ครูฐาปกรณ์ กระแจะจันทร์ สื่อประกอบการเรียนการสอน เรื่อง ประโยคความซ้อน ครูปฏิบัติการสอนกลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย โรงเรียนเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทร์ กาญจนบุรี

1. สื่ อประกอบการเรี ยนการสอน
เรื่ อง
ประโยคความซ้อน
จัดทาโดย คุณครู ฐาปกรณ์ กระแจะจันทร์
ครู ปฏิบติการสอนกลุ่มสาระการเรี ยนรู ้ภาษาไทย
ั
โรงเรี ยนเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรี นคริ นทร์ กาญจนบุรี

2. ประโยคความซ้ อน (สังกรประโยค) คือประโยคที่ประกอบด้วยประโยค
หลักและประโยคย่อย (มุขยประโยค) มารวมเป็ นประโยคเดียวกัน โดยมีประ
พันธสรรพนาม (ผู, ที่, ซึ่ง, อัน) ประพันธวิเศษณ์ หรื อบุพบทเป็ นบทเชื่อม
้
(อนุประโยค)
-ประโยคหลัก (มุขยประโยค) คือ ประโยคที่เป็ นใจความสาคัญที่
ต้องการสื่ อสาร
-ประโยคย่อย (อนุประโยค) คือ ประโยคที่ทาหน้าที่ขยายความ
ประโยคหลักให้สมบูรณ์ยงขึ้น
ิ่

3. ตัวอย่าง
ประโยคความซ้ อน ประโยคหลัก ประโยคย่ อย ตัวเชื่อม
(มุขยประโยค) (อนุประโยค)
ฉันรักเพื่อนที่มีนิสย
ั ฉันรักเพื่อน ที่มีนิสยเรียบร้ อย
ั ที่
เรียบร้ อย (แทนคาว่า"เพื่อน")
พ่อแม่ทางานหนักเพื่อ พ่อแม่ทางานหนัก ลูกจะมีอนาคตสดใส เพื่อ
ลูกจะมีอนาคตสดใส (ทางานหนักเพื่ออะไร) (ขยายวิเศษณ์"หนัก")
เขาบอกให้ เขาบอก ฉันลุกขึ ้นยืนทันที ให้
ฉันลุกขึ ้นยืนทันที (ขยายกริยา"บอก"
บอกว่าอย่างไร)

4. ่
-ประโยคย่อย (อนุประโยค) ที่ซอนอยูน้ ีอาจทาหน้าที่เป็ นประธาน บทขยายประธาน
้
กรรม หรื อบทขยายกรรมของประโยคหลัก (มุขยประโยค)
อนุประโยคแบ่ งออกเป็ น ๓ อย่ าง คือ
๓.๑ นามานุประโยค หมายถึง ประโยคย่อยทาหน้าที่เป็ นประธานหรื อกรรมของประโยค
เช่น
ประโยคความซ้ อน ประโยคหลัก ประโยคย่ อย ตัวเชื่อม
(มุขยประโยค) (นามานุประโยค)
นายกรัฐมนตรี พดว่าู นายกรัฐมนตรี พด
ู เยาวชนไทยต้องมี ว่า
เยาวชนไทยต้องมีความ ความซื่อสัตย์สุจริ ต
ซื่อสัตย์สุจริ ต (เป็ นกรรม)
พี่สาวทาให้นองชายเลิกเล่น พี่สาว
้ ให้นองชายเลิกเล่น
้ ให้
เกม เกม

5. ๓.๒ คุณานุประโยค หมายถึง อนุประโยคทีทาหน้ าทีเ่ หมือนคาวิเศษณ์ เพือขยายนาม
่ ่
หรือสรรพนามให้ ได้ ความชัดเจนยิงขึนทาหน้ าทีเ่ ช่ นเดียวกับวิเศษ คุณานุประโยคมัก
่ ้
จะใช้ ประพันธสรรพนาม(ที่ ซึ่ง อัน ว่ า ผู้) เป็ นตัวเชื่อม เช่ น
ประโยคความซ้ อน ประโยคหลัก ประโยคย่ อย ตัวเชื่อม
(มุขยประโยค) (คุณานุประโยค)
บ้ านสวยที่อยูบนภูเขา
่ บ้ านสวยเป็ นของนักร้ อง ที่อยูบนภูเขา
่ ที่
นันเป็ นของนักร้ องชื่อดัง
้ ชื่อดัง (บ้ านอยูบนภูเขา)
่
ครูทกคนไม่ชอบนักเรียน
ุ ครูทกคนไม่ชอบ
ุ ที่แต่งตัวไม่สภาพ
ุ ที่
ที่แต่งตัวไม่สภาพ
ุ นักเรียน เรียบร้ อย
เรียบร้ อย
คนซึงไปรับรางวัลเป็ น
่ คนเป็ นน้ องสาวของ ซึงไปรับรางวัล
่ ซึง
่
น้ องสาวของฉันเอง ฉันเอง (คนไปรับรางวัล)

6. ๓.๓ วิเศษณานุประโยค คือ อนุประโยคที่ทาหน้าที่ขยายกริ ยาหรื อวิเศษณ์
เรี ยกว่า วิเศษณานุประโยค โดยสังเกตจากสันธาน เมื่อ จน เพราะ ราวกับ ระหว่างที่ฯลฯ
เช่น
ประโยคความซ้ อน ประโยคหลัก ประโยคย่ อย ตัวเชื่อม
(มุขยประโยค) (วิเศษณานุประโยค)
นักเรียนถูกลงโทษไม่ให้ นักเรียนถูกลงโทษ ไม่ให้ ออกนอกบริเวณ -
ออกนอกบริเวณ โรงเรียน
โรงเรียน
หล่อนไปทางานตังแต่ หล่อนไปทางาน
้ ตังแต่ฟ้าเพิ่งจะสาง ๆ ตังแต่
้ ้
ฟ้ าเพิ่งจะสาง ๆ เท่านันเอง
้
เท่านันเอง
้
ข้ อสังเกต ประโยคความซ้อนลักษณะนี้ ประโยคผลจะมาก่อนประโยคเหตุ

7. ข้ อสังเกต ประโยคความซ้อน
-ถ้ามีอนุประโยคทาหน้าที่เป็ นนาม
่
หรื อมีคา "ว่า" อยูในประโยค
เรี ยกว่า นามานุประโยค
- ถ้าอนุประโยคมีคาว่า "ที่" "ซึ่ ง"
่
"อัน" อยูหน้าประโยค
เรี ยกว่า คุณานุประโยค
- ถ้าอนุประโยคมีคาว่า "เมื่อ"
่ ่
"เพราะ" "แม้วา" อยูหน้าประโยค
เรี ยกว่า วิเศษณานุประโยค

8. คาถามท้ายบท

9. ๑.ข้อใดคือความหมายของ มุขยประโยค ที่ถูกต้อง?
ก. ประโยคที่เป็ นใจความสาคัญที่ตองการสื่ อสาร
้
ข. ประโยคที่ทาหน้าที่ขยายความประโยคหลักให้สมบูรณ์ยงขึ้น
ิ่
ค. ประโยคย่อยทาหน้าที่เป็ นประธานหรื อกรรมของประโยค
ง. อนุประโยคที่ทาหน้าที่ขยายกริ ยาหรื อวิเศษณ์
๒.ประโยคความซ้อนเรี ยกเป็ นชื่อในภาษาบาลีสันสกฤต ในข้อใด ?
ก. เอกรรถประโยค
ข. อเนกรรถประโยค
ค. สังกรสังโยค
ง. มุขยประโยค

10. ๓.ประโยคใดเป็ นประโยคความซ้อน?
ก. เด็ก ๆ กาลังช่วยกันทางานในห้อง
ข. สุเทพร้องเพลงเพราะกว่าสมบัติ
ค. ตารวจที่สอบปากคาแดงเป็ นพ่อสุเทพ
ง. น้ าไหลบ่าเข้าท่วมบ้านเรื อนราษฎรจังหวัดเชียงใหม่
๔.ประโยคความซ้อนมีกี่ชนิด?
ก. ๑ ชนิด
ข. ๒ ชนิด
ค. ๓ ชนิด
ง. ๔ ชนิด

11. ๕.“เด็กอ้วนที่เดินริ มถนนคนนั้นเป็ นดาราภาพยนตร์ ” จัดเป็ นประโยคความ
ซ้อนชนิดใด?
ก. นามานุประโยค
ข. คุณานุประโยค
ค. วิเศษณานุประโยค
ง. มุขยประโยค
๖.ประโยคในข้อใดเป็ นประโยคความซ้อนชนิดวิเศษณานุประโยค?
ก. ต้นไม้ลมเพราะคนแอบตัด
้
ข. เพราะฝนตกเขาจึงมาสอบไม่ทน ั
ค. แมวที่มีนยน์ตาสี ฟ้าจับจิ้งจกเก่งมาก
ั
ง. ฉันเห็นเขาเมื่อเขาชูคบเพลิงขึ้น

12. ๗.“เขาพูดเช่ นนี้ เป็ นการส่ อนิสัยชัว”ประโยคนี้ จัดเป็ นประโยคความ
่
ซ้อนชนิดใด ?
ก. นามานุประโยค
ข. คุณานุประโยค
ค. วิเศษณานุประโยค
ง. อนุประโยค
๘.“เขาดีจนฉันเกรงใจ”จัดเป็ นประโยคในข้อใด?
ก. นามานุประโยค
ข. คุณานุประโยค
ค. วิเศษณานุประโยค
ง. อนุประโยค

13. ่
๙.“ อาหารสาหรับนักเรียนเล่นละครมีอยูในห้อง”จัดเป็ นประโยคความซ้อน
ชนิดนามานุประโยค เพราะข้อสังเกตข้อใด ?
ก.มีคาเชื่อม สาหรับ
ข. มีคากริ ยา ๒ คาคือ เล่นละคร และ มีอยู่
ค. มีมุขยประโยค นักเรี ยนเล่นละคร ทาหน้าที่ขยายประธาน คือ อาหาร
ง. มี อนุประโยค นักเรี ยนเล่นละคร ทาหน้าที่ขยายประธาน คือ อาหาร
๑๐.ข้อสังเกตของประโยคความซ้อนชนิดคุณานุประโยค คือข้อใด ?
ก. มี ที่ ซึ่ง อัน นาหน้าคานามและคาสรรพนาม
ข. มี ที่ ซึ่ง อัน ตามหลังคานามและคาสรรพนาม
ค. มี ที่ ซึ่ง อัน นาหน้าคากริ ยาและคาวิเศษณ์
ง. มี ที่ ซึ่ง อัน ตามหลังคากริ ยาและคาวิเศษณ์

14. เฉลย

15. ๑. ก
๒. ค
๓. ค
๔. ค
๕. ค

16. ๖. ง
๗. ก
๘. ก
๙. ง
๑O. ข