dalam Aplikasi Multimedia
(i) Menarik perhatian
(ii) Mampu menarik dan menumpukan perhatian pengguna.
(iii) Meningkatkan pemahaman dan membantu pengguna mengingati mesej yang
disampaikan
(iv) Ia mensimulasikan deria dalaman pengguna seterusnya menyampaikan mesej
dalam bentuk yang lebih menarik.
(v) Dapat mempengaruhi emosi dan cara berfikir
(vi) Untuk mengilustrasikan idea yang kompleks dan dapat meningkatkan konsentrasi
penonton.
(vii) Penggunaan Audio Dalam Aplikasi Multimedia
Terdapat tiga cara utama penggunaan audio:
(i) Sebagai muzik latar belakang
• Fail audio yang dimainkan akan mewujudkan mood untuk persembahan tersebut.
• Akan menghasilkan keseronokan dan keinginan
(ii) Sebagai kesan bunyi
• Bunyi akan memberi perhatian dan arahan kepada pengguna, pada butang dan
transisi untuk menekankan pada perubahan skrin.
• Kesan-kesan bunyi ini bersaiz kecil tetapi mempunyai kesan yang menarik.
(iii) Sebagai suara latar
• Merupakan bahan sokongan penyampai.
• Digunakan seminimum mungkin dalam persembahan kerana ianya boleh
mengganggu.
• Konsep Audio Analog dan Digital
(a) Format Fail Audio – mp3, wave, MPEG , RA / RM
5. Animasi
Animasi ialah satu proses menghidupkan atau memberikan gambaran bergerak kepada
sesuatu yang statik agar ia kelihatan hidup dan dinamik.
(a) Animasi dalam Aplikasi Multimedia
(b) Animasi 2D
Animasi dua dimensi (2D) dikenali sebagai animasi linear.
(c) Animasi 3D
Animasi 3D membuatkan objek kelihatan lebih hidup (nyata) berbanding animasi 2D.
6. Video
Video adalah satu siri skrin yang memuatkan gambargambar yang diiringi bunyi-bunyian
yang dimainkan pada kadar yang laju. Contoh : MPEG1 (VCD),
MPEG2(DVD) , Quict Time (Mscintost)
7. Hipermedia dan Hiperteks
Hiperteks -dokumen tanpa urutan yang terdiri daripada teks, audio dan maklumat visual
yang disimpan dalam komputer.
Hipermedia merupakan media berpautan atau kombinasi media. Ianya merujuk kepada
perisian komputer yang mengintegrasikan elemen teks, grafik, animasi, video dan audio
yang saling berhubungan dalam proses pengaksesan maklumat.

23. INTERNET DALAM PENDIDIKAN
Internet merupakan satu sistem jaringan rangkaian komputer antarabangsa yang
meliputi seluruh dunia. World Wide Web (WWW) pula merupakan sub set kepada
sistem internet. WWW merupakan perkhidmatan internet yang menghubungkan tapak
tapak yang berada di seluruh dunia melalui dokumen hiperteks.
Alamat Protokol Internet (IP) menggunakan sistem komunikasi berdasarkan nombor
kepada setiap alamat yang terdiri dari kombinasi nama akaun pengenalan diri pengguna
(user id) dan nama pendaftaran internet komputer (host name). Sumber Lokasi Uniform
(URLs) bermula dengan prefiks HTTP (HyperText
Transfer Protocol) yang merupakan standard internet di dalam menentukan bagaimana
mesej dihantar dan bertindak balas.
WAN (Wide Area Network)
Merupakan rangkaian komputer yang menghubungkan beberapa komputer dalam
sesebuah institusi dan meliputi antara satu sama lain
LAN (Local Area Network)
Merupakan rangkaian jaringan setempat yang menghubungkan beberapa komputer
dalam sesuatu
kawasan terhad
INTRANET
Merupakan rangkaian dalaman yang berperanan sebagai penghubung bagi sesebuah
kumpulan kerja yang menggunakan pelbagai pengantara komputer pada lokasi yang
berjauhan.
Internet dalam Pengajaran dan Pembelajaran
Sumber Statik Maklumat
• Kaedah yang digunakan untuk mencari sumber-sumber yang diperlukan untuk tujuan
pengajaran.
• Ianya bersifat statik dengan mengaplikasikan sumber sedia ada.
Contohnya
penggunaan kemudahan perpustakaan atau pusat sumber kurikulum.
Penggunaan Interaktif Dinamik
• Internet digunakan untuk menggalakkan suasana dialog antara pelbagai pihak yang
berlainan yang merupakan komponen penting.
• Ianya bersifat dinamik memandangkan pengetahuan hanya akan terhasil apabila
dialog antara individu dilaksanakan.
Bilik Darjah ke Bilik Darjah
• Kesemua individu di dalam bilik darjah akan bekerjasama secara dinamik bagi
menyempurnakan suatu tugasan.
• Organisasi popular yang mempromosikan projek sebegini adalah Pendidikan
Antarabangsa dan Rangkaian Sumber.
Individu ke Individu
• Merupakan satu lagi bentuk dinamik penggunaan interaktif menerusi perhubungan
individu ke individu melalui mel-elektronik.
• Pelajar dan guru boleh bertukar-tukar maklumat serta pengetahuan tentang bidang
yang diminati.
Individu/Bilik Darjah kepada Dunia
• Pelajar dan guru mampu mengendalikan tinjauan menerusi listservs atau newsgroup

24. yang terdapat dalam internet.
Penyelesaian Masalah
• Internet mampu bertindak sebagai suasana penyelesaian masalah bagi tujuan
pembelajaran.
• Menerusi perisian tertentu pengguna internet mampu mengubah
simpanan fail di dalam sesebuah laman web.
TOPIK 9 PENGURUSAN STUDIO DAN BILIK SENI DI SEKOLAH
KEPERLUAN ASAS BILIK SENI
(a) Warna Dinding - Warna-warna yang disarankan adalah warnawarna terang - nampak
besar selain daripada sesuai untuk dijadikan latar
(b) Papan Buletin - untuk mempamerkan hasil karya pelajar selain sebagai tempat untuk
menyampaikan maklumat
(c) Cahaya - menggunakan sinaran cahaya semula jadi dari luar.
(d) Bahan Pameran Khas - mempamerkan objek semula jadi yang boleh
membangkitkan rasa ingin tahu.
(e) Zon Kerja- lokasi murid menghasilkan karya dan menyiapkan kerja mereka – meja
kerja , bahan seni , warna , jarak yang sesuai antara pelajar.
(f) Stor Penyimpanan - Rak simpanan boleh digunakan untuk menyimpan bahan dan
hasil karya pelajar seperti folio dan buku latihan.
KESELAMATAN DAN DISIPLIN
(a) Membaca Label Bahan - mengandungi kandungan yang merbahaya dan boleh
membahayakan kesihatan murid.
(b) Pilih Bahan Sesuai Mengikut Peringkat Umur - mengenalpasti bahan dan alatan
yang sesuai dengan tingkatan umur murid.
(c) Mewujudkan Panduan Keselamatan - Dokumen keselamatan disediakan sebagai
peraturan yang digunakan oleh semua murid untuk mengelakkan kemalangan.
(d) Menggunakan Bahan Alternatif - mencari bahan dan alat alternatif bagi
menggantikan alatan dan bahan yang tidak selamat. Cth Cat minyak - Cat air/Pewarna
berasaskan , Varnish - Cat tempera Thinner- Acrylic
Pemilihan Karya
Kriteria pemilihan karya murid perlu melihat kepada dua perkara iaitu dari sudut
pedagogi (keberkesanan dan penyampaian proses dan kaedah menghasilkan karya )
dan juga nilai estetik (pencapaian objektif penghasilan karya – untuk cantik atau
sebaliknya ).
Susun Atur Karya
Karya 2 Dimensi - bahan dan karya 2 dimensi sebuah panel pameran diperlukan 4 x 8 ‘
- setiap karya yang ingin dipamerkan perlu dibingkaikan supaya nampak kemas dan
menarik.
Karya 3 Dimensi – Meja yang dilapik dengan kain berwarna boleh digunakan sebagai
tempat untuk meletakkan objek dan hasil karya. - disusun mengikut jenis dan ketinggian
- hasil karya seramik, sejenis kotak yang dikenali sebagai pedestal boleh digunakan.
TOPIK 10 PENGUJIAN DAN PENILAIAN DALAM PENDIDIKAN SENI VISUAL
DEFINISI PENGUJIAN DAN PENILAIAN
- Pengujian merujuk kepada keseluruhan proses yang terlibat di dalam mendapatkan

25. bukti (evidence) keupayaan pelajar; daripada menentukan objektif pengujian, merangka
soalan atau tugas, menjalankan ujian, memeriksa atau memberi markah termasuk
melaporkan keputusan ujian kepada pihak-pihak yang terbabit (pelajar, pihak sekolah,
pihak kementerian, ibu bapa dan lain-lain). Antara bentukbentuk pengujian termasuklah
ujian bulanan, peperiksaan, pemerhatian, temuduga, portfolio serta tugasan-tugasan
kelas yang diberi markah.
- penilaian merujuk kepada proses menghakimi sesuatu dengan tujuan untuk memberi
nilai. Dengan maksud yang lebih mudah, seseorang akan menjalankan penilaian untuk
melihat salah satu atau semua daripada perkara berikut: keberkesanan, kelancaran,
fungsi dan operasi.
Pengujian Formal dan Tidak Formal
- Antara bentuk pengujian tidak formal ialah bertanya sama ada pelajar faham apa yang
diajar, membaca isyarat tidak verbal pelajar untuk mengagak tahap pemahaman
mereka, mengadakan sesi soal jawab dalam melihat penguasaan pelajar ataupun
memeriksa latihan dan kerja rumah pelajar.
- Pengujian formal pula melibatkan pengujian rasmi yang dijalankan oleh guru atau
pihak jawatankuasa pengujian di sekolah. Ianya formal kerana sejumlah masa khusus
diperuntukkan untuk menjalankan ujian berkenaan, semua pelajar akan diuji mengikut
prosedur yang telah ditetapkan, harus mempunyai matlamat dan objektif pengujian,
melibatkan pemberian markah dan keputusan sesuatu pengujian perlu dilaporkan
kepada pihak-pihak yang relevan.
Pengujian Formatif dan Pengujian Sumatif
- Pengujian formatif merujuk kepada sebarang bentuk pengujian yang dijalankan pada
bila-bila masa semasa tahun pembelajaran.
- pengujian sumatif pula merujuk kepada sebarang bentuk pengujian yang dijalankan
pada akhir tahun pembelajaran.
Rujukan Norma (Norm-referenced) dan Rujukan Kriteria (Criterionreferenced)
- Rujukan Norma ialah satu cara melapor keputusan pengujian dengan menyusun
pencapaian para pelajar di dalam sesuatu kelas mengikut norma. Dalam erti kata lain,
para pelajar disusun mengikut pencapaian markah mereka.
- Rujukan Kriteria merujuk kepada pencapaian atau penguasaan seseorang pelajar
berdasarkan kriteria-kriteria pengujian yang telah ditetapkan - Sekiranya ada kriteria
yang pelajar masih lemah, guru boleh memfokuskan pengajaran untuk kriteria tersebut
kemudiannya.
Rubrik Analitikal dan Rubrik Holistik
- Rubrik analitikal merujuk kepada panduan pemarkahan yang selalunya digunakan
untuk pengujian formatif. guru dapat melihat bidang (kriteria) yang dapat dikuasai oleh
pelajar dengan baik dan bidang (kriteria) yang memerlukan pembaikan.
- Rubrik holistik selalunya digunakan di dalam pengujian sumatif untuk melihat kepada
pencapaian pelajar secara menyeluruh.
Pengujian Tradisional dan Pengujian Alternatif
- Pengujian tradisional merujuk kepada sebarang bentuk pengujian bertulis yang
melibatkan penggunaan pen dan kertas.
- kebanyakan pengujian yang dijalankan adalah berbentuk alternatif. Contoh-contoh
pengujian alternatif di dalam bidang seni visual ialah portfolio, buku kerja kajian
(research workbook) dan juga pengujian berasaskan prestasi (performancebased

26. assessment) seperti kerja kumpulan, demonstrasi dan pembentangan pelajar.
KAEDAH-KAEDAH PENGUJIAN DI DALAM PEMBELAJARAN SENI VISUAL
Hurwitz dan Day (2001) menyenaraikan beberapa ciri-ciri pengujian alternatif.
1. Menilai pelajar berdasarkan tugasan yang berdasarkan keperluan disiplin bidang seni
visual.
2. Mengambil kira pengetahuan dan kemahiran secara holistik dan tidak melihat
daripada fragmen-fragmen yang berbeza.
3. Menghargai pencapaian pelajar di dalam sesuatu pengujian, kerana pencapaian yang
rendah sekalipun tetap menjadi indikator kepada sesuatu penguasaan.
4. Melihat kepada proses dan hasil pembelajaran.
5. Mendidik pelajar supaya menguji pencapaian sendiri.
6. Mengajar pelajar untuk memperkenal, membentang dan mempertahankan hasil karya
mereka di hadapan umum.
- Pemerhatian boleh dilakukan oleh guru untuk pengujian formal (bermarkah) ataupun
pengujian tidak formal (untuk meningkatkan proses pembelajaran).
- Temuramah - Temuramah dapat membantu guru dalam memahami masalah yang
mungkin dialami oleh pelajar di dalam kelas, melihat tahap pemahaman pelajar
terhadap sesuatu dan boleh digunakan sebagai satu cara untuk mendekati diri pelajar.
- Perbincangan - Perbincangan boleh melibatkan sekumpulan pelajar dan ini
mengelakkan pelajar
daripada merasa gemuruh ketika diuji.
- Pengujian Berasaskan Persembahan
(Performance-based Assessment) - pelajar melakukan sesuatu sama ada demonstrasi,
pembentangan dan lain-lain.
- Maklum Balas- Borang maklum balas atau questionnaire boleh diaplikasikan untuk
menggantikan
ujian bertulis, dan bentuk soalan yang ditanya adalah soalan tertutup
Portfolio - Kesemua hasil kerja pelajar – karya seni, latihan, tugasan bertulis, nota, dan
sebagainya
dikumpul dan disusun dengan sistematik di dalam folder yang berupa fail.
PENGUJIAN KEMAJUAN KANAK-KANAK DALAM PENDIDIKAN SENI
1. Adakah kanak-kanak gembira dengan pengalaman pembelajaran positif di dalam
kelas? Adakah suasana pembelajaran selari dengan matlamat belajar kanakkanak?
2. Perlukah sebarang perubahan dibuat di dalam proses pembelajaran kanak-kanak?
Adakah strategi pengajaran juga perlu diubah? Adakah meletakkan kanak-kanak di
dalam gerak kerja kumpulan memberi lebih manfaat daripada bekerja secaraindividu?
3. Bagaimanakah kanak-kanak belajar?
Bagaimanakah cara kanak-kanak belajar dapat dikaitkan dengan harapan guru untuk
pelajar?
Bagaimanakah ini dapat dikaitkan dengan harapan pelajar? Dan apakah pula harapan
kanak-kanak terhadap diri mereka sendiri?
4. Bagaimanakah guru boleh menjadi lebih berkesan?
Bagaimanakah keputusan yang tepat dapat dilakukan untuk memperbaiki kemajuan
kanak-kanak?
5. Bagaimanakah guru dapat berkomunikasi dengan berkesan tentang kekuatan dan

27. kelemahan pelajar dalam seni?
Bagaimanakah guru dapat menghebahkan dengan relevan pencapaian pelajar kepada
guru lain, pentadbiran sekolah dan juga ibu bapa?
PENGUJIAN HASIL KREATIVITI KANAK-KANAK
- pengujian lebih merupakan pengukur kepada kemampuan guru menfasilitasi
pembelajaran, lebih daripada ukuran kemajuan dan pencapaian pelajar.
- luahan kreatif pelajar mestilah sentiasa digalakkan walaupun ianya mungkin agak
sukar untuk dinilai.
- tahap kreativiti yang ditetapkan oleh guru bukanlah di standard yang sangat tinggi, dan
biarlah bersesuaian dengan pelajarpelajar di dalam kelas.
- cara mengaplikasikan kemahiran teknikal dan prinsip-prinsip seni pada sebarang
medium seni.
PENGUJIAN DI DALAM PEMBELAJARAN SEJARAH SENI
- Sekiranya pengajaran bertujuan untuk membantu pelajar mengenali ciri-ciri seni Cina,
pengujian pelajar juga perlulah menjurus ke arah itu.
PENGUJIAN ESTETIKA DALAM SENI
- mengkaji konsep-konsep asas di dalam pembentukan seni, kecantikan, kualiti seni
serta takrifan seni yang dapat diklasifikasikan sebagai aspekaspek estetika