Contenu connexe
Similaire à Kinh te tri thuc 1 (20)
Kinh te tri thuc 1
- 2. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 1
MUÅC LUÅC
LÚÂI NOÁI ÀÊÌU ............................................................................................................................................ 2
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU CUÃA BAN TÖÍ CHÛÁC HÖÅI THAÃO ................................................................................. 4
PHAÁT BIÏÍU KHAI MAÅC ............................................................................................................................ 9
PHAÁT BIÏÍU CHAÂO MÛÂNG...................................................................................................................... 12
BAÁO CAÁO ÀÏÌ DÊÎN “KINH TÏË TRI THÛÁC VÚÁI CHIÏËN LÛÚÅC PHAÁT TRIÏÍN CUÃA VIÏÅT NAM”........... 15
NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC - MÖÅT CÚ HÖÅI MÚÁI CHO NÛÚÁC TA SAU HAI THÏË KYÃ............................. 35
XU THÏË PHAÁT TRIÏÍN CUÃA KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG TAÁC ÀÖÅNG ÀÖËI VÚÁI QUAN HÏÅ
KINH TÏË QUÖËC TÏË................................................................................................................................. 41
TRI THÛÁC VAÂ PHAÁT TRIÏÍN TRONG THÚÂI ÀAÅI NGAÂY NAY............................................................... 52
GOÁP PHÊÌN TÒM HIÏÍU KINH TÏË TRI THÛÁC ......................................................................................... 65
KINH TÏË TRI THÛÁC KINH NGHIÏÅM CUÃA MÖÅT SÖË NÛÚÁC PHAÁT TRIÏÍN ............................................... 74
KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA CHO VIÏÅT NAM .................................................. 91
MÖÅT VAÂI YÁ KIÏËN VÏÌ KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA VÚÁI VIÏÅT NAM................ 98
CÖNG NGHIÏÅP HOAÁ, HIÏÅN ÀAÅI HOAÁ VAÂ NÏÌN KINH TÏË DÛÅA TRÏN TRI THÛÁC ........................... 102
NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ MUÅC TIÏU CÖNG NGHIÏÅP HOAÁ-HIÏÅN ÀAÅI HOAÁ CUÃA VIÏÅT NAM
TRONG TÊÌM NHÒN 2020 ...................................................................................................................... 108
KINH TÏË TRI THÛÁCVAÂ VÊËN ÀÏÌ LÛÅA CHOÅN MÖ HÒNH PHAÁT TRIÏÍN ÚÃ VIÏÅ NAM (Caác luêån àïì) ... 115
VÏÌ CON ÀÛÚÂNG XÊY DÛÅNG KINH TÏË TRI THÛÁC ÚÃ NÛÚÁC TA ....................................................... 131
XÊY DÛÅNG MÖÅT NÏÌN KINH TÏË ÀÖÅC LÊÅP TÛÅ CHUÃ ÚÃ VIÏÅT NAM TRONG QUAÁ TRÒNH HÖÅI NHÊÅP
KINH TÏË QUÖËC TÏË............................................................................................................................... 142
- 3. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 2
LÚÂI NOÁI ÀÊÌU
Àïí thiïët thûåc phuåc vuå viïåc chuêín bõ caác vùn kiïån cuãa Àaåi höåi
Àaãng toaân quöëc lêìn thûá IX, Ban Khoa giaáo Trung ûúng, Böå Khoa
hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng, Böå Ngoaåi giao àaä phöëi húåp töí chûác
Höåi thaão "Kinh tïë tri thûác vaâ nhûäng vêën àïì àùåt ra àöëi vúái Viïåt
Nam" trong hai ngaây 21 vaâ 22 thaáng 6 nùm 2000 taåi Haâ Nöåi. Tham
gia Höåi thaão coá 153 àaåi biïíu tûâ 20 Böå, Ban, ngaânh Trung ûúng, 13
Viïån nghiïn cûáu chiïën lûúåc, chñnh saách vaâ khoa hoåc cöng nghïå, 5
doanh nghiïåp trong caác lônh vûåc cöng nghïå cao.
Àöìng chñ Lï Xuên Tuâng, uãy viïn Böå Chñnh trõ, Phoá Thuã tûúáng
Phaåm Gia Khiïm vaâ nhiïìu àöìng chñ laänh àaåo cao cêëp cuãa Àaãng vaâ
Nhaâ nûúác àaä àïën dûå.
Höåi thaão têåp trung nhêën maånh vïì sûå phaát triïín maånh meä cuãa
cuöåc caách maång khoa hoåc cöng nghïå hiïån àaåi, sûå buâng nöí caác cöng
nghïå cao, nhêët laâ cöng nghïå thöng tin, cöng nghïå sinh hoåc... "àang
taåo ra nhûäng biïën àöíi vïì chêët chûa tûâng coá trong lûåc lûúång saãn
xuêët, àûa nhên loaåi tûâng bûúác quaá àöå sang möåt trònh àöå vùn minh
múái - vùn minh trñ tuïå"*, maâ nöåi dung chuã yïëu cuãa noá laâ nïìn kinh tïë
tri thûác. Àoá laâ xu thïë têët yïëu cuãa quaá trònh phaát triïín sûác saãn xuêët,
laâ thaânh tûåu quan troång cuãa loaâi ngûúâi maâ chuã nghôa xaä höåi phaãi
nùæm lêëy vaâ tiïëp thu. Nhiïìu nûúác trïn thïë giúái àang tñch cûåc hònh
thaânh chiïën lûúåc àïí ài vaâo kinh tïë tri thûác, xaä höåi thöng tin.
Àöëi vúái nûúác ta, sûå xuêët hiïån cuãa nïìn kinh tïë tri thûác laâ cú höåi
lúán àïí àêíy nhanh cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá, phaát triïín lûåc
lûúång saãn xuêët ài lïn chuã nghôa xaä höåi. Nïëu khöng biïët têån duång cú
höåi naây àïí àöíi múái caách nghô, caách laâm, nêng cao nùng lûåc nöåi sinh,
bùæt kõp tri thûác múái cuãa thúâi àaåi, thò khöng thïí ài tùæt àoán àêìu vaâ seä
tiïëp tuåc tuåt hêåu rêët xa.
Vò vêåy, viïåc tòm hiïíu vaâ laâm roä khaái niïåm, baãn chêët vaâ xu
hûúáng phaát triïín cuãa kinh tïë tri thûác, caác taác àöång vïì kinh tïë, xaä
- 4. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 3
höåi, thúâi cú, thaách thûác vaâ nhûäng vêën àïì àùåt ra àöëi vúái Viïåt Nam
trûúác xu thïë phaát triïín cuãa kinh tïë tri thûác, trïn cú súã àoá àïì xuêët
nhûäng vêën àïì vïì chiïën lûúåc phaát triïín àêët nûúác trong giai àoaån túái,
coá yá nghôa àùåc biïåt quan troång. Höåi thaão lêìn naây laâ bûúác khai phaá
àïí thûåc hiïån muåc àñch àoá.
Caác tham luêån trong Höåi thaão rêët phong phuá, vúái nhûäng caách
nhòn tûâ nhiïìu goác àöå khaác nhau trong viïåc phên tñch, lyá giaãi möåt
vêën àïì coân rêët múái meã àöëi vúái nûúác ta. Hêìu hïët caác tham luêån àïìu
coá nhûäng àïì xuêët vïì chuã trûúng, giaãi phaáp, nhùçm àûa nûúác ta
nhanh choáng tiïëp cêån nïìn kinh tïë tri thûác.
Xin trên troång giúái thiïåu baãn Kyã yïëu Höåi thaão àïí caác àöìng chñ
tham khaão.
Ban Töí chûác Höåi thaão chên thaânh caãm ún caác taác giaã àaä tham
gia nhiïåt tònh vaâ coá traách nhiïåm cao, àoáng goáp nhûäng baãn tham
luêån coá nhiïìu giaá trõ lyá luêån vaâ thûåc tiïîn cho baãn Kyã yïëu vaâ mong
àûúåc tiïëp tuåc cöång taác trong thúâi gian túái.
Ban Töí chûác Höåi thaão
- 5. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 4
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU
CUÃA BAN TÖÍ CHÛÁC HÖÅI THAÃO
Kñnh thûa caác àöìng chñ laänh àaåo Àaãng vaâ Nhaâ nûúác,
Kñnh thûa caác quñ võ àaåi biïíu,
Kñnh thûa têët caã caác àöìng chñ, caác baån àöìng nghiïåp.
Höm nay, àûúåc sûå quan têm cuãa laänh àaåo cêëp cao cuãa Àaãng vaâ
Nhaâ nûúác ta, vúái sûå chó àaåo saát sao cuãa caác àöìng chñ laänh àaåo caác cú
quan hûäu quan, cuâng sûå uãng höå nhiïåt tònh vaâ húåp taác chùåt cheä cuãa
caác böå, ngaânh vaâ caác nhaâ nghiïn cûáu, Ban Khoa giaáo Trung ûúng,
Böå Khoa hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng cuâng Böå Ngoaåi giao àöìng töí
chûác cuöåc Höåi thaão khoa hoåc mang chuã àïì "Nïìn Kinh tïë Tri thûác vaâ
caác vêën àïì àùåt ra àöëi vúái Viïåt Nam . Coá thïí noái, àêy laâ cuöåc höåi thaão
khoa hoåc àêìu tiïn àûúåc tiïën haânh taåi Viïåt Nam vïì chuã àïì quan
troång naây, àûúåc phöëi húåp töí chûác chùåt cheä, mang tñnh liïn böå, vúái sûå
tham gia àöng àaão úã cêëp cao, àaåi diïån cho caác cú quan quan troång
cuãa Àaãng vaâ Chñnh phuã, cuâng sûå coá mùåt cuãa àaåi diïån möåt söë doanh
nghiïåp.
Nhû caác àöìng chñ àaä biïët, muåc àñch cuãa cuöåc Höåi thaão lêìn naây
laâ nhùçm bûúác àêìu dêëy lïn trong xaä höåi, trûúác hïët laâ trong giúái
nghiïn cûáu vaâ nhûäng ngûúâi tham gia vaâo cöng taác hoaåch àõnh chñnh
saách, cuöåc thaão luêån vïì möåt xu hûúáng phaát triïín múái cuãa kinh tïë
thïë giúái, qua àoá goáp phêìn nêng cao hiïíu biïët vaâ nhêån thûác chung
trong caác giúái vïì vêën àïì kinh tïë tri thûác vaâ tûâng bûúác ài túái sûå thöëng
nhêët trong nhêån àõnh vïì xu hûúáng naây.
Cuöåc höåi thaão cuäng seä àöìng thúâi xem xeát möåt söë vêën àïì chuã yïëu
àùåt ra àöëi vúái Viïåt Nam trong àiïìu kiïån thïë giúái hiïån nay àang ngaây
caâng chuyïín maånh sang nïìn kinh tïë dûåa trïn tri thûác, thöng qua
viïåc xem xeát nhûäng taác àöång cuãa xu thïë xaä höåi hoaá nïìn kinh tïë thïë
giúái àïí nhêån àõnh khaã nùng phaát triïín nïìn kinh tïë tri thûác úã nûúác
- 6. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 5
ta vaâ tûâ àoá àïì xuêët nhûäng khuyïën nghõ àoáng goáp vaâo viïåc xêy dûång
chiïën lûúåc phaát triïín àêët nûúác trong thïë kyã 21.
Kñnh thûa caác àöìng chñ,
Coá thïí noái, chûa bao giúâ nhû hiïån nay, khi chuáng ta ài àïën bêët
cûá àêu, tham dûå bêët cûá möåt höåi nghõ quöëc tïë lúán naâo coá liïn quan
àïën phaát triïín vaâ húåp taác kinh tïë quöëc tïë maâ khöng àûúåc nghe túái
möåt thuêåt ngûä múái, thuêåt ngûä naây coá thïí coá nhûäng biïën thiïn nhêët
àõnh nhû: "kinh tïë tri thûác" (knowledge economy) hay "nïìn kinh tïë
dûåa trïn tri thûác" (knowledge-based economy), "nïìn kinh tïë múái"
(new economy), hay "nïìn kinh tïë söë hoaá" (digital economy), v.v.. vaâ
v.v.. Nhûng tûåu chung laåi, têët caã nhûäng thuêåt ngûä trïn, vïì thûåc
chêët, àïìu àang àïì cêåp túái möåt xu thïë phaát triïín múái, möåt xu thïë
mang tñnh bûúác ngoùåt, seä aãnh hûúãng ngaây caâng lúán túái àúâi söëng
chñnh trõ vaâ kinh tïë thïë giúái, àûúåc dûå àoaán coá khaã nùng laâm cho vùn
minh thïë giúái coá nhûäng biïën àöíi vúái nhûäng töëc àöå bêët thûúâng, dêîn
túái sûå thay àöíi taåo giai àoaån phaát triïín lõch sûã múái. Nïìn kinh tïë
naây, vúái viïåc lêëy tri thûác vaâ saáng taåo kyä thuêåt múái laâm cú súã, lêëy
toaân cêìu laâm thõ trûúâng, coá thïí seä laâm thay àöíi sêu sùæc mö hònh
tùng trûúãng kinh tïë, kïët cêëu ngaânh nghïì, thïí chïë kinh tïë, kïët cêëu
xaä höåi, chïë àöå giaáo duåc, hûúáng ài cuãa nïìn vùn hoaá caác nûúác. Àöìng
thúâi, noá cuäng seä àùåt ra nhiïìu vêën àïì múái, nhûäng cú höåi múái cuâng
nhûäng thaách thûác múái cho viïåc hoaåch àõnh vaâ thûåc thi chñnh saách
àöëi nöåi, àöëi ngoaåi cuãa möîi quöëc gia.
YÁ thûác àûúåc nhûäng taác àöång to lúán coá thïí coá cuãa loaåi hònh kinh
tïë múái naây àöëi vúái sûå phaát triïín cuãa nhên loaåi, sûå phöìn vinh vaâ tùng
trûúãng bïìn vûäng cuãa möîi quöëc gia, nhûäng cú höåi vaâ thaách thûác maâ
noá àùåt ra àöëi vúái Viïåt Nam, Àöìng chñ Töíng Bñ thû Lï Khaã Phiïu,
trong phaát biïíu cuãa mònh nhên dõp kyã niïåm lêìn thûá 110 ngaây sinh
cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh kñnh yïu àaä khùèng àõnh: "Àïí thûåc hiïån
cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá phaãi phaát triïín khoa hoåc vaâ cöng
nghïå, baão àaãm cho khoa hoåc vaâ cöng nghïå thêåt sûå trúã thaânh lûåc
lûúång saãn xuêët trûåc tiïëp vaâ àöång lûåc chuã yïëu trong phaát triïín kinh
tïë-xaä höåi, khùæc phuåc nguy cú tuåt hêåu vïì khoa hoåc vaâ cöng nghïå.
Trong thúâi àaåi caách maång thöng tin hiïån nay, chuáng ta khöng coá sûå
lûåa choån naâo khaác laâ phaãi tiïëp cêån nhanh choáng vúái tri thûác vaâ cöng
nghïå múái nhêët cuãa thúâi àaåi àïí hiïån àaåi hoaá nïìn kinh tïë, taåo ra sûå
chuyïín dõch cú cêëu kinh tïë theo hûúáng tûâng bûúác hònh thaânh nïìn
- 7. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 6
kinh tïë tri thûác, coá nùng lûåc caånh tranh vúái giaá trõ gia tùng ngaây
caâng cao". Vaâ ngaây höm nay, sûå quan têm àoá cuãa Àaãng vaâ Chñnh
phuã cuäng tiïëp tuåc àûúåc thïí hiïån bùçng sûå coá mùåt àöng àaão cuãa nhiïìu
àöìng chñ laänh àaåo cêëp cao cuãa Àaãng vaâ Chñnh phuã, cho duâ cöng viïåc
böån bïì vêîn àïën àêy tham gia cuöåc Höåi thaão khoa hoåc naây. Ngaây
höm nay, chuáng ta rêët vinh dûå vaâ hên haånh àûúåc chaâo mûâng sûå coá
mùåt cuãa:
Àöìng chñ Lï Xuên Tuâng, Uyã viïn Böå Chñnh trõ Ban Chêëp haânh
Trung ûúng Àaãng Cöång saãn Viïåt Nam, phuå traách cöng taác tû tûúãng
vùn hoaá vaâ khoa giaáo;
Àöìng chñ Phaåm Gia Khiïm, Uyã viïn Trung ûúng Àaãng, Phoá
Thuã tûúáng Chñnh phuã;
Àöìng chñ Vuä Àònh Cûå, Uyã viïn Trung ûúng Àaãng, Phoá Chuã tõch
Quöëc höåi.
Chuáng töi cuäng rêët vinh dûå àûúåc nhiïåt liïåt chaâo mûâng sûå tham
gia cuãa nhiïìu àöìng chñ laänh àaåo cao cêëp khaác cuãa caác cú quan Àaãng
vaâ Nhaâ nûúác ta, nhû Ban Khoa giaáo Trung ûúng, Vùn phoâng Trung
ûúng Àaãng, Ban Kinh tïë Trung ûúng, Ban Töí chûác Trung ûúng,
Ban Tû tûúãng - Vùn hoaá Trung ûúng, Ban Àöëi ngoaåi Trung ûúng,
Höåi àöìng Lyá luêån Trung ûúng, Vùn phoâng Chñnh phuã, Höåi àöìng
thêím àõnh nhaâ nûúác, Trung têm KHXH vaâ NV quöëc gia, Ban Töí
chûác vaâ caán böå cuãa Chñnh phuã, cuâng caác àöìng chñ Laänh àaåo, àaåi diïån
caác böå, ngaânh cuãa Chñnh phuã nhû: Böå Quöëc phoâng, Böå Cöng an, Böå
Ngoaåi giao, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, Böå Cöng nghiïåp, Böå Tû phaáp,
Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön, Böå Khoa hoåc, Cöng nghïå
vaâ Möi trûúâng, Böå Vùn hoaá -Thöng tin, Böå Giaáo duåc vaâ Àaâo taåo, Böå
Lao àöång, Thûúng binh vaâ Xaä höåi, Böå Y tïë, Böå Giao thöng Vêån taãi,
Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam, Töíng cuåc Bûu chñnh Viïîn thöng,
Uyã ban Baão vïå vaâ Chùm soác treã em Viïåt Nam, Uyã ban Quöëc gia Dên
söë vaâ Kïë hoaåch hoaá gia àònh, Uyã ban Thïí duåc Thïí thao.
Chuáng töi xin nhiïåt liïåt chaâo mûâng sûå tham gia cuãa caác àöìng
chñ laänh àaåo, caác caán böå nghiïn cûáu haâng àêìu thuöåc caác cú quan
nghiïn cûáu quan troång cuãa Hoåc viïån Chñnh trõ Quöëc gia Höì Chñ
Minh; Viïån Kinh tïë thïë giúái, Viïån Vùn hoåc, Viïån Kinh tïë hoåc, Trung
têm Thöng tin thuöåc Trung têm KHXH vaâ NVQG; Viïån Toaán hoåc
thuöåc Trung têm KHTN & CN Quöëc gia; Trûúâng Àaåi hoåc Quöëc gia
Haâ nöåi, Trûúâng Àaåi hoåc Baách khoa, Hoåc viïån Quan hïå Quöëc tïë, cuâng
- 8. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 7
toaân thïí caác àöìng chñ àaåi diïån nhiïìu Cuåc, Vuå, Viïån thuöåc caác cú
quan trung ûúng Àaãng vaâ caác Böå ngaânh cuãa Chñnh phuã.
Kñnh thûa caác àöìng chñ,
Trong hai ngaây túái, chuáng ta seä têåp trung vaâo thaão luêån vïì hai
vêën àïì lúán: (1) nhûäng khaái niïåm chung vïì nïìn kinh tïë tri thûác vaâ,
(2) nhûäng vêën àïì àùåt ra àöëi vúái Viïåt Nam. Chuáng ta seä àûúåc nghe
nhiïìu tham luêån cuãa àaåi diïån möåt söë böå, ngaânh, doanh nghiïåp vaâ
caác hoåc giaã. Tiïëp àoá, chuáng ta seä cuâng nhau thaão luêån vïì caác vêën àïì
àûúåc nïu hoùåc thêëy cêìn nïu thïm. Ban Töí chûác àaä chuêín bõ möåt söë
taâi liïåu trong àoá chuã yïëu bao göìm nhûäng tham luêån cuãa caác baáo caáo
viïn cuâng lõch trònh laâm viïåc trong hai ngaây vaâ danh saách àaåi biïíu.
Chuáng töi cuäng chuêín bõ möåt phiïëu tham khaão yá kiïën trong àoá
mong muöën têët caã moåi thaânh viïn tham gia cuöåc Höåi thaão naây nïu
nhûäng cêu hoãi hoùåc nhûäng khuyïën nghõ coá liïn quan àïën caác vêën àïì
cuå thïí maâ chuáng ta seä thaão luêån àïí Ban töí chûác töíng húåp, nhùçm
giaãi àaáp hoùåc àûa vaâo phêìn khuyïën nghõ khi kïët thuác Höåi thaão.
Thay mùåt Ban Töí chûác Höåi thaão, chuáng töi bêìy toã sûå mong moãi
rùçng, tuy hai ngaây coá thïí laâ quaá ngùæn nguãi cho möåt höåi thaão baân vïì
möåt chuã àïì lúán vaâ rêët múái nhû thïë naây, vúái sûå chuêín bõ coá thïí coân coá
nhûäng khiïëm khuyïët, trang thiïët bõ vaâ höåi trûúâng phuåc vuå coá thïí
coân chûa thûåc àêìy àuã, khang trang, nhûng vúái sûå àöång viïn cöí vuä
cuãa nhiïìu àöìng chñ laänh àaåo cao cêëp cuãa Àaãng vaâ Nhaâ nûúác, sûå
tham gia nhiïåt tònh cuãa têët caã caác àöìng chñ coá mùåt taåi àêy, Höåi thaão
cuãa chuáng ta seä thaânh cöng töët àeåp. Chuáng töi mong muöën chuáng ta
chia seã cuâng nhau möåt ûúác nguyïån rùçng, Höåi thaão naây seä laâ bûúác
khúãi àêìu coá yá nghôa taåo àaâ cho nhûäng bûúác tiïëp theo nhùçm àoáng goáp
möåt caách hûäu ñch vaâo cöng taác hoaåch àõnh chñnh saách phaát triïín àêët
nûúác cuãa Àaãng vaâ Nhaâ nûúác ta, goáp phêìn quan troång vaâ thiïët thûåc
vaâo viïåc àaåt túái muåc tiïu nhanh choáng thûåc hiïån cöng nghiïåp hoaá,
hiïån àaåi hoaá àêët nûúác. Chuáng töi tin tûúãng rùçng, dên töåc Viïåt Nam,
vöën àûúåc thïë giúái biïët túái khöng chó búãi loâng yïu nûúác, yá chñ quêåt
cûúâng khöng bao giúâ cam têm laâm nö lïå, maâ coân nöíi tiïëng búãi tñnh
cêìn cuâ, trñ thöng minh vaâ khaã nùng saáng taåo, seä cûúng quyïët khöng
thïí chõu thua trong trêån chiïën múái mang tñnh toaân cêìu naây, vò
nhûäng lyá tûúãng cao àeåp cuãa CNXH, vò muåc tiïu cao àeåp maâ Àaãng àaä
vaåch ra, vò möåt Viïåt Nam dên giaâu, nûúác maånh, xaä höåi cöng bùçng,
- 9. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 8
vùn minh, vò möåt Viïåt Nam huâng cûúâng, tûå haâo ngêíng cao àêìu saánh
vai cuâng cûúâng quöëc nùm chêu.
Sau àêy, àïí chñnh thûác bùæt àêìu laâm viïåc, chuáng töi xin trên
troång kñnh múâi Àöìng chñ Àùång Hûäu, Uyã viïn Trung ûúng Àaãng,
Trûúãng Ban Khoa giaáo Trung ûúng; Àöìng chñ Chu Haão, Thûá trûúãng
thûúâng trûåc Böå Khoa hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng; Àöìng chñ
Nguyïîn Àûác Huâng, Trúå lyá Böå trûúãng Ngoaåi giao, lïn baân chuã tõch
àöìng chuã toaå cuöåc Höåi thaão.
Xin chên thaânh caãm ún sûå chuá yá cuãa têët caã caác àöìng chñ./.
- 10. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 9
PHAÁT BIÏÍU KHAI MAÅC
GS.TS CHU TUÊËN NHAÅ
Böå trûúãng Böå Khoa hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng
Cuâng vúái nhên loaåi, chuáng ta àang tiïën vaâo thïë kyã múái, thïë kyã
cuãa nhûäng thay àöíi sêu sùæc, maänh liïåt vaâ coá tñnh phöí biïën trïn
phaåm vi toaân thïë giúái. úã khùæp moåi núi, tûâ caác diïîn àaân Liïn Húåp
Quöëc, caác Höåi nghõ thûúång àónh túái caác cuöåc tiïëp xuác song phûúng,
caác höåi nghõ, höåi thaão khoa hoåc quöëc tïë, quöëc gia, àïìu coá thïí bùæt gùåp
ngaây caâng thûúâng xuyïn nhûäng khaái niïåm rêët múái vïì giai àoaån
phaát triïín hiïån nay. Àoá laâ caác khaái niïåm: toaân cêìu hoaá, xaä höåi thöng
tin, kinh tïë hoåc hoãi, kinh tïë tri thûác. Nöåi dung cuãa caác khaái niïåm
naây coân àang àûúåc hiïíu khaác nhau, tuyâ thuöåc vaâo trònh àöå phaát
triïín, trònh àöå khoa hoåc vaâ cöng nghïå cuãa möîi khu vûåc, möîi quöëc
gia. Mùåc duâ chûa àaåt túái sûå nhêët quaát àêìy àuã, chñnh xaác vïì nöåi dung
cuãa tûâng khaái niïåm, song àaä coá möåt sûå àöìng thuêån rêët lúán laâ hêìu
hïët caác chñnh khaách, caác nhaâ khoa hoåc, caác giúái kinh doanh àïìu
nhêån thûác ngaây möåt roä neát hún nhûäng thúâi cú to lúán cuäng nhû
nhûäng thaách thûác nghiïåt ngaä úã àùçng sau möîi khaái niïåm, möîi xu thïë
phaát triïín noái trïn.
Trong söë nhûäng khaái niïåm trïn àêy, khaái niïåm "kinh tïë tri
thûác" àûúåc nhiïìu ngûúâi quan têm hún caã. Tuy caác nhaâ khoa hoåc coân
coá nhûäng quan niïåm khaác nhau vïì kinh tïë tri thûác, nhûng àaä coá thïí
thöëng nhêët vúái nhau vïì möåt söë àùåc àiïím cú baãn, àoá laâ:
- Trong nïìn kinh tïë tri thûác, cú cêëu saãn xuêët vaâ nïìn taãng cuãa
sûå tùng trûúãng kinh tïë ngaây caâng dûåa vaâo viïåc ûáng duång caác thaânh
tûåu khoa hoåc vaâ cöng nghïå, nhêët laâ caác cöng nghïå cao;
- Tyã troång GDP hoùåc tyã troång ngaânh nghïì àïìu coá coá sûå dõch
chuyïín dêìn tûâ saãn xuêët vêåt chêët sang hoaåt àöång xûã lyá thöng tin laâ
chuã àaåo;
- 11. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 10
- Saãn xuêët ra cöng nghïå trúã thaânh loaåi hònh saãn xuêët quan
troång nhêët, tiïu biïíu nhêët;
- Tûâ töí chûác saãn xuêët theo quy mö lúán, nhêët thïí hoaá chuyïín
dêìn sang töí chûác saãn xuêët phên taán theo cêëu truác maång vaâ linh
hoaåt theo yïu cêìu cuãa khaách haâng;
- Xu thïë toaân cêìu hoaá, nhêët thïí hoaá caác nïìn kinh tïë quöëc gia vaâ
khu vûåc tùng nhanh keâm theo hai mùåt: caånh tranh khöëc liïåt vaâ húåp
taác hiïåu quaã;
- Quaá trònh tin hoåc hoaá caác khêu saãn xuêët, dõch vuå vaâ quaãn lyá
laâ cöët loäi cuãa quaá trònh chuyïín sang nïìn kinh tïë tri thûác;
- Tri thûác laâ vöën quyá nhêët; quyïìn súã hûäu trñ tuïå trúã thaânh quan
troång nhêët vaâ saáng taåo laâ àöång lûåc chuã yïëu thuác àêíy sûå phaát triïín;
- Hoåc têåp, hoåc têåp thûúâng xuyïn, hoåc têåp suöët àúâi laâ àùåc àiïím
nöíi bêåt cuãa xaä höåi vaâ nïìn kinh tïë tri thûác.
Vúái caách hiïíu nhû vêåy, kinh tïë tri thûác seä laâm cho diïån maåo vaâ
cú cêëu kinh tïë thïë giúái thay àöíi möåt caách cùn baãn vaâ sêu sùæc trong
thïë kyã túái. Caác siïu cûúâng, àùåc biïåt laâ Hoa Kyâ, vúái tiïìm lûåc kinh tïë,
àùåc biïåt laâ tiïìm lûåc khoa hoåc vaâ cöng nghïå huâng hêåu cuãa mònh àang
raáo riïët têåp trung phaát triïín nïìn kinh tïë tri thûác nhû möåt chiïën
lûúåc àaãm baão võ thïë laänh àaåo, chi phöëi trêåt tûå thïë giúái. Caác nûúác
cöng nghiïåp múái àang tòm thêëy trong kinh tïë tri thûác möåt sung lûåc
múái, àöång lûåc quyïët àõnh àïí àuöíi kõp caác nûúác cöng nghiïåp phaát
triïín. Caác nûúác phûúng Nam nhòn nhêån kinh tïë tri thûác vúái caác
nguy cú vaâ thaách thûác lúán lao. Song cuäng coá nhiïìu nûúác vûâa yá thûác
àûúåc rêët roä nhûäng thaách thûác thûåc sûå, àöìng thúâi vûâa nhêån thêëy
kinh tïë tri thûác laâ möåt thúâi cú chiïën lûúåc giuáp hoå thoaát khoãi sûå
ngheâo àoái, laåc hêåu vaâ chêåm phaát triïín. Vúái quan niïåm: kinh tïë tri
thûác laâ saãn phêím cuãa sûå phaát triïín chung cuãa toaân nhên loaåi, xu
hûúáng phaát triïín dûåa trïn tri thûác - caái tinh tuyá nhêët cuãa Con
ngûúâi, cuãa nhên loaåi, nguöìn lûåc coá khaã nùng taái sinh maånh meä nhêët
- laâ möåt xu hûúáng têët yïëu.
Khoa hoåc laâ hïå thöëng tri thûác vïì caác hiïån tûúång, sûå vêåt, quy
luêåt cuãa tûå nhiïn, xaä höåi vaâ tû duy. Cöng nghïå laâ têåp húåp caác
phûúng phaáp, quy trònh, kyä nùng, bñ quyïët, cöng cuå, phûúng tiïån
duâng àïí biïën àöíi caác nguöìn lûåc thaânh saãn phêím. Vúái yá nghôa nhû
vêåy, khoa hoåc vaâ cöng nghïå vûâa laâ tri thûác coá hïå thöëng àaä àûúåc tñch
luyä, vûâa laâ nguöìn saãn sinh ra tri thûác múái.
- 12. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 11
Àaãng vaâ Nhaâ nûúác ta luön quan têm túái phaát triïín khoa hoåc vaâ
cöng nghïå. Khoa hoåc vaâ cöng nghïå úã nûúác ta àaä àûúåc coi laâ quöëc
saách haâng àêìu, giûä vai troâ then chöët trong sûå nghiïåp xêy dûång vaâ
baão vïå Töí quöëc, laâ nïìn taãng vaâ àöång lûåc cho cöng nghiïåp hoaá, hiïån
àaåi hoaá, phaát triïín nhanh, bïìn vûäng àêët nûúác, nhû àaä àûúåc ghi
nhêån ngay trong nhûäng doâng àêìu tiïn cuãa Luêåt Khoa hoåc vaâ Cöng
nghïå múái àûúåc Quöëc höåi thöng qua ngaây 1/6 vûâa qua. Àêy khöng
nhûäng laâ möåt àûúâng löëi àuáng àùæn, saáng suöët, húåp loâng dên cuãa
Àaãng àaä àûúåc nïu lïn thaânh luêåt maâ coân phaãn aánh xu thïë phaát
triïín têët yïëu cuãa nhên loaåi trong àiïìu kiïån cuå thïí cuãa nûúác ta.
Hiïån nay, chuáng ta tûå thêëy coân nhûäng bêët cêåp, coân nhûäng khoá
khùn trûúác mùæt trïn con àûúâng xêy dûång möåt nïìn kinh tïë tri thûác.
Song chuáng ta cuäng coá cú súã àïí tin tûúãng rùçng: Viïåt Nam coá thïí àoán
nhêån kinh tïë tri thûác nhû möåt thúâi cú phaát triïín nhanh, bïìn vûäng
cuãa dên töåc. Nïëu biïët têån duång xu thïë coá tñnh toaân cêìu naây cuâng vúái
viïåc phaát huy nùng lûåc nöåi sinh cuãa mònh, chuáng ta coá thïí tûâng
bûúác phaát triïín nïìn kinh tïë tri thûác vúái sùæc thaái Viïåt Nam trong thïë
kyã múái.
Kinh tïë tri thûác laâ möåt khaái niïåm múái meã. Viïåc laâm roä nhûäng
cú súã khoa hoåc vaâ thûåc tiïîn vïì kinh tïë tri thûác nhû möåt xu thïë phaát
triïín toaân cêìu, àùåc biïåt laâ xaác àõnh àêìy àuã thúâi cú vaâ thaách thûác àöëi
vúái nûúác ta laâ möåt viïåc laâm hïët sûác cêìn thiïët. Ban Khoa giaáo Trung
ûúng, Böå Ngoaåi giao vaâ Böå Khoa hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng àaä
nhêët trñ cho rùçng viïåc súám coá nhêån thûác àêìy àuã vïì kinh tïë tri thûác
khöng nhûäng coá thïí giuáp chuáng ta hoaåch àõnh àûúåc caác àûúâng löëi,
chñnh saách phaát triïín lêu daâi cuãa àêët nûúác maâ coân coá thïí giuáp
chuáng ta chuã àöång trong viïåc chuêín bõ haânh trang bûúác vaâo thïë kyã
múái vúái yá thûác tûå tin vaâ thûåc tïë hún./.
- 13. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 12
PHAÁT BIÏÍU CHAÂO MÛÂNG
ÀC. LÏ XUÊN TUÂNG
Uyã viïn Böå Chñnh trõ
Phuå traách cöng taác tû tûúãng - vùn hoaá vaâ khoa giaáo
Trûúác hïët töi xin thên aái chaâo mûâng caác àöìng chñ vïì àêy tham
dûå Höåi thaão do ba cú quan: Ban Khoa giaáo Trung ûúng, Böå Khoa
hoåc, Cöng nghïå vaâ Möi trûúâng vaâ Böå Ngoaåi giao töí chûác. Cuöåc höåi
thaão höm nay thêåt coá yá nghôa, àaä quy tuå àûúåc nhiïìu diïîn giaã coá uy
tñn, coá têm huyïët tham gia.
Chuáng ta àang àûáng trûúác thïìm cuãa thïë kyã 21, àang chûáng
kiïën möåt quaá trònh biïën àöíi maånh meä, sêu sùæc, laâm thay àöíi moåi
lônh vûåc trong àúâi söëng kinh tïë, vùn hoaá, xaä höåi, àûa loaâi ngûúâi
chuyïín tûâ nïìn kinh tïë cöng nghiïåp truyïìn thöëng sang nïìn kinh tïë
tri thûác hiïån àaåi trïn phaåm vi toaân cêìu.
Ngûúâi ta thûúâng noái nïìn kinh tïë tri thûác khi haâm lûúång tri
thûác trong haâng hoaá vaâ dõch vuå tùng cao, khi tri thûác khoa hoåc trúã
thaânh cöng nghïå hiïån àaåi, khi cöng nghïå thöng tin vaâ viïîn thöng laâ
phûúng tiïån coá yá nghôa quyïët àõnh cho nghiïn cûáu vaâ saãn xuêët, kinh
doanh, v.v.. Thïë giúái àang noái nhiïìu àïën nïìn kinh tïë tri thûác, àïën
vêën àïì höåi nhêåp vaâ toaân cêìu hoaá, nhiïìu quöëc gia àaä xêy dûång
nhûäng chiïën lûúåc phaát triïín nhùçm taåo nhûäng tiïìn àïì quan troång àïí
têån duång thúâi cú àûa àêët nûúác ài vaâo nïìn kinh tïë tri thûác, sùén saâng
tham gia vaâo quaá trònh höåi nhêåp.
Tuy nhiïn, cho túái nay hònh nhû vêîn chûa àuã thûåc tiïîn àïí coá
möåt hïå thöëng lyá thuyïët àêìy àuã, troån veån, nïu roä àûúåc quy luêåt cuãa
quaá trònh hònh thaânh, vêån àöång cuäng nhû cú chïë hoaåt àöång töëi ûu
cuãa nïìn kinh tïë tri thûác. Haâng loaåt cêu hoãi vêîn chûa coá cêu traã lúâi
xaác àaáng. Àöëi vúái nûúác ta laåi caâng múái meã. Vò vêåy, töi hoan nghïnh
cuöåc Höåi thaão naây nhû laâ bûúác àöåt phaá coá quy mö àêìu tiïn àïí tòm
- 14. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 13
hiïíu vêën àïì naây. Vaâ quan troång hún laâ àïí ûáng duång noá. Àêy laâ
thaânh tûåu quan troång cuãa loaâi ngûúâi maâ CNXH phaãi nùæm lêëy vaâ
tiïëp thu. Nïìn kinh tïë tri thûác taåo ra tiïìn àïì thuêån lúåi cho caác nûúác
coá quan hïå saãn xuêët tiïn tiïën theo hûúáng xaä höåi chuã nghôa nùæm bùæt
thúâi cú nhùçm taåo ra möåt nûãa àúâi söëng kinh tïë maâ chuáng ta coân
thiïëu, àoá laâ lûåc lûúång saãn xuêët tiïn tiïën. Möåt quan hïå saãn xuêët töët
hay xêëu nïëu phên tñch taách rúâi lûåc lûúång saãn xuêët thò thêåt laâ vö
nghôa. Vò vêåy àêy laâ vêën àïì lúán, quan troång, cêìn daânh thúâi gian, têåp
trung nghiïn cûáu vaâ laâm roä hún khöng chó trong maâ caã sau Höåi thaão
naây.
Thûa caác àöìng chñ,
Toaân Àaãng, toaân dên àang têåp trung chuêín bõ cho Àaåi höåi
Àaãng toaân quöëc lêìn thûá IX, àêy laâ möåt sûå kiïån hïët sûác quan troång.
Nöåi dung cuãa Àaåi höåi Àaãng toaân quöëc lêìn naây laâ nhùçm têåp trung
sûác maånh àoaân kïët, yá chñ caách maång cuãa toaân Àaãng, toaân dên àïí
xêy dûång àêët nûúác, taåo ra lúåi thïë cuãa giai àoaån caách maång múái, taåo
khaã nùng cho àêët nûúác "ài tùæt, àoán àêìu", thûåc hiïån thaânh cöng
chiïën lûúåc cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá àêët nûúác trong giai àoaån
2001-2010.
Trong böëi caãnh àoá, viïåc caác àöìng chñ töí chûác cuöåc Höåi thaão vïì
nïìn kinh tïë tri thûác nhû thïë naây laâ cêìn thiïët vaâ coá ñch. Thay mùåt Böå
Chñnh trõ töi hoan nghïnh nhûäng cöë gùæng cuãa caác àöìng chñ, àùåc biïåt
laâ caác cú quan àaä coá saáng kiïën phöëi húåp töí chûác cuöåc Höåi thaão naây.
Bïn caånh nhûäng vêën àïì nhû khaái niïåm, xu thïë, nöåi dung kinh
tïë tri thûác nhû àaä viïët trong chûúng trònh Höåi thaão, caác àöìng chñ
cêìn têåp trung trao àöíi laâm roä möåt söë vêën àïì àaáng quan têm khaác,
chùèng haån nhû:
• Cêìn phaãi thay àöíi tû duy, nhêån thûác nhû thïë naâo àïí bùæt
kõp vúái xu thïë thúâi àaåi: vûâa tûâng bûúác taåo ra àûúåc nïìn
kinh tïë tri thûác, vûâa thñch ûáng vúái noá, àùåc biïåt trong àiïìu
kiïån toaân cêìu hoaá vaâ höåi nhêåp quöëc tïë.
• Têìm nhòn, chiïën lûúåc phaát triïín cuãa àêët nûúác trong giai
àoaån túái phaãi gùæn vúái nïìn kinh tïë tri thûác nhû thïë naâo?
• Nhûäng khoá khùn thuêån lúåi naâo, nhûäng thúâi cú thaách thûác
gò cuãa nïìn kinh tïë tri thûác àang àùåt ra trûúác dên töåc ta?
- 15. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 14
• Vêën àïì gò coân àang nöíi cöåm, vaâ phaãi laâm gò àïí thûåc sûå taåo
àûúåc nhûäng bûúác àöåt phaá, ài tùæt, àoán àêìu cho àêët nûúác?
• Coá phaãi khoa hoåc vaâ cöng nghïå cao, cöng nghïå thöng tin,
cöng nghïå viïîn thöng vúái Internet, vúái thûúng maåi àiïån
tûã, v.v.. àoáng vai troâ àöång lûåc quan troång trong quaá trònh
phaát triïín àêët nûúác?
• Coá phaãi àêìu tû phaát triïín nguöìn nhên lûåc, trong àoá vai
troâ cuãa giaáo duåc àaâo taåo, cuãa hoåc têåp suöët àúâi, cuãa troång
duång nhên taâi… coá yá nghôa then chöët cho sûå thaânh cöng
cuãa quaá trònh xêy dûång nïìn kinh tïë tri thûác, cho quaá
trònh cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá àêët nûúác?
• Coá phaãi vai troâ cuãa Nhaâ nûúác trong viïåc taåo ra möi trûúâng
thûåc sûå giaãi phoáng tiïìm nùng lao àöång trñ tuïå, xêy dûång
caác khu cöng nghïå cao, khu cöng nghiïåp phêìn mïìm, quyä
höî trúå phaát triïín, v.v.. coá yá nghôa nhû möåt chêët xuác taác
quan troång àïí phaát huy moåi tiïìm nùng, sûác maånh trñ tuïå
cuãa àêët nûúác? v.v.. vaâ v.v..
Caác àöìng chñ cêìn trao àöíi àïí àïì xuêët àûúåc nhûäng kiïën nghõ cuå
thïí àöëi vúái Àaãng vaâ Nhaâ nûúác, trûúác mùæt laâ goáp phêìn xêy dûång vaâ
thûåc hiïån chiïën lûúåc cöng nghiïåp hoaá 2001 - 2010.
Thûa caác àöìng chñ,
Duâ sao thò cuäng khöng thïí àïí àêët nûúác rúi vaâo tònh traång tuåt
hêåu, möåt nguy cú maâ Àaãng ta àaä caãnh baáo. Traái laåi, phaãi àûa àêët
nûúác ta dêìn dêìn àuöíi kõp caác nûúác tiïn tiïën trong khu vûåc, tiïën lïn
bùæt kõp vúái xu thïë chung cuãa thúâi àaåi. yá nghôa cuãa cuöåc Höåi thaão laâ úã
chöî àoá.
Chuác Höåi thaão cuãa chuáng ta thaânh cöng töët àeåp, chuác caác àöìng
chñ maånh khoeã, àoáng goáp àûúåc nhiïìu yá kiïën quyá baáu, phong phuá
trong Höåi thaão.
Xin caãm ún caác àöìng chñ./.
- 16. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 15
BAÁO CAÁO ÀÏÌ DÊÎN
“Kinh tïë tri thûác vúái chiïën lûúåc phaát triïín cuãa Viïåt Nam”
GS. VS. ÀÙÅNG HÛÄU
Uyã viïn Trung ûúng Àaãng
Trûúãng Ban Khoa giaáo Trung ûúng
Tûâ thêåp kyã 80 àïën nay do taác àöång cuãa cuöåc caách maång KHCN
hiïån àaåi, àùåc biïåt laâ cöng nghïå thöng tin, cöng nghïå sinh hoåc, cöng
nghïå vêåt liïåu, cöng nghïå nùng lûúång..., nïìn kinh tïë thïë giúái àang
biïën àöíi rêët sêu sùæc, maånh meä vïì cú cêëu, chûác nùng vaâ phûúng thûác
hoaåt àöång. Àêy khöng phaãi laâ möåt sûå biïën àöíi bònh thûúâng maâ laâ
möåt bûúác ngoùåt lõch sûã coá yá nghôa troång àaåi: nïìn kinh tïë chuyïín tûâ
kinh tïë cöng nghiïåp sang kinh tïë tri thûác, nïìn vùn minh loaâi ngûúâi
chuyïín tûâ vùn minh cöng nghiïåp sang vùn minh trñ tuïå.
Nhûäng nùm gêìn àêy trong nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu, nhiïìu
höåi nghõ, höåi thaão quöëc tïë vaâ trong nhiïìu vùn baãn chiïën lûúåc phaát
triïín cuãa caác quöëc gia ngûúâi ta àaä duâng nhiïìu tïn goåi khaác nhau
cho giai àoaån phaát triïín múái cuãa nïìn kinh tïë nhû:
"kinh tïë thöng tin – information economy", "kinh tïë maång -
network economy", "kinh tïë söë – digital economy" (noái lïn vai troâ
quyïët àõnh cuãa cöng nghïå thöng tin trong phaát triïín kinh tïë);
"kinh tïë hoåc hoãi – learning economy" (noái lïn àöång lûåc chuã yïëu
cuãa nïìn kinh tïë laâ sûå hoåc têåp suöët àúâi cuãa moåi ngûúâi);
"kinh tïë dûåa vaâo tri thûác – knowledge based economy", "kinh tïë
dêîn dùæt búãi tri thûác – knowledge driven economy", "kinh tïë tri thûác
– knowledge economy" (noái lïn vai troâ quyïët àõnh cuãa tri thûác vaâ
cöng nghïå àöëi vúái phaát triïín kinh tïë);
"kinh tïë múái – new economy" (laâ tïn goåi chung, khöng xaác àõnh
nöåi dung).
- 17. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 16
Kinh tïë tri thûác laâ tïn goåi thûúâng duâng nhêët. Töí chûác OECD
chñnh thûác duâng tûâ nùm 1995. Tïn goåi naây noái lïn àûúåc nöåi dung cöët
loäi cuãa nïìn kinh tïë múái, coân kinh tïë thöng tin, kinh tïë söë chó múái noái
vïì cöng nghïå thöng tin, mùåc duâ cöng nghïå thöng tin laâ nöåi dung chuã
yïëu nhêët nhûng khöng bao göìm àûúåc caác yïëu töë tri thûác vaâ cöng
nghïå khaác.
I. QUAÁ TRÒNH HÒNH THAÂNH NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC
1. Vai troâ cuãa tri thûác àöëi vúái phaát triïín
Tri thûác, thöng tin, cöng nghïå luön luön coá vai troâ thuác àêíy
phaát triïín saãn xuêët, vai troâ êëy tùng dêìn cuâng vúái quaá trònh phaát
triïín. Trong nïìn kinh tïë nöng nghiïåp vöën tri thûác con ngûúâi coân quaá
ñt, cöng nghïå hêìu nhû khöng àöíi múái, taác àöång cuãa tri thûác, cöng
nghïå chûa roä rïåt. Nïìn kinh tïë nöng nghiïåp keáo daâi saáu baãy nghòn
nùm, tiïën böå hïët sûác chêåm chaåp.
Nhûäng thaânh tûåu khoa hoåc thïë kyã 17 dêîn túái cuöåc caách maång
kyä thuêåt lêìn thûá nhêët (cuöëi thïë kyã 18) thuác àêíy sûå chuyïín biïën tûâ
kinh tïë nöng nghiïåp sang kinh tïë cöng nghiïåp. Kinh tïë cöng nghiïåp
àaä phaát triïín nhanh trong hún hai trùm nùm qua, cuãa caãi cuãa loaâi
ngûúâi àaä tùng lïn haâng trùm lêìn; khoa hoåc vaâ cöng nghïå ngaây caâng
àoáng goáp quan troång cho phaát triïín kinh tïë xaä höåi vaâ ngaây caâng coá
àiïìu kiïån àïí phaát triïín nhanh hún.
Nhûäng thaânh tûåu nöíi bêåt cuãa khoa hoåc àêìu thïë kyã 20 vúái vai
troâ dêîn àêìu cuãa thuyïët tûúng àöëi vaâ thuyïët lûúång tûã laâ tiïìn àïì cho
cuöåc caách maång khoa hoåc vaâ cöng nghïå hiïån àaåi ra àúâi vaâ phaát triïín
bùæt àêìu tûâ giûäa thïë kyã 20; vaâ trong möåt phêìn tû cuöëi cuâng cuãa thïë
kyã àaä bûúác sang giai àoaån múái – giai àoaån buâng nöí thöng tin, tri
thûác, buâng nöí cöng nghïå; àùåc biïåt laâ caác cöng nghïå cao nhû cöng
nghïå thöng tin (nhêët laâ siïu xa löå thöng tin, internet, multimedia
tûúng taác, thûåc tïë aão...) cöng nghïå sinh hoåc (àùåc biïåt laâ cöng nghïå
gen, cöng nghïå tïë baâo), cöng nghïå vêåt liïåu múái, cöng nghïå nùng
lûúång... laâm tùng nhanh nhõp àöå tùng trûúãng kinh tïë, dõch chuyïín
maånh cú cêëu kinh tïë, taåo sûå nhaãy voåt trong lûåc lûúång saãn xuêët, lûåc
lûúång saãn xuêët bûúác sang giai àoaån múái vïì chêët, trong àoá tri thûác,
thöng tin trúã thaânh yïëu töë haâng àêìu cuãa saãn xuêët, khoa hoåc vaâ cöng
nghïå trúã thaânh lûåc lûúång saãn xuêët trûåc tiïëp; àêy khöng chó laâ caách
maång trong khoa hoåc cöng nghïå, trong phaát triïín lûåc lûúång saãn
- 18. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 17
xuêët, maâ coân laâ caách maång trong caác quan niïåm, caác caách tiïëp cêån,
noá àoâi hoãi con ngûúâi phaãi àöíi múái caách nghô, caách laâm àïí thñch nghi
vaâ laâm chuã sûå phaát triïín.
Chûa bao giúâ vai troâ àöång lûåc cuãa tri thûác, cuãa khoa hoåc vaâ
cöng nghïå àöëi vúái sûå phaát triïín kinh tïë xaä höåi trúã nïn roä raâng, nöíi
bêåt nhû ngaây nay.
Trûúác kia ngûúâi ta thûúâng coi caác yïëu töë cuãa saãn xuêët chó bao
göìm lao àöång vaâ vöën, coân tri thûác, cöng nghïå, giaáo duåc... laâ caác yïëu
töë bïn ngoaâi cuãa saãn xuêët coá aãnh hûúãng túái saãn xuêët. Gêìn àêy caác
nhaâ nghiïn cûáu kinh tïë (nhû Romer, Schumpeter, R. Solow ...) àïìu
thûâa nhêån tri thûác, cöng nghïå laâ yïëu töë bïn trong cuãa hïå thöëng kinh
tïë. Romer coi tri thûác vaâ cöng nghïå laâ yïëu töë thûá ba cuãa saãn xuêët,
bïn caånh vöën vaâ lao àöång. Lêåp luêån naây àaä àûúåc caác nhaâ nghiïn cûáu
chêëp nhêån.
Tri thûác ngaây caâng trúã thaânh nhên töë trûåc tiïëp cuãa chûác nùng
saãn xuêët. Àêìu tû vaâo tri thûác trúã thaânh yïëu töë then chöët cho sûå tùng
trûúãng kinh tïë daâi haån. Trong caác nûúác phaát triïín àêìu tû vö hònh
(vaâo giaáo duåc àaâo taåo, khoa hoåc cöng nghïå, vùn hoaá, phaát triïín con
ngûúâi...) tùng nhanh hún àêìu tû hûäu hònh, úã Myä àêìu tû vö hònh àaä
cao hún àêìu tû hûäu hònh.
Chñnh K. Marx àaä coi tri thûác laâ nhên töë trûåc tiïëp cuãa chûác
nùng saãn xuêët, ngûúâi khùèng àõnh khoa hoåc trúã thaânh lûåc lûúång saãn
xuêët trûåc tiïëp. Ngaây nay luêån àiïím êëy àaä àûúåc chûáng minh; khoa
hoåc khöng nhûäng tham gia trûåc tiïëp vaâo quaá trònh saãn xuêët bùçng
viïåc taåo ra cöng nghïå, taåo ra phûúng phaáp töí chûác quaãn lyá saãn xuêët
àïí nêng cao nùng suêët, chêët lûúång hiïåu quaã cuãa saãn xuêët, àöíi múái
saãn phêím, maâ coân coá thïí trûåc tiïëp laâm ra saãn phêím (nhû saãn xuêët
phêìn mïìm, caác ngaânh cöng nghiïåp cöng nghïå cao...). Khoa hoåc àaä
thûåc sûå trúã thaânh lûåc lûúång saãn xuêët trûåc tiïëp vaâ quan troång haâng
àêìu.
Engels cuäng àaä viïët: "trong möåt chïë àöå húåp lyá vûúåt lïn trïn sûå
chia reä vïì lúåi ñch, thò àûúng nhiïn yïëu töë tinh thêìn seä àûúåc liïåt kï laâ
möåt trong söë caác yïëu töë cuãa saãn xuêët vaâ seä tòm àûúåc võ trñ cuãa noá
trong caác haång muåc chi phñ saãn xuêët cuãa chñnh trõ kinh tïë hoåc. Àïën
luác êëy àûúng nhiïn chuáng ta seä vui mûâng thêëy rùçng chó möåt thaânh
quaã khoa hoåc nhû maáy húi nûúác cuãa James Watt, trong 50 nùm àêìu
töìn taåi cuãa noá, àaä àem laåi cho thïë giúái lúåi ñch nhiïìu hún so vúái
- 19. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 18
nhûäng giaá phaãi traã cho cöng cuöåc phaát triïín khoa hoåc kïí tûâ luác bùæt
àêìu" (Toaân têåp Marx-Engels, Têåp 1, tr. 607).
Tri thûác laâ möåt yïëu töë cuãa saãn xuêët, nhûng noá khaác biïåt vïì cú
baãn vúái caác yïëu töë vöën hay lao àöång úã chöî ngûúâi coá kiïën thûác nïëu
trao kiïën thûác cho ngûúâi khaác thò kiïën thûác cuãa anh ta khöng mêët
ài maâ laåi àûúåc sûã duång töët hún, caâng trao cho nhiïìu ngûúâi thò khaã
nùng sûã duång noá àïí taåo ra cuãa caãi, lúåi ñch caâng nhiïìu; mùåt khaác chi
phñ cho viïåc phöí biïën tri thûác ra cöng chuáng àïí laâm tùng söë ngûúâi sûã
duång laâ gêìn bùçng khöng.
2. Cuöåc caách maång khoa hoåc cöng nghïå hiïån àaåi, nhêët laâ caách
maång vïì thöng tin thuác àêíy sûå ra àúâi nïìn kinh tïë tri thûác
Quaá trònh phaát triïín lûåc lûúång saãn xuêët cuãa loaâi ngûúâi coá thïí
chia ra laâm ba thúâi kyâ: Thûá nhêët laâ nïìn kinh tïë nöng nghiïåp, cuäng
coá thïí goåi laâ kinh tïë sûác lao àöång, àùåc trûng chuã yïëu laâ saãn xuêët
bùçng lao àöång thuã cöng, nùng suêët rêët thêëp; àêët àai laâ taâi nguyïn
chuã yïëu. Thûá hai laâ nïìn kinh tïë cöng nghiïåp, cuäng àûúåc goåi laâ kinh
tïë taâi nguyïn, dûåa chuã yïëu vaâo maáy moác vaâ taâi nguyïn thiïn nhiïn.
Hiïån nay khi thiïn niïn kyã múái sùæp bùæt àêìu, loaâi ngûúâi àang bûúác
vaâo nïìn kinh tïë tri thûác, nïìn kinh tïë chuã yïëu dûåa vaâo tri thûác vaâ
thöng tin; tri thûác vaâ thöng tin trúã thaânh yïëu töë saãn xuêët quan
troång hún caã vöën vaâ lao àöång.
So vúái sûå chuyïín biïën tûâ kinh tïë nöng nghiïåp sang kinh tïë cöng
nghiïåp, sûå chuyïín biïën tûâ kinh tïë cöng nghiïåp sang kinh tïë tri thûác
coá yá nghôa sêu sùæc vaâ troång àaåi hún: trûúác hïët àoá laâ sûå chuyïín àöíi tûâ
möåt nïìn saãn xuêët dûåa vaâo taâi nguyïn, lao àöång laâ chñnh sang nïìn
saãn xuêët dûåa vaâo trñ tuïå con ngûúâi laâ chñnh, cuäng tûác laâ tûâ lûåc lûúång
saãn xuêët vêåt chêët laâ chuã yïëu sang lûåc lûúång saãn xuêët tinh thêìn laâ
chuã yïëu; thûá hai laâ sûå thay àöíi trïn moåi lônh vûåc, maâ trûúác hïët laâ
cöng nghïå, vaâ caác hoaåt àöång saãn xuêët kinh doanh diïîn ra hïët sûác
nhanh choáng, döìn dêåp, thêåp kyã sau nhanh hún thêåp kyã trûúác, nùm
sau nhanh hún nùm trûúác, nhûäng thaânh tûåu kyâ diïåu nhêët cuãa loaâi
ngûúâi trong thïë kyã 20 têåp trung chuã yïëu trong thêåp kyã 90 maâ nhêët
laâ trong nhûäng nùm cuöëi; cuöëi thêåp kyã 80 ngûúâi ta vêîn chûa dûå baáo
àûúåc sûå phaát triïín internet, thûúng maåi àiïån tûã nhû ngaây nay, vaâ
hiïån nay khoá dûå baáo àûúåc nhûäng thaânh tûåu múái seä àaåt àûúåc trong
5-10 nùm túái; phêìn lúán caác chiïën lûúåc, qui hoaåch phaát triïín cuãa caác
quöëc gia àïìu phaãi thûúâng xuyïn àiïìu chónh (phêìn lúán laâ àiïìu chónh
- 20. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 19
cho nhanh hún); Chûa coá thúâi kyâ naâo trong lõch sûã maâ sûå thay àöíi,
àaão löån trong xaä höåi diïîn ra nhanh choáng, to lúán, sêu sùæc vaâ toaân
diïån nhû hiïån nay. Nhiïìu khaái niïåm, cuäng nhû phûúng thûác, qui
tùæc hoaåt àöång, ûáng xûã bõ àaão löån; buöåc ngûúâi ta phaãi àöíi múái tû duy,
phaãi haânh àöång nhanh, "laâm viïåc theo töëc àöå cuãa tû duy" (Bill
Gates).
Caác cöng nghïå cao, trûúác hïët laâ cöng nghïå thöng tin, laâ nguöìn
göëc cuãa sûå biïën àöíi lúán lao hiïån nay. Maáy húi nûúác, àöång cú àiïån múã
àêìu cuöåc caách maång cöng nghiïåp, thuác àêíy sûå ra àúâi nïìn kinh tïë
cöng nghiïåp, nöåi dung chuã yïëu laâ thay thïë lao àöång chên tay bùçng
maáy moác. Àoá laâ cuöåc caách maång sêu sùæc nhûng diïîn ra chêåm chaåp
trong thúâi gian rêët daâi. Coân ngaây nay maáy tñnh vaâ maång maáy tñnh
coá chûác nùng kyâ diïåu laâ coá thïí thay thïë möåt phêìn lao àöång trñ oác con
ngûúâi, nêng cao tri thûác, giuáp con ngûúâi nêng cao khaã nùng tû duy,
khaã nùng saáng taåo; tûâ àoá àêíy nhanh, maånh sûå àöíi múái cöng nghïå,
àöíi múái töí chûác quaãn lyá, caãi thiïån àiïìu kiïån lao àöång, ruát ngùæn
khoaãng caách, taåo thuêån lúåi cho quöëc tïë hoaá saãn xuêët, thûúng maåi,
lûu thöng tiïìn tïå... laâm cho quaá trònh toaân cêìu hoaá gia tùng maånh
meä trong nhûäng nùm gêìn àêy. Maáy tñnh phaát triïín rêët nhanh,
khöng coá cöng nghïå naâo khaác saánh kõp. Chuáng nhanh choáng ài vaâo
cuöåc söëng, coá mùåt úã moåi núi, trong moåi lônh vûåc hoaåt àöång. Súã dô nhû
thïë laâ vò ngoaâi chûác nùng kyâ diïåu cuãa noá, coân möåt àùåc àiïím nûäa laâ
nùng lûåc cuãa maáy tñnh tùng rêët nhanh, cûá 18 thaáng tùng gêëp àöi,
coân giaá caã thò möîi nùm giaãm ài khoaãng 30% - 40%, kñch thûúác nhoã
ài nhanh choáng, phêìn mïìm phaát triïín rêët maånh, sûã duång maáy ngaây
caâng àún giaãn, xu thïë êëy trong vaâi chuåc nùm nay khöng thay àöíi,
àïën nay vêîn chûa thêëy coá triïåu chûáng thay àöíi. Chùèng bao lêu nûäa
maång maáy tñnh töëc àöå nhanh seä nöëi vúái caác höå gia àònh, caác trûúâng
hoåc, cú quan, doanh nghiïåp, nhaâ maáy, trang traåi, höå gia àònh vaâ àïën
tûâng ngûúâi, tûâng thiïët bõ, duång cuå... xaä höåi thöng tin röìi xaä höåi tûå
àöång hoaá seä hònh thaânh.
II. NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC
1. Nïìn kinh tïë tri thûác laâ gò?
Kinh tïë tri thûác laâ nïìn kinh tïë trong àoá sûå saãn sinh ra, phöí cêåp
vaâ sûã duång tri thûác giûä vai troâ quyïët àõnh nhêët àöëi vúái sûå phaát triïín
kinh tïë, taåo ra cuãa caãi, nêng cao chêët lûúång cuöåc söëng.
- 21. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 20
Trong nïìn kinh tïë tri thûác vêîn coân nöng nghiïåp vaâ cöng nghiïåp
nhûng hai ngaânh naây chiïëm tyã lïå thêëp. Cuäng nhû trong nïìn kinh tïë
cöng nghiïåp vêîn coân nöng nghiïåp nhûng nöng nghiïåp nhoã beá. Trong
nïìn kinh tïë tri thûác chiïëm àa söë laâ caác ngaânh kinh tïë dûåa vaâo tri
thûác, dûåa vaâo caác thaânh tûåu múái nhêët cuãa khoa hoåc vaâ cöng nghïå.
Àoá coá thïí laâ nhûäng ngaânh múái nhû cöng nghiïåp thöng tin (cöng
nghiïåp phêìn cûáng, cöng nghiïåp phêìn mïìm), caác ngaânh cöng nghiïåp,
dõch vuå múái dûåa vaâo cöng nghïå cao, vaâ cuäng coá thïí laâ nhûäng ngaânh
truyïìn thöëng (nöng nghiïåp, cöng nghiïåp, dõch vuå) àûúåc caãi taåo bùçng
khoa hoåc, cöng nghïå cao. Vñ duå, saãn xuêët ö tö laâ möåt ngaânh cöng
nghiïåp truyïìn thöëng, nhûng nïëu saãn xuêët ra nhûäng loaåi ö tö coá àöå
an toaân cao, nhûäng ö tö thöng minh khöng cêìn ngûúâi laái, thò ngaânh
saãn xuêët ö tö coá thïí coi laâ ngaânh kinh tïë tri thûác. Thuöåc caác ngaânh
kinh tïë tri thûác cuäng coá thïí laâ: nhûäng nhaâ maáy sûã duång cöng nghïå
chïë taåo coá sûå trúå giuáp cuãa maáy tñnh (CAM) haå àaáng kïí giaá thaânh,
tiïët kiïåm nguyïn liïåu, nùng lûúång, giaãm thiïíu phïë thaãi; nhûäng
trang traåi saãn xuêët nöng nghiïåp dûåa vaâo cöng nghïå sinh hoåc, tûå
àöång àiïìu khiïín, hêìu nhû khöng coá ngûúâi lao àöång; nhûäng nhaâ maáy
dïåt may sûã duång internet àïí saãn xuêët vaâ cung cêëp haâng may mùåc
theo yïu cêìu cuãa tûâng khaách haâng trïn khùæp thïë giúái v.v...
Kinh tïë tri thûác xuêët hiïån trong moåi lônh vûåc, trong toaân böå cú
cêëu nïìn kinh tïë quöëc dên. úã Bùæc Myä vaâ möåt söë nûúác Têy Êu, nïìn
kinh tïë tri thûác àaä bùæt àêìu hònh thaânh. Hiïån nay úã nhûäng nûúác naây
riïng vïì kinh tïë thöng tin (nhûäng ngaânh kinh tïë dûåa chuã yïëu vaâo
cöng nghïå thöng tin), trong àoá kinh tïë tri thûác laâ chuã yïëu, àaä chiïëm
khoaãng 45%-50% GDP. Trong caác nûúác OECD kinh tïë tri thûác àaä
chiïëm hún 50% GDP, cöng nhên tri thûác chiïëm trïn 60% lûåc lûúång
lao àöång. Nhiïìu ngûúâi ûúác tñnh vaâo khoaãng nùm 2030 caác nûúác phaát
triïín àïìu trúã thaânh caác nïìn kinh tïë tri thûác.
So saánh khaái quaát caác thúâi àaåi kinh tïë
Kinh tïë nöng Kinh tïë Kinh tïë
nghiïåp cöng nghiïåp tri thûác
Àêìu vaâo cuãa saãn xuêët lao àöång, àêët lao àöång, àêët lao àöång, àêët àai,
àai, vöën àai, vöën, cöng vöën, cöng nghïå,
nghïå, thiïët bõ thiïët bõ, tri thûác,
thöng tin
- 22. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 21
Caác quaá trònh chuã tröìng troåt, chïë taåo, gia thao taác, àiïìu
yïëu chùn nuöi cöng khiïín, kiïím soaát,
xûã lyá thöng tin
Àêìu ra cuãa saãn xuêët lûúng thûåc cuãa caãi, haâng saãn phêím àaáp ûáng
hoaá tiïu duâng, nhu cêìu ngaây caâng
caác xñ nghiïåp, cao cuãa cuöåcsöëng,
nïìn cöng cöng nghiïåp tri
nghiïåp thûác, vöën tri thûác
Cú cêëu kinh tïë nöng nghiïåp cöng nghiïåp caác ngaânh kinh tïë
laâ chuã yïëu vaâ dõch vuå laâ tri thûác thöëng trõ
chuã yïëu
Cöng nghïå chuã yïëu Sûã duång suác cú giúái hoaá, cöng nghïå cao,
thuác àêíy phaát triïín vêåt, cú giúái hoaá hoåc hoaá, àiïån tûã hoaá, tin
hoáa àún giaãn àiïån khñ hoaá, hoåc hoaá, siïu xa löå
chuyïn mön thöng tin, thûåc tïë
hoaá aão...
Cú cêëu xaä höåi nöng dên cöng nhên cöng nhên tri thûác
Àêìu tû cho R&D < 0,3% GDP 1-2% GDP > 3% GDP
Tyã lïå àoáng goáp cuãa < 10% > 30% > 80%
KHCN cho tùng
trûúãng kinh tïë
Àêìu tû cho giaáo duåc <1% GDP 2 - 4% GDP > 6% GDP
Têìm quan troång cuãa nhoã Lúán rêët lúán
giaáo duåc
Trònh àöå vùn hoaá tyã lïå muâ chûä trung hoåc sau trung hoåc
trung bònh cao
Vai troâ cuãa truyïìn khöng lúán lúán rêët lúán
thöng
- 23. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 22
2. Nhûäng àùåc trûng chuã yïëu cuãa nïìn kinh tïë tri thûác:
Thûá nhêët, laâ sûå chuyïín àöíi cú cêëu kinh tïë:
Trong 15 nùm qua caác nïìn kinh tïë phaát triïín trïn thïë giúái àaä coá
nhûäng chuyïín àöíi to lúán, sêu sùæc vïì cú cêëu kinh tïë, vïì caách thûác
hoaåt àöång vaâ caác qui tùæc hoaåt àöång; àang phaát triïín nhanh caác
ngaânh kinh tïë dûåa vaâo tri thûác; caác yá tûúãng àöíi múái vaâ cöng nghïå laâ
chòa khoaá cho viïåc taåo ra viïåc laâm múái vaâ nêng cao chêët lûúång cuöåc
söëng. Nïìn kinh tïë coá töëc àöå tùng trûúãng cao, dõch chuyïín nhanh cú
cêëu. Nhûng àêy cuäng laâ nïìn kinh tïë mang tñnh ruãi ro, vaâ khöng
ngûâng thay àöíi, luön àùåt ra nhiïìu thaách thûác múái (vò vêåy coá ngûúâi
goåi laâ xaä höåi ruãi ro – risk society).
Trong khi nïìn kinh tïë cöng nghiïåp dûåa vaâo sûå töí chûác saãn xuêët
haâng loaåt, qui chuêín hoaá, thò nïìn kinh tïë tri thûác àûúåc töí chûác trïn
cú súã sûå saãn xuêët linh hoaåt haâng hoaá vaâ dõch vuå dûåa vaâo cöng nghïå
cao, àêy cuäng laâ kinh tïë vùn phoâng (ngûúâi trûåc tiïëp saãn xuêët ra saãn
phêím trong caác nhaâ maáy ñt ài, ngûúâi laâm viïåc úã vùn phoâng nhiïìu
lïn). Noái nhû thïë khöng coá nghôa laâ sûå chïë taåo haâng loaåt laâ khöng
quan troång, cuäng khöng phaãi laâ saãn phêím chïë taåo hoùåc thûåc phêím
ñt ài; maâ àoá laâ do nhõp àöå tùng nùng suêët trong saãn xuêët cöng
nghiïåp vaâ nöng nhiïåp rêët cao. Hiïån nay úã Myä 93 triïåu ngûúâi lao
àöång (80% lûåc lûúång lao àöång) khöng phaãi daânh thúâi gian àïí laâm ra
caác vêåt phêím, maâ hoå chuyïín sang laâm caác cöng viïåc khaác nhû di
chuyïín caác vêåt phêím, xûã lyá thöng tin, cung cêëp caác dõch vuå cho
ngûúâi dên. Trong caác nûúác OECD hiïån nay 60-70% lûåc lûúång lao
àöång laâ cöng nhên tri thûác.
Tyã lïå giaá trõ gia tùng cöng nghiïåp cöng nghïå cao trong cöng
nghiïåp chïë taåo àang tùng nhanh. Hiïån nay úã Myä vaâ nhiïìu nûúác
phaát triïín tyã lïå àoá àaä àaåt khoaãng 25-30 %. Viïåc laâm vaâ thu nhêåp do
khu vûåc cöng nghïå cao taåo ra laâ rêët quan troång: chñnh saãn phêím vaâ
dõch vuå cöng nghïå cao giuáp cho sûå caãi taåo, hiïån àaåi hoaá têët caã caác
lônh vûåc khaác cuãa nïìn kinh tïë. Viïåc laâm trong saãn xuêët vaâ phên
phöëi haâng hoaá giaãm ài rêët nhiïìu vaâ àûúåc thay thïë bùçng viïåc laâm
trong vùn phoâng. Tûâ 1980 àïën 1998 riïng úã Myä sûå chuyïín àöíi cú cêëu
kinh tïë àaä laâm mêët ài 44 triïåu viïåc laâm, nhûng àöìng thúâi taåo ra 73
triïåu chöî laâm viïåc múái, tûác laâ àaä tùng thïm 29 triïåu viïåc laâm. Phêìn
Lan laâ möåt nûúác maâ rûâng vaâ àêìm lêìy chiïëm àaåi böå phêån diïån tñch,
trûúác àêy 50 nùm laâ möåt nûúác nöng lêm nghiïåp, dên söë nöng nghiïåp
- 24. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 23
chiïëm trïn 70%, nay chó coân 6%; rûâng trûúác àêy giûä vai troâ chuã yïëu
trong kinh tïë nay chó chiïëm khöng àïën 3% GDP. Nûúác naây tûâ kinh
tïë nöng nghiïåp ài nhanh vaâo kinh tïë tri thûác, hiïån nay àang àûáng
àêìu thïë giúái vïì tyã lïå söë ngûúâi sûã duång internet vaâ àiïån thoaåi di
àöång.
Thûá hai, laâ saãn xuêët cöng nghïå trúã thaânh loaåi hònh saãn xuêët
quan troång nhêët, tiïn tiïën nhêët, tiïu biïíu nhêët cuãa nïìn saãn xuêët
tûúng lai. Caác ngaânh kinh tïë tri thûác àïìu phaãi dûåa vaâo cöng nghïå
múái àïí àöíi múái vaâ phaát triïín. Caác doanh nghiïåp àïìu coá saãn xuêët
cöng nghïå, àöìng thúâi coá nhiïìu doanh nghiïåp chuyïn saãn xuêët cöng
nghïå, coá thïí goåi laâ doanh nghiïåp tri thûác, trong àoá khoa hoåc vaâ saãn
xuêët àûúåc nhêët thïí hoaá, khöng coân phên biïåt phoâng thñ nghiïåm vúái
cöng xûúãng, nhûäng ngûúâi laâm viïåc trong àoá laâ cöng nhên tri thûác,
hoå vûâa nghiïn cûáu vûâa saãn xuêët.
Hiïån nay trïn lônh vûåc cöng nghïå thöng tin caác doanh nghiïåp
tri thûác phaát triïín rêët nhanh, chó trong khoaãng 5-10 nùm tûâ chöî tay
khöng trúã thaânh nhûäng taâi saãn khöíng löì haâng chuåc tyã USD, nhû
Nescape, Yahoo, Dell, Cisco... vûúåt xa nhûäng doanh nghiïåp truyïìn
thöëng coá tïn tuöíi, coá lõch sûã lêu àúâi. Microsoft cuãa Bill Gates cuäng
chó múái hún hai mûúi nùm. Trong söë caác doanh nghiïåp lúán nhêët thïë
giúái caác doanh nghiïåp cöng nghïå thöng tin àaä chiïëm àa söë.
Vò saãn xuêët cöng nghïå coá yá nghôa quyïët àõnh nhû thïë nïn ngûúâi
ta chaåy àua vaâo àêìu tû maåo hiïím, tûác àêìu tû cho nghiïn cûáu triïín
khai nhùçm taåo ra cöng nghïå múái. Nùm 1998 úã Myä àêìu tû maåo hiïím
cho phaát triïín internet hún 3,5 tyã USD, (nùm 1997 laâ 2,1 tyã, nùm
1996 laâ 1,1 tyã), vaâ riïng quñ II nùm 1999 àaä àêìu tû 3,8 tyã! Vaâ àoá laâ
nguöìn göëc cuãa sûå laâm giaâu lïn rêët nhanh choáng cuãa caác doanh
nghiïåp tri thûác.
Sûå hònh thaânh vaâ phaát triïín caác khu cöng nghïå (technology
park) laâ yïëu töë rêët quan troång thuác àêíy phaát triïín nhanh sûå ra àúâi
caác cöng nghïå múái. Àêy laâ nhûäng vûúân ûúm cöng nghïå; úã àêy coá caác
àiïìu kiïån thuêån lúåi àïí nhêët thïí hoaá quaá trònh nghiïn cûáu, thûåc
nghiïåm khoa hoåc, triïín khai cöng nghïå vaâ saãn xuêët, nhúâ àoá caác yá
tûúãng khoa hoåc nhanh choáng trúã thaânh cöng nghïå vaâ àûa ra saãn
xuêët.
Khu cöng nghïå tiïu biïíu nhêët laâ thung luäng Silicon. Noá laâ caái
nöi cuãa cöng nghïå cao cuãa thïë giúái, caái nöi cuãa Internet. Bùæt àêìu tûâ
- 25. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 24
nhûäng nùm cuãa thêåp kyã 50, sau chiïën tranh Triïìu Tiïn, Myä chuã
trûúng tùng cûúâng àaâo taåo caán böå khoa hoåc vaâ khuyïën khñch caác
doanh nghiïåp ài vaâo caác cöng nghïå múái, nhêët laâ sûã duång caác cöng
nghïå àaä sûã duång trong chiïën tranh. Luác bêëy giúâ Trûúâng àaåi hoåc
Stanford laâ möåt trûúâng àaåi hoåc lúán úã thung luäng Silicon muöën phaát
triïín maånh nhûng taâi chñnh khöng cho pheáp, nïn phaãi baán (cho
thuï 99 nùm) mêëy trùm ha àêët cho caác cöng ty lêåp xñ nghiïåp kinh
doanh cöng nghïå. Nïëu laâ cöng nghïå múái thò àûúåc thuï vúái giaá rêët reã.
Phêìn lúán laâ caác thêìy giaáo (caác nhaâ khoa hoåc coá cöng trònh) cuãa
trûúâng Stanford àûáng ra lêåp cöng ty. Tûâ àoá caác cöng ty cöng nghïå
cao, nhêët laâ vïì cöng nghïå thöng tin phaát triïín rêët nhanh, rêët nhiïìu
cöng nghïå cao cuãa thïë giúái vaâ internet ra àúâi tûâ àoá. Bêy giúâ àaä lïn
túái haâng ngaân cöng ty vúái doanh söë taåi chöî nùm 1997 laâ 267 tyã àöla.
Nhûäng thêåp kyã gêìn àêy trïn thïë giúái caác khu cöng nghïå phaát
triïín rêët nhanh, àoá laâ möåt caách töí chûác àïí ài nhanh vaâo kinh tïë tri
thûác.
Vò nïìn saãn xuêët dûåa vaâo cöng nghïå cao, tiïu hao ñt nguyïn liïåu,
nùng lûúång, thaãi ra ñt phïë thaãi, cho nïn trong nïìn kinh tïë tri thûác
coá thïí thûåc hiïån àûúåc saãn xuêët saåch, khöng gêy ö nhiïîm möi
trûúâng. Kinh tïë tri thûác laâ nïìn kinh tïë phaát triïín bïìn vûäng.
Trong xaä höåi maång laåi coá àiïìu kiïån giaãi quyïët töët möëi quan hïå
giûäa saãn xuêët vaâ tiïu duâng; nhúâ coá maång coá thïí saãn xuêët theo nhu
cêìu cuãa khaách haâng, theo àún àùåt haâng, khöng àïí ûá àoång trong kho
khöëi lûúång lúán haâng hoaá. Giûäa saãn xuêët vaâ tiïu duâng coá thïí àaåt
àûúåc sûå haâi hoaâ.
Thûá ba, laâ viïåc ûáng duång CNTT röång raäi trong moåi lônh vûåc vaâ
thiïët lêåp maång thöng tin àa phûúng tiïån phuã khùæp nûúác, nöëi vúái
hêìu hïët caác töí chûác, caác gia àònh. Thöng tin trúã thaânh taâi nguyïn
quan troång nhêët. Moåi ngûúâi àïìu coá nhu cêìu thöng tin vaâ àûúåc truy
nhêåp vaâo caác kho thöng tin cêìn thiïët cho mònh. Moåi lônh vûåc hoaåt
àöång trong xaä höåi àïìu coá taác àöång cuãa CNTT àïí nêng cao nùng suêët,
chêët lûúång, hiïåu quaã, cuäng chñnh vò vêåy nhiïìu ngûúâi goåi nïìn kinh tïë
tri thûác laâ nïìn kinh tïë söë hay kinh tïë maång.
Thûúng maåi àiïån tûã, thõ trûúâng aão, töí chûác aão, xñ nghiïåp aão,
laâm viïåc tûâ xa... àûúåc thiïët lêåp laâm cho caác hoaåt àöång saãn xuêët kinh
doanh rêët nhanh nhaåy, linh hoaåt, khoaãng caách bõ xoaá dêìn, yá nghôa
cuãa võ trñ àõa lyá giaãm ài.
- 26. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 25
Thûá tû, laâ caác doanh nghiïåp vûâa caånh tranh vûâa húåp taác àïí
phaát triïín. Trong cuâng möåt lônh vûåc khi möåt cöng ty thaânh cöng
hún, lúán maånh hún, thò cöng ty khaác tòm caách saáp nhêåp vaâo hoùåc
chuyïín hûúáng khaác ngay, nïëu khöng muöën bõ phaá saãn. Trong nïìn
kinh tïë tri thûác vò naãy sinh nhiïìu cöng nghïå múái nïn luön luön xuêët
hiïån nhiïìu cöng ty múái; sûå ra àúâi cuãa cöng ty gùæn vúái sûå ra àúâi cuãa
möåt cöng nghïå múái, möåt saáng chïë múái. Caác cöng ty phaãi luön àöíi
múái vaâ phaãi kõp thúâi chuyïín hûúáng theo sûå phaát triïín cuãa cöng
nghïå. Àïí tùng sûác maånh caác cöng ty phaãi húåp taác vúái nhau, phaãi
"mua" nhau àïí thaânh cöng ty lúán. Gêìn àêy ta thêëy rêët nhiïìu caác
cöng ty khöíng löì haâng chuåc, haâng trùm tyã USD "mua" nhau, trúã
thaânh nhûäng têåp àoaân chi phöëi caã thïë giúái. Ngûúâi ta lo ngaåi sûå têåp
trung naây dêîn túái àöåc quyïìn vaâ thuã tiïu caånh tranh. Mùåt khaác caác
cöng ty khöíng löì chia ra caác cöng ty con trïn khùæp thïë giúái, vaâ caác
cöng ty con àûúåc quyïìn chuã àöång nhiïìu hún àïí coá thïí linh hoaåt,
thñch nghi vúái sûå àöíi múái. Cho nïn mua baán àïí húåp nhêët thaânh
nhûäng cöng ty khöíng löì maâ thûåc tïë thò laåi laâ sûå chia nhoã.
Thûá nùm, xaä höåi thöng tin thuác àêíy sûå dên chuã hoaá. Thöng tin
àïën vúái moåi ngûúâi. Moåi ngûúâi àïìu dïî daâng truy cêåp àïën caác thöng
tin cêìn thiïët. Dên chuã hoaá caác hoaåt àöång vaâ töí chûác àiïìu haânh trong
xaä höåi àûúåc múã röång. Ngûúâi dên naâo cuäng coá thïí àûúåc thöng tin kõp
thúâi vïì caác quyïët àõnh cuãa cú quan nhaâ nûúác hoùåc töí chûác coá liïn
quan àïën hoå vaâ hoå coá thïí coá yá kiïën ngay nïëu thêëy khöng phuâ húåp.
Do àoá phaãi taåo khöng khñ dên chuã, caách laâm viïåc dên chuã. Khi
chuêín bõ caác quyïët àõnh, caác chñnh saách, luêåt phaáp cú quan nhaâ
nûúác rêët dïî daâng àûa ra lêëy yá kiïën nhên dên. Viïåc têåp húåp yá kiïën,
nguyïån voång cuãa nhên dên cuäng rêët dïî daâng, thuêån tiïån. Nguyïn
tùæc "dên biïët, dên baân, dên kiïím tra" seä àûúåc thûåc hiïån àêìy àuã
nhêët. Cho nïn CNTT thuác àêíy sûå phaát triïín dên chuã. Coá dên chuã
múái phaát huy àûúåc khaã nùng saáng taåo cuãa moåi ngûúâi.
Caách töí chûác quaãn lyá cuäng seä thay àöíi nhiïìu. Trong thúâi àaåi
thöng tin, mö hònh chó huy têåp trung, coá àùèng cêëp laâ khöng phuâ
húåp. Xu thïë laâ theo mö hònh phi àùèng cêëp, phi têåp trung, mö hònh
maång, trong àoá têån duång caác quan hïå ngang; vò thöng tin àïën àûúåc
möåt caách thuêån lúåi nhanh choáng têët caã moåi núi, khöng cêìn ài qua
caác nuát xûã lyá trung gian. Àoá laâ mö hònh töí chûác dên chuã, noá linh
hoaåt trong àiïìu haânh, dïî thñch nghi vúái àöíi múái, khúi dêåy sûå nùng
àöång saáng taåo cuãa moåi ngûúâi.
- 27. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 26
Thûá saáu, xaä höåi thöng tin laâ möåt xaä höåi hoåc têåp. Giaáo duåc rêët
phaát triïín. Moåi ngûúâi àïìu hoåc têåp, hoåc thûúâng xuyïn, hoåc úã trûúâng
vaâ hoåc trïn maång, àïí khöng ngûâng trau döìi kyä nùng, phaát triïín trñ
saáng taåo. Khöng hoåc têåp thûúâng xuyïn thò khöng phaát triïín àûúåc
nïìn kinh tïë tri thûác. Moåi ngûúâi thûúâng xuyïn àûúåc böí tuác, cêåp nhêåt
kiïën thûác, chuã àöång theo kõp sûå àöíi múái vaâ coá khaã nùng thuác àêíy sûå
àöíi múái. Vúái sûå buâng nöí thöng tin vaâ sûå luön àöíi múái kiïën thûác, mö
hònh giaáo duåc truyïìn thöëng: àaâo taåo xong röìi ra laâm viïåc laâ khöng
coân phuâ húåp, maâ phaãi àaâo taåo cú baãn, ra laâm viïåc vaâ tiïëp tuåc àaâo
taåo, vûâa àaâo taåo vûâa laâm viïåc. Con ngûúâi phaãi hoåc têåp suöët àúâi, vûâa
hoåc vûâa laâm viïåc. Hïå thöëng giaáo duåc phaãi àaãm baão cho moåi ngûúâi
bêët cûá luác naâo bêët cûá úã àêu cuäng coá thïí hoåc têåp àûúåc. Maång thöng
tin coá yá nghôa rêët quan troång cho viïåc hoåc têåp suöët àúâi.
Àêìu tû cho giaáo duåc vaâ cho khoa hoåc chiïëm tyã lïå rêët cao. Noái
chung àêìu tû vö hònh (cho con ngûúâi, cho giaáo duåc, khoa hoåc, vùn
hoaá xaä höåi...) cao hún àêìu tû hûäu hònh (àêìu tû xêy dûång cú súã vêåt
chêët kyä thuêåt). Phaát triïín con ngûúâi trúã thaânh nhiïåm vuå trung têm
cuãa xaä höåi.
Vöën con ngûúâi laâ yïëu töë then chöët nhêët taåo ra giaá trõ cho doanh
nghiïåp tri thûác.
Thûá baãy, vöën quyá nhêët trong nïìn kinh tïë tri thûác laâ tri thûác.
Tri thûác laâ nguöìn lûåc haâng àêìu taåo sûå tùng trûúãng. Khöng phaãi nhû
caác nguöìn lûåc khaác bõ mêët ài khi sûã duång, tri thûác vaâ thöng tin coá
thïí àûúåc chia xeã, vaâ trïn thûåc tïë laåi tùng lïn khi sûã duång. Nïìn kinh
tïë tri thûác do àoá laâ möåt nïìn kinh tïë dû dêåt chûá khöng phaãi khan
hiïëm.
Saãn phêím vaâ dõch vuå coá haâm lûúång tri thûác caâng cao thò caâng
quñ giaá. Giaá caã vaâ giaá trõ cuãa saãn phêím tri thûác thay àöíi rêët nhiïìu
tuyâ thuöåc vaâo ngûúâi sûã duång úã caác thúâi àiïím khaác nhau.
Quyïìn súã hûäu àöëi vúái tri thûác trúã thaânh quan troång nhêët, hún
caã vöën, taâi nguyïn, àêët àai. Ai chiïëm hûäu àûúåc nhiïìu taâi saãn trñ tuïå
hún, ngûúâi êëy thùæng. Phaáp luêåt vïì súã hûäu trñ tuïå trúã thaânh nöåi dung
chuã yïëu trong quan hïå dên sûå cuäng nhû trong thûúng maåi quöëc tïë.
Rêët nhiïìu vêën àïì vïì súã hûäu trñ tuïå àûúåc àùåt ra, súã hûäu vêåt chêët
khöng quan troång bùçng. Nhiïìu öng chuã cuãa caác cöng ty cöng nghïå
thöng tin hiïån nay thoaåt àêìu khöng coá vöën liïëng gò, laâm ra àûúåc taâi
- 28. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 27
saãn khöíng löì laâ nhúâ tri thûác. Nïëu khöng àûúåc baão höå quyïìn súã hûäu
trñ tuïå thò hoå khöng thïí coá àûúåc taâi saãn haâng trùm tyã USD nhû thïë.
Luêåt phaáp, thuïë vaâ caác raâo caãn khoá aáp duång àún àöåc trong
khuön khöí quöëc gia. Tri thûác vaâ thöng tin luön luön ài túái nhûäng
núi coá nhu cêìu cao nhêët vaâ raâo caãn ñt nhêët.
Thûá taám, sûå saáng taåo, àöíi múái thûúâng xuyïn laâ àöång lûåc chuã
yïëu nhêët thuác àêíy sûå phaát triïín. Cöng nghïå àöíi múái rêët nhanh,
voâng àúâi cöng nghïå ruát ngùæn; quaá trònh tûâ luác ra àúâi, phaát triïín röìi
tiïu vong cuãa möåt lônh vûåc saãn xuêët, hay möåt cöng nghïå chó mêëy
nùm, thêåm chñ mêëy thaáng. Caác doanh nghiïåp muöën truå àûúåc vaâ
phaát triïín thò phaãi luön àöíi múái cöng nghïå vaâ saãn phêím. Saáng taåo
laâ linh höìn cuãa sûå àöíi múái. Trûúác àêy ngûúâi ta hay choån nhûäng cöng
nghïå àaä chñn muöìi, coân bêy giúâ thò phaãi tòm choån caác cöng nghïå múái
naãy sinh; caái chñn muöìi laâ caái sùæp sûãa tiïu vong.
Trong nïìn kinh tïë tri thûác coá nhiïìu àiïìu tûúãng nhû nghõch lyá:
Trûúác hïët, cuãa caãi laâm ra laâ dûåa chuã yïëu vaâo caái chûa biïët; caái àaä
biïët khöng coân giaá trõ nûäa; tòm ra caái chûa biïët àoá laâ taåo ra giaá trõ.
Thûá hai: möi trûúâng àïí tòm ra caái chûa biïët laâ maång thöng tin.
Maång thöng tin, thûåc tïë aão... gúåi ra caác yá tûúãng múái, nhûäng giaãi
phaáp múái àaáp ûáng caác nhu cêìu múái. Thûá ba laâ khi phaát hiïån ra caái
chûa biïët thò cuäng tûác laâ loaåi trûâ caái àaä biïët. Caái cuä mêët ài thay thïë
bùçng caái múái; nïìn kinh tïë, xaä höåi luön àöíi múái, caái múái caâng ngaây
caâng nhiïìu. Àoá laâ àùåc trûng cuãa sûå phaát triïín, sûå tiïën hoaá cuãa xaä
höåi sùæp túái, phaát triïín tûâ caái múái chûá khöng phaãi tûâ söë lûúång lúán
dêìn lïn. Thûá tû laâ saãn phêím giaá trõ sûã duång caâng cao thò giaá baán
caâng reã, thêåm chñ nhiïìu phêìn mïìm cú baãn àûúåc cho khöng, (àïí röìi
sau àoá nêng cao hún möåt ñt thò baán rêët àùæt); saãn phêím caâng nhiïìu
ngûúâi duâng thò giaá trõ sûã duång caâng cao. Hiïån nay vaâng baåc hiïëm
thò quñ, song úã thúâi àaåi thöng tin caái àûúåc duâng nhiïìu nhêët laâ caái coá
giaá trõ cao. Vñ duå maáy Fax, nïëu coá ñt thò khöng coá taác duång nhûng
khi coá àïën haâng nghòn maáy àïí liïn laåc vúái nhau thò luác àoá múái coá giaá
trõ. Maång cuäng vêåy, coá nhiïìu ngûúâi vaâo cuâng sûã duång thò luác êëy noá
múái coá giaá trõ.
Thûá chñn, nïìn kinh tïë tri thûác laâ nïìn kinh tïë toaân cêìu hoaá. Thõ
trûúâng vaâ saãn phêím mang tñnh toaân cêìu, möåt saãn phêím saãn xuêët úã
bêët kyâ núi naâo cuäng coá thïí nhanh choáng coá mùåt khùæp núi trïn thïë
giúái; rêët ñt saãn phêím do möåt nûúác laâm ra, maâ phêìn lúán laâ kïët quaã
- 29. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 28
cuãa sûå têåp húåp caác phêìn viïåc àûúåc thûåc hiïån tûâ nhiïìu núi trïn thïë
giúái, kïët quaã cuãa cöng ty aão, xñ nghiïåp aão, laâm viïåc tûâ xa... Quaá
trònh toaân cêìu hoaá cuäng laâ quaá trònh chuyïín sang nïìn kinh tïë tri
thûác, toaân cêìu hoaá vaâ kinh tïë tri thûác thuác àêíy nhau, gùæn quyïån vúái
nhau, laâ hai anh em sinh àöi cuãa cuöåc caách maång khoa hoåc cöng
nghïå hiïån àaåi. Toaân cêìu hoaá möåt mùåt taåo thuêån lúåi cho sûå phaát
triïín nhanh kinh tïë tri thûác úã caác nûúác, nhûng àöìng thúâi cuäng àùåt
nhiïìu thaách thûác ruãi ro. Cho túái nay thò khoaãng caách giaâu ngheâo
àang tùng nhanh, do chïnh lïåch nhiïìu vïì tri thûác, nïëu ruát ngùæn
àûúåc khoaãng caách vïì tri thûác thò seä thu heåp àûúåc khoaãng caách giaâu
ngheâo.
Thûá mûúâi, laâ sûå thaách thûác àöëi vúái vùn hoaá. Trong nïìn kinh tïë
tri thûác - xaä höåi thöng tin, vùn hoaá coá àiïìu kiïån phaát triïín nhanh vaâ
vùn hoaá laâ àöång lûåc thuác àêíy sûå phaát triïín kinh tïë xaä höåi. Do thöng
tin, tri thûác buâng nöí, trònh àöå nïìn vùn hoaá nêng cao, nöåi dung vaâ
hònh thûác caác hoaåt àöång vùn hoaá phong phuá àa daång. Nhu cêìu
thûúãng thûác vùn hoaá cuãa ngûúâi dên lïn cao. Nhúâ caác phûúng tiïån
truyïìn thöng tûác thúâi, nhêët laâ internet, möåt saáng taác ra àúâi tûác thúâi
lan truyïìn àïën moåi núi trïn thïë giúái. Giao lûu vùn hoaá hïët sûác
thuêån lúåi, taåo àiïìu kiïån cho caác nïìn vùn hoaá coá thïí tiïëp thu caác tinh
hoa cuãa nhên loaåi àïí phaát triïín nïìn vùn hoaá cuãa mònh. Nhûng mùåt
khaác caác nïìn vùn hoaá àûáng trûúác nhûäng ruãi ro rêët lúán: bõ pha taåp,
dïî mêët baãn sùæc, dïî bõ caác saãn phêím vùn hoaá àöåc haåi têën cöng phaá
hoaåi, maâ rêët khoá ngùn chùån àûúåc. Nïìn vùn hoaá bõ pha taåp lai cùng
khöng coân laâ chñnh mònh nûäa thò seä suy thoaái, tiïu tan. Nhiïåm vuå
gòn giûä, phaát huy baãn sùæc vùn hoaá möîi dên töåc trúã nïn rêët nùång nïì.
Caái chñnh laâ phaãi giaáo duåc truyïìn thöëng, phaát huy caác giaá trõ truyïìn
thöëng, xêy dûång vaâ phaát triïín nïìn vùn hoaá tiïn tiïën àêåm àaâ baãn sùæc
dên töåc, coá àuã sûác maånh nöåi sinh.
III. NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ CÖNG CUÖÅC CÖNG NGHIÏÅP HOAÁ, HIÏÅN
ÀAÅI HOAÁ NÛÚÁC TA
1. Thúâi cú vaâ thaách thûác
Àaåi höåi Àaãng lêìn thûá VIII àaä quyïët àõnh phaãi àêíy maånh cöng
nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá àïí àïën khoaãng nùm 2020 nûúác ta vïì cú
baãn trúã thaânh nûúác cöng nghiïåp. Trong thúâi gian hai thêåp kyã êëy,
kinh tïë thïë giúái seä coá nhûäng biïën àöång to lúán khöng lûúâng trûúác
àûúåc, theo chiïìu hûúáng chuyïín maånh sang nïìn kinh tïë tri thûác, töëc
- 30. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 29
àöå tùng trûúãng kinh tïë rêët cao, khoaãng caách giûäa caác nûúác giaâu vaâ
vaâ caác nûúác ngheâo coá thïí seä coân tiïëp tuåc gia tùng. Àoá laâ thaách thûác
gay gùæt àöëi vúái caác nûúác àang phaát triïín noái chung, cuäng nhû àöëi
vúái nûúác ta. Nïëu khöng biïët têån duång cú höåi, nêng cao nùng lûåc nöåi
sinh, àöíi múái caách nghô, caách laâm, bùæt kõp tri thûác múái cuãa thúâi àaåi,
ài thùèng vaâo nhûäng ngaânh kinh tïë dûåa vaâo tri thûác vaâ cöng nghïå
cao, thûåc sûå ài tùæt àoán àêìu, thò seä tuåt hêåu rêët xa.
Chuáng ta khöng thïí rêåp khuön theo mö hònh cöng nghiïåp hoaá
maâ caác nûúác ài trûúác àaä ài. Cuäng khöng nïn hiïíu cöng nghiïåp hoaá
chuã yïëu laâ xêy dûång cöng nghiïåp, maâ phaãi hiïíu àêy laâ sûå chuyïín
nïìn kinh tïë tûâ tònh traång laåc hêåu, nùng suêët chêët lûúång hiïåu quaã
thêëp, dûåa vaâo phûúng phaáp saãn xuêët nöng nghiïåp, lao àöång thuã
cöng laâ chñnh sang nïìn kinh tïë coá nùng suêët, chêët lûúång, hiïåu quaã
cao, theo phûúng phaáp saãn xuêët cöng nghiïåp, dûåa vaâo tiïën böå khoa
hoåc vaâ cöng nghïå múái nhêët; vò vêåy cöng nghiïåp hoaá phaãi ài àöi vúái
hiïån àaåi hoaá. Nhû vêåy kinh tïë tri thûác laâ vêån höåi ngaân vaâng àïí ta
àêíy nhanh cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá.
Nûúác ta khöng thïí chêìn chûâ, boã lúä cú höåi lúán, maâ phaãi ài thùèng
vaâo nïìn kinh tïë tri thûác àïí ruát ngùæn khoaãng caách vúái caác nûúác; cho
nïn cöng nghiïåp hoaá úã nûúác ta phaãi àöìng thúâi thûåc hiïån hai nhiïåm
vuå cûåc kyâ lúán lao: chuyïín biïën tûâ kinh tïë nöng nghiïåp sang kinh tïë
cöng nghiïåp vaâ tûâ kinh tïë cöng nghiïåp sang kinh tïë tri thûác. Hai
nhiïåm vuå êëy phaãi thûåc hiïån àöìng thúâi, löìng gheáp vaâo nhau, höî trúå
nhau, böí sung cho nhau; àiïìu àoá coá nghôa laâ phaãi nùæm bùæt caác tri
thûác vaâ cöng nghïå múái nhêët cuãa thúâi àaåi àïí hiïån àaåi hoaá nöng
nghiïåp, nöng thön, àöìng thúâi phaát triïín nhanh caác ngaânh cöng
nghiïåp vaâ dõch vuå dûåa vaâo tri thûác, vaâo khoa hoåc vaâ cöng nghïå,
chuyïín dõch cú cêëu kinh tïë theo hûúáng tùng nhanh caác ngaânh kinh
tïë tri thûác. Khöng thïí chúâ cöng nghiïåp hoaá hoaân thaânh cú baãn röìi
múái chuyïín sang kinh tïë tri thûác nhû caác nûúác ài trûúác àaä phaãi traãi
qua. Àêy laâ lúåi thïë caác nûúác ài sau.
Àïí coá thïí laâm àûúåc viïåc àoá, cêìn phaãi coá àuã nùng lûåc trñ tuïå, coá
khaã nùng saáng taåo, nùæm bùæt vaâ laâm chuã caác tri thûác múái nhêët, vaâ
phaãi chuã àöång höåi nhêåp quöëc tïë, phaát huy lúåi thïë so saánh cuãa mònh.
Khoaãng caách giûäa caác nûúác giaâu vaâ ngheâo chñnh laâ khoaãng caách vïì
tri thûác. Àuöíi kõp caác nûúác chuã yïëu laâ bùçng caách ruát ngùæn khoaãng
caách vïì tri thûác.
- 31. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 30
2. Chiïën lûúåc phaát triïín cuãa ta laâ chiïën lûúåc dûåa vaâo tri thûác,
nöåi dung cöng nghiïåp hoaá nûúác ta laâ vêån duång caác yïëu töë cuãa kinh
tïë tri thûác
Nûúác ta hiïån nay, GDP bònh quên àêìu ngûúâi chó bùçng 1/12 bònh
quên cuãa thïë giúái, xïëp thûá 180 trong 210 nûúác, (nïëu theo PPP thò
thûá 164), thuöåc nhoám nhûäng nûúác ngheâo nhêët, khöng coá caách naâo àïí
àuöíi kõp caác nûúác vïì GDP, nhûng phaãi phêën àêëu àïí nêng cao nhanh
choáng trònh àöå tri thûác, tùng cûúâng nùng lûåc nöåi sinh vïì khoa hoåc
vaâ cöng nghïå, nùæm bùæt vaâ vêån duång coá hiïåu quaã caác thaânh tûåu khoa
hoåc, cöng nghïå múái nhêët àïí hoaân thaânh thùæng lúåi cöng nghiïåp hoaá,
hiïån àaåi hoaá, thûåc hiïån àûúåc muåc tiïu dên giaâu, nûúác maånh, xaä höåi
cöng bùçng, dên chuã, vùn minh.
Chuáng ta coá thïë maånh vïì tiïìm nùng con ngûúâi, chó söë phaát
triïín con ngûúâi (HDI) nûúác ta àûáng thûá 110 vaâ thuöåc nhoám nûúác
trung bònh cuãa thïë giúái. Thûåc tïë àaä chûáng minh ngûúâi Viïåt Nam
nùæm bùæt vaâ laâm chuã nhanh caác tri thûác múái vaâ caác cöng nghïå hiïån
àaåi. Nhiïìu ngaânh múái xêy dûång nhúâ sûã duång caác cöng nghïå múái, àaä
theo kõp trònh àöå caác nûúác trong khu vûåc (bûu chñnh viïîn thöng,
nùng lûúång, dêìu khñ, cêìu àûúâng....). Cho nïn chuáng ta cêìn thûåc hiïån
möåt chñnh saách phaát triïín bùçng vaâ dûåa vaâo con ngûúâi vaâ khoa hoåc
vaâ cöng nghïå, nhû Nghõ quyïët TÛ2 (khoaá 8) àaä chó ra. Chiïën lûúåc
phaát triïín àêët nûúác ta laâ chiïën lûúåc dûåa vaâo tri thûác vaâ thöng tin,
chiïën lûúåc ài tùæt, àoán àêìu vúái muäi nhoån laâ cöng nghïå thöng tin.
Vïì cöng nghïå thöng tin, ngaânh àang laâ àöång lûåc chuã yïëu thuác
àêíy phaát triïín nïìn kinh tïë tri thûác vaâ xaä höåi thöng tin, thò ngûúâi
Viïåt Nam coá nhiïìu khaã nùng. Nhûäng hoåc sinh Viïåt Nam thi tin hoåc
quöëc tïë àoaåt giaãi rêët cao, lûåc lûúång ngûúâi Viïåt Nam úã nûúác ngoaâi
laâm tin hoåc khaá àöng vaâ giûä nhiïìu võ trñ quan troång. Riïng taåi
thung luäng Silicon hiïån coá hún mûúâi nghòn ngûúâi laâm cöng nghïå
thöng tin. Viïåt Nam cêìn têåp trung phaát triïín cöng nghïå thöng tin
àïí thuác àêíy phaát triïín vaâ hiïån àaåi hoaá caác ngaânh, caác lônh vûåc saãn
xuêët dõch vuå, nêng cao hiïåu quaã töí chûác vaâ quaãn lyá, àöìng thúâi àïí
phaát triïín caác ngaânh cöng nghiïåp thöng tin laâ nhûäng ngaânh coá giaá
trõ gia tùng cao nhêët, nhûäng ngaânh truå cöåt trong xaä höåi tûúng lai.
Cöng nghïå thöng tin trúã thaânh ûu tiïn haâng àêìu trong chiïën lûúåc
phaát triïín nûúác ta.
- 32. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 31
Nïìn kinh tïë nûúác ta phaãi phaát triïín theo mö hònh hai töëc àöå:
möåt mùåt phaãi lo phaát triïín nöng nghiïåp, nêng cao nùng lûåc saãn
xuêët nhûäng ngaânh cöng nghiïåp cú baãn, lo giaãi quyïët nhûäng nhu cêìu
cú baãn vaâ bûác xuác cuãa ngûúâi dên; mùåt khaác àöìng thúâi phaãi phaát
triïín nhanh nhûäng ngaânh kinh tïë dûåa vaâo tri thûác vaâ cöng nghïå
cao, nhêët laâ cöng nghïå thöng tin àïí hiïån àaåi hoaá vaâ nêng cao nùng
lûåc caånh tranh cuãa nïìn kinh tïë, taåo ngaânh nghïì múái, viïåc laâm múái,
àaåt töëc àöå tùng trûúãng cao, höåi nhêåp coá hiïåu quaã vúái nïìn kinh tïë thïë
giúái. Khöng thïí laâm àöìng loaåt, daân haâng ngang cuâng tiïën.
Trong nhiïìu lônh vûåc cuãa nïìn kinh tïë chuáng ta coân sûã duång caác
cöng nghïå truyïìn thöëng nhûng àûúåc caãi tiïën bùçng caác tri thûác múái
àïí taåo nhiïìu viïåc laâm, têån duång lao àöång, àêët àai taâi nguyïn, àêíy
maånh cöng nghiïåp hoaá nöng nghiïåp vaâ nöng thön, xoaá àoái giaãm
ngheâo.
Trong khi àoá phaãi daânh lûåc lûúång thñch àaáng phaát triïín caác
ngaânh kinh tïë sûã duång tri thûác vaâ cöng nghïå tiïn tiïn nhêët. Àaä àêìu
tû xêy dûång múái laâ phaãi sûã duång cöng nghïå tiïn tiïën nhêët. Phaãi
nhanh choáng xêy dûång cú súã haå têìng cöng nghïå thöng tin, hònh
thaânh maång xa löå thöng tin quöëc gia, ûáng duång cöng nghïå thöng tin
röång raäi trong têët caã caác lônh vûåc, phaát triïín cöng nghiïåp thöng tin,
nhêët laâ cöng nghiïåp phêìn mïìm, nhû thïë seä thuác àêíy phaát triïín
nhanh têët caã caác lônh vûåc, dõch chuyïín nhanh cú cêëu kinh tïë, nêng
cao töëc àöå tùng trûúãng, hiïåu quaã vaâ chêët lûúång nïìn kinh tïë. Phaát
triïín caác ngaânh cöng nghiïåp sinh hoåc (caác ngaânh nöng nghiïåp cöng
nghïå cao, cöng nghiïåp dûúåc phêím, cöng nghiïåp möi trûúâng), caác
ngaânh vêåt liïåu múái v.v.. Sûã duång caác cöng nghïå cao àïí phaát triïín
möåt söë ngaânh cöng nghiïåp then chöët: chïë taåo maáy (sûã duång CAD,
CAM, tûå àöång hoaá),... Caác ngaânh xêy dûång, giao thöng, nùng lûúång
phaãi sûã duång cöng nghïå tiïn tiïën nhêët vaâ àaãm baão hiïåu quaã àêìu tû
cao nhêët.
Trong tûâng ngaânh, tûâng lônh vûåc kinh tïë cuäng cêìn choån nhûäng
khêu, nhûäng àún võ ài trûúác, ài thùèng vaâo cöng nghïå múái nhêët àïí
thuác àêíy sûå àöíi múái cuãa toaân ngaânh, toaân lônh vûåc, àaä àêìu tû múái laâ
phaãi sûã duång cöng nghïå múái nhêët.
Coá thïí phêën àêëu àïí sau möåt thêåp kyã (àïën khoaãng 2010) nûúác ta
xêy dûång àûúåc maång xa löå thöng tin quöëc gia, kïët nöëi vúái têët caã caác
trûúâng hoåc, caác cú quan, caác xñ nghiïåp vaâ phêìn lúán caác höå gia àònh,
- 33. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 32
ngaânh cöng nghiïåp thöng tin trúã thaânh möåt ngaânh cöng nghiïåp
chñnh, caác ngaânh cöng nghiïåp, dõch vuå tri thûác coá bûúác phaát triïín
maånh, thò àoá laâ bûúác tiïën quan troång vaâo nïìn kinh tïë tri thûác.
Ta àaä chuã trûúng höåi nhêåp vaâo nïìn kinh tïë thïë giúái, chuã trûúng
phaát triïín kinh tïë thõ trûúâng àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa laâ rêët
àuáng, nhû vêåy phaãi nêng cao nùng lûåc caånh tranh cuãa nïìn kinh tïë,
trïn cú súã phaát huy nùng lûåc nöåi sinh vïì khoa hoåc cöng nghïå cuãa
Viïåt Nam, bùæt kõp vaâ laâm chuã cöng nghïå hiïån àaåi, ài nhanh ài tùæt
vaâo kinh tïë tri thûác. Khöng coá àuã tri thûác, khöng coá khaã nùng vêån
duång nhûäng cöng nghïå múái nhêët thò khöng thïí caånh tranh àûúåc, höåi
nhêåp chó bõ thua thiïåt vaâ dïî seä trúã thaânh baäi thaãi cöng nghïå cuãa caác
nûúác khaác. Ta phaãi têån duång cú súã vêåt chêët hiïån coá, têån duång lao
àöång, nhûng àaä àêìu tû múái thò phaãi duâng cöng nghïå múái, tiïn tiïën
nhêët; sûã duång cú súã vêåt chêët hiïån coá cuäng phaãi vúái tri thûác múái, àïën
luác roä raâng laâ khöng coá hiïåu quaã nûäa thò phaãi chuyïín sang laâm viïåc
khaác hoùåc boã ài. Khöng thïí choån "cöng nghïå trung gian"; viïåc phaát
triïín mña àûúâng, xi mùng khöng hiïåu quaã nhû vûâa qua àaä cho ta
baâi hoåc.
Nhiïìu nûúác àaä coá sùén möåt cú súã vêåt chêët lúán, bêy giúâ boã ài thò
rêët tiïëc. Song nhiïìu nûúác cuäng àaä boã hùèn, khöng thûúng tiïëc. Nûúác
ta cú súã vêåt chêët khöng àaáng kïí, khöng coá gò àïí luyïën tiïëc. Nïn ài
thùèng vaâo cöng nghïå múái, qui mö nhoã, vöën àêìu tû khöng nhiïìu; àaä
àêìu tû múái laâ phaãi cöng nghïå múái.
3. Giaãi phaáp chuã yïëu cho möåt chiïën lûúåc kinh tïë dûåa vaâo tri
thûác
Thûá nhêët, phaãi àöíi múái cú chïë quaãn lyá, phaát huy moåi khaã nùng
saáng taåo cuãa ngûúâi dên, taåo àiïìu kiïån cho moåi ngûúâi dên, moåi thaânh
phêìn kinh tïë phaát huy hïët khaã nùng cuãa mònh àoáng goáp vaâo phaát
triïín saãn xuêët.
Nhaâ nûúác quaãn lyá bùçng luêåt phaáp, bùçng cú chïë chñnh saách, taåo
möi trûúâng thuêån lúåi cho sûå caånh tranh laânh maånh; chùm lo phuác
lúåi xaä höåi, giaáo duåc, khoa hoåc... maâ khöng nïn can thiïåp vaâo saãn
xuêët kinh doanh; àïí cho möîi doanh nghiïåp, möîi ngûúâi dên phaát huy
hïët quyïìn chuã àöång saáng taåo cuãa mònh.
Vai troâ cuãa caác doanh nghiïåp thuöåc moåi thaânh phêìn kinh tïë coá
yá nghôa quyïët àõnh àöëi vúái phaát triïín khoa hoåc vaâ cöng nghïå, hûúáng
- 34. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 33
túái nïìn kinh tïë tri thûác. Phaãi taåo möi trûúâng caånh tranh bònh àùèng,
chöëng àöåc quyïìn. Phaát huy töëi àa quyïìn chuã àöång saáng taåo cuãa caác
doanh nghiïåp. Hiïån nay trong kinh tïë nhaâ nûúác chïë àöå traách nhiïåm
khöng roä, mêët maát thua löî khöng ai chõu traách nhiïåm. Nïëu giao
traách nhiïåm cho möåt cöng ty tûå boã vöën ra xêy dûång röìi khai thaác àïí
thu höìi laåi vöën thò tònh hònh seä khaác hùèn, khöng hiïåu quaã thò hoå
khöng laâm.
Phaãi thûåc sûå giaãi phoáng moåi lûåc lûúång saãn xuêët, phaát huy moåi
thaânh phêìn kinh tïë nhû caác nghõ quyïët cuãa Àaãng àaä àïì ra. Hiïån
nay coân nhiïìu vûúáng mùæc luáng tuáng trong chñnh saách, maâ chuã yïëu
laâ do nhêån thûác vïì möëi quan hïå giûäa cú chïë thõ trûúâng vaâ sûå quaãn lyá
cuãa nhaâ nûúác theo àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa chûa àûúåc saáng toã.
Nhiïåm vuå trung têm hiïån nay laâ phaát triïín lûåc lûúång saãn xuêët; phaãi
xêy dûång vaâ phaát triïín quan hïå saãn xuêët sao cho thuác àêíy phaát
triïín lûåc lûúång saãn xuêët. Moåi ngûúâi ai coá khaã nùng goáp phêìn vaâo sûå
phaát triïín saãn xuêët thò phaãi àûúåc khuyïën khñch, phaãi thûåc sûå
khuyïën khñch moåi ngûúâi laâm giaâu; nhaâ nûúác coá chñnh saách àiïìu tiïët
thu nhêåp, chùm lo phuác lúåi xaä höåi, taåo cöng bùçng xaä höåi, baão vïå
quyïìn lúåi nhûäng ngûúâi yïëu thïë.
Thûá hai, laâ chùm lo phaát triïín nguöìn nhên lûåc, nêng cao dên
trñ, àaâo taåo nhên taâi. Trong nhûäng nùm túái phaãi tùng maånh àêìu tû
àïí phaát triïín giaáo duåc vaâ phaãi tiïën haânh möåt cuöåc caãi caách giaáo duåc
múái. Àêy laâ yïëu töë quyïët àõnh nhêët thuác àêíy nûúác ta ài nhanh vaâo
kinh tïë tri thûác. Phaãi xêy dûång nhûäng thïë hïå ngûúâi Viïåt Nam coá
baãn lônh, coá lyá tûúãng, coá khaã nùng saáng taåo, laâm chuã àûúåc tri thûác
hiïån àaåi, quyïët têm àûa nûúác ta lïn trònh àöå phaát triïín saánh kõp
caác nûúác. Khoaãng caách vúái caác nûúác phaát triïín chuã yïëu laâ khoaãng
caách vïì tri thûác. Ta coá thïí ruát ngùæn àûúåc bùçng xêy dûång vaâ phaát
triïín maånh nïìn giaáo duåc tiïn tiïën phuâ húåp xu thïë phaát triïín cuãa
thúâi àaåi. Trong möåt thúâi gian ngùæn (khoaãng 5 nùm) phaãi phöí cêåp
giaáo duåc trung hoåc cú súã trong toaân quöëc, phöí cêåp trung hoåc phöí
thöng trong caác thaânh thõ, khu cöng nghiïåp vaâ vuâng àöìng bùçng
àöng dên, tùng nhanh àaâo taåo àöåi nguä caán böå khoa hoåc kyä thuêåt vaâ
cöng nhên laânh nghïì, àöåi nguä caán böå quaãn lyá, caác doanh gia. Múã
röång quan hïå húåp taác giaáo duåc àaâo taåo vaâ khoa hoåc cöng nghïå vúái
nûúác ngoaâi; tuyïín choån àûa ài àaâo taåo úã caác nûúác tiïn tiïën söë lûúång
lúán caán böå khoa hoåc kyä thuêåt thuöåc caác lônh vûåc ûu tiïn chiïën lûúåc.