Smart Homes Magazine - Februari 2013

Smart Homes Magazine - november 2009 1
Zonnepanelen
Uneto-Vni
Energyhouse
Energiecoöperaties
Zummere Power
KnoholEM
Partners
Schneider Electric
DuoTecno
Smart Homes Award
tanteLouise-Vivensis
De sociale computer
Nieuws uit binnen-
en buitenland en
achtergronden
Zonnepanelen
Uneto-Vni
Energyhouse
Energiecoöperaties
Zummere Power
KnoholEM
Partners
Schneider Electric
DuoTecno
Smart Homes Award
De sociale computer
Nieuws uit binnen-
en buitenland en
achtergronden
themanummer energie
v a k m a g a z i n e v o o r d o m o t i c a & s l i m w o n e n
Nummer 1/2013
Prijs:€9,95

Inhoudelijke presentatiesessies • Workshops • Innovaties uit de markt
13 t/m 15 maart 2013
Jaarbeurs Utrecht
Hét platform voor ICT-toepassingen en -diensten in de zorgsector
Ga voor gratis toegang
naar zorg-en-ict.nl
Met medewerking van:
Sponsoren:
Hoofdmediapartner:
#zict13

Smart Homes Magazine - maart 2013 3
NUMMER 1 - maart 2013
smart homes magazine inhoud
Beurs Zorg & ICT, VNU Exhibitions 6
Smart Homes Award 2012
voor tanteLouise-Vivensis 10
Thema ‘Energie’ 18 t/m 29
Met bijdragen o.a. van Liander, YPS,
Uneto-Vni, Energyhouse, KnoholEM
Partner: Schneider Electric 30
Partner: DuoTecno 42
De sociale computer 50
En verder:
Agenda 4
Partnerdag 9
Nieuws 14
Verslag Consumer Electronics Show 34
Verslag Integrated Systems Europe 44
10
30
42
50
themanummer energie

Beurs
21 februari t/m 3 maart 2013
Batibouw
Locatie: Brussels Expo
Meer informatie: www.batibouw.be
Beurs
5 t/m 7 maart 2013
ELEKTRO VAKBEURS
Locatie: Evenementenhal Venray
Meer informatie: www.evenementenhal.nl
Beurs
5 t/m 9 maart 2013
CeBIT
Locatie: Hannover Messe
Meer informatie: www.cebit.de
NationaleWeek
11 t/m 16 maart 2013
Zorg en Welzijn
Meer informatie: www.zorgnieuws.nl
Beurs
12 t/m 16 maart 2013
ISH
Locatie: Messe Frankfurt
Meer informatie: www.ish.messefrankfurt.com
Beurs
13 t/m 15 maart 2013
Zorg & ICT
Locatie: Jaarbeurs Utrecht
Meer informatie: www.zorg-en-ict.nl
Congres
14 maart 2013
Congres Domotica
Locatie: Jaarbeurs Utrecht – Irene Foyer
Meer informatie: organisatie@smart-homes.nl
Beurs
14 t/m 17 maart 2013
Wonen & Co
Locatie: MartiniPlaza Groningen
Meer informatie: www.wonenencodebeurs.nl
Themabijeenkomst
19 maart 2013
KNX Themabijeenkomst
Locatie: Inn Style in Maarssen
Meer informatie: op www.knx-professionals.nl
Congres
26 maart
Active Ageing
Locatie: Maaspoort ’s Hertogenbosch
Meer informatie: hansrebers@actorion.nl
Congres
11 april 2013
Anders organiseren voor
zorgmanagers
Locatie: Het Koetshuis Nyenrode Business
Universiteit, Breukelen
Meer informatie: www.reedbusinessevents.nl
PROMOTIECAMPAGNE
5 t/m 16 mei 2013
SOLAR DAYS
Meer informatie: www.solardays.nl
Partnerdag
16 mei 2013
Partnerdag Smart Homes
Locatie: CLB, De Rijp
Meer informatie: organisatie@smart-homes.nl
Beurs
4 t/m 6 juni 2013
Safety & Security
Locatie: RAI Amsterdam
Meer informatie:
www.safetysecurityamsterdam.nl
THEMAWEEK
24 t/m 30 juni 2013
Robocup
Locatie: Genneper Parken Eindhoven
Meer informatie: www.robocup2013.org
Beurs
24 t/m 26 september 2013
Vakbeurs Energie
Locatie: Brabanthallen ’s Hertogenbosch
Meer informatie: www.energievakbeurs.nl
Beurs
30 september t/m 4 oktober 2013
Elektrotechniek
Meer informatie: www.elektrotechniek-online.nl
Beurs
20 en 21 november 2013
De Beurs Domotica &
Slim Wonen
Organisatie: Stichting Smart Homes
Locatie: Evoluon, Eindhoven
Meer informatie: www.beursdomoticaenslim-
wonen.nl, organisatie@smart-homes.nl
Beurs
7 t/m 10 januari 2014
Consumer Electronics
Show
Locatie: LVCC, Las Vegas
Meer informatie: www.CESweb.org
Beurs
3 t/m 7 februari 2014
VSK
Meer informatie: www.vsk.nl
Beurs
8 t/m 10 april 2014
Renovatie
Locatie: Brabanthallen ’s Hertogenbosch
Meer informatie: www.renovatiebeurs.nl
Smart Homes Magazine - Agenda
4 Smart Homes Magazine - maart 2013

NUMMER 1 - maart 2013
smart homes magazine redactioneel
Smart HomeS magazine - november 2009 1
Netbeheerder Liander
Zonnepanelen
Uneto-Vni
Energyhouse
Energiecoöperatie
Zummere Power
KnoholEM
Partners
Schneider Electric
DuoTecno
Smart Homes Award
De sociale computer
Nieuws uit binnen-
en buitenland en
achtergronden
Netbeheerder Liander
Zonnepanelen
Uneto-Vni
Energyhouse
Energiecoöperatie
Zummere Power
KnoholEM
Partners
Schneider Electric
DuoTecno
Smart Homes Award
De sociale computer
Nieuws uit binnen-
en buitenland en
achtergronden
themanummer energie
v a k m a g a z i n e v o o r d o m o t i c a & s l i m w o n e n
Nummer 1/2013
Prijs:€9,95
Energieleveranciers ontwikkelen nieuwe
diensten en services om hun klanten energie
te laten besparen, terwijl hun core business
het zoveel mogelijk leveren van energie is.
Toch zetten netbeheerders volop in op de
ontwikkeling van smart grids en de uitrol van
smart meters waarbij ze ook de koppeling
tussen smart meter en het energieverbruik
van apparatuur in de woning onderzoeken. Dit levert mogelijke nieuwe
diensten op. Zoek op internet naar zonnecellen of de term PV en het aan-
bod is enorm. Niet alleen consumenten maar ook installateurs zijn zoe-
kende en kunnen soms zelfs de weg niet eens vinden. De Consumenten-
bond en de ANWB kopen en verkopen tegenwoordig zelf(s) energie.
De prijzen vooral voor zonne-energie zijn op dit moment dusdanig laag
dat het voor de consument loont, ook zonder subsidie, om hierin te inves-
teren. Het rendement op de investering, gezien over een periode van 15
tot 20 jaar, is hoger dan de rente die de meeste banken geven op spaar-
geld. Niet voor niets schieten nieuwe initiatieven, zoals energiecoöpera-
ties die volop inzetten op lokaal, decentraal, kleinschalig en duurzaam,
als paddenstoelen uit de grond. Op dit moment zijn er al meer dan 300
van dergelijke initiatieven in Nederland. Verleidende technieken worden
ontwikkeld om energie te besparen. Techniek (E&W), Communicatie (in-
ternet) en ICT zijn essentieel om deze transitie te managen en lopen als
rode draad door deze ontwikkeling.
In deze transitie liggen er volop kansen voor de installatiemarkt om te be-
nutten. Immers wat adviseer je je klant en hoe integreer je al de te nemen
maatregelen in een comfortabel en vooral voor de consument praktisch
systeem. In deze editie geven we achtergrondinformatie, maar ook hand-
reikingen. Deze ontwikkelingen bieden volop kansen voor allen die actief
zijn in de domotica.
Peter Brils
Smart Homes Magazine
ISSN: 2211-8659
vijfde jaargang, nummer 1
Smart Homes Magazine is het vakmagazine voor
Domotica & Slim Wonen.
Uitgever
Stichting Smart Homes
Nationaal Kenniscentrum Domotica & Slim Wonen
Duizelseweg 4A
5521 AC Eersel
telefoon +31(0)497-514 984
info@smarthomesmagazine.nl
www.smarthomesmagazine.nl
Verschijningsfrequentie 5x per jaar
Hoofdredacteur
Theo Wubbolts
telefoon +31(0)6-2244 3587
redactie@smarthomesmagazine.nl
Redactie
Peter Brils, Kelly Buntinx, Felix van Gemen, Lonneke
Lepelaars, Dick Reijman, Yvonne van der Ven, Susan
Verheij en een bijdrage van Ruud Mattheij, Eric Postma
en Marie Postma-Nilsenová, Tilburg center for Cognition
& Communication (TiCC) Tilburg University
Leveringsvoorwaarden
Overeenkomstig regelen advertentiewezen
Vormgeving
Harry Gijsbers BNO, Hilversum
© Copyright 2013
Het auteursrecht op de redactionele inhoud van dit
vakmagazine wordt voorbehouden.
Vermenigvuldiging en/of openbaarmaking van het blad
of gedeelten daarvan op welke wijze dan ook zonder
schriftelijke toestemming van de directie is verboden.
Alhoewel de inhoud van dit vakmagazine met uiterste
zorgvuldigheid wordt samengesteld, is de directie niet
aansprakelijk voor eventuele (zet)fouten en/of schade die
daarvan direct of indirect het gevolg zou kunnen zijn.
Nederland volop in de
transitie?

D
eSlimsteWoningvanNederlandindetuinvan
het Evoluon in Eindhoven is twaalf jaar oud.
Niet echt een moderne status. Het symme-
trisch vormgegeven bouwwerk mag er dan
wel hetzelfde uitzien, achter de schermen is het huis vol
ICT-vernuft meerdere malen grondig aangepast, merkt
directeur Corien van Berlo van kenniscentrum Smart
Homes op. Of beter gezegd: achter maar ook voor de
beeldschermen en ook de schermen zelf.
Zevenmaal is het in 2001 gestarte initiatief van Smart
Homes van locatie veranderd: vanTilburg, Almere, Duiven,
Heerlen, Dokkum en Amsterdam uiteindelijk naar Eind-
hoven.“Telkens hebben we functionaliteiten toegevoegd
en weggehaald. In Eindhoven hebben we de toegepaste
ICT weer van nul af opgebouwd”, verteltVan Berlo.“In het
begin hadden we hier kilometers kabel liggen. Ook hier
heeft draadloos zijn entree gemaakt.”Helemaal draadloos
is een illusie, stelt de Smart Homes-directeur: de basis is
de draad.“Er zijn vast partijen die het hierover niet eens
met me zullen zijn, maar een kabel blijft voorlopig nog het
meest bedrijfszeker en je hebt als je de woning inricht voor
de zorg wel met een afhankelijke doelgroep te maken.”
Op de touchscreen bedieningspanelen in de Slimste
Woning zijn alle denkbare activiteiten mogelijk, van tv
en dvd’s kijken, spelletjes doen en communiceren met
de buitenwacht tot het bedienen van de video-intercom
met de voordeur en het regelen van verwarming en licht
(waar ook een losse afstandsbediening en tablet voor
zijn). Allerlei domotica is in de demonstratiewoning terug
te vinden: telemedicine, zoals een digitale medicijndis-
penser voor de dagelijkse dosering, bewegingssensoren,
val- en dwaaldetectie en energiemanagement. De Slimste
Woning is namelijk ook intelligent op het terrein van
duurzaamheid.“Domotica zelf”, lichtVan Berlo toe, krijgt
steeds meer raakvlakken met e-health en serious gaming.
“De range in de domotica wordt steeds groter. Dankzij
standaardisaties kunnen systemen steeds beter worden
geïntegreerd. Er zit een enorme voortgang in. Gelukkig,
want het zal domotica goedkoper maken.”
Nieuwsgierig zijn we naar een functionaliteit die het niet
heeft gered. Van Berlo, na enig nadenken: “Intelligent
witgoed. Het is een prima oplossing om wasmachines
en vaatwassers aan te zetten op momenten dat dit het
voordeligst is voor de energierekening. Maar destijds
zat de slimme meter die hiervoor nodig is, op een dood
spoor vanwege de privacy-discussie. Dat hebben we
toen in de ijskast gezet, maar is nu weer actueel. Een
aantal leveranciers heeft deze functionaliteit opnieuw
geïntroduceerd.”
Slim wonen
Smart Homes en VNU Exhibitions werken sinds kort
samen om de onderscheidende aspecten van domo-
tica en slim wonen op een speciaal paviljoen en met
een noviteitenroute onder de aandacht te brengen op
een aantal vakbeurzen, waaronder Zorg & ICT. Smart
Homes geeft op de beurs in maart een seminar met
onderwerpen als ‘Domotica in de zorg’, ‘Robots in de
smart homes magazine domotica congres
VNU exhibitions
Hoge vlucht voor
extramurale domotica
Flexibele, geïntegreerde woon- en zorgtechnologie blijft de toon zetten en zal domotica goedkoper
maken. Op de Vakbeurs Zorg & ICT – van 13 tot en met 15 maart in de Jaarbeurs in Utrecht – zal de komen-
de jaren de verschuiving naar extramurale toepassingen zich voortzetten. Nieuwe financieringsmo-
dellen dienen zich aan om domotica binnen het bereik van een grotere groep ouderen te brengen. Een
hoger kennisniveau en beter inzicht in de verschillende behoeften van ouderen zijn onmisbaar.

Smart Homes Magazine -maart 2013 7
zorg’en ‘Rehabilitation Gaming’.
Corien van Berlo heeft de hoge vlucht van domotica het
afgelopen decennium intensief meegemaakt.“Op tech-
nisch terrein is al ontzettend veel mogelijk. Waar we nu
aan moet werken is het kennisniveau. Domotica vereist
een ander soort installatietechnologie.Te weinig partijen
weten er nog voldoende van. Om uit te zoeken waar
ouderen behoefte aan hebben, is gerontologisch inzicht
nodig en kennis van mens-techniek interactie. Ouderen
zijn geen eenheidsworst. De behoeften verschillen, het
gaat ze niet alleen om zorg maar ook om comfort, luxe
en zelfs entertainment. Ze willen zo min mogelijk met
de gebreken van ouder worden geconfronteerd worden,
maar gewoon lekker leven en zelf kunnen bepalen of ze
een zorgalarmeringssysteem en val- en dwaaldetectie
nodig hebben. Vaak vinden ouderen het moeilijk voor
te stellen dat domotica hen iets brengt, maar het geeft
ze meer dan ze tevoren verwachten de regie over hun
leefomgeving.”
Een van de communicatiemiddelen laat ze op het tou-
chscreen op de werk- annex eettafel zien: een digitaal
post-it systeem waar mensen berichten op plaatsen, door
anderen zoals de mantelzorgers op hun systeem in te
zien. “Niet ingewikkeld en dus laagdrempelig, want je
hebt met een doelgroep te maken die veelal niet gewend
is met ICT te werken”, zegt Van Berlo.
Een toepassing voor de toekomst zijn zorgrobots. Smart
Homes ontwerpt en test een aantal robots voor oude-
ren met geheugenproblemen. In de inloopkast bij de
woonkamer van de Slimste Woning staat een gifgroen
halfhoog mannetje in een robuuste stalen behuizing op
wielen. Op zijn borst presenteert de robot een touchs-
creen, eronder prijkt een SOS-knop. Het ‘robotmaatje’,
zoals deze bij Smart Homes wordt genoemd, maakt deel
uit van een Europees project, waarin wordt onderzocht
hoe zorgrobots ouderen met geheugenbeperkingen
structuur kunnen bieden en hen helpen actief te blijven.
De robot kan ook skypen en de bewoner aan afspraken
en taken herinneren, zoals tijdig eten en drinken en
medicijnen innemen. Corien van Berlo: “Zelf was ik in
eerste instantie sceptisch, maar vol verbazing zag ik en
de onderzoekers hoe enthousiast ouderen reageerden
op de robot. Ze accepteren de robot en vinden hem
leuk. Ze geven hem zelfs een naam.”
Verschuiving
Manager Martin Wervenbos van Verkerk Service Syste-
men voorziet dat er de komende jaren een grote verschui-
ving zal plaatsvinden naar domotica voor extramurale
toepassingen.“Het beleid van de overheid is er immers
op gericht dat ouderen zolang mogelijk zelfstandig blij-
ven wonen. We zullen echter niet meer wachten met
het inzetten van domotica tot mensen meer zorg nodig
hebben.We zullen het ook inzetten om de vereenzaming
van alleenstaande ouderen tegen te gaan.”
Een nuttige toepassing is een (touchscreen) bedienings-
scherm dat draadloos (WiFi) kan communiceren en is
uitgerust met beeld-tot-beeld telefonie. “Beeldbellen
zal ouderen dichter bij familie, vrienden en mantelzor-
gers brengen. Dit systeem is uit te breiden met andere
diensten, denk aan tafeltje-dek-je, een kerkdienst of
een verbinding naar de recreatiezaal in de buurt. De
functionaliteiten zijn gericht op de directe wereld om de
bewoner heen, zodat hij het gevoel blijft houden dat hij
er nog bij hoort. Een deurvideo-verbinding kan het veilig-
heidsgevoel vergroten.”Pas in een later stadium worden
aan het systeem de domoticaoplossingen toegevoegd
die zijn toegespitst op de zorgbehoefte van de bewoner.
Denk aan een link naar het EPD of het aansluiten van
apparatuur voor het meten van bijvoorbeeld bloeddruk,
gewicht en suiker. Zorgverleners kunnen deze gegevens
op afstand uitlezen (telemonitoring). Om intramurale
verpleegoproepsystemen naar extramurale toepassingen
om te zetten, zijn weinig ingrepen nodig. “We hebben
er alleen een groter touchscreen in gezet om zo de ge-
bruiksvriendelijkheid te vergroten voor ouderen”, aldus
Martin Wervenbos.
Om domotica binnen het bereik van een bredere groep
ouderen te brengen, benadruktWervenbos dat wel nieu-
we financieringsmodellen ontwikkeld moeten worden
in het samenspel tussen leveranciers, zorgorganisaties,
verzekeraars en banken. “Extramurale inzet van domo-
tica levert al snel kostenbesparing op. Een maand zorg
in het verpleeghuis kost toch al gauw drieduizend euro
per persoon.Voor dat bedrag kun je een huis prima met
ICT inrichten.” Ook denkt Wervenbos aan eenvoudige
sensoring-toepassingen, die niet veel hoeven te kosten,
maar kinderen en zorgverleners in staat stelt kwetsbare
ouderen op afstand te volgen.
Smart Homes-directeurVan Berlo stelt dat een basis van
domotica al heel efficiënt kan zijn.“Natuurlijk blijf er een
groep van early adopters die alle toeters en bellen in huis
wil hebben en zich dat kan veroorloven. De basis voor
domotica blijft dat de inzet ervan functioneel moet zijn.
Het gaat om de kunst van het weglaten. Oplossingen
zoals sensoren die meten hoe vaak een koelkastdeur
opengaat of het toilet doorgespoeld wordt, zijn niet
zo ingewikkeld, maar gebruiken we nog onvoldoende.
Domotica kan al snel veel goeds brengen.”
Zorg & ICT 2013
De vakbeurs Zorg & ICT richt zich op ICT toepassingen
en diensten in de zorgsector. Op de beurs is veel aan-
dacht voor domotica; in de vorm van producten van
exposanten en in de vorm van kennissessies. Zo vindt
de bezoeker op het Zorg Kenniscentrum informatie op
het gebied van domotica, interoperabiliteit in en tus-
sen zorginstellingen, zorg met ICT en domotica in de
langdurende zorg.

Naast het onderwerp domotica is op Zorg & ICT aandacht
voor noviteiten en innovaties op het gebied van advies,
detachering, beveiliging, hardware, infrastructuur, web-
diensten, opleiding en training, zorg specifieke software,
generieke software, outsourcing en telecommunicatie.
Gelijktijdig vindt in hal 7 t/m 9 van Jaarbeurs Utrecht de
vakbeurs Zorgtotaal plaats.
Meer informatie is te vinden via www.zorg-en-ict.nl.
Domotica Congres
14 maart 9.30 -12.00
Irene Foyer
Programma
09.30 – 10.00 uur
Ontvangst met koffie
10.00 – 10.30 uur
Domotica in de zorg: stand van zaken
Corien van Berlo – Stichting Smart Homes
Vanuit het Nationaal Kenniscentrum voor Domotica & Slim Wonen
wordt er gekeken naar de ervaringen bij gerealiseerde projecten en
naar de aanstaande ontwikkelingen van domotica in de zorgsector.
10.30 – 11.00 uur
Robotmaatje op een PG-afdeling
Arie Maas – Ananz
“Robots in de zorg! Op een PG-afdeling!Waarom doet zorgorganisatie Ananz hieraan mee?Wat willen ze bereiken?
Wat doet robotmaatje MAX precies? Wat zijn de eerste bevindingen? En wat is de impact op de organisatie? Arie
Maas, teamleider bij Ananz en Claire Huijnen, onderzoekster bij Smart Homes, vertellen over deze succesvolle
proef en over de toekomstplannen.”
11.00 – 11.30 uur
Samen dienstverlening vormgeven
Rehabilitation Gaming
Henk Herman Nap – Smart Homes
Serious gaming wordt steeds meer toegepast om motorische, cognitieve en sociale vaardigheden te trainen.
De voornaamste voordelen van rehabiliation gaming zijn gerelateerd aan de motivatie om te revalideren, ob-
jectieve metingen en de personalisatie van de behandeling. Henk Herman Nap gaat in op de effectiviteit van
serious gaming in het revalidatieproces en presenteert hij voorbeelden van games, technieken en suggesties
voor toekomstig onderzoek.
11.30 – 12.00 uur
Winnaar Smart Homes Award 2012 - stichting tanteLouise-Vivensis
Wilfried Aper- stichting tanteLouise – Vivensis
De vijfde Smart Homes Award ontving deze zorginstelling voor toepassing van vernieuwende techniek om
dementerende bewoners van woonzorgcentrum Onze Stede in Steenbergen meer bewegingsvrijheid te geven.
Het project leefcirkels van stichting tanteLouise-Vivensis maakt het mogelijk dat dementerende bewoners in
hun vertrouwde appartement in het verzorgingshuis kunnen blijven wonen. Systeemintegrator Consyst heeft
leefcirkels geïntroduceerd waardoor elke individuele bewoner zoveel mogelijk vrijheid krijgt en toch beschermd
woont. Er wordt gebruik gemaakt van een elektronisch armbandje voor bewoners waardoor deuren open gaan
of juist gesloten blijven (dwaalpreventie). Indien de bewoner onverhoopt toch buiten de voor hem aangemerkte
leefcirkel komt dient het armbandje ook als dwaaldetectie.
De verregaande inzet van domotica is overdraagbaar naar alle woonzorgcentra in Nederland waar men een
oplossing zoekt voor ontwikkelingen als de toename van zware zorg, het tekort aan verpleeghuisplaatsen. In de
presentatie wordt ingegaan op de beleidsmatige, zorginhoudelijke en technische kant van dit innovatieve project.

De volgende partnerdag vindt plaats op 16 mei.
We zijn dan te gast bij CLB, G.G. Schipperstraat 24, De Rijp.
smart homes magazine
Theo Wubbolts
Partnerdag
Op donderdag 10 januari j.l. organiseerde Smart
Homes een Nieuwjaarsborrel voor de leden van
de partner community. Nieuwe plannen werden
aangekondigd en samen met de partners brach-
ten we een toOst uit op het nieuwe jaar.

D
e West-Brabantse instelling tanteLouise-
Vivensis heeft twintig locaties waar oude-
renzorg geboden wordt, waarvan twee in
Steenbergen. Daarnaast levert de organi-
satie thuiszorg. Mede door de landelijke wijzigingen in
de zorg en de toenemende zorgzwaarte van cliënten
is er steeds meer behoefte aan verpleeghuisplaatsen.
“Dit was aan de orde in woonzorgcentrum Onze Stede,”
zegt Sjaak de Winter, rayonmanager bij de stichting.
smart homes magazine Smart Homes Award
Susan Verheij
Smart Homes Award voor tanteLouise-Vivensis
Met Leefcirkels meer kwaliteit
van leven oudere bewoners
TanteLouise-Vivensis is de winnaar van de Smart Homes
Award 2012. Hun project Leefcirkels werd geroemd, omdat
het een voorbeeldproject is voor andere verzorgingshui-
zen in Nederland. Zij maken het met vernieuwende techni-
sche toepassingen mogelijk dat dementerende bewoners
in hun vertrouwde appartement in het verzorgingshuis
kunnen blijven wonen in plaats van hen, zoals gebruike-
lijk is, verplicht te laten verhuizen naar een verpleegunit.

“Dat heeft nogal wat voeten in aarde. We zouden fors
moeten verbouwen en verhuizen heeft grote impact op
het leven van bewoners.
De zorgzwaarte van cliënten wordt ingedeeld in zorg-
zwaartepakketten (ZZP’s). Dementerende cliënten met
een ZZP5 indicatie hebben recht op verpleeghuiszorg
met bijbehorende veiligheid en toezicht in het kader
van de wet BOPZ (binnenkort wet Zorg en Dwang).
Zorgorganisaties mogen niet meer vrijheidsbeperkende
maatregelen toepassen dan absoluut noodzakelijk is
voor de veiligheid. Dit vergt van instellingen een andere
benadering van hun zorgprocessen. Binnen tanteLouise-
Vivensis hebben we eerder al een visie op domotica
geformuleerd omdat wij denken dat dit oplossingen
biedt voor problemen waar de ouderenzorg voor staat.
Kijken naar alternatieven
In woonzorgcen-
trum Onze Stede in
het West-Brabantse
Steenbergen (23.000
inwoners) wonen
115 ouderen naar
hun zin. Katja Drost,
beleidsmedewerk-
ster bij tanteLouise-
Vivensis reageert:
“Vanuit de lokale
cliëntenraad en fa-
milieleden van be-
woners kwam de vraag of we die verhuizing voor deze
dementerende bewoners konden voorkomen.Wij vinden
dat we serieus naar alternatieven moeten kijken. Daarbij
wegen we ook af hoeveel meer kwaliteit van leven het
de bewoners oplevert als zij niet hoeven te verhuizen.
Uiteraard is er ook gekeken naar de kosten van bouw-
technische aanpassingen aan het bestaande pand of
zelfs nieuwbouw. Ook houden we al rekening met een
toekomstig personeelstekort in de zorg. Afwegingen op
basis van prognoses, wensen, zorgprocessen en kosten
dus. Het bestuur was al snel van mening dat dit ver-
zorgingshuis als het ware moest worden voorbestemd
voor meerdere doelgroepen. We maken locaties met
domotica toekomstbestendig.”
Leefcirkel persoonlijk in te stellen
Systemintegrator Consyst uit St-Oedenrode werd door
het bestuur van tanteLouise-Vivensis aan tafel gevraagd.
Op de vraag waarom gekozen is voor Consyst is rayon-
manager Sjaak de Winter duidelijk: “We hebben eer-
der met hen gewerkt en zij kijken niet alleen naar een
technische oplossing, maar ook naar de implementatie
hiervan in zorgprocessen. Zo hebben zij een toegepaste
gerontoloog in dienst, waardoor ze ons beter aanvoelen
en beter kunnen adviseren.” De vraag aan Consyst was
het bestaande woonzorgcentrum zodanig technisch
aan te passen dat de bewoners met een indicatie voor
zzp5 er op een veilige manier kunnen blijven wonen.
Consyst kwam met
het idee om in het
huidige gebouw zo-
geheten leefcirkels
te creëren. Directeur
Rob Mandigers legt
uit: “Ouderen met
zzp-5 krijgen een
polsbandje met een
detectorcel. Deze
kan eventueel ook
in een schoen ge-
plaatst worden. Dit
Schilderijlijst fungeert als
detectielus

device zorgt er in combinatie met een detectiegebied,
gecreëerd door lussen in vloeren en muren, voor dat
bepaalde ruimtes zoals het trappenhuis en de buiten-
ruimtes voor hen niet toegankelijk zijn. Per persoon is
in te stellen hoe groot, en dus hoe veilig, zijn of haar
leefcirkel is. Bewoners krijgen letterlijk meer leefruimte.”
Techniek dient de mens
Eén van de bewoners laat zien wat er gebeurt als hij
onverhoopt toch buiten de voor hem aangemerkte
leefcirkel komt.Vanuit zijn polsdetector gaat direct een
signaal naar het verzorgend personeel die dat zien op
hun dect-telefoon die ze bij zich dragen. In mum van
tijd staan twee verzorgsters bij de deur om de bewoner
te begeleiden naar een veiliger deel. “Het gaat er dus
niet alleen om de juiste technische toepassingen te
bedenken, maar met de opdrachtgever te kijken naar
aanpassing van zorgprocessen,”benadrukt Rob Mandi-
gers. Het verplegend personeel heeft trainingen gehad
en is binnen korte tijd gewend geraakt aan de nieuwe
werkwijze. Ook die veranderde werkwijze is dus ingebed
in het beleid. Tot verbazing van de redacteur kan deze
bewoner zelfs gewoon met de lift. “Die is veilig voor
hem.”Sjaak deWinter haakt in:“Het mooie is dat overige
bewoners de ouderen die een polsbandje dragen extra
ondersteunen. Ze begeleiden hun medebewoners bij-
voorbeeld weg van een deur of juist naar het restaurant
en functioneren daardoor mede als mantelzorger. Een
positief en vooral onverwacht effect.”
Meer dan jammer
Momenteel dragen bij Onze Stede zeven bewoners
een dergelijk polsbandje. Dat worden er meer. Echter
cliënten met gedragsafwijkingen (bijvoorbeeld zzp7)
die storend zijn voor de overige bewoners zullen wel
naar een verpleeghuis moeten verhuizen, dat betreft
echter slechts 5% van de cliënten met dementie.
Systemintegrator Consyst heeft de installatie technisch
en functioneel in bedrijf gesteld en heeft het systeem
pro-actief en online in beheer. Onder regie van Consyst
is de telefonie en de bekabeling verzorgd door partners.
Rob Mandigers vervolgt: “Wij hebben elkaar echt ge-
vonden in de samenwerking. Er wordt in onze branche
veel vanuit de techniek geïnnoveerd, terwijl het in mijn
ogen echt om procesinnovatie in de zorg gaat, én om
innovatie in de businesscase. Dat is echt andere koek dan
je product aanbieden aan een zorginstelling zoals nog
veel gebeurt. Systemen zijn er niet meer voor tien jaar,
maar moeten zich aanpassen aan veranderde zorgvraag
en eisen in weten regelgeving. Wij hebben gekeken
naar bestaande processen, gewenste veranderingen. En
ook relevant, naar draagvlak bij bestuur, zorgpersoneel
en bewoners. Die drie groepen moeten zich er in kun-
nen vinden. Pas dan kun je als systemintegrator gaan
ontwerpen en implementeren. Ik durf te stellen dat onze
branche al jaren een slechte performance voor de zorg
levert. Ze spelen slecht in op de vraag en dat is meer dan
jammer. Besef dat je te maken hebt met zorgpersoneel,
niet met techneuten. Hoe wil de zorg met techniek gaan
werken? Niet andersom.”
Zelfs vrij naar buiten
Anderzijds kan gesteld worden dat zorgorganisaties
veelal nog niet toe zijn aan toepassingen van domo-
tica. Katja Drost, beleidsmedewerker: “Bij tanteLouise-
Vivensis heeft domotica een prominente plaats gekre-
gen in het beleid. Het bestuur en managementteam
voelen zich daartoe gedwongen door de toenemende
personeelstekorten in de zorg, de lagere vergoedingen
vanuit het ministerie en verzekeraars, maar zeker ook
omdat domotica de kwaliteit van de zorg kan vergro-
ten. Zowel voor bewoners als voor medewerkers. Wat
we in woonzorgcentrum Onze Stede hebben geleerd,
leggen we beleidsmatig vast en passen we ook toe in
overige zorgcentra en nieuwbouwprojecten van onze
organisatie. Zo wordt in Bergen op Zoom een nieuw
complex gebouwd waar de leefcirkels zelfs tot buiten
zijn doorgevoerd. Bewoners kunnen zich dan vrijelijk
begeven in bepaalde buitenruimtes zonder dat daar
een verzorgende aan te pas hoeft te komen”. Het idee
van de leefcirkels is ook in andere gebouwen en woon-
omgevingen toe te passen, zo lang de projectie maar
goed ge-engineerd is.
Meegevallen
De financiële investering is tanteLouise-Vivensis
meegevallen. Sjaak de Winter vertelt dat ze inclusief
de centrale apparatuur voor verpleegoproep en het
platform minder dan 70.000 euro hebben uitgege-
ven. “Bouwkundige aanpassingen en verhuizingen
zouden fors duurder zijn uitgevallen. Een bijkomend
maatschappelijk voordeel is dat zzp-cliënten in een
V.l.n.r.: Rob Mandigers, Sjaak de Winter en Katja Drost

verzorgingshuis minder zorgkosten hebben dan
wanneer zij in een verpleeghuis zouden wonen.”
Rob Mandigers zegt dat het engineeren voor Consyst
veel tijd heeft gekost. “Wij zijn er zeker niet rijk van
geworden, maar hebben er zelf ook veel van geleerd
en hebben nu wel een prachtsysteem op poten ge-
zet dat ook elders toe te passen is.” Hij vindt het een
opsteker dat de scepsis die breed voelbaar was, zo-
wel bij managers, verzorgers, familieleden als bij de
inspectie voor de Volksgezondheid, weggevallen is.
De inspectie voor deVolksgezondheid en het Ministerie
zijn zelfs positief over deze domotica-toepassing. Sjaak
deWinter zegt trots:“Ze hebben schriftelijk aangegeven
dat deze werkwijze voldoet aan de BOPZ-wetgeving en
zijn ter plekke komen ervaren hoe het voor bewoners
is en waren heel enthousiast. Dat is echt uniek en een
absolute opsteker.” Ook de reactie
van het zorgkantoor (die zorgdragen
voor betaling AWBZ-gelden) is posi-
tief. Reden te meer voor tanteLouise-
Vivensis om hun visie en ervaringen
uit te dragen. “Het is ons met inzet
van techniek en organisatie gelukt
om meer kwaliteit aan het leven
van onze bewoners toe te voegen.
Dat stukje maatschappelijke verant-
woordelijkheid dragen we graag uit
in de hoop dat ook andere ouderen
in het land daarvan mogen profi-
teren.” Katja Drost besluit met: “We
willen immers allemaal prettig oud
worden en zo lang mogelijk een vrij
gevoel hebben.”
Ook in Voorschoten
Ook bij woonzorgcentrum Topaz Vliet-
wijk in Voorschoten worden leefcirkels
toegepast, zij het met een ietwat andere
aanpak. Dit centrum werd in mei 2012
geopend en huisvest in tien woningen
zo’n zestig mensen met dementie. Zij
kennen vier leefcirkels, van leefcirkel 1
die zich beperkt tot de eigen woning,
tot leefcirkel 4 die toegang biedt tot
het hele pand. Medewerkers hebben
flink moeten wennen, inmiddels wil
men niet meer terug naar de deuren
met cijfersloten.

smart homes magazine NIEUWS
ETAP bekroond
met iF Product
Design Awards
De jury van de internationaal gerenom-
meerde iF Awards heeft drie ETAP-armaturen
bekroond voor hun in het oog springende
design. Zowel K9 (noodverlichting) als de
LED+LENS™-armaturen U7 en R7 wonnen een
iFProductDesignAward.Dezeawardsworden
sinds 1953 uitgereikt en is een van de meest
prestigieuze designprijzen ter wereld. De in-
ternationale jury beoordeelt de inzendingen
onder meer op vormgeving, materiaalkeuze,
afwerking, ergonomie en impact op het mi-
lieu. De ETAP-inzending voor de iF Awards
2013 bestond uit drie nieuwe producten: de
volledig vernieuwde K9 (noodverlichting) en
tweeledarmaturenvooralgemeneverlichting
U7 (inbouw) en R7 (opbouw en gependeld).
Deze laatste maken gebruik van de door ETAP
ontwikkeldeLED+LENS™-technologie:eenuit-
gekiendecombinatievanhoogvermogenleds
en individuele lenzen.
Cradle to Cradle‘goeroe’Michael Braungart lan-
ceerde in december 2012 het eerste Cradle to
Cradle werkkledingmerk: Rework. Dit is werk-
kleding die uiteindelijk niet in de vuilnisbak be-
landt, maar in de toekomst juist uit ‘de vuilnis-
bak’komt. Een innovatie uit onverwachte hoek.
Braungart:“De bal ligt nu bij de ondernemers. Zij
zijn aan zet om hun bedrijfskleding duurzaam
in te kopen. Rework is slimmer dan recyclen,
het is upcyclen.”Deze workwear is het resultaat
van een bijzondere samenwerking tussen be-
drijfskledingproducent Van Puijenbroek Textiel,
textieldienstverleners Berendsen en Lavans en
afvaldienstverlener Van Gansewinkel. De be-
drijfskledingiszoontworpendatalleonderdelen
opnieuw kunnen worden gebruikt. Er worden
Cradle to cradle principe als basis
voor werkkleding
nieuwe garens gesponnen of compost gemaakt
van de oude werkkleding. Het is een innovatief
én duurzaam concept met een herkenbare kwa-
liteit. Passend bij innovatieve bedrijven. Cradle
to Cradle is meer dan recyclen. Al tijdens het
ontwerp en de productie wordt slim gewerkt.
Dave Huitema benoemd tot
hoogleraar Milieubeleid
Dave Huitema is benoemd tot hoogleraar Milieubeleid aan de Open Universi-
teit. Hij zal onderwijs verzorgen en onderzoek doen naar de maatschappelijke
en bestuurlijke aspecten van milieu- en duurzaamheidsthema’s. Huitema’s
interesse gaat uit naar de lerende en innoverende overheid. Vanaf 2010 is
hij universitair hoofddocent Milieubeleid bij het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) van de Vrije
Universiteit Amsterdam. Hij legt zich toe op de studie van waterbeheer en klimaatverandering. Aan
de VU is hij tevens onderwijsdirecteur van de afdeling Milieubeleidsanalyse en coördineert hij het
onderzoekscluster Adaptief Bestuur. Huitema blijft naast zijn aanstelling aan de OU werkzaam bij het
Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit Amsterdam.
DeVKG Architectuur-, Renovatie- en Publieksprijs
2012 zijn uitgereikt.Winnaars zijn respectievelijk
Woonzorgcomplex en Kulturhus Kaleidoscoop in
Nieuwkoop, Duurzaam wonen op maat - 6 wo-
Certificering
van bodem-
energie
Bodemenergie is een succesvolle, duurzame
techniek, die steeds meer wordt toegepast. De
overheid gaat een erkenningsplicht invoeren.
Brancheorganisatie BodemenergieNL (voorheen
NVOE) heeft in dat kader de ‘leergang bodem-
energie’ ontwikkeld. Groei van deze duurzame
techniek is een goede zaak. Doel van de erken-
ningsplicht is waarborgen dat bodemenergie-
systemen robuust en betrouwbaar zijn en daad-
werkelijk energiebesparing opleveren. Met de
certificering wordt de eigenaar beschermd, die
meestal niet ter zake onderlegd is. De overheid
heeft BodemenergieNL opdracht gegeven om
opleidingenteontwikkelen.Paralleldaaraanwor-
den Cito-vakexamens ontwikkeld. Bedoeling is
dat per 1 juli 2013 de erkenningsplicht ingaat,
met een overgangsperiode van 1 jaar. Specifiek
zijn de eisen voor personeel.
Architectuur – renovatieprijs 2012
uitgereikt
ningen Freesialaan in Leende en Basisschool De
Springplank in Leek. De uitreiking vond plaats
tijdens deVKG Architectuurdag in de Hermitage
in Amsterdam.

Het Japanse bedrijf Fujitsu General is als driehon-
derdstelidtoegetredentotdeinternationaleKNX
Association. Nog maar twee jaar geleden trad
Cisco toe als tweehonderdste lid. De KNX Asso-
ciationiszeerenthousiastoverdetoetredingvan
FujitsuGeneral,omdatdeJapansefabrikantentot
ophedensterkdeneiginghaddenvasttehouden
aan eigen nationale protocollen en standaarden.
Fujitsu General, dat internationaal een grote spe-
ler is op het gebied van airco’s, elektronische
productenenIT-gerelateerdesysteemproducten
endiensten,kiesternubewustvooromeenKNX-
productportfolio op te bouwen. Daarbij start het
bedrijf met de ontwikkeling en productie van
KNX-interfaces naar hun aircosystemen. In de
afgelopentweejaaris KNXgegroeidmethonderd
fabrikanten uit maar liefst 33 landen. Hoewel
dit aantoont dat er voor KNX wereldwijd veel
Fujitsu General 300ste lid
KNX Association
belangstelling bestaat, komt veel groei op dit
moment voornamelijk uit Azië. China is wat groei
betrefteenkoploper,maarooklandenalsTaiwan,
Singapore, Indonesië en Zuid-Korea maken de
switch naar KNX. Elders in Azië blijkt ook India
een steeds grotere supporter en omarmt in be-
langrijke mate KNX als hét protocol (standaard)
voor woningen gebouwautomatisering. In al
de genoemde landen zijn inmiddels gecertifi-
ceerde trainingscentra opgericht en tevens zijn
er nationale KNX verenigingen actief.
Zorgtechnologie is in opkomst. Inmiddels heeft
ruimdehelftvandezorginstellingeneendomoti-
casysteem. 13% heeft daarnaast plannen om een
systeem te plaatsen. Dit blijkt uit de BouwKennis
ZorgBouwplannenScan2012.Dezeontwikkeling
biedt toeleveranciers, installateurs en andere
bouwers kansen. De meeste systemen die nu ge-
plaatstzijn,zijnvooralbedoeldvoordeveiligheid
van patiënten en om zorg op afstand te bieden.
- Drie op de tien zorginstellingen heeft geen
13% zorginstellingen heeft plannen voor
domoticasysteem
domoticasysteem en geen plannen
- Zorg op afstand voor kwart zorginstellingen
belangrijkste reden voor systeem
- Comfort voor grote zorginstellingen belangrij-
ker dan voor middelgrote zorginstellingen
Door deze slimme systemen kunnen patiënten
langer zelfstandig leven en krijgen zorgverleners
een steuntje in de rug. BouwKennis onderzocht
waarin zorginstellingen momenteel investe-
ren. Daarvoor zijn ziekenhuizen, middelgrote
zorginstellingen (minder dan 100 bedden/150
FTE) en grote zorginstellingen (meer dan 100
bedden/150 FTE) ondervraagd. Nog niet alle zor-
ginstellingen hebben momenteel een domoti-
casysteem of zelfs plannen hiertoe. Gemiddeld
bijna drie op de tien instellingen geeft aan geen
systeemtehebbenengeenplannenomeréénte
plaatsen. 13% geeft daarentegen aan nog geen
systeem te hebben, maar dit wel van plan te zijn.
Een verlicht beeldplafond creëert een sfeervolle
en ruimtelijke beleving op kantoor of in overige
gebouwen. LedSEE introduceert plafondvisuals
met energiezuinige ledverlichting. Dit nieuwe
systeem heeft een zeer laag energieverbruik en
een ultra-lange levensduur. Door de hoge at-
tentiewaarde zijn ze ook geschikt voor zorgen
winkellocaties, in wellnesscentra en in horecage-
legenheden. De duurzame oplossing van LedSEE
geeft veel creatieve mogelijkheden. Denk aan
een lichtmozaïek op school, een stralend blauwe
hemel op kantoor of een rustgevend bos bij de
tandarts. Dergelijke plafondvisuals zorgen voor
eenprettigersfeerineengebouwenmakendoor
het gebruik van licht van bovenaf het werken
prettiger.Devisualspasseninvrijwelelksysteem-
plafond. De full colour prints zijn eenvoudig te
verwisselen. LedSEE is een merk van Actionsign.
Plafondvisuals
verhogen
ruimtebeleving
Deze week is het platform Duurzaam Wonen
geïntroduceerd; een multimediaal consumen-
tenplatform over duurzaam wonen, naar een
idee van het team ‘Klantgerichte oplossingen
voor duurzame woningverbetering’ van de Ac-
tieagenda Bouw. Het platform is juist niet ge-
richt op milieu of techniek, maar op lifestyle en
comfort. Initiatiefnemers zijn de mediabedrijven
Sanoma Media en Duurzaam Gebouwd. De web-
site www.langlevejehuis.nl is het centrale punt.
Nadat deze site medio april 2013 live is, wordt
de introductie door een groots media offensief
ondersteund. De bedoeling van het platform is
omwoningeigenareninNederlandnietalleente
enthousiasmeren voor duurzaam wonen, maar
ook om hen tot concrete actie aan te zetten.“We
pakken dat op vanuit wooncomfort en lifestyle”,
aldus Joost Prikker, Sales Manager bij Sanoma
Media.“Doen we dit goed, dan gaat verbouwen
sexy worden. Het moet leuk, groots en meesle-
pend worden.” Marjet Rutten, trekker van de
actie‘Klantgerichte oplossingen voor duurzame
woningverbetering’: “Met de communicatie-
kracht van deze partijen, kan geen consument
straks meer om duurzaam wonen heen. Het
kan een enorm vliegwiel voor de renovatie- en
onderhoudsmarkt worden en biedt daarmee
meteen een enorme kans voor de bouwen
installatiesector.”
Consumentenplatform over
duurzaam wonen gelanceerd

smart homes magazine NIEUWS
Het splinternieuwe zwembad De Vrolijkheid in
Zwolle is het meest energiezuinige zwembad
van Europa. Het is onder andere volledig werd
voorzien van ledverlichting. De meest geavan-
ceerde duurzame technieken zorgen ervoor dat
er momenteel geen energiezuiniger zwembad
gebouwd kan worden dan het nieuwe Zwolse
zwembad. Het zwembad is uitgerust met een
indrukwekkend pakket aan energiebesparende
technieken.De maatregelen omvatten o.a. zon-
nepanelen (2550m2
), verhoogde isolatie, een
warmte terugwinsysteem, spoelwater en koel-
systeem, grijs water circuit, HR elektromotoren
op luchtbehandelingskasten, aansluiting op
biomassa installatie, een zonneboiler en led-
verlichting.
Zwembad Zwolle compleet in LED
ZwembadDeVrolijkheidheeftnietalleeneen
primeuropalgemeenduurzaamheidsniveau.
Wat het nieuwe zwembadencomplex echt
uniek maakt is de verlichting. Het nieuwe
Zwolse bad is het allereerste openbare
zwembad in Europa dat volledig voorzien
is van led-verlichting van EVA Optic. Zowel
de basisverlichting als sfeerverlichting en
onderwaterverlichting. Tot voor kort waren
er nog geen led-oplossingen beschikbaar
met voldoende capaciteit om te voldoen aan
de geldende normen en eisen in zwembaden,
zowel op gebied van lichtsterkte als de ophan-
gingen en waterdichtheid. EVA Optic is de enige
fabrikant die met led zonder compromissen t.a.v.
lichtsterkte,lichtkleuroffunctionaliteitprojecten
aankan.LEDbiedteenzwembadmogelijkheden
welkemetconventioneleverlichtingonhaalbaar
zijn. Denk bijvoorbeeld aan het dimmen van de
verlichting, iets dat met TL (bijna) onmogelijk
is. Alle verlichting in de zwemzaal is aangeslo-
ten op een centraal besturingssysteem. Zo kan
per bad, per type lamp en zelfs per individuele
led-lamp de lichtsterkte en zelfs de kleur (on-
derwaterverlichting) worden bepaald. Nu kan
voor ieder type activiteit in het zwembad een
anderverlichtingsprogrammawordeningesteld.
Bij feestelijke activiteiten zoals discozwemmen
zorgt de verlichting juist voor een complete me-
tamorfose met een kleurenspektakel afgestemd
op de gewenste sfeer.
SpeciaalvoordeVeluxlichtkoepelintroduceerde
de Velux Groep tijdens de BouwBeurs een elek-
trische buitenzonwering op zonne-energie. De
buitenzonwering zorgt ervoor dat de warmte in
ruimtes onder het platte dak aanzienlijk wordt
vermindert. Velux lichtkoepels hebben een
glaselement met HR++ veiligheidsbeglazing
direct onder de lichtkoepel. De buitenzonwering
past tussen het glaselement en de koepel in.
De zonnestralen komen dus wel via de koepel
naar binnen, maar worden door de buitenzon-
Warmtereductie en energiebespa-
ring onder het platte dak
wering voor 88% tegengehouden. Door de
combinatie van een elektrische buitenwering
op zonne-energie in de zomer, het efficiënte
gebruik van passieve zonne-energie in de win-
ter en natuurlijke ventilatie, kan energie wordt
bespaardeneenuitgebalanceerdbinnenklimaat
worden gecreëerd. De Velux-buitenzonwering
op zonne-energie beschermt de ruimte onder
het platte dak tegen de warmte van de zon en
zorgt in combinatie met de ventilatiemogelijk-
heid van de lichtkoepel voor een comfortabel
binnenklimaat. De buitenzonwering verlaagt de
g-waarde van de lichtkoepel tot ongeveer 0,12,
watenergiebespaart.Daarnaastzorgtdebuiten-
zonwering in de ruimte voor‘zacht’en sfeervol
daglicht en privacy. De stroomvoorziening van
de buitenzonwering wordt geregeld door een
geïntegreerde accu die wordt opgeladen door
een zonnepaneel. De accu heeft een energiebuf-
fervoorgebruikinperiodenmetminderdaglicht.
Wanneer de accu volledig is opgeladen kan de
buitenzonwering 360 keer commando’s uitvoe-
ren. De buitenzonwering op zonne-energie is
draadloos en daardoor eenvoudig van buitenaf
op het glaselement te monteren. De buiten-
zonwering op zonne-energie is voorzien van
io-homecontrol® technologie en kan met een
afstandsbediening radiografisch worden be-
diend vanaf iedere plek in het gebouw.Wanneer
deventilerendelichtkoepelopenstaat,sluitdeze
zich door de regensensor automatisch weer bij
de eerste regendruppels.
De buitenzonweringen op zonne-energie zijn
verkrijgbaar voor acht verschillende maten
lichtkoepels. De buitenzonweringen worden
geleverd met een CE markering en 3 jaar fa-
brieksgarantie en werden officieel geïntrodu-
ceerd tijdens de Internationale BouwBeurs 2013.

De HE 7 vanThyssenKrupp Encasa is een lift voor
particuliere woningen met een zachte aandrij-
vingstechniek, waardoor de beweging nauwe-
lijks voelbaar is en de lift zeer comfortabel is
in gebruik. De lift is in vijf typen beschikbaar
en wordt op maat gemaakt, zodat deze naar
persoonlijke smaak geïntegreerd kan worden in
het interieur of juist als blikvanger aan de gevel
gebouwd kan worden. De exclusieve huislift is in
bijna elke woning inpasbaar, doordat de instal-
latie minimale aanpassingen aan het huis vereist.
ThyssenKrupp Encasa komt met
nieuwe lift voor particulieren
“Men denkt vaak dat de installatie van een lift in
huis een groot en complex project is. De HE 7 kan
echter relatief eenvoudig ingebouwd worden
en is daardoor zowel geschikt voor nieuwbouw
als bestaande woningen”, aldus Arina van Oost,
managing director van ThyssenKrupp Encasa.
In KerkradeWest zijn 95 woningen opgeleverd, die
zijn gerenoveerd naar bijna 0-energiewoningen.
Het is de eerste slag in een grootschalig renova-
tieproject.Volgens de initiatiefnemer, woningcor-
poratie Heemwonen is dit het eerste seriematig
gerenoveerde project naar bijna 0-energiewonin-
gen. Daarmee zou het project uniek zijn in Europa.
Het renovatieproject is gestart in het kader van
Woningen Kerkrade van F naar A++
de overheidsdoelstellingen om twintig procent
energiereductie te hebben gerealiseerd in 2020.
BijhetprojectindewijkKerkrade-Westisgereno-
veerd naar passief-huisniveau. Naast verminderd
energieverbruik door isolatie is de focus gelegd
op eigen energieopwekking. De woningen zijn
voorzien van een dak met in de zinken dakbe-
dekking geïntegreerde zonnecellen, geleverd
door ZEN. De bewoners kunnen hiermee groten-
deels zelf aan hun elektriciteitsvraag voldoen. De
woning wordt volledig passief en gaat van een
energielabel F naar A++. Door de grootscha-
lige toepassing van PV-panelen ontstaat een
terugverdienmodus, welke de huurverhoging
meer dan teniet doet. De woningen zijn “voor
de komende vijftig jaar verzekerd van een zeer
lage energierekening, de gasrekening daalt met
50 euro per maand en de energierekening zelfs
met 50%”, aldus Heemwonen. De renovatie nam
per woning gemiddeld tien dagen in beslag. Het
projectlaatziendathetmogelijkisomgrootscha-
lig en seriematig Nederlandse rijtjeswoningen
te renoveren, op basis van een vijftigjarige (ver-
lengde) exploitatie, zo stelt de corporatie. Een
aantal partijen, waaronder het Research instituut
van Zuyd Hogeschool RiBuilT, de Universiteit
Maastricht en het zojuist opgerichte Centre of
Expertise duurzame gebouwde omgeving voor
Limburg, buigen zich over een grootschalige
aanpak van de woningvoorraad in Limburg.
Binnen de zorg is een tevreden
cliënt het doel. Techniek is daarin
een krachtig middel naar meer
veiligheid, efficiëntie en welzijn.
ZORG
www.leertouwer.nl

O
m het maar eufemistisch te zeggen. “Dat
doen we met plezier, hoor,” zegt Martijn
Bongaerts, manager Innovatie bij netbe-
heerder Liander.“Het zou wel mooi zijn als
meer mensen zouden weten wat netbeheerders allemaal
doen, want zonder ons, zou heel veel stilstaan.”
Om in te spelen op de veranderingen in het gebruik van
gas en elektriciteit en de vraag en het aanbod daarvan,
worden er slimme netwerken aangelegd, de zogeheten
smart grids. Smart grids zorgen voor een efficiënter
gebruik van het gas- en elektriciteitsnet, met behulp
van slimme ICT-oplossingen.
Piek in behoefte
Smart grids maken het in de toekomst mogelijk om alle
behoeftes die er zijn op het gas- en elektriciteitsnet goed
op elkaar aan te sluiten. En aangezien de duurzame bron-
nen, zoals zon en wind, niet constant stroom leveren, zijn
intelligente netten noodzakelijk, bijvoorbeeld voor het
opslaan van elektriciteit. Ook kan je denken aan slimme
apparaten, bijvoorbeeld wasmachines, die gaan draaien
als de zon schijnt en ze dus energie ‘krijgen’. Ook deze
technologie is onderdeel van
smart grids.
Zo is de verwachting dat er
de komende jaren veel meer
elektrisch zal worden gereden.
Dat betekent bijvoorbeeld, dat
rondom het moment dat con-
sumenten thuis komen, er een
piek in de energiebehoefte zal
komen, aangezien de auto’s
dan aan de oplader gaan. “Die
pieken moeten kunnen worden
opgevangen door het (slim-
me) energienet, zonder dat er
schommelingen ontstaan in het
aanbod. “Dat is heel lastig,” legt Martijn Bongaerts uit.
“Niet alleen de netten, maar ook de gebruiker kan slim-
mer met energiestromen omgaan. Dat kan de gebruiker
overigens heel veel geld gaan schelen.” Zo kunnen de
slimme meters en de daar aan vast ‘hangende’ smart
grids bijhouden wat pieken dalmomenten zijn. De
consument kan zo zelf zien wanneer het‘t goedkoopst
is om stroom te gebruiken. Door piekmomenten duur-
der te maken, ontmoedigt de leverancier het gebruik
op die momenten.
Achter de meter
Overigens is dit maar één van de ideeën om de consu-
ment flexibeler om te laten gaan met energie. Bongaerts:
“Er is op dat terrein nog veel meer uit te denken.” Een
belangrijk nieuw aspect in de rol en voor het werk van
de netbeheerder, is dat Liander niet meer kan uitgaan
van standaard huishoudprofielen bij huizen. Bongaerts:
“Vanaf 40 huizen weten we nu precies hoe veel energie
ze gemiddeld verbruiken. Dat gaat veranderen en daar
moeten we rekening mee houden.”
Huizen en huishoudens gaan veel meer gebruik ma-
ken van nieuwe technologieën die het verbruik enorm
kunnen laten toenemen, of laten schommelen. Denk
aan gebruik van zonnepanelen, elektrisch vervoer en
warmtepompen. Daar moet niet alleen de (slimme)
meter, maar ook de infrastructuur van kabels áchter de
meter op berekend zijn. De innovatiemanager vervolgt:
“Als netbeheerder kunnen we zorgen voor de juiste ca-
paciteit en kwaliteit als we bijtijds horen, bijvoorbeeld
van de installateur, wat er aan apparatuur in de huizen
aanwezig is. Netbeheerders en installateurs dienen dus
(misschien nóg beter dan nu) goed samen op te trekken.”
De infrastructuur onder de grond, bekabeling dus, moet
nu al worden voorbereid op de vraag van de toekomst.
Om te zien wat energiestromen in de toekomst zul-
len doen, worden er al diverse proeftuinen aangelegd.
Nieuwbouwwijken die zijn toegerust op de vraag en
smart homes magazine thema Energie
partner
Power to the people
Netbeheerders zetten stappen voor smart grids
Zonnepanelen, elektrische auto’s en windmolens. Op allerlei fronten is duurzaam Nederland
aan het zoeken naar alternatieven voor het verbruik van fossiele brandstoffen. Leuk natuur-
lijk en hard nodig, maar om toenemende elektriciteitstoevoer mogelijk te maken, moeten net-
beheerders wel het één en ander aanpassen.
Nooit meer meterstanden doorgeven, precies
weten hoeveel je verbruikt en nooit meer ge-
doe over schattingen van meterstanden. Dat
gemak biedt de slimme meter, een nieuw soort
energiemeter die de komende jaren aan alle
huishoudens in Nederland door de netbeheer-
ders wordt aangeboden. Consumenten die
eigen energie opwekken kunnen met deze
meter ook eenvoudig de energie weer terug
leveren (=verkopen) aan het energiebedrijf. De
slimme meter past in de hele energietransitie,
die ons voorbereidt om de vraag en het aanbod
van energie beter op elkaar af te stemmen.

het aanbod van de toekomst. Je kan als leverancier
wel vertellen aan de klant hoe je met energie omgaat,
maar je kan het beter aan de klant zelf overlaten om
uit te zoeken wat hij wil, is de redenatie daarachter.
“Daarbij kijken we niet alleen naar het verbruik, want
de gebruiker gaat zelf een veel actievere rol spelen. Zo
kan zonne-energie direct worden gebruikt en gaat de
meter pas ‘lopen’als de zon niet schijnt.”
Kennis installateur
Hier komt ook een belangrijke rol voor adviseurs en
installateurs om de hoek kijken. De komende jaren wor-
den de slimme meters over heel Nederland uitgerold.
Consumenten zullen veel actiever op displays, websites
en meters kunnen zien wat hun verbruik is. En dus ook
– dat is tenminste de verwachting – actiever worden in
het zoeken naar energiebesparingen.
De toekomstige installateur zal meer moeten weten en
kunnen uitleggen, aangezien de bijhorende technologie
voor de gebruiker immers ingewikkelder wordt. Het
installeren van een slimme meter gaat gepaard met het
gebruik van veel ICT. Niet alleen zal de installateur die
kennis moeten hebben, hij zal ook een en ander moeten
kunnen uitleggen aan de klant, waar het bijvoorbeeld
gaat om het interpreteren van de informatie op displays.
Naast de schroevendraaier is nu ook de laptop voor de
installateur een onmisbaar werktuig.
Adviseurs krijgen te maken met een grotere vraag naar
elektrisch gestuurde apparaten, van elektrische auto’s tot
zonnepanelen die de elektriciteit opwekken. Het werk-
domein van de adviseur en installateur breidt daardoor
fors uit, met de grotere vraag naar zonnepanelen, de
vraag naar een optimale energievoorziening in huizen
en de consument die zich intensiever gaat bemoeien
met zijn eigen verbruik.
Energie besparen, minder CO2
-uitstoot, zelf energie
opwekken en minder afhankelijk zijn van een energiele-
verancier, de olieprijzen en de politiek, het klinkt allemaal
prachtig. De wasmachine gaat vanzelf aan als de zon
schijnt (want de zonnepanelen ‘communiceren’ met je
wasmachine) en de overtollige energie van je panelen
kan je verkopen aan je buurman.Om dat allemaal voor
elkaar te krijgen, moet er achter de schermen een hoop
gebeuren. Smart grids vragen veel kennis, tijd en ook
doodgewoon ruimte om de kabels aan te leggen in de
grond. Een flinke klus dus.

E
r zijn verschillende soorten zonnepanelen op de
markt en elke soort zet zonlicht om in elektrici-
teit. Wat voor zonnepanelen zijn er? Het soort
zonnepaneel wordt bepaald door het materiaal
waarvan de cellen zijn gemaakt, zoals monokristallijn,
polykristallijn en amorf, bijna allemaal gebaseerd op
silicium. Ze zijn er in allerlei afmetingen, uitvoeringen
en hebben elk hun keurmerken, rendement, prestatie,
opbrengst, garantie en meer. Dit zijn ook selectiecriteria
om te vergelijken welke soort zonnepanelen het beste
in bepaalde omstandigheden worden geplaatst.
1. Monokristallijn zonnepaneel
Monokristallijne zonnecellen ontstaan door plakken te
zagen uit een blok monokristal. Dit kristal is gecontro-
leerd afgekoeld waardoor een meer gelijkmatige struc-
tuur is ontstaan dan bij poly- of multikristallijne cellen.
In tegenstelling tot de polykristallijne cellen bestaan ze
uit één kristal. De kleur van monokristallijne zonnecellen
gaat van donkerblauw tot antraciet en is egaal.
2. Polykristallijn zonnepaneel
Polykristallijne zonnecellen bestaan uit meerdere grove
kristallen en vertoont een soort gebroken schervenpa-
troon. De kleur van deze cellen is meestal blauw.
3. Amorf zonnepaneel
Amorfe zonnecellen worden niet zoals beide voorgaande
kristallijnmaterialen uit een blok silicium gezaagd, maar
worden op een ondersteunend materiaal‘opgedampt’.
Door het gebruik van relatief weinig silicium ligt de
opbrengst lager dan bij de kristallijne panelen. Omdat
amorfe zonnepanelen geen kristallen bevatten, zijn ze
zeer buigzaam en worden in dunne-film zonnepanelen
gebruikt.
Merken zonnepanelen en hun kwaliteit
Zoals er soorten zonnecellen bestaan, bestaan er talloze
merken zonnepanelen. Ieder merk heeft een eigen aan-
bod in zonnepanelen waarin ze variëren in rendement en
grootte. De meeste merken op de markt worden in Azië
gefabriceerd. Een select aantal in Europa en Amerika.
Hoewel er bij veel consumenten een negatief voor-
oordeel over Chinese zonnepanelen bestaat, zegt de
herkomst van een zonnepaneel niet veel over de kwa-
liteit ervan. Veel belangrijker is de controle tijdens het
productieproces van een zonnepaneel. Zonnepanelen
moeten aan Europese maatregelen voldoen en hiervoor
wordt dikwijls een onafhankelijke expert voor aangesteld
die de zonnepanelen continue checkt op kwaliteitseisen.
1. Vermogen
Het vermogen van zonnepanelen wordt bepaald in een-
zelfde omstandigheden namelijk: een instraling van 1000
W/m², waarvan het spectrum overeenkomt met het spec-
trum van zonlicht bij een luchtmassa van 1,5 (dit betekent
dat het zonlicht een afstand door de atmosfeer heeft
afgelegd die gelijk is aan anderhalf maal de gemiddelde
smart homes magazine thema Energie
Kelly Buntinx / YPS
Voor niks gaat de zon op
De zon is een onuitputtelijke
bron van energie, in de vorm van
warmte en licht. Duurzame ener-
gie die we gratis aangeboden
krijgen, die er 365 dagen per jaar
is, al dan niet verstopt achter
een wolkenlaag. Energie boven-
dien die het milieu niet vervuilt.
Fossiele brandstoffen zijn zo-
als allen bekend niet onuitput-
telijk en dankzij de toepassing
van de zonne-energie en alter-
natieve energiebronnen kunnen
we deze langer gebruiken.

dikte van de atmosfeer) en dit bij een celtemperatuur van
25°C. Het maximale elektrische vermogen van een zon-
nepaneel onder deze condities wordt het piekvermogen
genoemd en wordt geschreven als Wp (Wattpiek).
Een zonnepaneel kan een bepaald vermogen opwekken,
maar tijdens het productieproces kunnen hier afwijkingen
ontstaan. Het paneel kan meer of minder vermogen heb-
ben. In de technische fiche van de fabrikant, wordt aan-
gegeven hoeveel procent het opwekvermogen van het
zonnepaneel kan afwijken van het maximaal vermogen.
2. Rendement
In optimale omstandigheden, dat wil zeggen als de
panelen volledig zuid-gericht staan opgesteld en in
een hellingshoek van 35° zonder hindernissen die scha-
duwvorming op de panelen kunnen veroorzaken, kan
een zonnepaneelinstallatie een optimaal rendement
behalen. Hierbij moeten we rekening houden met het
aantal uren zon. Aangezien de zon niet elke dag van
het jaar continue schijnt moeten we dus een kleine
rendementsaanpassing doen. Het is niet altijd mogelijk
om een zonnepaneelinstallatie in deze optimale om-
standigheden te plaatsen en dus moeten we rekening
houden met rendementsaanpassingen.
Ook de buitentemperatuur heeft invloed op het rende-
ment van de zonnepanelen. Als deze hoger is dan 25°C
dan leveren zonnepanelen minder rendement op. Dit
wordt door een percentage aangegeven. Hoe lager het
getal, des te beter. Deze terugloop van het rendement
bepaalt de kwaliteit van het zonnepaneel.
Het montagesysteem waarmee de zonnepanelen op
een dak worden gemonteerd, speelt ook een belangrijke
rol in het rendement. Namelijk met een dubbellaags
montagesysteem liggen de zonnepanelen verder van
de dakbedekking en kan er dus meer lucht onderdoor
circuleren. Bij een enkellaags montagesysteem wordt
deze ruimte verkleind. Hoe meer circulatie onder de
panelen, hoe beter de panelen worden afgekoeld, hoe
beter het rendement zal zijn.
3. Keurmerken
De kwaliteit van een zonnepaneel kan men ook zien
aan de keurmerken die het heeft. Het CE-, TUV- en ISO-
keurmerk zijn de bekendste.
4. Garanties
Veel fabrikanten geven een fabrieksgarantie op hun
zonnepanelen van 5 à 10 jaar. Hierbij geven ze ook nog
eens een vermogensgarantie van 80% vermogen op 25
jaar. Een zeer lange garantietermijn klinkt interessant.
Maar dan moet de leverancier van het zonnepaneel (de
garantiegever) er over 20 of 25 jaar nog wel zijn. Met
een betrouwbare installateur heeft de consument de
grootste kans op continuïteit.
Werking
Zonnepanelen, PV-instal-
latie of photovoltaïsch, al-
lemaal woorden die het-
zelfde zeggen, namelijk
het omzetten van zonlicht
in elektriciteit. Door mid-
del van zonnecellen die
twee lagen silicium be-
vatten ontstaat er onder
invloed van licht een elektrische stroom. Door ze met
elkaar te verbinden ontstaat er gelijkstroom (DC). Aange-
zien veel apparaten enkel werken op wisselspanning (AC)
van 230 volt, is een omvormer nodig die de gelijkstroom
uit de zonnepanelen omzet in wisselstroom met de juiste
voltage. Aan de hand van een monitoringsysteem kan
men zien wat de panelen hebben opgebracht, eventueel
hoeveel het bedrag is wat men aan elektriciteitskosten
heeft uitgespaard.
De meeste PV systemen zijn aan het elektriciteitsnet
gekoppeld. Hierdoor is het mogelijk om overproductie
van elektriciteit terug te leveren aan het elektriciteitsnet.
De mogelijkheid bestaat ook om een PV-systeem over-
tollige energie te laten opslaan in een accu. Voor deze
optie wordt dikwijls gekozen als er geen elektriciteitsnet
aanwezig is of een aansluiting daarop te duur is.
Elektrotechnische installatie
De elektrotechnische installatie in de woning dient
aangepast te worden omdat de zonnepanelen op een
eigen elektrische groep aangesloten moeten worden.
Het totale vermogen moet in overeenstemming zijn
met wat de netbeheerder toelaat. Bij grote vermogens
is een netstudie vaak noodzakelijk.
Door zelf energie op te wekken aan de hand van zon-
nepanelen bespaart men al energie. De noodzaak om
slimmer, maar vooral ook bewuster met energie om te
gaan is nog nooit zo groot geweest. Er zijn verschillende
monitoringsystemen op de markt waar de hoeveelheid
opgewekte energie op af te lezen is. Een energiemanage-
mentsysteem kan nog verder gaan en zorgt er voor dat
men zuiniger, groener en efficiënter met energie omgaat.
Aan de hand van het energiemanagementsysteem kan
men ook gemakkelijk detecteren hoe men bijvoorbeeld
het energieverbruik omlaag kan halen. Zo kan de wasma-
chine bijvoorbeeld draaien op het moment dat de zon
schijnt. En de verlichting kan‘s avonds branden omdat
de energie opgeslagen is in de accu.
Kortom zonnepanelen of andere duurzame energiebron-
nen in combinatie met energiemanagement zorgen er-
voor dat we rationeel omspringen met energie. Hiermee
doen we onze planeet een groot plezier.

U
NETO-VNI heeft dit toekomstbeeld vastge-
legd in de zogenaamde ‘0-energie-visie’. In
deze visie blijft het verlies van energie door
transport tot een minimum beperkt. Anders
gezegd: het systeem is erop gericht voortdurend te
streven naar een neutraal energieverbruik gedurende de
dag. Zodra er ergens een overschot ontstaat, wordt de
energie zoveel mogelijk in de directe omgeving gebruikt
op een plaats waar op dat moment juist vraag naar – en
dus eigenlijk een tekort aan – energie is, en andersom.
Hier liggen grote kansen voor de installatiesector.
Vier voorwaarden
De toekomstvisie van UNETO-VNI is gebaseerd op vier
voorwaarden, waaraan we als samenleving in de ko-
mende jaren kunnen en moeten voldoen:
a. Energiebesparing
Ieder bedrijf en ieder huishouden brengt de vraag naar
en het verbruik van energie zoveel mogelijk terug. Daar-
voor is in eerste instantie bewustwording nodig, maar
ook energiezuinige apparatuur en innovatieve systemen
kunnen veel energiebesparing opleveren.
b. Duurzame energieproductie
De energie die we nodig hebben, wekken we duurzaam
op. Daarbij kunnen we bijvoorbeeld denken aan zonne-
energie, windenergie en warmtekrachtkoppeling. Wat
de bron ook is, we gaan de energie bij voorkeur dichtbij
de plek opwekken, waar de energie nodig is.
c. Energieopslag
Duurzame energie is vaak niet beschikbaar op het mo-
ment en op de plaats waar die energie nodig is. Het is
dus noodzakelijk om techniek te ontwikkelen die het
mogelijk maakt om de gewonnen energie op te slaan
en zonder te veel verlies te transporteren.
d. Intelligente netwerken
Om de opgewekte energie efficiënt te kunnen gebruiken,
is het belangrijk dat bijvoorbeeld de woningen in de ene
straat gebruik kunnen maken van de energie die de wo-
ningen in een andere straat opwekken. En andersom. Een
intelligent netwerk kan ervoor zorgen dat op die manier
een woonwijk zijn eigen lokale energiemanagement
opzet en volledig zelfvoorzienend wordt.
Een nieuwe energie-infrastructuur
Op steeds meer plaatsen wekken consumenten en be-
drijven zelf energie op. Om de energiebehoefte en de
beschikbare energie zo goed mogelijk op elkaar af te
stemmen, zijn intelligente netwerken, zogenoemde
smart grids, nodig. Zulke netwerken lopen van het
hoogspanningsnet (als het over elektriciteit gaat) en
het hogedruknet (gas en warmte) tot achter de gas- en
elektriciteitsmeter in woningen én bedrijven. Met andere
woorden: de energie die we decentraal opwekken, moet
een plaats krijgen in onze energie-infrastructuur. Intel-
ligente netwerken houden voortdurend het verbruik in
de gaten van huishoudens, bedrijven en apparaten die
eraan verbonden zijn. Met die informatie kan het netwerk
de levering en het verbruik van energie nauwkeurig op
elkaar afstemmen.
UNETO-VNI onderkent het belang van smart grids. Hier
liggen grote kansen voor de installatiesector, denk daar-
bij aan:
-Installatie en beheer van nieuwe types energie-instal-
laties in woningen
-Inregeling en balancering van installaties voor de-
centrale energieopwekking (in woningen en andere
gebouwen).
-Netfiltering: bewaking van de kwaliteit van spanning
voor het elektriciteitsnet.
-Advies en beheer over de verdeling van energiestromen.
-Plaatsing en beheer van oplaadpunten voor elektrisch
smart homes magazine Thema energie
Dick Reijman, brancheorganisatie UNETO-VNI
Een toekomst met intelligente energievoorziening
Energie opwekken doe je samen
ondernemersorganisatie UNETO-VNI denkt dat het mogelijk
is om op termijn op een duurzame manier en vrijwel zonder
uitstoot van CO2 te voorzien in de behoefte aan energie van
consumenten en bedrijfsleven in Nederland.
Over UNETO-VNI
UNETO-VNI is de
ondernemersorga-
nisatie voor de in-
stallatiebranche en
de technische de-
tailhandel. Met ruim
5.000 aangesloten
installatiebedrijven
met een gezamenlijke
omzet van 14,5 mil-
jard euro en 135.000
werknemers is het
één van de grootste
brancheorganisaties
van Nederland.
Illustratie: Bob Leenders

vervoer. In de openbare ruimte, maar bijvoorbeeld ook
in gebouwen, parkeerkelders of in de openbare ruimte.
UNETO-VNI heeft smart grids benoemd als één van de
speerpunten voor komende jaren. Een gericht actie-
plan zorgt ervoor dat leden straks over de kennis en
kunde beschikken om een leidende rol te spelen bij deze
belangrijke stap naar een energiezuinige gebouwde
omgeving.
Energiebesparing en domotica
Energiebesparing is niet alleen belangrijk om de CO2-
uitstoot terug te dringen, ook om de energiekosten van
consumenten en bedrijven in de hand te houden. Maar
vaak weten consumenten niet eens hoeveel energie zij
verbruiken en waar de besparingsmogelijkheden lig-
gen. Om dat inzichtelijk te maken is domotica nuttig.
De technologische mogelijkheden zijn enorm groot. Er
komen bijvoorbeeld steeds meer applicaties, waarbij op
afstand monitoring en aansturing van de technische
installaties mogelijk is, bijvoorbeeld via een mobiele
telefoon, tablet of computer. UNETO- VNI verwacht dat
domotica uiteindelijk niet weg te denken zal zijn in onze
woon- en werkomgeving. UNETO-VNI vindt domotica
zo’n belangrijk thema dat hiervoor een speciale leden-
groep is opgericht, de vakgroep Do-IT.
Ondersteuning van ondernemers
UNETO-VNI ziet de omslag naar een duurzame ener-
gievoorziening als dé grote kans voor de installatie-
sector voor de komende jaren. De brancheorganisatie
ondersteunt ondernemers die met energiebesparing
en duurzame energieopties willen inspelen op nieu-
we kansen. Wij ontwikkelen trainingen en cursussen,
geven voorlichtingsbijeenkomsten, participeren in
marktgerichte acties en ontwikkelen kwaliteitsbeleid.
Bij zonne-energie bijvoorbeeld, staat UNETO-VNI aan
de basis van een Leergang Zonne-energie die wordt
afgesloten met een door de overheid erkend CITO-
examen en diploma, een Handboek Zonne-energie en
een kwaliteitserkenning voor zonne-energie installa-
teurs via Stichting Erkenning Installatiebedrijf (SEI). De
laatste jaren is UNETO-VNI partner van de landelijke
promotiecampagne Solar Days. Dit landelijke evenement
vindt dit jaar plaats van 5 tot en met 16 mei 2013 in en
is erop gericht om de voordelen van zonnestroom en
zonnewarmte onder de aandacht van consumenten en
zakelijke opdrachtgevers te brengen.
Hang- en sluitwerk | Woonhuisventilatie | Hardglas ramen | Aluminium- en glasvezel versterkte profielen
0180 - 697500 | buva.nl
Met de exclusieve Toegangscontrolesystemen van BUVA-DORMA wordt de veiligheid en het
beheer van deuren en toegangen van woningen, zorginstellingen, kantoor- en fabrieksgebouwen
gewaarborgd. BUVA biedt oplossingen voor een toepassing met één deur, maar ook voor
toepassingen waar bijvoorbeeld een centraal beheerd netwerk voor deuren, poorten, liften,
toegang tot parkeerplaatsen of autorisaties om een machine te bedienen noodzakelijk zijn.
De BUVA-DORMA Toegangscontrolesystemen zijn zeer flexibel en eenvoudig te installeren.
De systemen worden bestuurd door de voorgeconfigureerde ‘Ready to Run Box’. Per box zijn
maximaal 15 deuren te besturen en in een systeem kunnen meerdere Ready to Run Boxen
toegepast worden. Kijk voor meer informatie op buva.nl
BUVA-DORMA Toegangscontrolesystemen
Controle
op toegang

C
eesCollart,directeurvanEnergyhouseBVzegt:
“De woning draait nu al bijna drie jaar en uit
evaluaties blijkt dat het doel is bereikt en dat
het project voldoende relevante informatie
oplevert die we kunnen toepassen bij tal van nieuwe
projecten.”In een nieuwbouwproject inVeldhoven werd
een geschikte woning gevonden om het Energyhouse-
concept toe te passen. In nauwe samenwerking met
ketenpartners als Visietech, Hurks, Mansveld, Gebr. van
Hout, OTB, Philips en Brainport werd het project in 2010
opgeleverd. Het Energyhouse is een proefwoning die
tot op heden gedraaid heeft zonder daadwerkelijke
bewoners. Er zijn wel situaties nagebootst om bewoning
te simuleren en de metingen zo realistisch mogelijk te
laten zijn. Honderden geïnteresseerden hebben er een
bezoek gebracht en inspiratie opgedaan.
In het project Energyhouse de MirreVeldhoven werden
– geheel in lijn met de trias energetica – de volgende
componenten toegepast:
• een isolatie (Rc 5,5) en naad- en kierdichtheid van
de woning;
• een balansventilatie met warmteterugwinning;
• elektrische PV-zonnepanelen (4800 Wp);
• een accubank voor de opslag van elektriciteit (2x 24
accu’s a 2 V elk, opslagcapaciteit 300 kWh);
• thermische zonnecollectoren (12 GJ);
• een buffervat voor warm water (1000 L);
• een warmtepompsysteem met gesloten bron;
• een laag temperatuur verwarmingssysteem;
• een douchewarmte-terugwinning;
• uitsluitend toepassing van LED-verlichting in huis;
• aansluiting voor hotfill (vaat)- wasapparatuur en
warmtepompdroger.
Geconcludeerd kon worden uit een meetprotocol dat
thermisch gesproken de combinatie van goede isolatie
en ventilatie van het huis met de installatie van zonne-
collectoren, buffervat, laag temperatuur verwarming
en warmtepomp goed werkt. Zelfs bij extreme koude
( -15o
C) was het in huis steeds behaaglijk warm en was
er voldoende warm tapwater voorhanden. Elektrisch
gesproken leverden de PV (zonne)-panelen ± 10% meer
elektriciteit dan tevoren gedacht. Ook de opslagcapa-
citeit van de accu’s voor elektriciteit lijkt voldoende om
het gehele jaar los van het net te kunnen functioneren:
zo zijn de accu’s vol in de zomer en net niet leeg in
de winter. In het effectief kunnen laden van de accu’s
ligt nog wel een uitdaging: hiervoor dient de sterkte
van de stroom vanaf de PV-panelen immers de interne
weerstand van de accu’s te kunnen overbruggen. Hier-
voor is de meest optimale omvormer (inverter) nog niet
gevonden. Momenteel loopt er additioneel onderzoek
op deTechnische Universiteit Eindhoven om een betere
oplossing te vinden.
Ook de betrokken woningcorporatie Aert Swaens zet
deze opgedane kennis in bij andere projecten. Ruud
van Splunder, manager vastgoedontwikkeling bij deze
corporatie, verklaart:“De ambitie was om de woning los
van energiebeheerders te laten functioneren. Die ambitie
is haalbaar gebleken. Dat kan uiteraard in de bestaande
voorraad niet zo eenvoudig. De expertise die we heb-
ben opgedaan, nemen we inmiddels beleidsmatig mee,
zowel in de bestaande voorraad als bij toekomstige
smart homes magazine thema energie
susan verheij
Veel geleerd van Energy-
house de Mirre Veldhoven
Energyhouse BV, gemeente Veldhoven en woningstichting
Aert Swaens werkten de afgelopen jaren samen in het pro-
ject Energyhouse de Mirre Veldhoven, een woning met com-
ponenten voor opwekking, opslag en omzetting van elek-
trische en thermische energie. Doel was aan te tonen of een
woonhuis 365 dagen per jaar los van het gas- en elektranet
in haar eigen energievraag kan voorzien.

nieuwbouwprojecten. Denk aan toegepaste elemen-
ten zoals warmte/koude-installaties, zonnepanelen en
warmteterugwinning.”
Het project kent een aantal belangrijke leermomenten:
• Vertrekpunt was een bestaand ontwerp van een woon-
huis wat waar mogelijk werd gemodificeerd. Idealiter zou
je het woonhuis van scratch af aan willen ontwerpen,
zodat de positionering t.o.v. de zon, de bouwmethodiek
(houtskelet i.p.v. beton/kalkzandsteen), de detaillering
(met name aansluitingen t.b.v. de naad en kierdichtheid)
en indeling van de woning (bv. positie van balansven-
tilatie) verder verbeterd kan worden;
• Een nieuw opgeleverd huis bevat ongeveer 5000 liter
vocht. Met een laag temperatuur verwarmingssysteem
duurt het vele malen langer voordat het huis is‘droog-
gestookt’dan bij een traditioneel verwarmingssysteem.
Dit betekent dat de meetgegevens in het eerste jaar sterk
‘vervuild’worden (vochtige lucht vraagt meer energie om
te verwarmen). Communicatie op dit vlak naar bewoners
is erg belangrijk, opdat het hogere energieverbruik in het
eerste jaar kan worden verklaard, alvorens dit structureel
lager wordt;
De volgorde van de stappen in het ontwerp-, bouwen
installatieproces en de exacte uitvoering van de details
zijn uitermate belangrijk: de mate van naad- en kierdicht-
heid zijn b.v. cruciaal voor de exacte dimensionering
van de installaties.
Teneinde het project Energyhouse de Mirre Veldhoven
naar een grotere schaal te brengen, blijven de drie sa-
menwerkende partijen ook in 2013 met elkaar in gesprek
over nieuwe mogelijkheden. Een van de wensen is om
de proefwoning te laten bewonen door een‘proefgezin’.
“Toch is dat niet een hoofddoel geweest,”vervolgt Van
Splunder, “het ging er ons echt om, om te leren en te
laten zien.”
www.energy-house.nl
IPervoice brengt woongebouwen tot leven met een slim geïntegreerd
deurcommunicatiesysteem. Bijna alles is mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan
deurvideo, toegangscontrole met elektronische sleutels, camerabewaking
en paniek- en inbraakalarm. Of aan video en voicemail van bezoekers,
intercom tussen de appartementen en berichtendienst vanuit de
beheerder. IP, CAT.5-bekabeling, veel gesprekskanalen... IPervoice is onbeperkt
uitbreidbaar, leeft mee met de wensen van de bewoners en laat zich op
afstand beheren. Op www.elbotechnology.nl vindt u meer informatie over
een alleskunner met veel installatiegemak.
IPervoice
Integrale alleskunner
met installatiegemak

D
e techniek is er, het verduurzamen van
je eigen energievoorziening is rendabel,
de vraag is alleen: hoe zorgen we dat het
gebeurt? Hoe organiseren we dat? De tijd
van afwachten en naar de grote energiebedrijven en
overheid kijken, ligt achter ons. Deze ontwikkeling is
onlosmakelijk verbonden met de gaande zijnde ener-
gietransitie. We gaan van fossiel naar duurzaam, van
centraal naar decentraal, en van shareholder value naar
stakeholder value (de coöperatie). Die verschuiving heeft
natuurlijk ook impact.
KANSEN ZIEN
De energietransitie, de verduurzaming van onze ener-
gievoorziening, is een multidisciplinair vraagstuk. Sa-
menwerking binnen een lokale coöperatie biedt kansen
voor iedereen. Het belang van particulieren is betaalbare,
eigen en duurzame energie; het lokale bedrijfsleven
heeft juist belang bij het invullen van de lokale vraag.
De overheid heeft doelstellingen omtrent duurzaam-
heid en leefbaarheid. Kennisinstellingen zoeken naar
wegen om hun kennis van waarde te laten zijn. Maat-
schappelijke instellingen zien kansen om hun doelen
via een coöperatie mee te helpen realiseren. Dankzij
samenwerking kan een 5x-win worden gecreëerd. Iedere
stakeholder stelt zich terecht de vraag: wat betekent
zo’n energiecoöperatie nu voor mij? En wat gaat er voor
mij veranderen? Misschien wel de meest interessante
relatie is die tussen de volgende twee stakeholders: de
particulieren en het lokale bedrijfsleven.
Vitale schakel tussen vraag en aanbod
Waar kan een burger die zijn huis toekomstbestendig
wil maken (betaalbaar en duurzaam) op dit moment
terecht? Er zijn voorbeelden van burgers die op basis
van eigen kennis en initiatief tot een verbetering van
hun energiehuishouding gekomen zijn, maar dit zijn
veelal de mensen die in hun werk hiermee te maken
hebben. Voor de gemiddelde burger is het nog steeds
een oerwoud aan aanbieders en verhalen over zonne-
panelen, warmtepompen, isolatie en overige energie-
besparende maatregelen. Regelmatig zijn dit verhalen
van aanbieders die enkel voor eigen parochie preken en
soms installaties en werk verkopen wat helemaal niet
goed past bij de specifieke situatie van de bewoner.
Daarom kiezen veel mensen er uiteindelijk voor om
toch nog maar even te wachten. Hierin kan een lokale
energiecoöperatie een belangrijke rol spelen.
De lokale energiecoöperatie helpt de specifieke en be-
wonersafhankelijke vraag te definiëren én zorgt voor
bundeling van deze vraag. Vervolgens is de uitdaging
om deze vraag op een goede manier aan de aanbodzijde
te koppelen.
En juist daar ligt volgens Felix van Gemen, directeur van
de Verenigde Energie Coöperaties, een prachtige kans
voor de lokale samenleving:“Door het zoveel mogelijk
invullen van deze vraag door het lokale bedrijfsleven. De
lokale energiecoöperatie helpt bij het goed formuleren
van de vraag en het vinden van het passende aanbod.
Op dit moment zijn er leveranciers die meer dan twintig
offertes uitschrijven voor één nieuwe klant: daar is nie-
mand bij gebaat.We kunnen dit proces lokaal efficiënter,
goedkoper en kwalitatief beter organiseren.”
Belangrijk daarbij zijn wel de volgende uitgangspunten
die in de praktijk voor veel energiecoöperaties worden
gehanteerd:
Felix van Gemen
Zo klein als kan en zo
groot als nodig
De lokale energiecoöperatie als vitale schakel
In veel steden, stadsdelen, dorpen, of wijken is of wordt wel een lokaal burgerinitiatief opgestart. Met
decentralisatie van de energievoorziening als doel en de coöperatieve rechtsvorm als middel. Het
begon met Texel Energie en de NHEC (Noord-hollandse Energie Coöperatie). Momenteel zijn er ongeveer
honderd lokale energiecoöperaties die vanuit burgers zijn opgestart en dat aantal neemt in een rap
tempo toe. Deze beweging lijkt niet meer te stoppen, en de vraag “Trend of Hype?” wordt al lang niet
meer gesteld. Want een ding is duidelijk: burgers gaan zelf het heft in handen nemen bij het betaal-
baar, eigen en duurzaam maken van hun eigen energievoorziening.

• Er mag geen sprake zijn van gedwongen winkelne-
ring.
• Transparantie over kostenstructuur en opbouw
• Het gaat niet om de goedkoopste oplossing maar
om betaalbare kwaliteit. Belangrijk onderdeel van
de kwaliteit is de (na)zorg.
De energierekening als bron van financiering
Als gezegd, de techniek is er, veel van de maatregelen
hebben een positieve business case. Maar hoe financier
je dit? Een essentiële ontwikkeling in de markt is de
trend om energiebesparende en woningverbeterende
maatregelen, te financieren via de energierekening. Het
zogenaamde‘on-bill-financing’.Voor een zelfde, of vaak
lager maand bedrag, profiteert de bewoner van een
comfortabeler en duurzaam huis. De opbouw van de
energierekening is alleen veranderd. Ook qua financie-
ring biedt dit voordelen: de energierekening is immers
nog steeds een van de best betaalde rekeningen van
huishoudens. Dit biedt de mogelijkheid om met een
laag risico goedkoop kapitaal aan te trekken waardoor
het lid van de energie coöperatie als het ware ont’zorgd’
wordt: met per direct lagere woonlasten zonder dat
voorgefinancierd hoeft te worden.
Regionale en landelijke samenwerking Energie
Coöperaties
Felix van Gemen zegt echter:“Het vinden van een leve-
rancier die voor goede prijzen stroom en gas levert in
combinatie met deze dienst, is niet gemakkelijk. Mede
daarom hebben in 2012 een aantal lokale energiecoö-
peraties het initiatief genomen om een gemeenschap-
pelijke coöperatie op te richten die de lokale energie-
coöperaties gaat ondersteunen: de Verenigde Energie
Coöperaties ua. Deze samenwerking is opgezet vanuit
de filosofie: organiseer de zaken zo klein als kan (met
oog voor de lokale sociale netwerken) en zo groot als
nodig (centraal).
Een van de belangrijkste taken van deze landelijke co-
öperatie wordt het inrichten van een landelijke backof-
fice waar alle lokale energie coöperaties gebruik van
kunnen maken.”
Er zijn overigens meerdere initiatieven die op landelijk
niveau een faciliterende rol willen vervullen naar lokale
energie coöperaties. Het zou voor de sector (red. lokale
energiecoöperaties) een geweldige ontwikkeling zijn als
die initiatieven elkaar weten te vinden en elkaar goed
aanvullen en versterken. Uiteindelijk streven deze lan-
delijke initiatieven allemaal naar hetzelfde: het bieden
van de gereedschappen voor lokale energiecoöperaties
zodat zij lokaal maximaal kunnen presteren. De sector is
nog jong, maar als we binnen de sector op een goede
manier met elkaar gaan samenwerken, kunnen lokale
coöperaties een vaste waarde in de energietransitie
worden.”
Energie als katalysator
Energie is een actueel thema. Toch heeft de sterke
groei van lokale energie coöperaties misschien wel
meer met het coöperatieve dan het thema ‘energie’ te
maken. De latente behoefte om samen te werken in
tijden van groeiende schaarste (zorg, voedsel, energie)
wordt steeds groter. Bij diverse lokale (energie) coöpe-
raties wordt al hardop de vraag gesteld:“als we kunnen
samenwerken rondom het thema energie, dan kunnen
we ook op andere thema’s met elkaar samenwerken?”.
Energie kan gezien worden als een katalysator van een
proces wat zich de laatste jaren afspeelt: minder afhan-
kelijk worden van de steeds groter wordende bedrij-
ven, en als lokale economie en samenleving het heft
weer in eigen handen nemen. Deze ontwikkeling biedt
dus in de hele breedte kansen voor het lokale bedrijfs-
leven: think global, act local!
Ons motto luidt:
alleen ga je sneller,maar samen
kom je verder.”
Felix van Gemen

V
oor de burger, en zeker die met de kleine porte-
monnee, doen de stijgende energielasten gaan-
deweg een steeds groter beslag op het huishoud-
budget. Voor de overheid is het daarnaast moeilijk om
afgesproken ambities op het vlak van klimaatbeleid waar
te maken. In den lande zien we tientallen samenwer-
kingsverbanden ontstaan om dit klein- en grootschalig
te benaderen. Een van die initiatieven is Zummere Power,
in de gemeente Someren (NB) met een verwijzing naar
de uitspraak van de gemeentenaam in dialect.
Doelstelling is ervoor te zorgen dat de energienota be-
taalbaar blijft; een‘eigen’en onafhankelijk energiebedrijf
ontstaat van, voor en door inwoners en bedrijven in
Someren; een duurzaam en (uiteindelijk) energieneutraal
leefklimaat wordt gerealiseerd.
Een breed draagvlak is van levensbelang voor dergelijke
coöperaties. Zummere Power heeft dit al gevonden.
Steun is uitgesproken door de dorpsraden, gemeente
Someren, OndernemersVereniging Someren, Industrieel
Contact Asten-Someren, Rabobank, ZLTO, Varendonck-
college, Greenco, streekmanager,Veterinair Centrum en
Het Summers Landschap.Verder is er contact met andere
lokale initiatieven, ondersteunende koepelorganisaties,
SRE, provincie, Brabantse Milieu Federatie.
Na een korte eerste presentatie (november 2012) bij
het project Someren Bespaart Energie (samenwer-
kingsproject van acht bedrijven gericht op duurzaam
verbouwen van de eigen woning) hebben zich zo’n
twintig belangstellenden aangemeld. Deze hebben
de basis gelegd voor de coöperatie en organiseerden
voorlichtingsbijeenkomsten in de vier dorpskernen van
Someren. De volgende stap in het creëren van ‘Power’
opdat‘Zummere’daadwerkelijk de knop om gaat zetten.
Carel van der Zanden, een van de initiatiefnemers zegt:
“De grote energieleveranciers hebben per klant jaarlijks
een marge. Door zelf als energiebedrijf te opereren kun
je deze marge naar je toehalen en vervolgens inzetten,
deels om het energiebedrijf in stand te houden, deels
om nieuwe initiatieven van duurzame opwekking te
stimuleren. De reguliere kasstroom biedt mogelijkheid
tot financiering. Subsidiemogelijkheden zullen waar mo-
gelijk benut worden, echter de coöperatie mag daarvan
niet afhankelijk zijn. De revenuen komen ten goede aan
de lokale gemeenschap.”Dat lokale initiatieven concur-
rerend kunnen werken is inmiddels bewezen.
Door inwoners aandeelhouder te maken zal een impuls
gegeven worden aan bewustwording omtrent energie
en duurzaamheid. Leden hebben inspraak over de re-
venuen. Sociale cohesie wordt bevorderd. Een goed
voorbeeld betreft de coöperatieve winkel in Sterksel
waarvan de helft van de huishoudens in dit dorp aan-
deelhouder is.”
Onafhankelijk
In tegenstelling tot de grote energieleveranciers heeft
de lokale duurzame energiecoöperatie géén belang
in toename van het energieverbruik. De coöperatie
is ook zo min mogelijk afhankelijk van buitenlandse
energievoorziening. De coöperatie zal een uitstekend
‘voertuig’zijn om inwoners en bedrijven te informeren,
adviseren en ontzorgen in lokale energieopwekking
en energiebesparingsprojecten. De verbinding naar
educatie en scholen is snel gelegd.
Bij welslagen van de energiecoöperatie zal een positieve
bijdrage aan
het leefklimaat
zijn geleverd,
en een beter
leefklimaat ge-
realiseerd voor
toekomstige
generaties.
Voor nadere
informatie:
Carel van der
Zanden,
info@zumme-
repower.nl
Zummere Power zet de knop om
Er is grote afhankelijkheid van grote
energiebedrijven die strijden om fos-
siele bronnen. De noodzakelijke re-
ductie van CO2-uitstoot blijft ver ach-
terwege bij de wenselijke scenario’s.
felix van Gemen

Energie-efficiëntie is een sleutelwoord dat tegen-
woordig kan worden gevonden in alle domeinen
waarin de vraag naar energie bestaat. Vergaande
maatregelen voor energiebesparing en broeikasgas-
sen en emissiereductie zijn onvermijdelijk.
Smart Homes is betrokken bij één van de Europese
onderzoeksprojecten dat gericht is op stimuleren van
energiereductie in publieke gebouwen. Het project is
KnoholEM genaamd, een samenstelling van (knowledge-
based energy management for public buildings through
holistic information modeling and 3D visualization).
Dit onderzoeksproject wordt medegefinancierd door
de Europese Commissie in het kader van het zevende
Framework Programma.
Het internationale consortium bestaat uit 13 partners
uit Duitsland, Nederland, Groot-Brittannië, Ierland, Italië
en Spanje. Deze partners zijn allen vanuit hun eigen
expertise en interesse in energie betrokken bij dit pro-
ject. De resultaten moeten breed toepasbaar zijn voor
uiteenlopende publieke gebouwen in alle landen van
de EU. Er wordt gestreefd om door toepassing van het
KnohoIEM-systeem een energiereductie van 30% te
realiseren in bestaande publieke gebouwen. Het me-
rendeel van de bestaande Europese onderzoekspro-
jecten richt zich op traditionele energiebesparende
maatregelen in huidige publieke gebouwen en hebben
betrekking op het verbeteren van thermische isolatie,
rendementsverbetering van apparatuur ( cv-ketels, air-
conditioning, warmtepompen, verlichting) én slimme
elektriciteitsmeters. Dat onderzoek richt zich alleen op
deze gebruiksdomeinen.
“Het Energiebesparingspotentieel is bij gebouwen ech-
ter veel groter,”zegt Peter Brils, projectleider van Smart
Homes, “Binnen KnohoIEM kijken we niet alleen naar
deze ‘klassieke’ energiebesparende maatregelen, maar
kijken we ook naar het intelligent vermijden van ener-
gieverspilling. Ook letten we er op hoe de energievraag
van een gebouw kan worden geoptimaliseerd door bij-
voorbeeld te kijken naar het gedrag van de gebruikers,
weer en weersvoorspelling. In het onderzoeksproject
zijn vier publieke gebouwen (o.a. kantoor, hogeschool,
zorgfunctie) uit Spanje en Nederland gekozen als test- en
demonstratieobject. Door deze demonstratiegebou-
wen via een server aan elkaar te koppelen kunnen de
GBS-systemen (gebouwmanagementsystemen) van de
gebouwen als het ware leren van elkaar.”
Het ultieme doel van KnohoIEM is de ontwikkeling van
een nieuw intelligente ener-
giemanagementsysteem,
dat interoperabel is met alle
bestaande GBS-systemen in
Europa. En dat tevens het
comfort en veiligheid van de
gebruikers wordt bevorderd.
Voorwaarde van het onder-
zoek is dat we gebruikma-
ken van de in de gebouwen
aanwezige bestaande tech-
nologie zoals GBS-systemen,
sensoren, actuatoren, verwar-
ming, koeling, en ventilatie.
Het systeem wordt ontwikkeld op basis van de elementen:
• Een algemene gebouwtaxonomie (methode van indelen
in groepen) met alle mogelijke functionele elementen en
functionaliteiten van een gebouw.
• Een algemene functionele structuur van een gebouw,
automatiseringssystemen, energie verbruikende en
producerende toestellen, gebaseerd op de generieke
gebouwtaxonomie.
• Een generiekgebouwontologie (datastructuur) die alle
mogelijke interactie tussen de bouwelementen, gebouw-
automatisering, energie verbruikende en producerende
apparatuur en tevens de energiezuinige exploitatie van
het gebouw bevat.
• Een database, met historische data, configuraties van het
energiemanagementsysteem en de gebouwspecifieke on-
tologie die afgeleid is van de generieke gebouwontologie.
• Implementatie van bestaande hardware-apparatuur,
universeel aan te sluiten op alle soorten gebouwen, au-
tomatiseringssystemen en energie- consumerende en
producerende apparatuur.
Smart Homes levert samen met woningstichting ‘de
Zaligheden’uit Eersel een van de twee test- en demon-
stratieobjecten in Nederland, het Forumgebouw. Als
zodanig is Smart Homes betrokken bij het verzamelen en
analyse van data m.b.t. ener-
gie, fysieke eigenschappen,
bestaande GBS-systemen en
installaties. Ook houden zij
zich bezig met integratie
en analyse van de in het
KnohoIEM-project te ont-
wikkelen hard- en software-
oplossingen.
thema energie smart homes magazine
Peter brils en susan verheij
Onderzoek energiebesparing in publieke
gebouwen
Projectinformatie:
Programma: EEB-ICT-2011.6.4 ICT for energy-
efficientbuildings and spaces of public use
Nummer: FP7-285229
Looptijd: september 2011 – augustus 2014
Smart Homes contactpersoon: Peter Brils
http://www.smart-homes.nl/Innovatie/Europees-
Onderzoek/KnoholEM.aspx

E
enmaal aan deTaurusavenue aangekomen, viel
de‘open’structuur van de ontvangsthal meteen
op. Niet alleen vanwege de lichtinval, maar
zeker ook de architectuur, die daar uiteraard
in grote mate aan heeft bijgedragen. Hoewel het een
huurpand betreft, werd vanaf de tekentafel van BIAS
Architecten nauw overlegd. Immers, Schneider Electric
is dat aan haar stand verplicht.
Een van de belangrijkste doelen, naast huisvesting voor
alle medewerkers, was om onder andere het energiever-
bruik in de categorie‘Very Good’te krijgen bij BREEAM.
Gedurende de nieuwbouw werd deze doelstelling ruim-
schoots gehaald en opgeschaald naar‘Excellent’. BREEAM
gaat overigens over meer dan alleen energieverbruik,
zie www.breeam.nl.
Erik Zwaan, Business Consultant PowerBuilding, en
Inger Snaphaan, Marketing Communications Specialist
leiden enkele zakenrelaties en ons rond door het ge-
bouw, te beginnen op de begane grond. In de‘customer
area’is ruimte voor lezingen voor zo’n zestig personen.
Daarnaast bevindt zich de kantine voor het personeel
(350 werkplekken, waarvan 75 voor flexwerkers) en de
keuken.
Gedurende deze rondleiding wijst Erik Zwaan ons steeds
op maatregelen en voorzieningen die er toe hebben
bijgedragen om in die ‘excellent’-categorie te komen.
Soms zijn het maar kleine dingen, soms heel ingrijpende.
Neem een voorbeeld van het eerste: de vriescel in de
keuken is ingebouwd in de koelcel waardoor bij gebruik
van de vriescel er geen kou verloren gaat. Als tweede
voorbeeld is de leistenen vloer zodanig geïmpregneerd
dat het onderhoud met eenvoudige en milieuvriende-
lijke schoonmaakmiddelen gedaan kan worden. Ook is
aan het buitenmilieu gedacht: nestkastjes voor vogels,
grind op het dak voor de zilvermeeuw.
Verlichting, warmte, isolatie
In de kantoren is speciale aandacht besteed aan de ver-
lichting: gangscheidend is er lichtinval, tussen de kamers
is het dicht. De wanden tussen de kantoren zijn ook nog
eens te gebruiken als whiteboard en zijn magnetisch.
Er is gebruik gemaakt van een mix tussen led en tl. De
laatste is nog steeds efficiënter qua lichtopbrengst en
is in gestandaardiseerde groepen aangebracht. Denk
aan de besparing van de installatiekosten.
Op de diverse etages treffen we gestandaardiseerde
werkplekken aan voor de flexwerkers. In hoogte ver-
stelde bureaus, verzonken contactpunten voor elektra,
smart homes magazine partnerReportage
Yvonne van der Ven en Theo Wubbolts / foto’s: maasdam/ Hans morren
Hoofdkantoor Schneider
Electric echt bijzonder
Smart Homes ging begin februari naar Hoofddorp om het nieuwe hoofdkantoor van Schneider
Electric te bezoeken en sprak onder andere met Erik Zwaan, die als projectleider nauw betrok-
ken was bij de bouw. Schneider Electric is dat aan haar stand verplicht.
Foto SmartHomes

communicatie en internet. Per afdeling zelfs in een an-
dere kleurstelling.
Het trappenhuis is zodanig vormgegeven dat je liever
de trap neemt dan de lift. Enerzijds door de looprichting
te beïnvloeden, anderzijds door de ‘openheid’.
Erik Zwaan:“Je merkt niet alleen aan jullie dat je bijna de
trap automatisch pakt, ook het personeel doet dat. De
lift wordt nauwelijks gebruikt. En dat draagt natuurlijk
weer bij aan vermindering van het energieverbruik.”
Op een van de verdiepingen zien we een groot aantal
werkplekken die door kastruimte zijn gescheiden. De
wanden van het meubilair zijn akoestisch zodanig ge-
maakt dat ‘overspraak’ tot een minimum beperkt blijft,
waardoor er een ‘weldadige’ rust heerst en iedereen
zich kan concentreren op zijn of haar werkzaamheden,
terwijl onderling toch contact mogelijk blijft.
Op het dak ligt 330m2 aan PV-panelen – een besluit
dat relatief laat is genomen in het bouwproces, om-
dat de target ‘excellent’ al bereikt was – die goed zijn
voor 55.000kWp. Naast de implementatie van vloer-
verwarming, wordt de warmtemeting per verdieping
verzorgd. Voorts wordt er van een Bio-WKK-installatie
gebruik gemaakt, waarvan Schneider Electric warm
water afneemt voor tarieven die vergelijkbaar zijn met
stadsverwarming.
Na deze indrukwekkend rondleiding was er tijd inge-
ruimd voor een aantal vragen, die Smart Homes aan
Erik Zwaan voor wilde leggen.
Project in het kort:
Opdrachtgever:
Schneider Electric
Locatie:
Hoofddorp
Architect:
Bias Architecten
Omvang: 5.671 m2
Duurzame certifice-
ring: BREEAM Excel-
lent en ISO 50001
Aantal werkplekken:
350
Ontwikkelaar:
OVG Projectontwik-
keling
Aannemer:
Boele van Eesteren
Installateur: Kropman
Installatietechniek
Projectinrichter
(tapijt, binnenwanden,
keuken, afbouw etc):
Maasdam groep
Verlichting: Philips

Onlangs is Schneider Electric gestegen naar plaats 13 op
de lijst van 100 meest duurzame ondernemingen. Wat is
het doel voor het komende jaar, eventueel jaren, en hoe
denkt Schneider Electric dit te realiseren?
“Het is de beloning voor beleid, maar ook voor het steeds
beter registreren. Dingen anders gaan doen en laten zien.
Een voorbeeldrol vervullen. Plannen op de tekentafel
kunnen best okay zijn, maar hoe pakken ze in de praktijk
uit? Doel is ook om met BREEAM een verduurzaming bij
de bouwkolom te realiseren. Schneider Electric wil de
energiemanager zijn van de klant. Of we kunnen stijgen
op de eerder genoemde lijst is op zich niet zozeer een
doel. In de loop van de tijd is blijvend op niveau presteren
ook een zekere vorm van stijgen.
Welke belangrijkste, meest qua kostenbesparing in het
oog springende, energiebesparende oplossingen zijn er
zoal in het nieuwe hoofdkantoor aangebracht en kunt
u een voorbeeld geven?
“Een van die oplossingen is de aanwezigheidsdetectie,
het hergebruik van restwarmte, de energieopwekking
en de wisselwerking tussen vloerverwarming en koe-
ling. Alle verbruik wordt per etage gemeten. Binnen-
kort wordt alles op de hier in het gebouw hangende
monitoren zichtbaar gemaakt. Volgens TNO is er ook
een besparing mogelijk van 2 tot 5%, alleen al door het
proces van bewustwording.”
Als je dit vergelijkt met het voormalige hoofdkantoor
en dezelfde parameters toepast, scheelt dat veel op
jaarbasis?
“Ja, substantieel, dat komt mede doordat we continu
bezig zijn volgens ISO50001.”
Zijn deze oplossingen ook in andere gebouwen toe te
passen? En zo ja, alleen in nieuwe of ook in bestaande?
“De oplossingen die we hier hebben toegepast zijn
niet voortgekomen uit ‘rocket-science’, maar één op
één elders toe te passen. Alles is gewoon op de markt
verkrijgbaar.”
Wat is de toekomststrategie van Schneider Electric met
betrekking tot energiebesparing?
“We willen blijvend innoveren en ontwikkelen verder
door het adagium ‘space management = energy ma-
nagement’.”
Hoe kan Schneider Electric bijdragen aan energiebespa-
rende oplossingen voor bijvoorbeeld het MKB?
“Onze ‘voorschrijvers’ zijn de architecten. Aan Stabu
(Stichting STABU Bouwbreed Informatiesysteem, red.)
wordt een nieuw hoofdstuk toegevoegd voor de be-
stekschrijver. Aan de bewustwording dragen wij ons
steentje bij met de ‘Schneider Academy’.”
HoezietSchneiderdeintegratievanEenW.Watbetekent
dat voor de installatie-branche?
“E enW gaan convergeren en worden gebouwbeheers-
systemen. Zo passen we BACnet toe voor de ‘schacht’
van het gebouw en voor de afzonderlijke verdiepingen
bijvoorbeeld KNX of LON.”
Foto SmartHomes

Smart Homes Magazine - Februari 2013

Smart Homes Magazine - Februari 2013

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (8)

Similaire à Smart Homes Magazine - Februari 2013

Similaire à Smart Homes Magazine - Februari 2013 (20)

Plus de Smart Homes

Plus de Smart Homes (15)

Smart Homes Magazine - Februari 2013