Projectplan

Singelpark Leiden
Het langste mooiste spannendste stadspark van Nederland!
Sinds 1659

Projectplan bij kaderbesluit

Bestuurlijk opdrachtgever:
Ambtelijk opdrachtgever:
Ambtelijk Opdrachtnemer:

Wethouder Onderwijs, Sport en Milieu, F. de Wit
Directeur Stad, R. Nagtegaal
Projectmanager A. ter Harmsel, projectbureau

Opdrachtgever:
Opgesteld door:
Datum:
Versie:

Gemeente Leiden
A. ter Harmsel
26 september 2013
definitief

Projectplan Singelpark behorend bij Kaderbesluit

1 oktober 2013

Pag. 1

Samenvatting projectplan Singelpark
Ambitie
Leiden heeft de ambitie om het langste, mooiste en spannendste stadspark van Nederland te realiseren
langs de unieke Leidse singelrand. Een aaneengesloten park rondom de binnenstad, waar je kan genieten
van de natuur, varen, wandelen, spelen, picknicken, sporten of juist lekker niets doen. Een park van, voor en
door de bewoners, een groene omlijsting van de historische binnenstad, een park waar Leiden zich nog
meer mee op de kaart zet.
Doel en resultaat
Het doel is om de leefkwaliteit van de stad te verhogen door meer park-areaal toe te voegen, bestaand
groen te verbeteren, de aantrekkelijkheid van het gebied te vergroten, recreatief medegebruik te stimuleren
en meer bezoekers te trekken
Het uiteindelijke resultaat is de oplevering van het Singelpark dat over de gehele lengte te bewandelen,
doorvaarbaar en beleefbaar is. Een doorgaande en zoveel mogelijk groenblauwe zone rondom singels, waar
cultuur en evenementen nog meer een plek hebben gekregen. Een Singelpark dat aan de binnenzijde
gevarieerd, maar toch samenhangend is, gekenmerkt door zeven verschillende sferen van de zeven
verschillende singels met daar doorheen de meanderende Singelroute. Aan de buitenzijde, langs de singels,
de Singelpromenade, die meer eenduidig van uiterlijk en karakter is.
Doordat aan de singelrand ook verbindingen naar de regio zijn gerealiseerd wordt de relatie gelegd tussen
het groen in de stad en het regionale groen, waardoor de singelrand onderdeel is geworden van de totale
regionale recreatieve groenstructuur. Zo is het Singelpark een prachtig stadspark van de bewoners van de
dichtst bebouwde stad van Nederland geworden en draagt het ook bij aan de toeristische aantrekkelijkheid
van de stad.
Probleemanalyse
Het projectgebied bestaat uit een bonte verzameling van grote en kleinere opgaven die verbonden worden
door één gemeenschappelijk uitgangspunt: de singelrand moet over de hele lengte verbonden, beloopbaar,
doorvaarbaar en als één park beleefbaar zijn. Dit is op dit moment op geen enkel van deze aspecten het
geval. Daarbij ontbreekt het bovendien in de singelrand aan een gevoel van gemeenschappelijke identiteit
en samenhang.
Aanpak
Om de gestelde doelen en resultaten zo goed mogelijk te bereiken wordt uitgegaan van het principe de 3
´V`s: Verbinden, Vergroenen, Versterken. Uit de uitwerking van de Visie Leidse Singels komt naar voren dat
deze drie principes belangrijke slagingsfactoren zijn voor het realiseren van het Singelpark:
1. Verbinden van de deelgebieden in de singelrand tot één Singelpark.
Om een werkelijk aaneengesloten Singelpark te realiseren en alle deelgebieden op elkaar aan te laten
sluiten is het van het eerste belang om de ontbrekende verbindingen in de singelrand tot stand te brengen.
Deze verbindingen liggen aan de binnenzijde van de singels. Door brugverbindingen te maken wordt de
aaneengesloten Singelroute tot stand gebracht. De route is hiermee helder en logisch vormgegeven en een
‘rondje Singelpark’ ook aan de binnenzijde mogelijk geworden.
Een andere belangrijke verbinding is de verbinding over water. Door het verwijderen van de dam in de
Maresingel wordt een geheel doorvaarbare singel(gracht) gecreëerd.
2. Vergroenen van de ´gaten´
Op enkele belangrijke plekken aan de binnenzijde van de singelrand laat het groen het helemaal afweten.
Het zijn stenige plekken waar geen sprake is van een parksfeer, of plekken die niet toegankelijk zijn,
waardoor er nog geen sprake is van een volledig aaneengesloten groene singelrand. Het gaat om o.a. de
Lammermarkt, het NUON-gebied en het Arsenaalplein.
Door deze belangrijke plekken aan te pakken zijn in één klap de ‘gaten’ heringericht en vergroend en rijgt het
Singelpark zich aaneen.
3. Versterken van de bestaande groenstructuur
Op enkele plekken aan de binnenzijde van de singelrand liggen reeds prachtige parken en mooie
groenzones. Op andere plekken is de ruimtelijke kwaliteit mager of ontbreekt. Dit speelt met name aan de
noord en oost zijde van de stad. Door het versterken van de groenstructuur van enkele plekken met een


1 oktober 2013

Pag. 2

matige of slechte kwaliteit en door het meer toegankelijk maken van andere plekken ontstaat een sterke,
gesloten parkstructuur als een omlijsting van de binnenstad.
Naast het principe van de 3 ‘V’s, die voortvloeien uit de vastgestelde visie Leidse singels, zijn de richtlijnen
uit het Beeldkwaliteitsplan van belang om de doelen en resultaten te bereiken.
Beeldkwaliteitsplan Singelpark
In de periode tussen de visievaststelling en het kaderbesluit hebben twee bureaus onder regie van de
gemeente Leiden en in nauw overleg met de Stichting Vrienden van het Singelpark een concept
Beeldkwaliteitsplan opgesteld waarin de identiteit en samenhang van het toekomstige Singelpark wordt
vastgelegd. Het Beeldkwaliteitsplan is bedoeld als richtlijn bij de verdere ontwikkeling, uitwerking en
realisatie van het Singelpark. Het geeft enerzijds inrichtingseisen en is anderzijds een inspiratiedocument.
Het Beeldkwaliteitsplan is in oktober 2013 gereed en zal dan aan het college worden voorgelegd en na
vaststelling ter kennisgeving aan de gemeenteraad worden aangeboden.
Participatie
Het Singelpark is een park van, voor en door de bewoners van de stad. Daarom wordt ingezet op actieve
samenwerking met burgers en andere belanghebbenden. Met de Stichting Vrienden van het Singelpark
wordt nauw samengewerkt en met hen zal een samenwerkingsovereenkomst worden uitgewerkt
Financiën
De raad reserveerde al kredieten ter hoogte van € 9,3 miljoen voor realisatie van de gestelde ambitie uit de
visie. Inmiddels is nog aanvullende financiering gevonden en is er in totaal momenteel circa € 14 miljoen
beschikbaar. Eind 2013 wordt bekend of uit medefinancieringbijdragen nog eens circa 1 miljoen extra
beschikbaar komt aan aanvullende bijdragen.
De raming van de ambitie voor het Singelpark bedraagt voor de binnenzijde circa € 22 miljoen (prijspeil 0101-2014, exclusief BTW) en voor de buitenzijde (ontwikkeling van de Singelpromenade) circa € 21 miljoen
(prijspeil 01-01-2014, exclusief BTW).
Voor de extra beheerkosten wordt bij het kaderbesluit een dekkingsvoorstel gedaan.
Prioritering
Met de beschikbare € 14 miljoen kan al een waarlijk Singelpark gerealiseerd worden en wordt een
aanzienlijk deel van de eindambitie voor het Singelpark bereikt, mits de beschikbare middelen zo strategisch
mogelijk ingezet worden en een goede prioritering van deelgebieden en –producten plaatsvindt.
Het ambtelijke projectteam is in nauw overleg met de Stichting Vrienden van het Singelpark en andere
stakeholders tot de volgende prioritering gekomen:
1. Verbinden: het realiseren van zeven brugverbindingen en het realiseren van een duidelijke Singelroute:
a. Huigpark – Blekerspark (over Oude Herengracht)
b. Zijlpoort – Ankerpark (over Oude Rijn)
c. Ankerpark – Meelfabriek (over Looiersgracht)
d. Kaarsenmakersplein – Veerplein (over Nieuwe Rijn)
e
e. Vlonderbrug 5e Binnenvestgracht – Hortus (over 5 Binnenvestgracht)
f. Boardwalk van Reuvensplaats naar Arsenaalplein (over Singel)
g. Arsenaalplein - Rembrandtpark (over Groenhazengracht)
h. Singelroute, met o.a routeaanduiding/routemarkering/entrees/informatieverschaffing
2. Vergroenen: het ontwikkelen tot parkgebied en aansluiten op de andere deelgebieden van het
Singelpark van drie belangrijke ´gaten´ aan de binnenzijde van het Singelpark:
a. Lammermarkt
b. NUON-gebied
c. Arsenaalplein
3. Versterken: het versterken van het park inclusief het beter toegankelijk maken en aansluiten op de
andere deelgebieden van het Singelpark van vijf deelgebieden:
a. Morspoort en Park de Put
b. Blekerspark
c. Ankerpark
d. Katoenpark (waaronder restauratie begraafplaats Groenesteeg)
e. Route en bereikbaarheid Hortus botanicus


1 oktober 2013

Pag. 3

Resultaat prioritering
Door de voorgestelde prioritering wordt bereikt dat de gebieden met elkaar verbonden zijn waardoor het
rondje Singelpark mogelijk is, dat de gehele singelrand de sfeer van het Singelpark ademt door de
aanpassingen langs de singelroute, dat drie grote hiaten in de groene singelstructuur worden gedicht en dat
de parkstructuur in vijf deelgebieden versterkt wordt. Zo is op korte termijn al een waarlijk en
aaneengesloten Singelpark ontstaan en wordt al een groot deel van de gewenste eindambitie gerealiseerd.
Bij dit kaderbesluit wordt de gemeenteraad gevraagd in te stemmen met de voorgestelde prioritering van de
tien gebieden en onderdelen.
Risico’s en kansen
Het Singelpark is een groot multiproject dat rondom de binnenstad ligt. Omdat de ambitie hoog is en de
beschikbare middelen nog niet voldoende zijn om de eindambitie in één keer te realiseren, wordt dit
fasegewijs uitgevoerd. Het is aannemelijk te verwachten dat dit over een langere periode gespreid zal zijn,
dus is geduld een voorwaarde voor een succesvol eindresultaat.
Omdat het project in deelgebieden wordt opgesplitst bestaat het risico van versnippering en verlies van
samenhang en identiteit. Daarom is het van belang dat de uitwerking onder de paraplu van het gehele
Singelpark plaatsvindt en volgens de richtlijnen uit het Beeldkwaliteitsplan voor het Singelpark.
Kansen liggen met name op het gebied van regionale subsidies en medefinanciering. Ook in de
samenwerking met de ‘vrienden van’ liggen kansen voor realisatie van de ambities voor het Singelpark.
Daarnaast zijn er kansen door aanbestedingsmeevallers en kansen door in te zetten op ‘werk met werk
maken’ en aan te haken bij lopende ontwikkelingen in de stad.
Vervolg
Na het kaderbesluit worden de deelgebieden en deelproducten onder de paraplu van het overkoepelende
Singelparkproject definitief uitgewerkt en in uitvoeringsbesluiten aan de raad voorgelegd.
Na het kaderbesluit zal in samenwerking met de Stichting Vrienden van het Singelpark ook verder gezocht
worden naar aanvullende financiering om te kunnen voldoen aan uitvoering van de gestelde eindambitie.
Wanneer extra middelen beschikbaar komen zullen hiervoor uitvoeringsbesluiten aan college en raad
worden voorgelegd.


1 oktober 2013

Pag. 4

Inhoudsopgave

1

Inleiding ................................................................................................................. 6

1.1

Achtergrond/ Aanleiding ...................................................................................................................... 6

1.2

Kaderbesluit ........................................................................................................................................ 7

1.3

Horizon Singelparkproject ................................................................................................................... 7

2

Projectbeschrijving ............................................................................................... 8

2.1

Het Singelpark ..................................................................................................................................... 8

2.2

Doel en resultaat ................................................................................................................................. 9

2.3
2.3.1
2.3.2
2.3.3
2.4

Projectkaders ....................................................................................................................................10
Vastgestelde beleidskaders voor het Singelpark ..............................................................................10
Scope en afbakening.........................................................................................................................10
Fysieke projectgrenzen .....................................................................................................................12
Samenhang met andere projecten ....................................................................................................13

2.5 Participatie .........................................................................................................................................14
2.5.1 Doel participatie in het Singelpark.....................................................................................................14
2.5.2 Stichting Vrienden van het Singelpark ..............................................................................................15

3

Van wensbeeld naar werkelijkheid .................................................................... 17

3.1

Rondje Singelpark in 18 deelgebieden .............................................................................................17

3.2

Aanvullende onderzoeken .................................................................................................................26

3.3
3.3.1
3.3.2
3.3.3
3.3.4

Aanpak en prioriteringsvoorstel .........................................................................................................32
Uitgangsprincipes ..............................................................................................................................32
Prioritering deelgebieden ..................................................................................................................33
Nadere toelichting prioritering ...........................................................................................................34
Resultaat prioritering .........................................................................................................................35

4

Werkwijze ............................................................................................................. 36

4.1

Planproces ........................................................................................................................................36

4.2

Faseren, Beslissen, Beheersen ........................................................................................................36

4.3
4.3.1
4.3.2
4.3.3
4.3.4
4.3.5
4.3.6

Projectbeheersing .............................................................................................................................37
Resultaat (kwaliteit) ...........................................................................................................................37
Organisatie ........................................................................................................................................37
Tijd
...........................................................................................................................................40
Informatie (communicatie) .................................................................................................................41
Kosten ...........................................................................................................................................42
Risico’s en kansen ............................................................................................................................45

5

Bijlagen ................................................................................................................ 46


1 oktober 2013

Pag. 5

Projectplan bij kaderbesluit Singelpark
1 Inleiding
Leiden gaat een fantastisch park langs de unieke singels maken: het langste, mooiste en spannendste
stadspark van Nederland! Een aaneengesloten groene singelrand om de binnenstad van Leiden, waar je
kan genieten van de natuur, varen, fietsen, spelen, wandelen, picknicken, sporten of juist lekker niets doen..
Een park waar veel te beleven valt, van en voor de bewoners, maar ook een singelrand als groene omlijsting
van de historische binnenstad. Een park waar Leiden zich nog meer mee op de kaart zet. Het Singelpark!
Met veel enthousiasme heeft de gemeenteraad eind januari 2012 de ‘Visie Leidse Singels, het langste park
van Nederland! Sinds 1659’ vastgesteld. De raad heeft het college opdracht gegeven de visie verder uit te
werken en een kaderbesluit voor te bereiden. Inmiddels is het zover en wordt het besluit nu aan de raad
voorgelegd. Dit bij het kaderbesluit behorende projectplan, beschrijft de uitwerking van de visie, biedt een
financieel overzicht, brengt kansen en risico’s in kaart en doet een voorstel voor te maken keuzes. Ook
beschrijft het de noodzakelijke activiteiten na het kaderbesluit. Het projectplan levert daarmee de
onderbouwing van het kaderbesluit en een vooruitblik op de vervolgfase.

1.1

Achtergrond/ Aanleiding

Op basis van het structuurplan Binnenstad 1978 werden de singels in de daarop volgende jaren aangepakt
en hersteld tot wat ze nu zijn. Fabrieken en kazernes werden gesloopt en diverse parken werden aangelegd.
Ook werden bestaande groene plekken opgeknapt, openbaar gemaakt en werden monumenten
gerestaureerd. Toch waren met deze verbeteringen de Leidse singels niet echt verbonden tot een
aaneengesloten groene parkroute, ontbreekt het groen op een aantal plekken volledig en zijn de parken zelf
na bijna 35 jaar op diverse plekken toe aan een opknapbeurt en/of herinrichting.
Vanaf 2008 is de wens tot de heraanpak van de singels opgenomen in raadsbesluiten zoals het
GroenActiePlan (2008), het Programma Binnenstad (2009) en de Structuurvisie Leiden 2025 (2010). Deze
wens kreeg daarmee vastere vormen. In deze besluiten werd gesteld dat het belangrijk is dat de
gebruikswaarde van het groen en het water langs de singelrand toeneemt door de groengebieden met
elkaar te verbinden, de Singels doorvaarbaar en de oevers bereikbaar te maken.
Vanuit de stad kwam vanaf 2008 ook steeds nadrukkelijker de roep om iets met de singelrand te doen, de
parken te verbinden en de enorme kansen die hier liggen op te pakken. Vanaf 2009 heeft met name
Stadslab Leiden hier een belangrijke rol gespeeld. Stadslab heeft de singelrand en de Singelpromenade
voortdurend onder de aandacht van bewoners en politiek gebracht.
In 2010 heeft het college van burgemeester en wethouders er voor gekozen om met de vrijgekomen NUONmiddelen te investeren in de kwaliteit van de stad en in dat besluit ook specifiek gekozen om het groen in de
stad te versterken. Daarmee werd de basis gelegd voor het realiseren van een Singelpark. De ‘Visie Leidse
Singels’ werd opgesteld in afstemming met Stadslab. Toen de gemeentelijke visie op de singels eind 2011
voor inspraak werd vrijgegeven heeft Stadslab ook een eigen visiedocument ingediend om het belang van
het Singelpark nog eens extra te onderstrepen. In 2012 is de Stichting Vrienden van het Singelpark,
voortgekomen uit Stadslab, opgericht.
De ‘Visie Leidse Singels’ geeft op hoofdlijnen de gewenste richting en samenhang weer en laat
mogelijkheden en kansen voor de stad zien. Met dit besluit werd vastgesteld dat de visie het kader is voor
alle ruimtelijke ontwikkelingen in de singelrand en dat de inrichting van de openbare ruimte die bij een
afzonderlijk ruimtelijk project in de singelrand hoort, wordt ontwikkeld conform de ambities van de gehele
singelrand. Specifiek werden daarnaast de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden vastgesteld:
a)
b)
c)
d)

de situering van de ‘Singelroute’, de doorgaande route door het Singelpark;
het verwijderen van de dam in de Maresingel;
het realiseren van tenminste 5 benoemde bruggen om de verbinding tot stand te brengen;
de Lammermarkt een zo groen mogelijk karakter geven, waarbij het historisch bolwerk weer
zichtbaar wordt;


1 oktober 2013

Pag. 6

e) het NUON-terrein openbaar maken met een parkachtige uitstraling;
f) Kaarsenmakersplein onbebouwd laten en een groene invulling geven;
g) openbaar toegankelijk maken van een zo groot mogelijk gedeelte van de singeloevers.

1.2

Kaderbesluit

De aanbieding van het kaderbesluit bestaat uit drie hoofddocumenten:
1. het raadsbesluit;
2. het collegebesluit;
3. het projectplan.
Bij de documenten behoren diverse bijlagen.
Het kaderbesluit markeert het afsluiten van de definitiefase en de start van de ontwerpen
voorbereidingsfase. Het besluit wordt door de gemeenteraad vastgesteld, nadat het college van
burgemeester en wethouders daarover positief heeft besloten.
Bij het kaderbesluit wordt de raad geïnformeerd over de stand van zaken van het project, de begroting van
de projectkosten, de planning en de risico’s. Tevens wordt krediet aangevraagd voor de dekking van de
plankosten die gemaakt worden in de ontwerpen voorbereidingsfase.
Na het kaderbesluit worden de deelgebieden of deelproducten nader uitgewerkt en onder de paraplu van het
Singelpark als afzonderlijke uitvoeringsbesluiten ter vaststelling aan de raad aangeboden.

1.3

Horizon Singelparkproject

Het Singelpark bestrijkt een groot deel van de Leidse binnenstad; het projectgebied beslaat het gehele
gebied rondom de 6,3 kilometer lange singelrand vanaf de gevels van de binnenzijde tot aan de gevels van
de buitenzijde van de zeven singels. Het Singelpark raakt veel plekken, gebieden en andere projecten. Het
is onderdeel van zeven bestemmingsplannen en weet zich geconfronteerd met een aanzienlijke lijst van
vastgestelde beleidskaders. In het gehele projectgebied zijn heel veel bewoners, stadspartners en andere
stakeholders betrokken. Het is een multiproject, bestaande uit 18 deelgebieden, waarbinnen meerdere
deelprojecten zijn te onderscheiden.
Met de vaststelling van de Visie Leidse Singels is voor het gebied een hoge ambitie uitgesproken en zijn
inmiddels aanzienlijke financiële middelen gereserveerd. In de afgelopen uitwerkingsperiode is duidelijk
geworden dat met de beschikbare middelen en de juiste prioritering al op korte termijn een waarlijk
aaneengesloten Singelpark kan ontstaan. Zo kan nu al een groot deel van de gewenste eindambitie
gerealiseerd worden. Het uiteindelijke ambitieniveau zal in fases bereikt worden. En samen met partners in
de stad zal verder naar aanvullende middelen gezocht moeten worden om die uiteindelijke ambitie vorm te
kunnen geven.
Kortom het Singelpark is een bijzonder project dat, ondanks alle uitdagingen, knelpunten en belemmeringen,
vanaf nu echt gestart kan worden. Het realiseren ervan gebeurt in fases waarbij burgers en gemeente
samen optrekken, ieder vanuit de eigen expertise, maar wel met hetzelfde doel voor ogen: het realiseren van
het Singelpark, het langste mooiste, spannende stadspark van Nederland! Een prachtig park voor Leiden.


1 oktober 2013

Pag. 7

2 Projectbeschrijving
Om een goed beeld te krijgen van de opgave komen in dit hoofdstuk de volgende aspecten aan bod:
gebiedsbeschrijving, doel en resultaat van het project, vastgestelde kaders, scope en afbakening,
samenhang met andere projecten en participatie.

2.1

Het Singelpark

Het groen langs de singelrand
De Leidse singels zijn uniek. Nergens in Nederland is een singelstructuur van deze omvang (6,3 km) te
vinden die nog op zo’n mooie wijze intact is en zo’n grote diversiteit aan plekken met verschillende functies
heeft. De singelrand vormt de historische begrenzing van de oude binnenstad, die dichtbebouwd en arm aan
groen is. Groen is belangrijk voor de uitstraling en de leefbaarheid van de stad.
De singelrand heeft verschillende sferen en karakteristieken. Je vindt er de meest waardevolle
groengebieden van de binnenstad die voor de bewoners van zowel de binnenstad als de eromheen gelegen
gebieden recreatief potentieel vormen, zoals bv het Plantsoen, de Hortus botanicus en de begraafplaats
Groenesteeg. De kwaliteit van deze plekken moet behouden blijven.
Tegelijkertijd zijn er veel andere plekken langs de singelrand die een matige of lage kwaliteit hebben. Deze
plekken zouden minimaal hetzelfde niveau moeten halen, zonder dat het één uniforme verschijningsvorm
moet worden. Op diverse plekken langs de singels, met name aan de noord- en oostkant van de stad, wordt
het groen vrij slecht gekend en gebruikt. Dat is jammer, want ze bieden veel mogelijkheden en kansen voor
de stad.
Om de uitstraling en de leefbaarheid van de stad te verbeteren is het belangrijk om groene kwaliteit toe te
voegen en de ruimte van de singelrand optimaal te benutten. Dit kan door extra groen toe te voegen zoals
bijvoorbeeld door het vergroenen van de Lammermarkt en het NUON-terrein, door het meer multifunctioneel
gebruiken van de groene ruimte, zoals bv in het Katoenpark en het versterken van het bestaande groen. De
groengebieden zouden met elkaar verbonden moeten worden, zodat de gebruikswaarde toeneemt en het
mogelijk wordt de gehele singelrand te ervaren en te gebruiken.
Het water langs de singelrand
Het realiseren van het Singelpark is meer dan het verbinden en versterken van het groen dat aan de
binnenkant van het water ligt. Het water speelt een minstens zo belangrijke rol. Het verbeteren van het
watergebruik en de bereikbaarheid en gebruik van de oevers zijn belangrijke ambities uit de visie op de
singels. De groene singelrand wordt omgord door het water van de singels, het water is overal voelbaar,
zichtbaar en beleefbaar in de stad. Water is belangrijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte. Ook het
gebruik van de oevers voor recreatie is belangrijk, omdat daar ruimte is die in de rest van de binnenstad
ontbreekt. Pleinen en terrassen aan en op het water zijn belangrijke ontspanningsplekken in de openbare
ruimte.
In het programma Binnenstad, waar het Singelpark deel van uit maakt, staat “water is de plek waar ‘lucht’ in
het stedelijk weefsel zit. Eigenlijk zijn de waterwegen de flaneerboulevards van Leiden: ‘kijken en bekeken
worden”. De opgave is om de singels doorvaarbaar en de oevers bereikbaar te maken, met op diverse
plekken pleinen aan het water en terrassen aan en op het water. Nu wordt het zicht op een aantal plekken
volledig weggenomen door de te dicht op elkaar liggende woonboten langs de rand. Meestal bestaat het
probleem ook uit het feit dat de oevers tussen de boot en de weg zijn geprivatiseerd. Hierdoor worden
singelgracht en de binnenstad aan het zicht onttrokken. Door het verplaatsen van woonboten, waardoor een
royale onderlinge afstand wordt gecreëerd en door het vrijmaken van de geprivatiseerde oevers van
bebouwing en bosschages, blijft doorzicht over het water mogelijk en ontstaat een grotere ruimtelijke
kwaliteit.
Door het opknappen van de singels en de doorvaarbaarheid mogelijk te maken krijgen de Leidse singels de
allure die het (historisch) gebied verdient.


1 oktober 2013

Pag. 8

Cultuur en evenementen in het Singelpark
Het cultuurkwartier vormt het hart van de stedelijke cultuur in Leiden. Het is het gebied waar stedelijke
culturele functies en het stedelijke uitgaansgebied elkaar raken en verstevigen. Een ontmoetingsplek met
veel dynamiek en activiteit. Het cultuurkwartier en het uitgaansgebied komen in het Singelpark precies op de
Lammermarkt samen. Cultuur en evenementen zullen ook elders een plek krijgen en houden in het
Singelpark en zullen zich dus niet beperken tot de Lammermarkt.
De identiteit en samenhang van het Singelpark
Om een werkelijk Singelpark te realiseren is het belangrijk dat het park een sterke identiteit heeft en de
deelgebieden met elkaar samenhangen en verbonden worden. Deze identiteit en samenhang ontbreken nu
nog. Daarom is een ideeënwedstrijd onder gerenommeerde bureaus gehouden en hebben de winnaars
hiervan de opdracht gekregen een beeldkwaliteitplan op te stellen waarin hun ideeën voor identiteit en
samenhang uitgewerkt zijn. Het beeldkwaliteitplan dient daarna als leidraad voor elk ontwerp in het
Singelpark. Het geeft inrichtingseisen en biedt inspiratie. Identiteit en samenhang moet niet alleen fysiek
vormgegeven worden, maar ook zo gevoeld en beleefd worden. Het Singelpark moet zo geactiveerd worden
waardoor het goed gebruikt gaat worden door de inwoners en bezoekers van de stad en waarmee het een
duidelijke samenhang krijgt en ruimtelijk en programmatisch onderdeel van de stad zal vormen.
Samenvatting probleemanalyse Singelpark
Het Singelpark bestaat uit een bonte verzameling van grote en kleinere opgaven die verbonden worden
door één gemeenschappelijk uitgangspunt: de singelrand moet over de hele lengte verbonden, beloopbaar,
doorvaarbaar en als één park beleefbaar zijn. Dit is op dit moment op geen enkel van deze aspecten het
geval. Daarbij ontbreekt het bovendien in het Singelpark aan een gemeenschappelijke identiteit en
samenhang.

2.2

Doel en resultaat

Het uiteindelijke doel van het Singelparkproject is het realiseren van een hoogwaardige inrichting openbare
ruimte van de Singelrand (binnenzijde/water/buitenzijde), die daardoor bijdraagt aan een verbeterd leef-,
woon- en werkklimaat voor de stad. De leefkwaliteit van de stad wordt verhoogd door meer park-areaal toe
te voegen, bestaand groen te verbeteren, de aantrekkelijkheid van het gebied te vergroten, recreatief
medegebruik te stimuleren en meer bezoekers te trekken.
Het uiteindelijke resultaat is de oplevering van het Singelpark, het langste, mooiste en spannendste
stadspark van Nederland, dat over de gehele lengte te bewandelen, doorvaarbaar en beleefbaar is. Een
doorgaande en zoveel mogelijk groenblauwe zone rondom singels, waar cultuur en evenementen nog meer
een plek hebben gekregen. Een Singelpark dat aan de binnenzijde gevarieerd, maar toch samenhangend is,
gekenmerkt door zeven verschillende sferen van de zeven verschillende singels met daar doorheen de
meanderende Singelroute. Aan de buitenzijde, langs de singels de Singelpromenade, die meer eenduidig
van uiterlijk en karakter is en gekenmerkt wordt door een doorgaande boomstructuur.
Tussen de groene gebieden zijn de barrières opgeheven door middel van enkele nieuw aangelegde
bruggen, zodat de groene singelrand verbonden is. De kwaliteit van het bestaande groen is waar nodig
verbeterd en er is nieuw groen toegevoegd. Slechte of mindere locaties zijn aangepakt en
herontwikkelingsprojecten op of aan de singelrand zoals de Meelfabriek en het NUON-gebied zijn
opgeleverd en vormen een integraal onderdeel van de singelrand. Wandelroutes gaan de gehele singelrand
rond: de Singelroute aan de binnenzijde en de Singelpromenade aan de buitenzijde. Ook het water en de
oevers van de singelrand zijn over de gehele lengte en zonder belemmeringen te beleven. Er zijn één of
meerdere nieuwe publiekstrekkers in de vorm van horeca of buitenrecreatie.
Doordat aan de singelrand ook verbindingen naar de regio zijn gerealiseerd wordt de relatie gelegd tussen
het groen in de stad en het regionale groen, waardoor de singelrand onderdeel is geworden van de totale
regionale recreatieve groenstructuur. Zo is het Singelpark een prachtig stadspark van de bewoners van de
dichtst bebouwde stad van Nederland geworden en draagt het ook bij aan de toeristische aantrekkelijkheid
van de stad.


1 oktober 2013

Pag. 9

2.3

Projectkaders

De verbetering en herontwikkeling van de singelrand kwam sinds 2008 op de politieke agenda toen het in
het GroenActiePlan werd benoemd, vervolgens in 2009 opgenomen werd in het Programma Binnenstad en
daarna in 2010 ook werd vastgelegd in de Structuurvisie Leiden 2025. Hierin is opgenomen dat het gewenst
is de singelrand te ontwikkelen en te versterken en een groene gesloten singelrand te realiseren.
Aansluitend hierop is de Visie ¨Leidse Singels het langste park van Nederland! Sinds 1659¨ als uitwerking
van de structuurvisie opgesteld en eind januari 2012 door de Raad vastgesteld. Het college heeft de
opdracht gekregen de visie verder uit te werken tot een kaderbesluit.
2.3.1
Vastgestelde beleidskaders voor het Singelpark
Het Singelpark doorkruist de hele stad en raakt op vele punten andere projecten en vastgestelde
beleidskaders. Deze zijn allemaal geïnventariseerd. Het levert een lange lijst van kaders en
randvoorwaarden die voor het Singelpark gelden. De belangrijkste kaders voor het verder uitvoeren van het
Singelpark zijn:
1. Visie Leidse Singels: het langste park van Nederland! (RV 11.0129)
Het basisdocument voor het Singelparkproject. Het dient als onderlegger voor alle nader uit te werken
deelprojecten uit het Singelparkproject.
2. Uitvoeringsprogramma Programma Binnenstad (RV 09.0050)
Het Singelpark is één van de 18 ontwikkellocaties van het Programma Binnenstad.
3. Structuurvisie Leiden 2009 – 2025 (RV 09.0130)
In de Structuurvisie Leiden 2025 is opgenomen dat “het uitbouwen van de groene gordel langs de Singel”
een belangrijk groenproject is ter ondersteuning van de hoogwaardige leefomgeving die bij een kennisstad
hoort. Als besluitpunt is hierin opgenomen dat een groene gesloten singelrand gerealiseerd moet worden
(besluit 11c).
4. Verdeling ISV-3 budget 8 (RV 11.0083)
Vanuit het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing 2010 t/m 2014 (ISV3) is voor de toegankelijkheid en
kwaliteitsbeleving van de groene singelrand (ISV3-indicator # 7)
€ 1.600.000 gereserveerd.
5. Perspectiefnota 2012-2015 (RV 11.0047)
Vanuit de NUON-middelen voor groen is € 7.683.728 gereserveerd voor de realisatie van het Singelpark.
6. Kadernota kwaliteit openbare ruimte (RV 11.0117)
De Kadernota maakt het mogelijk om op de kwaliteit van de openbare ruimte te sturen.
7. Verder met de Binnenstad (RV 12.0040)
Verdere uitwerking van het programma Binnenstad, waar het Singelpark deel van uitmaakt.
8. Bijdrage kwaliteitsverbetering openbare ruimte Lammermarkt (RV 12.0098)
Vanuit de reserve is € 2,2 miljoen beschikbaar gesteld voor de kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte
Lammermarkt.

2.3.2 Scope en afbakening
Het is van belang de projectopdracht te definiëren. Wat hoort tot de scope van het project en wat hoort en
niet bij, waar ligt de afbakening.
Projectopdracht
Bij de vaststelling van de ‘Visie Leidse Singels’ heeft de gemeenteraad de opdracht gegeven het project
Singelpark op te starten.
De totale projectopdracht om het Singelpark te realiseren luidt:
Het opstellen van een uitwerkingsplan en het realiseren van het Singelpark met daarin:


1 oktober 2013

Pag. 10

1.
2.
3.
4.
5.

een uitwerking van de ambities en opgaven;
uitwerking van identiteit, eenheid en samenhang;
opstellen van randvoorwaarden;
doen van onderzoeken;
integraal ontwerpen, voorbereiden, realiseren en opleveren van alle activiteiten en werken die
samenhangen met de aanleg van een aaneengesloten Singelpark.
Om deze algehele projectopdracht uit te kunnen voeren wordt het project in fases opgeknipt. De eerste fase,
de definitiefase, is nu achter de rug en wordt met het kaderbesluit afgesloten. De volgende fase is de
ontwerpen voorbereidingsfase.
De projectopdracht voor de ontwerpen voorbereidingsfase houdt in:
1. het nader uitwerken van de ideeën over identiteit eenheid en samenhang tot een beeldkwaliteitsplan
en de daar uit voortvloeiende activiteiten uitvoeren;
2. het definitief ontwerpen van alle door de gemeenteraad geprioriteerde deelgebieden en/of
deelproducten die samenhangen met de aanleg van een aaneengesloten Singelpark;
3. doen van nadere onderzoeken;
4. opstellen van nadere randvoorwaarden;
5. het opstellen van specifiekere ramingen;
6. opstellen en laten vaststellen van bestemmingsplannen, dan wel verkeersbesluiten en/of het voeren
van WABOprocedures;
7. opstellen beheerplannen;
8. uitwerken van bewonersparticipatie en uitwerken van samenwerking met de Stichting Vrienden van
het Singelpark;
9. zoeken naar aanvullende financiering o.a door middel van fondsenwerving en subsidieaanvragen.
10. het bewaken van de overkoepelende samenhangende opdracht om het Singelpark te realiseren en
de daarvoor benodigde activiteiten uit te voeren.
11. Uitvoering en oplevering restauratie begraafplaats Groenesteeg
Projectafbakening
Het Singelpark zal niet in één keer gerealiseerd kunnen worden. Een aanzienlijk deel van de ambitie kan in
de komende vier jaar al gerealiseerd worden, zodat al een waarlijk Singelpark is ontstaan. Aanvullende
middelen zijn nodig om de gehele eindambitie waar te maken en het gewenste eindresultaat te bereiken. Bij
dit kaderbesluit wordt de scope van het project voor de komende jaren gevormd door de door de raad vast te
stellen prioritering van deelgebieden en deelproducten en de daarbij behorende financiële middelen. Andere
gebieden kunnen pas aangepakt worden als er extra middelen beschikbaar komen. Als dit zich voordoet
zullen aan college en gemeenteraad hiervoor aanvullende uitvoeringsbesluiten worden voorgelegd.
Bij de eindambitie Singelpark behorend maar buiten de opdracht van de volgende fase vallend:
1. Niet geprioriteerde deelgebieden en deelproducten
Als gevolg van een door de raad vast te stellen prioritering van deelprojecten, worden de deelgebieden die
hier buiten vallen pas verder uitgewerkt en aangepakt, als aanvullende financiering is gevonden door
bijvoorbeeld fondsenwerving en ‘crowdfunding’ door de Stichting Vrienden van het Singelpark,
medefinancierings- en subsidieaanvragen en/of daarnaast omgevingsfactoren uitgekristalliseerd zijn
2. Vervanging/verplaatsing Valkbrug
De Valkbrug is binnen afzienbare tijd aan vervanging toe. Hiervoor zijn (deels) vervangingskredieten
gereserveerd. Bij vervanging van de Valkbrug is het van belang de situering van de brug nader te bepalen.
Verplaatsing van de Valkbrug behoort tot de ambitie van het Singelpark. Immers door verplaatsing van de
Valkbrug ontstaat de mogelijkheid om de Lammermarkt een zo groen mogelijk karakter te geven en is het
mogelijk om het historische bolwerk weer zichtbaar te maken; twee specifiek besloten uitgangspunten van
de visie. De vervanging/verplaatsing van de Valkbrug past echter zowel qua financiële omvang, qua
infrastructurele omvang en qua afhankelijkheid van verkeersingrepen op hoger schaalniveau niet in de
projectopdracht. Hiervoor zijn de groene Singelparkmiddelen niet toereikend en niet bedoeld. Omdat deze
verbinding wel nadrukkelijk bij de ambitie van het Singelpark hoort zal in het ontwerp voor de openbare
ruimte Lammermarkt zo mogelijk geanticipeerd worden op een toekomstige situatie met een mogelijk
verplaatste Valkbrug.


1 oktober 2013

Pag. 11

3. Herontwikkeling vastgoed NUON-gebied
Vanuit het Singelpark kan een bijdrage geleverd worden aan een parkachtige herinrichting van het gebied,
maar wordt geen bijdrage geleverd aan de vastgoed-herontwikkeling die over een aantal jaren aan de orde
zal zijn. Het is evenwel van groot belang dat herontwikkeling van het vastgoed en herinrichting van het
gebied vanuit een integraal ontwerp (gefaseerd) wordt aangepakt.
4. Twee bruggen over de Morssingel, ter hoogte van Volkenkunde
Deze bruggen en de bijbehorende aansluiting komen voort uit en behoren bij de projectopdracht van het
project STEO (Stationsgebied en omgeving), maar passen wel binnen de Singelparkambitie. De
uitgangspunten uit het kaderbesluit Singelpark en het beeldkwaliteitsplan dienen als ontwerpleidraad voor de
bruggen.
5. Passage over het Meelfabriekterrein
Deze doorgang bevindt zich niet op gemeentelijk grondgebied. Met de eigenaar zijn principe afspraken
gemaakt over een openbaar toegankelijke doorgaande route over het terrein. Deze principe afspraken
worden nader uitgewerkt in een overeenkomst met de Meelfabriek. Volgens de laatste planning van de
ontwikkelaar zal het terrein in 2015 deels heringericht en openbaar toegankelijk zijn.
6. Verplaatsing van woonboten in Herensingel/ Zijlsingel tbv het verbeteren van het zicht op de Singels
Deze ambitie om enkele woonboten te verplaatsen zodat ruimte ontstaat en daardoor beter zicht op de
singels, is in de visie Leidse Singels beschreven, maar kan pas gerealiseerd worden nadat hierover
samenhangende besluitvorming heeft plaatsgevonden, de bestemmingsplannen en/of ligplaatsenplannen
aangepast zijn en er ook budgetten voor verplaatsing zijn vrijgemaakt.
Beleidsvorming en besluitvorming over het watergebruik is in voorbereiding. Naar verwachting wordt op
korte termijn de ´Nota Watergebruik´ als eerste stap naar een beter gebruik van het Leidse water, ter
inspraak voorgelegd.
Doel van deze nota is het formuleren van een integrale visie voor het geheel van het watergebruik, dus een
visie op alle functies die het water in Leiden heeft. De uitgangspunten voor het Singelpark en de
doelstellingen uit de ´Nota watergebruik´ zijn op elkaar afgestemd.
2.3.3 Fysieke projectgrenzen
Volgens de ‘Visie Leidse Singels’ strekt de ambitie van het Singelpark zich uit ‘van gevel tot gevel’. Om die
reden is de gebiedsverkenning voor het kaderbesluit ook zo ingestoken. Op grond hiervan zijn op
onderstaande kaart gebiedsgrenzen aangebracht. Per deelgebied inzoomend zijn de gebiedsgrenzen
nauwkeurig te zien.


1 oktober 2013

Pag. 12

2.4

Samenhang met andere projecten

1. Programma Binnenstad
Met de uitvoering van het Singelparkproject wordt uitvoering gegeven aan één van de ontwikkellocaties uit
het programma Binnenstad.
2. Programma Bereikbaarheid/bereikbare binnenstad
Een van de uitgangspunten is het terugdringen van de verkeersintensiteit in de binnenstad.
Een voorgestelde maatregel is het instellen van een 30 km zone in het gehele gebied.
Dit raakt direct het Singelparkproject, omdat immers een herinrichting van de Singels past binnen de
ambities van het project. De maatregel tot 30km invoering heeft direct gevolgen voor de inrichting van de
Singel en de te gebruiken materialen. Vanuit het handboek kwaliteit openbare inrichting zijn hier
voorschriften voor opgesteld.
3. Lammermarkt
Onder de Lammermarkt wordt een parkeergarage gerealiseerd. De openbare ruimte van de Lammermarkt
maakt echter onderdeel uit van het Singelparkproject. Bij de vaststelling van de ´visie Leidse singels´ heeft
de gemeenteraad vastgesteld dat de Lammermarkt een groen karakter moet krijgen en dat het bolwerk moet
worden vrijgespeeld. Bij het ontwerp van de openbare inrichting van het maaiveld zal daarom rekening
gehouden moeten worden met deze vastgestelde kaders en het Beeldkwaliteitsplan voor het Singelpark. Om
het ambitieniveau voor deze belangrijke locatie voor de Stad en voor het Singelpark te kunnen realiseren is
nauwe afstemming nodig tussen alle projecten die op de Lammermarkt bij elkaar komen.
4. Cultuurkwartier
Het cultuurkwartier en het uitgaansgebied komen precies samen op de Lammermarkt, die als entree van het
cultuurkwartier wordt gezien. Daarmee ontstaat op de Lammermarkt een stevige samenhang tussen
Singelpark en cultuurkwartier.
5. Sanering NUON-terrein
De vervuilde bodem bij het NUON-terrein wordt de komende jaren gesaneerd. De gemeenteraad heeft
hiervoor een uitvoeringsbesluit vastgesteld. Het betreft uitsluitend de bodemsanering. De opgave vanuit het
Singelparkproject voor herinrichting van het gehele NUON-gebied is veelomvattender omdat hier meerdere
opgaven bij elkaar komen. In aansluiting op de sanering zal de eerste fase herinrichting tot park
plaatsvinden. De tweede fase volgt zodra ook de overige delen van deze locatie ontwikkeld kunnen worden
(verhuurobjecten, monumenten, energiecentrale)
6. Herinrichting Maresingel
Vanuit de reguliere onderhoudswerkzaamheden loopt een project tot herinrichting van de Maresingel. Ook
hier is afstemming en samenwerking noodzakelijk.
7. Buurtvoucher Morspoortplein
Bewoners uit dit gebied hebben buurtgeld gekregen om hun buurt op te knappen. Zij willen dit graag doen
vanuit de ideeën uit de visie Singelpark. In samenwerking met bewoners, ondernemers, museum
Volkenkunde en de Stichting Vrienden van het Singelpark is en wordt de opgave voor het gebied verder
uitgewerkt.
8. Meelfabriek
Geen gemeentelijk project, maar een particuliere ontwikkeling met een grote impact voor de oostkant van de
stad. De doorgaande route van het Singelpark loopt over het Meelfabriekterrein. Naar verwachting wordt de
vergunningsaanvraag voor herontwikkeling eerste fase begin 2014 ingediend.
9. Lakenplein/Kaarsenmakersplein
Portaal heeft het plan hier in afstemming met gemeente sociale huurwoningen ontwikkelen. De termijn
waarop is op dit moment onzeker. De pleinen maken deel uit van de route van het Singelpark.


1 oktober 2013

Pag. 13

10. Herontwikkeling universiteitsterrein
De komende jaren zal de universiteit haar gebouwen aan beide zijden van de Singel herontwikkelen. Deze
ontwikkelingen raken rechtstreeks het Singelparkproject. Nauwe afstemming is vereist.
11. Ontwikkeling Sterrenwachtlaan
De universiteit is voornemens om deze locatie binnen afzienbare tijd te herontwikkelen. Een plan is gereed.
De route van het Singelpark loopt hier doorheen. Tussen gemeente en universiteit zijn afspraken over de
openbare bereikbaarheid van de route gemaakt. Nauwe afstemming is vereist.
12. Sport, spel en beweging
Het Singelpark leent zich bij uitstek voor sport, spel en beweging. Dit past ook in de doelstellingen van
JOGG. Met de projectleider JOGG is besproken dat in nadere afstemming met het JOGG-project bij de
uitwerking van het ontwerp van de aaneengesloten parkroute, rekening gehouden zal worden met de
doelstellingen van JOGG, zodat een kwalitatieve, duurzame en milieuvriendelijke fitnessroute mogelijk
gemaakt kan worden. Hierbij zal ook inzet gevraagd worden van de Stichting Vrienden van het Singelpark.
Hiermee wordt gehoor gegeven aan de aangenomen motie (P. Laudy VVD), bij de behandeling van de
Perspectiefnota 2012-2015 (RV 11.0047), om binnen voorstellen met betrekking tot de Groene Singelrand
een kwalitatief, duurzaam en milieuvriendelijk fitnesspad passend binnen de groene omgeving op te nemen
(JOGGpad). Door de verantwoordelijk wethouder F. de Wit (Onderwijs, Sport en Milieu) werd aangegeven
dat hier vanuit het Singelpark in principe mogelijkheden tot facilitering voor zijn, echter onder de restrictie dat
er geen verplichting is om het een ´officieel´ JOGG-pad te laten zijn. Onder opname van deze voorwaarde is
de motie aangenomen. De motie JOGG is afgedaan in de 2e bestuursrapportage 2012.

2.5

Participatie

Het Singelpark is een project van, voor en door de Leidse burgers. Dat betekent dat de burgers intensief
betrokken zijn bij de ontwikkeling, inrichting en het beheer van het Singelpark. De bedoeling is om hier een
participatietraject voor in te richten, waarin belanghebbenden (burgers, bedrijven en belangenorganisaties)
een belangrijke rol spelen.
Om in beeld te krijgen welke partners en partijen een rol spelen en wie daarin de belangrijkste zijn voor het
Singelparkproject, is een stakeholders- en actorenanalyse opgesteld.
Met name de Stichting Vrienden van het Singelpark, voortgekomen uit Stadslab Leiden, is een belangrijke
stadspartner voor het Singelpark. Met hen is een actief samenwerkingstraject gestart.
2.5.1 Doel participatie in het Singelpark
Doel van participatie in het Singelpark is burgers, belangenorganisaties en bedrijven te betrekken bij het
ontwikkelen, uitvoeren en beheren van het Singelpark. Het leveren van ideeën, advies en input voor (de
deelgebieden van) het Singelpark, om zodoende een Singelpark te kunnen realiseren dat voor en door de
stad is gemaakt. Hierdoor ontstaat het beste resultaat.
Door het Singelpark samen met burgers, belangenorganisaties en bedrijven te realiseren zullen zij zich
vanaf het begin bij de realisatie van het park betrokken voelen, wat naar verwachting zal resulteren in een
optimaal gebruik en beleving van het park. De vrienden van het Singelpark kunnen hierbij een belangrijke rol
spelen.
Nota Publieksparticipatie in Leiden
Het participatieproces zal verder worden ingericht na het kaderbesluit. Leidraad voor het participatieproces is
de nota Publieksparticipatie in Leiden, die door de gemeenteraad is vastgesteld. Het proces zal worden
vastgelegd en aan het college worden voorgelegd. Hierin worden expliciet de volgende punten benoemd:
1. het exacte onderwerp van participatie;
2. het doel;
3. het niveau van de participatie;
4. de kaders waarbinnen de participatie plaatsvindt;
5. de schaal waarop het participatieproces betrekking heeft;
6. de deelnemers;
7. de wijze en het tijdstip waarop deelnemers hun inbreng kunnen leveren;
8. de wijze en het tijdstip waarop burgemeester en wethouders reageren.


1 oktober 2013

Pag. 14

Niveaus van participatie
In de nota publieksparticipatie worden de volgende participatieniveau´s benoemd:
1. raadplegen;
2. adviseren;
3. coproduceren.
Op het Singelpark zullen in ieder geval de volgende niveaus van participatie plaatsvinden:
1. Het niveau van raadplegen geldt voor:
a. Die gebieden waar juridische belangen spelen (bijvoorbeeld andere grondeigenaren,
contracten of overeenkomsten met partijen voor een bepaald gebied en/of planologische
vereisten) of waar het algemeen belang voor gaat (bijvoorbeeld belangrijke verkeersroutes,
sociale veiligheid e.d.).
b. Het Singelpark is een park van, voor en door de Leidse burgers. Daarom moeten alle Leidse
burgers geraadpleegd kunnen worden. Zij worden aangemerkt als belangstellenden.
2. Het niveau van adviseren geldt voor:
a. Die deelgebieden waar geen juridische claims liggen en geen voorzieningen van algemeen
nut.
b. Voor belanghebbenden (omwonenden, omliggende bedrijven en belangenorganisaties) en
deskundigen.
3. Coproduceren
Coproductie kan volgens de nota publieksparticipatie plaatsvinden in die gebieden waarin
een beperkte kring van betrokkenen een keuze moet maken over iets waarover de gemeente
zelf geen eigen doorslaggevende voorkeur heeft en waarbij geen (noemenswaardige)
belangen van derden in het geding zijn. Waar mogelijk zal in het Singelpark coproductie
worden toegepast.

2.5.2 Stichting Vrienden van het Singelpark
Om ervoor te zorgen dat het Singelpark optimaal gerealiseerd wordt en blijft functioneren, en om het
draagvlak daarvoor in de stad te organiseren, is de stichting Vrienden van het Singelpark onlangs opgericht.
Het doel van de stichting is: de realisatie, instandhouding en versterking van het Singelpark en het
versterken van het draagvlak en bekendheid daarvan.
De door hen voorgestelde activiteiten zijn:
1. Adviseren van de gemeente (bij ontwerp, aanleg, onderhoud en versterking);
2. Verzamelen van fondsen (voor realisatie, versterking, extra beheer en onderhoud, activiteiten,
publiciteit);
3. Organiseren van activiteiten;
4. Promotie (voorlichting);
5. Ondersteunen bij beheer.
De ‘Vrienden’ willen graag een actieve rol spelen in, en verschillende taken vervullen voor de ontwikkeling
van het Singelpark. De stichting stelt dat de realisatie van het Singelpark niet alleen een zaak van de
gemeente moet zijn, maar wil een actieve, aanvullende, aanjagende en ondersteunende rol spelen en op
een vernieuwende wijze inhoud geven aan het begrip ‘burgerparticipatie’. Van inspraak naar actief
meedenken en -doen in de diverse fases. Zij stelt daarbij tevens dat het park altijd in ontwikkeling zal blijven.
Naast onderhoud zal er een voortdurende inzet moeten zijn voor de versterking van de kwaliteit, het
plaatsvinden van aantrekkelijke activiteiten, publiciteit en betrokkenheid van de stad. De stichting wil actief
sponsoren gaan werven om extra financiële middelen te verkrijgen om de ambities voor het Singelpark waar
te kunnen maken. Daarmee en doordat de Stichting op een vernieuwende wijze invulling wil geven aan
burgerparticipatie gaat de wens van de ‘Vrienden’ tot samenwerking mogelijk verder dan dat de
gemeenteraad in haar nota publieksparticipatie aangeeft. Een verdergaande vorm van burgerparticipatie dan
tot nu toe gebruikelijk past binnen de huidige sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen, waarin aan de ene
kant burgers veel meer zeggenschap wensen en aan de andere kant de overheid meer terugtreedt.
De gemeente staat positief tegenover samenwerking met de Stichting Vrienden van het Singelpark. De
samenwerking met de Stichting en het gebruik maken van elkaars expertise levert een succesvolle bijdrage
aan het project.
Momenteel wordt samen met hen gezocht naar de meest optimale samenwerking.


1 oktober 2013

Pag. 15

Om hierin zo succesvol mogelijk te zijn zullen duidelijke afspraken met elkaar worden gemaakt en
vastgelegd. Uitgangspunt hierbij is dat gezocht wordt naar ‘ruimte geven’, waarbij de gemeente in principe
de verantwoordelijkheid, beslissingsbevoegdheid en de mogelijkheid tot regie bij de realisatie houdt. De
gemeente moet immers het algemeen belang bewaken en daarnaast verantwoording afleggen over de
besteding van de beschikbaar gestelde gemeentelijke middelen. Indien de ‘Vrienden’ aanvullende middelen
inbrengen, verandert het uitgangspunt en zullen over rolverdeling en verantwoordelijkheid nadere afspraken
gemaakt moeten worden.
Een samenwerkingsovereenkomst met de ‘Vrienden’ zal ter vaststelling aan de gemeenteraad worden
voorgelegd.


1 oktober 2013

Pag. 16

3 Van wensbeeld naar werkelijkheid
In de afgelopen definitiefase werd de ‘Visie Leidse Singels´,
die een globaal wensbeeld schetst, uitgewerkt. Het project
werd in 18 deelgebieden ingedeeld en verder verkend,
aanvullende onderzoeken werden uitgevoerd en globale
ramingen opgesteld. Al deze informatie is gewogen ten
opzichte van de vastgelegde uitgangspunten bij het
visiebesluit en heeft geleid tot een prioriteringsvoorstel dat nu
bij het kaderbesluit aan de raad wordt voorgelegd.
Door de uitwerking in de afgelopen definitiefase wordt
duidelijk wat nu al van het wensbeeld uit de visie gerealiseerd
kan worden. In dit hoofdstuk wordt in § 3.1 eerst een rondje
Singelpark in 18 deelgebieden beschreven en volgt in § 3.2
een samenvatting van uitgevoerde aanvullende onderzoeken.
Het hoofdstuk wordt in § 3.3 besloten met de conclusies van
de uitwerkingen en onderzoeken met de daaruit volgende
aanpak en prioriteringsvoorstel.

3.1

Rondje Singelpark in 18 deelgebieden

Bij de uitwerking is op grond van een ruimtelijke logica een indeling in 18 deelgebieden gemaakt. Binnen
deze deelgebieden zijn soms deelprojecten benoemd. De volgende deelgebieden zijn benoemd en
uitgewerkt:
1. Morspoort – Park de Put
Gebiedsbeschrijving
De Morspoort is één van de twee overgebleven stadspoorten. Dit maakt deze entree van de stad bijzonder.
Auto’s rijden om het gebouw heen en er liggen parkeerplaatsen op het plein. De Morspoort is te bewonderen
vanaf de terrassen van de hier gevestigde horeca. Op het plein is het Marinus van der Lubbemonument te
vinden. In Park de Put bevinden zich molen de Put en het Indiëmonument.
Knelpunten:
• geen duidelijke doorgaande Singelparkroute;
• te veel verkeer;
• te weinig verblijfskwaliteit.
Oplossingsrichtingen:
• aanpassing verkeersinrichting Morspoortplein;
• kazernegebouw nieuwe functie (openbaar en/of horeca);
• verbetering verblijfsklimaat Morspoortgebied;
• verbetering verblijfsklimaat park de Put.
2. Volkenkunde
Gebiedsbeschrijving
De buitenruimte van het Museum van Volkenkunde biedt een kans voor het Singelpark als openbare ruimte
van hoge kwaliteit. Het terrein is met een hek afsluitbaar en is overdag openbaar toegankelijk. Gevoelsmatig
loopt de route echter niet door het gebied van Volkenkunde maar vanaf het Morspoortplein langs het
e
museum via de 1 Binnenvestgracht richting Stationsweg. Vanaf daar wordt de route, na oversteek over de
Stationsweg, vervolgd over het Kiekpad. Aan de route bevinden zich verschillende horecagelegenheden.


1 oktober 2013

Pag. 17

Knelpunten:
• geen duidelijkheid over de publieke toegankelijkheid van de buitenruimte van het museum en geen
gevoel dat deze onderdeel uitmaakt van de Singelparkroute;
• de buitenruimte van het Museum van Volkenkunde niet voldoende benut;
e
• onaantrekkelijke route via de1 Binnenvestgracht na sluitingstijd van de hekken van het museum;
• onaantrekkelijke, onduidelijke en drukke oversteek Stationsweg, die de Singelparkroute doorsnijdt.
• route Singelpark via openbare ruimte museum verduidelijken;
• entree museum aan Morspoortplein vergroten;
• extra entree museum aan de 1e Binnenvestgracht:
• opwaardering 1e Binnenvestgracht (route buiten openingstijden Museum van Volkenkunde);
• realiseren verbindingen uit project Stationsgebied en omgeving (2 bruggen en entree in verlengde van
Kruisstraat);
• vergroening en meer ‘feel’ van openbare ruimte Museum van Volkenkunde;
• oversteek over Stationsweg aantrekkelijk maken;
• zitgelegenheid Kiekpad verbeteren.
3. Lammermarkt
Gebiedsbeschrijving
De Lammermarkt is nu in gebruik als parkeerterrein en biedt behalve Molen de Valk geen aantrekkelijke
verblijfplaats. Het terrein is de plek voor de jaarlijkse 3 oktober kermis.
In het gebied wordt de komende jaren een ondergronds parkeergarage gerealiseerd met circa 600
parkeerplaatsen. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om bovengronds een hoogwaardige openbare inrichting
te realiseren.
In dit gebied komen vele opgaven bijeen, die nog niet uitgekristalliseerd zijn en die ook in planning en
uitvoering niet synchroon lopen. De verwevenheid van de opgaven is groot en soms zijn de opgaven
tegenstrijdig. Dat maakt de aanpak van dit gebied ingewikkeld.
Knelpunten:
• matige kwaliteit van de gehele openbare ruimte van de Lammermarkt ;
• verkeersafwikkeling (HOV / OV en auto);
• inpassing parkeergarage, inclusief positionering in-uitritten;
• vervanging (verplaatsing) Valkbrug;
• verbinding met het stationsgebied;
• relatie met (expeditie) Nobel en Lakenhal;
• aanlooproute en verblijfsgebied voor cultuurkwartier;
• faciliteren van (culturele) evenementenfunctie;
• vastgoedkwaliteit (geen ´achterkanten´ aan het plein).
• gebiedsgerichte, overkoepelende aanpak;
• zo snel mogelijk duidelijkheid over de infrastructurele aspecten en verkeersafwikkeling;
• groene uitstraling Lammermarkt;
• de oost en zuidwand betekenis geven aan het plein;
• ruimte voor evenementen;
• voetgangersentrees parkeergarage als onderdeel parkontwerp;
• bolwerk vrij (zo mogelijk door verplaatsing Valkbrug);
• voetpad langs bolwerk;
• molen onderdeel laten uitmaken van het bolwerk;
• een gebruiksfunctie van de Lakenhal aan Lammermarkt.


1 oktober 2013

Pag. 18

4. NUON-gebied
Gebiedsbeschrijving
De Singelparkroute vervolgt zijn weg vanaf de Lammermarkt, via de Marepoortkade en Vestwal/3e
Binnenvestgracht richting het NUON-terrein. Het terrein wordt gebruikt als parkeerterrein en werkplaats van
de huurders van de kantoorlocaties. Via een omvangrijke ´haag´ van hekwerken worden daklozen naar hun
daklozenopvang bij het water geleid. Aan het water staan 3 gemeentelijke monumenten in slecht
onderhouden en ongebruikte toestand. Het geheel maakt een troosteloze, naargeestige indruk. De komende
jaren vindt een bodemsanering in het gebied plaats. De voorbereidende werkzaamheden voor de uitvoering
zijn al gestart.
Omdat de route hier vastloopt moet men met een omweg langs de Langegracht/Tweelingstraat om bij het
Huigpark de route weer op te kunnen pakken. Dit is onwenselijk. De route is hierdoor onduidelijk en
onaantrekkelijk. Een alternatieve route is om buitenom via de Maresingel te lopen, maar ook dan ben je het
contact met de Singelparkroute kwijt.
Ook in dit gebied is de E.ON-dam te vinden die in de singelgracht ligt. De dam vormt de enige barrière voor
een volledige doorvaart rondom de binnenstad. De dam heeft nu nog een functie in het scheiden van
koelwater bij de in- en uitlaat, noodzakelijk voor de werking van de energiecentrale. Naar verwachting zal de
elektriciteitscentrale over enkele jaren niet meer op de huidige wijze in gebruik zijn en zal ook de dam zijn
functie hebben verloren. Op dat moment kan de dam eenvoudig gesloopt worden en is een volledige
doorvaart mogelijk.
Knelpunten:
• de route is slecht vindbaar, niet groen en loopt ter plaatse van het gebouw Nieuwe Energie dood op het
afgesloten terrein van de energiecentrale;
• de Marepoortkade is stenig van karakter;
e
• de route over de Vestwal/3 Binnenvestgracht loopt niet direct langs het water;
• het Nuonterrein is een afgelegen, slecht onderhouden, aan het zicht onttrokken, onaantrekkelijk gebied;
• daklozen worden via een onaantrekkelijke route naar hun onderkomen geloodst, dat aan het zicht
onttrokken, achterin het gebied ligt;
• de onderhoudstoestand van de monumentale panden is slecht. Ze worden niet gebruikt en slecht
onderhouden. Als gevolg van de daklozenopvang wordt geen mogelijkheid gezien om de gebouwen te
exploiteren. De gebouwen zijn door de toegangsroute naar de daklozenopvang onbereikbaar vanaf de
openbare weg. Er is geen geld gereserveerd of beschikbaar voor restauratie van de panden;
• de verhuurlocaties zijn eigendom van de gemeente. De huurcontracten lopen in 2016 af. De panden
zullen nu al met dure ingrepen aangepast moeten worden voor verhuur tot en met 2016. Daarna zullen
de gebouwen ingrijpend aangepast moeten worden om verder verhuurd te kunnen worden. De kans op
het vinden van huurders is gering en vooralsnog onduidelijk;
• de E.ON-dam in de singelgracht ter hoogte van de NUON vormt de enige barrière voor een volledige
doorvaart rondom de binnenstad.
• aansluitend aan de bodemsanering het terrein zo groen en parkachtig mogelijk inrichten, waarbij ook
evenementen een plek kunnen krijgen en waarin de voormalige industrie voelbaar blijft. In de eerste fase
zullen aan de zuidkant van het terrein nog parkeerplaatsen op maaiveld ingericht moeten worden. Bij
herontwikkeling van de verhuurlocaties kunnen de parkeerplaatsen in het gebouw worden opgelost.
• langs het water en over het terrein paden aanleggen;
• het terrein een open, uitnodigend karakter geven;
• door de nieuwe open inrichting zijn er ’ogen’ en ‘oren’ in het park en is er geen ‘achterkant’ meer;
• de daklozen worden op een fatsoenlijke manier naar hun onderkomen geleid;
• de Singelparkroute kan nu via het NUON-terrein lopen en zijn weg vervolgen bij het Huigpark;
• een nieuwe noord-zuidverbinding wordt gerealiseerd door het maken van een fietsen
voetgangersdoorsteek vanaf de Langegracht naar Nieuw Leyden, vanwaar wordt aangesloten op
regionale fietsverbindingen. Dit geeft het gebied nog extra levendigheid;
• herontwikkeling van de kantoorlocaties, die aansluit bij de omgeving;
• monumentale panden opknappen en functie geven;
• het doorvaarbaar maken van de singelgracht.


1 oktober 2013

Pag. 19

5. Huigpark
Gebiedsbeschrijving
In 2009/ 2010 is het Huigpark gesaneerd en op sobere wijze heringericht. Als gevolg van hoger uitgevallen
saneringskosten moest het ontwerp voor de openbare ruimte versoberd uitgevoerd worden. Daardoor heeft
het park een wat kale uitstraling met een matig inrichtingsniveau. De parkeerplaats en fietsenstalling bij het
Stadsbouwhuis liggen grotendeels in het park en verstoren het parkgevoel. Ondanks dat is het gebruik van
het park de laatste jaren toegenomen. Er wordt meer langs de oever gewandeld en gezeten en ook wordt er
gesport. Dit kan verder verbeterd en bevorderd worden.
Knelpunten:
• parkeerplaats en fietsenstalling bij Stadsbouwhuis ontsieren het park;
• beplanting en inrichting door versobering herinrichting maar voor een deel gerealiseerd;
• parkeerplaats en fietsenstalling in park verplaatsen;
• verblijfplaats aan het water (in oksel bolwerk) aanleggen;
• inrichtingsplan alsnog uitvoeren en vaste beplanting alsnog planten.
6. Bleekerspark
Gebiedsbeschrijving
Vanuit het Huigpark is het nu niet mogelijk om over te steken naar het Blekerspark. Om in het Blekerspark te
komen en de Singelparkroute te vervolgen moet een fikse omweg worden gemaakt is het zicht op de route
feitelijk kwijt. Het Bleekerspark zelf is in de huidige situatie een optelsom van een hangplek, een
onaantrekkelijke speeltuin, gras en een aanlegsteiger.
Knelpunten:
• het is een grote lege ruimte zonder duidelijke betekenis;
• de verblijfskwaliteit en gebruiksmogelijkheden zijn op dit moment gering;
• de oversteek over de Herensingel is een drukke verkeersplek;
• slecht zicht op Bleekerspark;
• geïsoleerde ligging.
• aanleggen voetgangersbrug;
• aantrekkelijke oversteek over Herensingel;
• recreatieve functie aan singelkant (bv strandje), waardoor ook het bolwerk beter in zicht komt;
e
• huidige speeltuintje verwijderen, speelelementen onder de bomenrij aan 1 Binnenvestgracht.
7. Zijlpoort
Gebiedsbeschrijving
De doorgang van het Blekerspark richting begraafplaats Zijlpoort is verrassend leuk. Er bestaat de
mogelijkheid om – zonder de begraafplaats zelf op te gaan – toch iets van de verborgen, intieme sfeer te
proeven.
De Zijlpoort is naast de Morspoort de enige overgebleven stadspoort in Leiden.
Alleen met een grote omweg, om de haven heen, is het mogelijk om vanuit de Zijlpoort de route naar het
Ankerpark te vervolgen. Dit is geen onaantrekkelijke route, maar heeft niets van doen met de
Singelparkroute. Door de grote omweg is men de route kwijt.
Knelpunten:
• de openbare groene route langs de begraafplaats richting de Zijlpoort is onduidelijk en verwaarloosd;
• de bosschages in het talud langs de begraafplaats belemmeren het zicht op het bolwerk;
• de route vanaf de begraafplaats langs de buitenruimte van de Zijlpoort richting Ankerpark is onduidelijk;
• geen doorgang richting het Ankerpark.


1 oktober 2013

Pag. 20

• verwijderen van bosschages op het talud van het bolwerk en het in ere herstellen van het wandelpad
rondom;
• groene route helder en begaanbaar maken;
• de Binnenvestgracht herstellen en zo een duidelijke begrenzing van de parkzone vormen;
• doorvaarbare brug van Zijlpoort naar Ankerpark.
8. Ankerpark
Gebiedsbeschrijving
Het Ankerpark ligt prachtig langs de singelrand, aan de oostkant van de stad en biedt veel kansen voor een
goede groene parkachtige verblijfplaats. Het Ankerpark heeft nu maar één entree en heeft daardoor een
matige zichtbaarheid en verbinding met de omgeving. Bovendien loopt de route vanaf de entree niet door
het eigenlijke park, maar voert richting het onaantrekkelijke deel van het park aan de zijde van de
Meelfabriek. Een verbinding met het Meelfabriekterrein ontbreekt.
Knelpunten:
• maar één entree bij het Ankerpark;
• route loopt niet door het park, maar alleen richting het onaantrekkelijke deel van het park aan de zijde
van de Meelfabriek;
• groenkwaliteit is matig;
• verblijfskwaliteit is matig;
• verbinding met Meelfabriekterrein ontbreekt.
• route over bolwerk laten lopen;
• bomenstructuur verbeteren;
• transformatie van beperkt gebruikt buurtpark naar levendig stadspark;
• opener maken door onderbegroeiing verwijderen;
• het Ankerpark door middel van twee bruggen verbinden met de Meelfabriek en het Havengebied.
9. Meelfabriek
Gebiedsbeschrijving
De herontwikkeling van de Meelfabriek tot een aantrekkelijke, levendige en stedelijke plek aan de oostkant
van de stad is in voorbereiding, maar nog niet gestart. De eerste fase van de herinrichting zal volgens
planning starten in 2014, maar hangt nog af van de laatste afrondingen rondom de financiering ervan. Op dit
moment is het hele terrein van de Meelfabriek ontoegankelijk en vormt het terrein een barrière voor het
Singelpark. Om de Singelparkroute te kunnen vervolgen is omlopen nu noodzakelijk. De oversteek naar het
Katoenpark is onduidelijk en slecht vindbaar.
Knelpunten:
• een doorgaande route over het Meelfabriekterrein is nu niet mogelijk en afhankelijk van de start van de
e
1 fase herontwikkeling Meelfabriek;
• ontbreken van oversteek naar Katoenpark.
Oplossingsrichtingen
e
• in afwachting van herontwikkeling Meelfabriek (planning aanvraag bouwvergunning 1 fase in voorjaar
2014)
• route herkenbaar maken;
• openbare route over Meelfabriekterrein realiseren;
• Binnenvestgracht op het Meelfabriekterrein herstellen;
• oversteek naar Katoenpark maken.


1 oktober 2013

Pag. 21

10. Katoenpark – Lakenplein – Kaarsenmakersplein
Gebiedsbeschrijving
De oversteek naar het Katoenpark is onduidelijk en de entree van het Katoenpark is rommelig. In het park
zelf wordt een groot deel van de ruimte ingenomen door een speeltuin die beheerd wordt door een
speeltuinvereniging. Er staat een groot hek om de speeltuin Tussen de speeltuin en het water loopt een
smalle strook groen met een wandelpad en een rij bomen. Het is niet mogelijk om direct vanuit hier naar
begraafplaats Groenesteeg te lopen. Hiervoor is het noodzakelijk om via de parkeerplaats Lakenplein de
entree van de begraafplaats te vinden.
Omdat het hier ook niet mogelijk is om de Singelparkroute langs het water te vervolgen, loopt het spoor via
het Lakenplein en het Kaarsenmakersplein naar de Nieuwe Rijn, waar de route stokt.
Er ontbreekt een verbinding naar de overkant en het zicht op de vervolgroute wordt weggenomen door de
woonboten die langs de Rijn liggen.
Knelpunten:
• oversteek Meelfabriek-Katoenpark onduidelijk;
• rommelige entree Katoenpark;
• hekwerk om de speeltuin;
• geen doorgang vanuit Katoenpark naar begraafplaats Groenesteeg;
• sterk versteend parkeerplein ‘Lakenplein’ en Kaarsenmakersplein;
• route langs Lakenplein en Kaarsenmakersplein onduidelijk;
• ontbreken van brug over de Nieuwe Rijn;
• het zicht op de vervolgroute wordt weggenomen door woonboten langs de Rijn;
• onduidelijkheid over ontwikkeling Lakenplein door Portaal.
• aantrekkelijke oversteek Meelfabriek – Katoenpark;
• speeltuin als functie handhaven maar integreren in de openbare ruimte (hekken weg);
• groenere en samenhangende herinrichting Lakenplein en Kaarsenmakersplein met goede inpassing
van parkeren;
• aanleggen brug over de Nieuwe Rijn naar het ‘Veerplein’.
11. Groenesteeg
Gebiedsbeschrijving
Vanaf de Singelparkroute kan een uitstap gemaakt worden naar begraafplaats Groenesteeg. Deze plek
heeft een uniek karakter en is van ongekende kwaliteit. Het is een van de meest bijzondere plekken langs de
singelrand. De flora is er rijk en de plek biedt een verstilde rust. Het is van belang deze kwaliteit en het
karakter te bewaren. Daarom wordt de doorgaande route langs de begraafplaats geleid en niet er over heen.
Wel zou het gewenst zijn de toegankelijkheid tot de begraafplaats te vergroten.
Bij de entree van de begraafplaats staat een monumentale, wat ‘sleetse’ aula. Naar een goede bestemming
voor het gebruik wordt nog gezocht. In de programmabegroting is geld vrijgemaakt om de monumentale
graven te restaureren (RV11.0088).
Knelpunten:
• geen doorgang vanuit Katoenpark naar begraafplaats Groenesteeg;
• onderhoud monumentale graven;
• ontbreken passende functie voor monumentale aula;
• bebording begraafplaats niet fraai.
• verbinding van Katoenpark naar begraafplaats Groenesteeg;
• toegankelijker maken begraafplaats met behoud van het intieme, unieke karakter van de plek;
• bolwerk meer accentueren door begroeiing talud te verwijderen;
• nieuwe infoborden begraafplaats Groenesteeg;
• restaureren graven.


1 oktober 2013

Pag. 22

12. Plantage / ‘Veerplein’
Gebiedsomschrijving
De route vanaf het Veerplein loopt door de Veerstraat naar de Plantage. Oorspronkelijk maakte de Plantage
deel uit van het Plantsoen, maar het Levendaal scheidt deze twee gebieden van elkaar. De bomen op de
Plantage zijn prachtig, maar de impact van auto’s en verkeer is groot. De oversteek naar het Plantsoen is
dan ook niet de meest fraaie.
Knelpunten:
• onduidelijke doorgangsroute van Veerplein naar Plantage en Plantsoen;
• geen fraaie oversteek Plantage-Plantsoen;
• de grote impact van auto’s en verkeer.
• Plantage en Plantsoen weer bij elkaar laten horen;
• de oversteek Plantage-Plantsoen duidelijk en veilig maken;
• de verkeersader Levendaal in vormgeving meer deel uit laten maken van het groen/ shared space
aanleggen;
• in de toekomst een verkeerskundige herinrichting van het Levendaal, waardoor het bolwerk weer
vrijgespeeld wordt, het water verbonden wordt en een extra stuk park aan de Singel ontstaat.
13. Plantsoen
Gebiedsbeschrijving
Vanaf de Plantage wordt de oversteek naar het Plantsoen gemaakt. Het Plantsoen wordt als verblijfsgebied
zeer gewaardeerd, het heeft een goede uitstraling en is van een hoge kwaliteit. De bebouwing, het groen het
water en de overkant vormen een prachtig geheel. Het Plantsoen is onderdeel van het beschermd
stadsgezicht. Op enkele onderdelen is nog wel een verbeterslag te maken.
Knelpunten:
• weg langs woningen vormt geen geheel met het Plantsoen;
• geen duidelijke entree cq beëindiging van het park bij de Jan van Houtbrug;
• onderhoud Jan van Houtmonument.
• de straat als onderdeel van het park (klinkers ipv asfalt);
• entree aan de kant van de Jan van Houtbrug verhelderen;
• onderhoud Jan van Houtmonument.
14. Jan van Houtkade / Boisotkade
Gebiedsbeschrijving
Om de Singelparkroute te vervolgen moet het drukke kruispunt naar de Jan van Houtkade worden
overgestoken. De oversteek naar de Jan van Houtkade is onduidelijk en aan de Jan van Houtkade en de
Boisotkade zelf is de groene singelrand gereduceerd tot het feitelijke wegprofiel. Er is geen sprake van een
groene ´ruimte´. Wel liggen er privétuinen direct aan de straat. Het smalle profiel maakt het oorspronkelijke
profiel van de middeleeuwse stadsmuur voelbaar, ook zijn er nog enkele restanten van deze stadsmuur te
vinden.
Op de Jan van Houtkade domineert de verkeersfunctie boven het groen. De oversteek over de Doezastraat
is vanuit de wandelroute gezien een grote steenachtige vlakte. Het profiel van de Boisotkade is smal.
Geparkeerde auto’s verkleinen de ruimte nog verder. De Boisotkade wordt in twee delen gedeeld door de
Vliet. Dit is duidelijk merkbaar door de hoge brug en de zichtbaarheid van het water. De route vervolgt via de
Sterrenwachtlaan, waar de universiteit een herontwikkeling voorziet, richting de Hortus.
Knelpunten:
• de oversteek Plantsoen-Jan van Houtkade;
• de groene singelrand is aan de Jan van Houtkade en de Boisotkade niet goed te beleven;
• op de Jan van Houtkade is het verharde verkeersprofiel 15 meter breed en domineert de verkeersfunctie
boven het groen;


1 oktober 2013

Pag. 23

•

profiel van de Boisotkade is smal en de geparkeerde auto’s verkleinen het profiel nog verder.

• de oversteek Plantsoen-Jan van Houtkade helder vormgeven;
• talud Jan van Houtkade verbreden;
• deels parkeerplaatsen aan de Jan van Houtkade vervangen in de directe omgeving;
• vergroenen Jan van Houtkade en Boisotkade;
• restanten middeleeuwse stadsmuur en aanduidingen oorspronkelijke ligging in ontwerp integreren.
• bij de oversteek van de Doezastraat verbinding leggen tussen de Jan van Houtkade en de Boisotkade;
• voetpad langs het water bij de Sterrenwachtlaan.
15. Hortus botanicus / Sterrenwachtlaan
Gebiedsbeschrijving
Vanaf de Boisotkade is het op dit moment niet mogelijk om de Singelparkroute langs het water te vervolgen
en zo bij de Hortus te komen. Het deelgebied Hortus heeft een hoge kwaliteit en wordt zeer gewaardeerd.
De Sterrewacht is in 2011 geheel vernieuwd. Zowel de Sterrewacht als de Hortus, zijn beide monument. Ze
zijn niet vrij toegankelijk. Om de route te vervolgen is het noodzakelijk om een omweg te maken via de
de
Kaiserstraat en de Zegersteeg. De route loopt verder langs de mooie, besloten 5 Binnenvestgracht. De
Hortus Botanicus vormt buiten openingstijden een barrière op de route. Gedurende de openingstijden van de
Hortus is het wel mogelijk om een aantrekkelijke route door het voorgedeelte van de Hortus te nemen, maar
de vindbaarheid van beide routes is niet optimaal (via de Nonnensteeg, Rapenburg, Doelensteeg). De
beleving van de Singelparkroute ben je hier helemaal kwijtgeraakt.
Knelpunten:
• verbinding tussen Boisotkade en Hortus ontbreekt;
• buiten openingstijden is het niet mogelijk om de route door de Hortus Botanicus te vervolgen;
• singelparkroute in dit gebied moeilijk te vinden, Singel is hier uit het zicht geraakt;
• ontoegankelijkheid van de Hortus.
e
• route realiseren langs de Sterrenwachtlaan naar de 5 Binnenvestgracht en/of door de Hortus;
de
• verbinden van het water van de 5 Binnenvestgracht met de singelgracht;
e
• hek weg en haag verdunnen bij Hortus langs 5 Binnenvestgracht om zicht op de Hortus te verbeteren;
• toegang Hortus vanaf de Sterrewachtzijde;
• vlonderbrug richting voortuin Hortus realiseren;
• de vindbaarheid van de route verbeteren;
• voetpad langs het water, achter de kas langs met extra entree vanuit het Patersstraatje.
16. Universiteit – Arsenaalplein
Gebiedsbeschrijving
Om de Singelparkroute verder te kunnen vervolgen moet er vanaf het Paterstraatje tussen de verschillende
universiteitsgebouwen door een weg gezocht worden. De route naar de singelgracht is slecht te vinden. De
meeste straten en paden zijn stenig en weinig aantrekkelijk, doordat er sprake is van een ‘dode plint’. De
bebouwing van het Lipsius staat dicht op het water, zodat er weinig ruimte is voor groen en slechts een smal
pad. Uitgekomen op het Arsenaalplein is de route naar het Rembrandtpark niet duidelijk. Het Arsenaalplein
zelf heeft een stenig en rommelig uiterlijk.
Knelpunten:
• route vanaf Paterstraatje naar de singelgracht slecht vindbaar;
• bebouwing Lipsius dicht op water en daarmee weinig ruimte voor groen en pad;
• route naar het Rembrandtpark niet duidelijk;
• Arsenaalplein stenig,niet groen en te rommelig ingericht;
• heldere verbinding naar Rembrandtpark over de Groenhazengracht ontbreekt.
• route vanaf de Hortus verbeteren door de aanleg van een boardwalk/vlonderbrug langs de singel;


1 oktober 2013

Pag. 24

•
•
•

route langs het Lipsiusgebouw verbeteren;
Arsenaalplein wordt Arsenaalpark;
heldere en directe verbinding aanleggen over de Groenhazengracht naar Rembrandtpark.

17. Rembrandtpark
Gebiedsbeschrijving
Om vanaf het Arsenaalplein de Singelparkroute te kunnen vervolgen richting Rembrandtpark loopt de route
nu via de Groenhazengracht en vervolgens over het terras van horecagelegenheid de Grote Beer
(privatisering openbare ruimte). Daar is een prachtige groene hof te vinden, die doorloopt richting het
Noordeinde. De onderdoorgang naar het Noordeinde is niet aantrekkelijk.
De oversteek naar het volgende deel Rembrandtpark (over het Noordeinde) wordt gedomineerd door de
verkeersfunctie. Dit volgende deel van het Rembrandtpark is een prettige ruimte die direct contact maakt
met het water, maar vormt geen eenheid met het noordoostelijk gelegen, meer pleinachtige deel van het
park. Het vervolg van de route loopt over de brug over de Rijn richting Park de Put.
Knelpunten:
• ontbreken van doorgaande route en singelpark’feel’ vanwege geprivatiseerde openbare ruimte ,
waardoor de route dwars over het terras van horecagelegenheid ‘de Grote Beer’ loopt;
• onderdoorgang naar het Noordeinde onaantrekkelijk;
• oversteek naar Rembrandtpark over het Noordeinde gedomineerd door verkeersfunctie;
• zorgvuldiger beheer in het Rembrandtpark;
• toegangen tot het park zijn onduidelijk;
• ‘verrommeld’ noordelijk deel van het Rembrandtpark, eenheid ontbreekt;
• een deel van het park wordt bepaald door geparkeerde auto’s.
• verbinding over de Groenhazengracht, zodat route helder en doorgaand is en terras en route nu een
samenhangend en elkaar versterkend geheel zijn;
• verbetering Rembrandtpark tot een hof met een private uitstraling;
• beter in het groen inpassen parkeerplaatsen;
• vergroenen noordelijk deel Rembrandtpark.
18. Singelpromenade (buitenzijde singel)
Gebiedsbeschrijving
De buitenrand van de singels is vanouds een parkachtige laan, door bomen omzoomd. In de huidige situatie
fungeert de buitenrand van de singels op de meeste plaatsen als een binnenring voor het stadsverkeer.
Enkele plaatsen uitgezonderd wordt het groene singelkarakter overstemd door de verkeersfunctie. Op veel
plaatsen is vanaf de singels de groene singelrand en de historische binnenstad prachtig zichtbaar. Op
andere plekken wordt het zicht vanaf de buitenrand op het water volledig weggenomen door de langs de
rand liggende woonboten. Langs nagenoeg de hele singel staan beeldbepalende woonhuizen met een
behoorlijke hoogte. Op enkele plaatsen ligt er een park direct langs de weg.
Knelpunten:
• de buitenzijde singelrand fungeert niet als groene laan, maar als drukke verkeersader;
• de geasfalteerde singels bieden niet de kwaliteit die bij een historische binnenstad hoort;
• het is onmogelijk om buitenom langs de singels te wandelen;
• langs sommige delen van de singels is er weinig groen, met name langs de bebouwingszijde en op
diverse plekken is het groen matig van kwaliteit;
• woonboten ontnemen het zicht op het water op een aantal plekken langs de singelrand;
• groene oevers zijn deels geprivatiseerd door woonbootbewoners en daardoor niet meer toegankelijk.
• herinrichting buitenrand voor groene oever, voetpad en toevoeging van bomen;
• vergroening bebouwingszijde;
• verkeersnelheid van 50 km/u naar 30 km/u;
• door maatregelen op hoger schaalniveau de verkeersintensiteit op de singels verminderen;


1 oktober 2013

Pag. 25

•
•

3.2

waar Singelpark en autoverkeer elkaar raken de inrichting verbeteren ten gunste van de ruimtelijke
continuïteit van de singelrand;
optimaliseren en beter inpassen parkeerplaatsen.

Aanvullende onderzoeken

Naast het uitwerken van de deelgebieden zijn aanvullende onderzoeken uitgevoerd. Hieronder volgt een
samenvatting van deze onderzoeken:
1. Ideeënwedstrijd voor identiteit en samenhang
Bij de vaststelling van de ´Visie Leidse Singels´ werd geconstateerd dat een nadere uitwerking van de
identiteit en samenhang van het toekomstige Singelpark noodzakelijk was. De unieke sfeer van bestaande
plekken zoals het Plantsoen, de Zijlpoort en begraafplaats Groenesteeg zijn zeer waardevol en moeten
behouden blijven. Nieuwe plekken zoals rondom de Meelfabriek, de Lammermarkt en het NUON-terrein
zullen nieuwe sferen toevoegen. De visie gaf niet duidelijk genoeg antwoord op vragen als ´hoe realiseer je
met zo veel verschillende elementen en sferen dat er toch een gevoel van eenheid, van Singelpark´gevoel´
is´, ´wat maakt dat er sprake is van een Singelpark-identiteit´ en ´wat zorgt voor samenhang in het park´?
Daarom werd besloten hier een ideeënwedstrijd voor uit te schrijven en werden hiervoor middelen
beschikbaar gesteld. Samen met Stadslab Leiden is deze wedstrijd en aansluitend een tentoonstelling
erover georganiseerd. Een professionele jury selecteerde zes bureaus, die hun ideeën uitwerkten in een
presentatie aan de jury. De jury beoordeelde de ideeën van de bureaus Studio Karst en Lola Landscape
Architects als het meest aansprekend en het meest passend bij de vastgestelde ‘Visie Leidse Singels’ en
stelde een samenwerkingsverband tussen de bureaus voor, waarin het beste van hun ideeën verder zou
worden uitgewerkt en samengevoegd in.
In 2013 hebben de winnende bureaus onder regie van de gemeente Leiden en in nauw overleg met de
Stichting Vrienden van het Singelpark hun ideeën over identiteit en samenhang uitgewerkt en een concept
Beeldkwaliteitsplan Singelpark opgesteld. Belangrijke stakeholders zoals de universiteit Leiden, Hortus
botanicus, Museum Volkenkunde en de Meelfabriek hebben ook gereageerd op het plan, zoals ook de
gemeentelijke Toets- en adviescommissie voor openbare ruimte (TACOR). Het Beeldkwaliteitsplan is
bedoeld als richtlijn bij de verdere ontwikkeling, uitwerking en realisatie van het Singelpark. Het geeft
enerzijds inrichtingseisen en is anderzijds een inspiratiedocument. Het Beeldkwaliteitsplan is in oktober
2013 gereed en zal dan aan het college worden voorgelegd en na vaststelling ter kennisgeving aan de
gemeenteraad worden aangeboden.
Gedurende de zomer van 2012 heeft Stadslab, in samenwerking met het RAP en gemeente een interactieve
tentoonstelling over de ideeënwedstrijd georganiseerd en diverse lezingen gehouden. Daarnaast heeft
Stadslab de mening van de Leidse burgers over de ingebrachte ideeën gepeild. Stadslab heeft de informatie
uit de lezingen en peiling verwerkt in een advies aan het College van Burgemeester en Wethouders.
2. Lammermarkt
De Lammermarkt is een belangrijke entree van de binnenstad. Vanuit de ´visie Leidse Singels´ bezien is de
Lammermarkt een cruciale schakel in de aaneengesloten Singelparkroute. Een belangrijke entree naar de
binnenstad, een belangrijke plek - één van de weinige - in de stad waar ook groen toegevoegd kan worden.
Een zogenaamde ‘parel’ aan de bedelketting.
Het gebied gaat de komende jaren flink op de schop vanwege de realisatie van de ondergrondse
parkeergarage. Dat geeft dé kans voor een kwaliteitsimpuls voor de openbare ruimte en te voldoen aan de
door de raad in de ‘visie Leidse singels’ vastgestelde uitgangspunten voor een groenere Lammermarkt en
het vrijspelen van het bolwerk. Omdat in de openbare ruimte behalve de opgave voor het Singelpark, ook
nog andere opgaven en projecten bij elkaar komen, zoals bereikbaarheid, (H)OV, herontwikkeling
Stationsgebied, realisatie garage Lammermarkt, vervanging Valkbrug, restauratie en uitbreiding museum de
Lakenhal en muziekcentrum de Nobel is het van belang het gebied samenhangend en integraal op te
pakken. Dit gebeurt vanuit het project ‘herinrichting openbare ruimte Lammermarkt. Door de inzet van
middelen van de diverse omringende projecten zal een zo hoog mogelijk ambitieniveau voor de herinrichting
Lammermarkt gerealiseerd kunnen worden, met inachtneming van wensen van belanghebbenden zoals de
‘3 October Vereeniging’ en bewoners- en winkeliersverenigingen. De Lammermarkt biedt ook na
herinrichting plaats aan de 3 oktober kermis en het cultuurkwartier. In de ontwerpopgave zal verder
uitgewerkt worden hoe dit ingepast kan worden.


1 oktober 2013

Pag. 26

Ten aanzien van de inrichting openbare ruimte van de Lammermarkt zijn het afgelopen jaar vanuit het
project Singelpark en het project parkeergarage diverse onderzoeken uitgevoerd. Allereerst is een
stedenbouwkundige verkenning voor de inrichting van de openbare ruimte gedaan, ook is een studie verricht
naar de vervanging en mogelijkheid van verplaatsing van de Valkbrug, zodat meer ruimte voor een
hoogwaardige groene verblijfsruimte /plein ontstaat en het historisch bolwerk weer zichtbaar wordt.
Daarnaast is een verkenning gedaan naar de programmatische invulling voor de ruimte. De uitgevoerde
onderzoeken hebben een richtinggevend beeld opgeleverd voor het ontwerptraject voor de openbare ruimte
dat binnenkort, in samenhang met de andere ontwerpopgaven in dit gebied, start.
Uit een studie naar vervanging en mogelijkheid tot verplaatsing van de Valkbrug is gebleken dat dit fysiek
goed mogelijk is te realiseren. Tevens wordt gesteld dat het op dit moment te vroeg lijkt om de verplaatsing
Valkbrug te realiseren. Pas nadat de discussies rondom de bereikbaarheid van de binnenstad zijn
uitgekristalliseerd en de verkeersintensiteit op deze locatie verminderd is door de hier uit voortvloeiende
maatregelen, kan verder besloten worden of de Valkbrug verplaatst kan worden. Ook zullen milieukundige
en financiële aspecten nog nauwkeuriger in beeld moeten komen. Verplaatsing van de Valkbrug blijft
evenwel een belangrijke ambitie uit de ´Visie Leidse Singels´. Met de huidige verkeersafwikkeling blijft de
Lammermarkt nog jaren een drukke verkeersader die de vastgestelde ambitie voor een Lammermarkt met
een zo groen mogelijke karakter en het weer zichtbaar maken van het historisch bolwerk nadrukkelijk in de
weg zit. In de opgave voor de openbare ruimte moet daarom in het ontwerp geanticipeerd worden op een
toekomstige situatie met een mogelijk verplaatste Valkbrug.
Naar verwachting zal het dak van de garage Lammermarkt medio 2016 worden aangebracht. Hierdoor is er
voldoende tijd om de openbare ruimte van de Lammermarkt gedurende deze periode verder vorm te geven.
Voor het gehele gebied kan zo een definitief ontwerp worden gemaakt en kan dan in één keer ingericht en
op het beoogde kwaliteitsniveau worden gebracht.
3. NUON-gebied
Het afgelopen jaar bleek dat ook in dit gebied veel opgaven, uitdagingen, belemmeringen en kansen
bijeenkomen, die een integrale aanpak vragen. Daarom is een verkenning uitgevoerd, waarin
bodemsanering, daklozenopvang, herontwikkeling vastgoed, gemeentelijke monumenten, toekomst
E.ONcentrale en de dam in de Maresingel bij elkaar kwamen. De verkenning levert het volgende beeld op:
Een ‘missing link’
Het NUON-gebied is een van de belangrijkste plekken binnen het Singelpark om groen en levendigheid aan
de stad toe te voegen. Helaas is het nu een van de slechtste plekken. Wat een prachtige en krachtige
verbindende schakel zou kunnen zijn is nu een ‘missing link’. Het gebied ligt er troosteloos en ontoegankelijk
bij en lijkt geen deel uit te maken van de stad. Bovendien is er geen verbinding tussen de 3e
Binnenvestgracht en het Huigpark, waardoor de route van het Singelpark hier slecht vindbaar is en op deze
plek zelfs dood loopt. De singel zelf is er niet toegankelijk en dus niet te beleven. Daarnaast is de plek zelf
en de route ernaar toe stenig en niet groen.
Eigendom en stakeholders
Bijna het gehele terrein inclusief bebouwing is eigendom van de gemeente Leiden. Alleen het gedeelte waar
de energiecentrale op staat is in erfpacht/recht van opstal uitgegeven aan Liander Infra west NV en aan de
Staat (Binnenlandse zaken).
Het terrein is divers ingericht. Er staan enkele gebouwen op:
a. Kantoorlocatie aan de Langegracht: Deze wordt door de gemeente verhuurd aan Alliander en
woningbouwvereniging de Sleutels.
b. Het pand ‘Nieuwe Energie’: Dit pand ligt aan de rand van de locatie: Het is eigendom van Portaal. In
Nieuwe Energie bevindt zich een dag- en nachtopvang voor daklozen van stichting de Binnenvest.
De toegangsroute voor deze opvang loopt over het NUON-terrein. De route wordt afgeschermd door
hekwerken, wat een negatief effect heeft op uitstraling van de locatie;
c. Een oude loods: Deze loods wordt door de Sleutels gebruikt als parkeervoorziening en werkplaats.
d. Drie gemeentelijke monumenten aan de Maresingel: Dit zijn mooie panden, maar in zeer slechte
staat. Momenteel zijn ze niet in gebruik. Vanwege de toegangsroute voor de daklozenopvang zijn ze
niet bereikbaar vanaf de openbare weg. De panden worden wind- en waterdicht gehouden. Echt
onderhoud vindt niet plaats.


1 oktober 2013

Pag. 27

e. Parkeervoorziening: Midden op het plein is een ruime, met hekken omheinde parkeervoorziening.
Deze parkeervoorziening wordt gehuurd door de gebruikers van het kantoorgebouw aan de
Langegracht.
f. C2000-mast: C2000 is een gesloten (privé)communicatienetwerk en bedoeld voor gebruik door de
hulp- en alarmdiensten. Hier is een recht van opstal voor gevestigd door de Staat (Binnenlandse
zaken)
g. Energiecentrale: In de energiecentrale wekt E.ON elektriciteit op en levert de restwarmte aan de
NUON voor stadsverwarming.
Ambitie/ doelstelling / kansen
Belangrijk doel van het projectgebied is het vergroenen en openbaar maken van de huidige sterk versteende
en niet toegankelijke plek. Het NUON-gebied moet een groene schakel binnen het Singelpark worden en
een van de entrees van het Singelpark. De wens om het terrein een aantrekkelijke uitstraling te geven en
doorgaanbaar te maken is groot.
Vanwege het belang van de locatie voor de stad en voor het Singelpark is onderzocht wat de mogelijkheden
zijn en wat op korte termijn realiseerbaar is. Hierbij is met alle betrokkenen en eigenaren in het gebied
gesproken. Ook in de vervolgfase is verdere afstemming noodzakelijk om tot afspraken te komen.
Het onderzoek heeft uitgewezen dat er in de nabije toekomst veel kansen zijn voor het gebied, maar op dit
moment een herontwikkeling van de gehele locatie nog niet mogelijk is, omdat er nu nog te veel onzekere en
onduidelijke factoren zijn zoals de toekomst van de energiecentrale, de toekomst van de monumentale
panden aan de Maresingel en de verhuurbaarheid van het kantoorpand aan de Langegracht. Voor zover nu
bekend wordt dit pand nog tot 2016 en zo mogelijk langer verhuurd. Om langer te verhuren zijn dure
ingrepen noodzakelijk. De termijn van de verhuur is bepalend voor de kosten en opbrengsten voor de
locatie.
Gebiedsaanpak
Vanwege het belang van de locatie in het Singelpark en vanwege de noodzaak tot integrale aanpak van het
gebied en om werk met werk te kunnen maken, wordt de locatie binnen het Singelpark als deelproject
geprioriteerd en fasegewijs opgepakt.
De eerste fase van de inrichting van de openbare ruimte start na de sanering van de bodem op het terrein.
De sanering is thans in voorbereiding en start volgens planning eind 2013. Eind 2014 moet het terrein weer
worden ingericht; een groene basisinrichting met voet- en fietspaden wordt dan mogelijk. Het maaiveld krijgt
e
in deze fase een groene parkinrichting met een recreatiefunctie. De Singelroute wordt vanaf de 3
Binnenvestgracht langs de waterkant met het Huigpark verbonden. Daarnaast wordt er een doorgaande
Noord-Zuid (fiets/voetgangers-) verbindingsroute gecreëerd van Nieuw Leyden via het NUON-gebied naar
de Lange Gracht. Deze verbindingsroute is onderdeel van de stad- en landverbinding binnenstad - Leiden
Noord - Plassengebied.
Belangrijk voor het NUON-gebied is dat er bij inrichting wordt gekeken naar een betere toegangsroute voor
de daklozenopvang. De huidige toegangsroute is niet wenselijk en moet op een goede manier geïntegreerd
worden in het ontwerp van het terrein. Dit moet gebeuren in samenspraak met de omwonenden van de
locatie, stichting de Binnenvest en andere betrokkenen.
De panden van het kantoorgebouw aan de Langegracht worden verhuurd met bijbehorende
parkeerplaatsen. Zolang de panden nog in verhuur zijn, moeten parkeerplaatsen beschikbaar zijn. Zonder
parkeermogelijkheden is het pand niet verhuurbaar en leveren de panden geen inkomsten op voor de
gemeente. Het parkeren blijft in de eerste fase op maaiveld, maar moet zo worden ingepast, dat het een
groene invulling niet in de weg staat.
In de tweede fase kan de herontwikkeling van de gebouwen op het terrein worden aangepakt. Dit is ook in
overeenstemming met het Programma Binnenstad, dat het NUON-gebied als ontwikkellocatie heeft
aangewezen. Aan deze opgave tot herontwikkeling kan vanuit het Singelparkproject financieel niet bij
gedragen worden. Wel kan dan een tweede fase parkinrichting vanuit het Singelpark opgepakt worden.
Gezien de situatie op het terrein (toekomstverwachting van de energiecentrale, de staat van de
monumentale panden en de verhuurbaarheid van het kantoorpand) is het reëel te verwachten dat de
e
voorbereiding van deze 2 fase over ca 4 – 6 jaar opgestart zal kunnen worden.


1 oktober 2013

Pag. 28

4. Dam Maresingel
Het geheel doorvaarbaar maken van de singel is een belangrijke ambitie voor het Singelpark.
De dam in de Maresingel bij de E.ON-centrale verhindert deze doorvaarbaarheid echter en daarmee ook de
attractieve mogelijkheid om een ’rondje singels’ te varen.
Studie
De dam zomaar weghalen kan niet omdat hij een essentiële functie vervult voor de werking van de
energiecentrale: namelijk het scheiden van het koelwater bij de in- en uitlaat. In 2012 is onderzocht hoe de
Singel doorvaarbaar kan worden, zonder dat de energiecentrale daar qua efficiëntie hinder van ondervindt.
Belangrijkst uitdaging hierbij is dat het terugstromen van het verwarmde koelwater een ‘thermische
kortsluiting’ kan veroorzaken en de centrale zichzelf opwarmt.
De ‘Club van Delft’, een onderzoeksbureau van de universiteit Delft heeft de studie uitgevoerd en in het
kader daarvan een DenkTank ‘Singeldam’ opgezet om oplossingen te genereren. In samenwerking met
verschillende belanghebbenden is een breed scala aan mogelijke oplossingen ontwikkeld.
Oplossingsrichtingen
De vijf belangrijkste oplossingsrichtingen zijn:
1. Het vergroten van de afstand tussen de in- en uitlaat van het koelwater
2. Het vervangen van de dam door een flexibele of niet permanente waterscheiding
3. Koeling door middel van een gesloten systeem dat zich aan het water in de singel koelt
4. Ander koelconcept: bijvoorbeeld met lucht
5. Koppeling aan derden, die warmte afnemen
Conclusie van het onderzoek naar de vijf oplossingsrichtingen
Op basis van het onderzoek wordt geconcludeerd dat indien een oplossing nodig is voor een beperkte
periode van ca 10 jaar, het aangeraden wordt te kiezen voor een relatief eenvoudige oplossing.
De Club van Delft concludeert dat een ‘sluisoplossing’ de eenvoudigste en financieel minst ongunstige
variant is voor de relatief korte periode van ca 10 jaar die de centrale nog in bedrijf is. De globale raming
wijst uit dat de kosten dan nog steeds ca € 3,5 miljoen (prijspeil 01-01-2014, exclusief BTW) bedragen,
gebaseerd op de kosten voor het slopen van de huidige dam, dubbele sluisdeur, aanleggen fietsbrug en
verbinding maken met de omliggende openbare ruimte.
De Club van Delft adviseert om bij uitvoering van het deelproject bij de aanbesteding een creatieve
marktconsultatie te doen om te komen tot de meest wenselijke en financieel meest aantrekkelijke oplossing.
5. Cultuurhistorie
In de afgelopen periode is een cultuurhistorische quick scan gedaan naar de singelrand.
Voor toekomstige ruimtelijke ontwikkeling van de singelrand is het noodzakelijk niet alleen een beeld te
hebben van de bestaande cultuurhistorische kennis en waarde van de singelrand, maar ook van de
informatie die nog ontbreekt. Er is een overzicht van de cultuurhistorische en ruimtelijke kennis gemaakt die
ontwerpende partijen in de volgende fase een duidelijke richtlijn meegeeft en zo cultuurhistorie geborgen
wordt in het ontwerp.
Naast een algemene cultuurhistorische beschouwing is een inventarisatie gemaakt van de wenselijkheid van
verder cultuurhistorisch onderzoek voor de afzonderlijke deelgebieden.
6. Ecologie
Er is een ecologische quick scan uitgevoerd, bestaande uit een opname van de huidige ecologische
waarden, een ecologische beoordeling van potenties en mogelijkheden op ecologisch vlak.
Op basis van gegevens verzameld tijdens veldwerk en uit het Stadsnatuurmeetnet is per deelgebied
aangegeven welke kansen en risico’s de voorgenomen ontwikkelingen op ecologisch gebied met zich mee
zullen brengen.
Het advies dat n.a.v. het onderzoek opgesteld is, is tweevoudig:
1. voldoen aan de verplichtingen van de Flora- en faunawet
2. verder ontwikkelen van ecologische waarden
Om hieraan te kunnen voldoen is het nodig om in verschillende gebieden vervolgonderzoek te verrichten om
te checken of beschermde soorten gebruik kunnen blijven maken van het betreffende deelgebied ten tijde
van de uitvoering en na realisering van het Singelpark.


1 oktober 2013

Pag. 29

Projectplan

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Projectplan

Similaire à Projectplan (20)

Projectplan