1. Dalgalar…
Bir okyanusta veya denizdeki
dalgaları hiç seyrettiniz mi? Su
yukarı ve aşağı doğru hareket
ederken, dalgalar ileri doğru
yol alırlar. Herbir dalga bir
noktadan geçerken, su yukarı
ve aşağı doğru hareket eder.
Dalga boşlukta ve madde
içinde yayılabilen ritmik bir
olaydır.
Bir iple yaratılan dalga, bir
tepe ve bir de vadiye sahiptir.
Tepeye karın , çukura ise vadi
denir.(şekil 1) Her dalga bir
dalga boyuna sahiptir. Bir
karından bir karına olan
toplam mesafeye dalgaboyu
denir. Aynı şekilde bir
çukurdan, diğerine olan
mesafede aynıdır

3. Genlik
Genlik; bir dalganın normal konumundan yükselme ve alçalma
mesafesidir. Uzanımın en büyük ve en küçük olduğu konumlar diye
tarif edilebilir. Genlik, dalgayı ortaya çıkaran enerjinin miktarına
bağlıdır. Dalganın enerjisi artarken, genlik de artar. Örneğin, bir
havuza küçük bir taş yerine, büyük bir kaya parçası atarsanız meydana
gelen dalga büyük olur. Bu durumda genlik artar.
Su veya bir iple oluşturulan dalgalara enine dalgalar denir. Enine bir
dalgada, madde dalganın yayılma yönüne dik bir yönde titreşir.
Titreşim, çok hızlı bir şekilde ileri geri hareket etmek demektir. Bir su
dalgasında, dalga su boyunca ilerler. Su molekülleri aşağı-yukarı
yönde titreşirler.

4. Bu bölümde üzerinde
durulması gereken nokta
dalgaların aynı yolla
yayılıp yayılmadıklarını
incelemek olduğundan
konuyu derinlemesine
incelemeyeceğiz.
Dalgaların yayılma
yollarını irdelememiz
gerektiği için kısaca buna
değinmemiz
gerekmektedir.

5. Dalgalar yayılma ortamlarına göre 2’ye ayırabiliriz.
1. Mekanik Dalgalar: Maddi ortamda yayılan
dalgalardır. Su,ses ve yay dalgaları gibi
2. Elektromanyetik Dalgalar: Yayılabilmeleri maddi
ortamı zorunlu kılmayan dalgalardır. Boşlukta veya
maddi ortamda yayılabilirler. Her tür ışık dalgaları,
radyo dalgaları, γ ışımaları etc.

6. Yayılma doğrultularına göre dalgaları üçe
ayırabiliriz.
A. Bir Boyutlu Dalgalar: Tek boyutta yayılan
dalgalardır. Yay dalgaları gibi
B. İki Boyutlu Dalgalar: İki boyutta yayılan dalgalardır.
Su dalgaları gibi
C. Üç Boyutlu Dalgalar: Üç boyutta yayılan dalglardır.
Işık ve ses dalgaları

8. Son olarak yayılma boyutlarına dalgalardan söz
edersek;
A. Enine Dalgalar : Esnek ortamı meydana getiren
taneciklerin titreşim doğrultusu yayılma doğrultusuna
diktir. Su ve ışık dalgaları gibi...
B. Boyuna Dalgalar: Esnek ortamı meydana
getiren taneciklerin titreşim ve dalganın yayılma
doğrultusu aynı olan dalgalardır. Ses dalgaları gibi.

9. parmağımızı 2 saniyede bir suya batırırsak
periyodu 2 sn olan periyodik dalgalar üretmiş
oluruz.
2 s de bir dalga üretiyorsak 1 s de 0.5 dalga
üretmiş oluruz. Buradaki 0.5 dalgaların
frekansıdır.
O halde frekans periyodun çarpmaya göre
tersidir. (f=1/T)

10. Periyodik Dalgalar
 Dalgaların hızı ortamın özelliklerine bağlıdır. Su dalgalarında suyun derinliği arttıkça
hızı artar.
yay dalgalarında yayı geren kuvvet arttıkça hız artar.
Aynı ortamda, dalganın frekansı değişirse dalganın hızı değil, dalgaboyu değişir.
V=λ.f veya V=λ/T
Ardışık iki dalga tepesi (veya dalga çukuru) arasındaki uzaklığa dalga boyu
denir. λ (lamda) ile gösterilir. Herhangi bir dalga tepesinin bir dalga boyu kadar
yol alması için geçen süre bir periyottur. Dalganın periyodu T ile gösterilir.
Dalgayı üreten kaynağın birim zamanda ürettiği dalga sayısına dalganın frekansı
denir. f ile gösterilir.

11. Dalgalar Ve Fizik
 Tarih içerisinde insanlar Su kenarlarında oturup,su birikintisine attıkları çakıl taşları
sayesinde oluşturdukları dalga hareketini gözlemlemiştir.Birbirlerine seslenirken,yada
hayvanları ses çıkarırken oluşan dalga hareketini işitmişlerdir.Güneşten gelen ve 7
rengin birleşmesi ile oluşan dalga hareketini gözlemlemişlerdir.İlk ateşin bulunması ile
beraber,ateşin çıkardığı ışık ve kızılötesi dalga olan ısı hissedilmiştir.
 Dalga ifadesi fiziğin olmazsa olmazları haline gelmesi ise 19.yy dan itibaren gerçekleşmiş
olup,konu ile ilgili birçok bilginin çalışması olmuştur.Dalga ifadesinin ilk tespiti ise ses
dalgaları ile olmuştur.Bir haykırma ile sesin bir engele çarpıp geri dönmesi,yani yansıma
olayı sesin dalga hareketi olduğuna dair güzel bir örneği oluşturmuştur.
 Dalga ifadesi nedir?Ya da ne değildir?İsterseniz öncelikli olarak bunu irdeleyelim…
Bildiğiniz üzere Madde adı verdiğimiz topluluğun tamamı Atomlardan
oluşmuştur,hakeza enerji de maddenin sadeleştirilmiş halidir.İşte dalga dediğimiz
zaman,bu Atom düzeneği üzerinde hareket eden enerji düzeneği aklımıza
gelmektedir.Nasıl ki,su kenarında duran bir kişi bir taş attığı zaman su haleleri
oluşmakta ; işte oluşan bu su haleleri birbirine çarparak hareket eden dalga
hareketidir.Yani iç içe geçmiş su halelerinin her birisi diğer su halesinin hareketinin
etkisi sonucu oluşmuştur.Biz bu harekete ise dalga hareketi adını veriyoruz.

12. Ses dediğimiz ve göremeyip kulaklarımız ile duyduğumuz dalga
hareketi de,su dalgaları gibi birbiri içerisinde haleler oluşturan su
dalgaları gibidir.Yani hareket için bir merkez ve bu merkezden
yayılacak dalgaların hareket edeceği atom kütleleri,yani maddeye
ihtiyaç duyulmaktadır.Düşünsenize,uzay denilen ve madde
partiküllerinin çok az olduğu bir ortamda bağırdığınızı ve karşı
tarafta sizi duymaya çalışan birilerinin olduğunu…Sizden çıkan
dalga hareketinin ilerlemesi için yeterli madde bulunmadığı için
sesiniz karşı tarafa gitmeyecek ve siz hayıflanacaksınız.Ama siz
maddenin olduğu bir ortamda bağırdığınız zaman,mesela
Dünya’da Hava partikülleri arasında sesin ilerlediğini kulağınız ile
fark edeceksinizdir.Hakeza bu dalga hareketini kuracağınız bir
düzenek ile osilaskop ile de görebileceksinizdir.
Peki,tek dalga tipi bu mudur?Hayır,tek dalga tiplemesi ses
olmayıp;geniş bir spektrumda yer alan ve adına elektromanyetik
spektrum denilen kısımda da değişik dalga tiplemeleri
bulunmaktadır.Bunlardan bazıları ise Radyo dalgaları,kızılötesi
ışınlar grubunda yer almakta,arada görünen dalgalar; ötesinde
mor ötesi adı verilen ve rontgen ışınları,kozmik ışınlar gibi
ışınların içerisinde yer aldığı ışınlar da bulunmaktadır.

13. Görünen ışınların dalga ya da tanecik olduğu konusu çok
tartışılmış ve sonunda hem dalga ve hem de tanecik
olduğu ifadesi kullanılmıştır.Yapılan deneyler,görünen
ışınların yerine göre dalga ve yerine göre tanecik yapısı
gösterdiğini ispatlamıştır.
Görünen ışınlardan daha büyük dalga boyuna sahip
dalgalara ise kızılötesi dalgalar adı verilmiş ve bu
dalgaların içerisinde radyo dalgaları ile Televizyon
dalgalarının bulunduğu tespit edilmiştir.Görünen
ışınlardan daha küçük dalga boyuna sahip olan dalgalara
ise mor ötesi ışınlar adı verilmiş ve bu ışınların içerisinde
rontgen ışınları ile kozmik ışınların bulunduğu tespit
edilmiştir.Ancak dalgalar konusu bir makale ile ifade
edilemeyecek kadar geniş bir konudur.