Presentatie van Luuk Bosch (Strategisch Adviseur Rijkswaterstaat Data-ICT-Dienst) op het SYSQA Voorjaarsseminar 2013. Over een andere benadering van opdrachtgeverschap in ICT met Systeemgerichte Contractbeheersing bij Rijkswaterstaat.

1. Alles zelf blijven doen
is geen optie
L.A. Bosch
Beheersen door los te laten
9 april 2013

2. Externe Kwaliteitsborging en
Systeemgerichte Contractbeheersing
Nu ook voor de ICT sector …
Beheersen door los te laten
9 april 2013

3. Waarom
Systeemgerichte
contractbeheersing?
Rijkswaterstaat
9 april 2013

4. Aanleiding veranderingen RWS
In 2003 ontstaat verhoogde politiek-maatschappelijke druk op
Rijkswaterstaat:
• Rijkswaterstaat is te groot, te duur en doet te veel zelf
• Burger wil meer waar voor zijn belastinggeld
• Bouwmarkt wil duidelijker rol van Rijkswaterstaat
• Algemene Rekenkamer eist betere en efficiëntere bedrijfsvoering
In 2006 wordt RWS agentschap met ambitie in Agenda 2012:
• Publieksgerichte netwerkmanager
• Betrouwbare Efficiënte Partner
• Toonaangevend Opdrachtgever
• SCB als middel eerst bij GWW nu ook bij IV ( ICT & DATA)
Rijkswaterstaat
9 april 2013

5. Hoe voert de RWS SCB in?
Ze zijn goed
bezig ...
Doe dit, doe
dat ...
Van uitvoering ..., van controle … ... naar regie, naar vertrouwen!
Groeipad, met maatwerk per contract, samen met de markt
Rijkswaterstaat
9 april 2013

6. De kracht van Kwaliteitsborging
• Meer vertrouwen in en verantwoordelijkheid voor ON
• Aantoonbare zelfcontrole ON
• High trust, high penalty
Rijkswaterstaat
9 april 2013

7. Van sturen door Opdrachtgever ……………….
…………………naar zelfsturing door Opdrachtnemer
Gedachten bij de werkwijze van RWS: “Sturen op afstand”
• Bij toepassen van SCB vertrouwt de Opdrachtgever op het ISO
certificaat of vergelijkbaar kwaliteitssysteem van de Opdrachtnemer
• Voorwaarden in het contract leggen de verplichting tot aantonen van
kwaliteit (omgekeerde bewijslast) bij de Opdrachtnemer
• Van “meekijken” en controleren (reactieve eigen waarneming door
OG) naar proactief toetsen (door (lead-)auditor)
• Van “Do” naar “Plan Do Check Act”
• Van “wantrouwen” naar “vertrouwen”
Rijkswaterstaat
9 april 2013

8. Beheersing door de Opdrachtgever
• Toetsen door de Opdrachtgever
• Werkt het systeem van de Opdrachtnemer
Rijkswaterstaat
9 april 2013

9. Soorten toetsen:
• Systeemtoets
Toets op functioneren van het integrale projectmanagementsysteem
van de Opdrachtnemer
• (nadruk op naleving van het systeem en de kwaliteitsborging)
• Procestoets
Toets op het werk tijdens een ontwerp- of uitvoeringsproces (kan een
toets op papier zijn)
• Producttoets
Toets in de uitvoering op betrouwbaarheid van test-/keurings-
/verificatieresultaten van de Opdrachtnemer
Let op: De producttoets heeft een reactief karakter!
Niet: doet de Opdrachtnemer het goed
maar: werkt het systeem van de Opdrachtnemer (daar zoeken we naar!)
Rijkswaterstaat
9 april 2013

10. Toetsen, Bevindingen, Bijsturen, Betalen ▼
▼
• Risicogestuurd: geen risico, geen toets
• Toetsmix:
– Systeemtoets
– Procestoets
– Producttoets
• Bevindingen:
– Tekortkomingen
• Betalen
– Op planning
– Op voortgang
– Op product
Rijkswaterstaat
9 april 2013

11. (Kwaliteits)Borging) door de Opdrachtnemer
Rijkswaterstaat
9 april 2013

12. De Opdrachtnemer
levert kwaliteitsborging
volgens de
veronderstelde werking
van het ISO certificaat of
vergelijkbaar
kwaliteitssyteem
Rijkswaterstaat
9 april 2013

13. Aantoonbaar voldoen aan eisen
ISO
certificaat
Vraag-
specificatie Ontwerp Uitvoering Onderhoud Sloop
Verificatieplan Keuringsplan Keuringsplan Keuringsplan
Ontwerpfase uitvoerings- onderhouds- sloopfase
fase fase
Verificatienota
Hoe past ISO in onderaanneming?
De Opdrachtnemer moet gedurende de uitvoering van het werk aantoonbaar
voldoen aan de eisen uit het contract en aan de eisen die hij zichzelf heeft
opgelegd in zijn Kwaliteitsplan
Rijkswaterstaat
9 april 2013

14. OG: Meer regie, minder uitvoering
ON: Meer aantonen, meer uitvoering
Van .. Naar ..
Controle
Mate van vertrouwen
Mate van controle
Vertrouwen
Mate van afstand
Rijkswaterstaat
9 april 2013

15. Externe Kwaliteitsborging: beheersing op afstand
Mooi dat werken op afstand,
maar ik wil toch wel zeker
weten dat we goeie
producten krijgen
• Kunnen we in ons vakgebied loslaten?
Rijkswaterstaat
9 april 2013

16. Overeenkomsten maar ook verschillen
GWW-sector ICT-sector
• Contractvormen UAV-gc, D&C, … • Contractvormen ARBIT, ARVODI
• Duidelijk rollenmodel • Project/proces focus (Prince2, ITIL, ASL, ...)
• Eyes-on, hand-off • Co-development
– afgebakend – omgeving bepalend
– functionele specs – input gebruikers
– scheiding eisen-oplossingen – iteratief
• RWS dominante opdrachtgever • RWS één van velen
• Marktpartijen gewend • Nieuw voor marktpartijen
• … • …
 Bewezen  Scepsis: leerervaring nodig
 Risicogestuurd  Cultuur van accepteren en testen
 Standaard werkwijze  Vertaling en tuning nodig
 Leren loslaten
 …
Rijkswaterstaat
9 april 2013

17. Leveranciersdag november 2012
• Doel van de dag was het delen van de resultaten in het kader van
het onderzoek naar de “geschiktheid” van marktpartijen voor het
Werken onder Kwaliteitsborging
• Het komen tot afspraken om elkaar te helpen en samen het groeipad
vorm te geven onder het motto: samen lerend voorwaarts!
Rijkswaterstaat
9 april 2013

18. Leveranciersdag november 2012
• Gezamenlijk komen tot een praktische opdrachtnemershandleiding
voor Kwaliteitsborging IV contracten (naar analogie met de
Praktische handleiding Kwaliteitsborging bij Design & Construct
contracten in de GWW-sector). De handleiding zal worden opgesteld
door de marktpartijen zelf en niet door Rijkswaterstaat.
Rijkswaterstaat zal wel steun verlenen daar waar nodig.
• Het gezamenlijk met marktpartijen evalueren van lopende trajecten.
Het project SCB@DID zal dit voorbereiden door middel van een
„evaluatie-instrument‟.
• Aandachtspunten: „garbage in, garbage out‟ en „whats in it for me‟.
De evaluatie zal tweezijdig worden ingevuld, door zowel ON als OG.
• Het gezamenlijk met marktpartijen analyseren van „best practices‟ in
het publieke domein om te komen tot meer functioneel en minder
technisch specificeren.
Rijkswaterstaat
9 april 2013

19. Niveaus SCB Volwassenheid
OG voert regie op de uitvoering en het 5
kwaliteitsmanagementsysteem van de ON is bepalend. Ontzorgd Niveau van
dienstverlening /
OG is actief meedenkend maar ON is in the lead en het 4
functionaliteit
kwaliteitsmanagementsysteem van de ON is leidend. Regisseur geborgd
Vertrouwen
Functioneel specificeren
OG besteedt wel uit maar is zelf nog 3 In de uitvoering wordt gebruik gemaakt van het
relatief bepalend in de oplossing. Partner kwaliteitsmanagementsysteem van de ON.
2 OG is meewerkend voorman.
Manager
Technisch specificeren
1 OG voert zelf het leeuwendeel van het inhoudelijk werk uit.
Uitvoerend
Loslaten
Controle
Rijkswaterstaat
9 april 2013