พลังงานความร้อน
- 1. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
อุณหภูมิ (Temperature)
อุณหภูมิ คือ ระดับของความรอนที่สะสมอยูในวัตถุ และเครื่องมือที่ใชวัดอุณภูมิที่นิยมใชกันมากคือ
เทอรมอมิเตอร โดยใชวัดระดับความรอน หรืออุณหภูมิของสิ่งตางๆ โดยใชหลักการขยายตัวของของเหลวเมื่อ
ไดรับความรอน ของเหลวที่บรรจุคือปรอท แบงตามลักษณะการใชได 2 ประเภท
1. เทอรมอมิเตอรแบบธรรมดา ที่ใชกันทั่วไปนั้นทําดวยหลอดแกวยาว ปลายทั้งสองขางปด ปลาย
หลอดขางหนึ่งพองออกเปนกระเปาะสําหรับบรรจุปรอท หรือแอลกอฮอล บนหลอดแกวมีขีดมาตราสวนสําหรับ
บอกอุณหภูมิ เมื่อตองการวัดสิ่งใดให จุมกระเปาะอยูในสิ่งนั้น หรือสัมผัสกับสิ่งที่จะวัดใหมากที่สุดและดานเทอร
มอมิเตอรตองตั้งตรง เมื่อระดับปรอทหรือระดับของเหลวในหลอดแกวคงที่ จึงอานคาอุณหภูมิ
เทอรมอมิเตอรแบบธรรมดา
2. เทอรมอมิเตอรแบบวัดไข มี 2 แบบ คือ
2.1 แบบดิจิตอล จะแสดงอุณหภูมิออกมาเปนตัวเลข
เทอรมอมิเตอรวัดไขแบบดิจิตอล
2.2 แบบบรรจุปรอท จะมีลักษณะคลายเทอรมอมิเตอรแบบธรรมดา แตการแบงชวงอุณหภูมิจะอยู
ระหวาง 35 – 42 องศาเซลเซียส และมีขนาดสั้นกวา
พลังงานความรอน
1
2
- 2. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
เทอรมอมิเตอรวัดไขแบบบรรจุปรอท
หลักการใชเทอรมอมิเตอร
1. กระเปาะเทอรมอมิเตอรตองสัมผัสกับสิ่งที่จะวัด
2. ขณะอานคาอุณหภูมิ เทอรมอมิ เตอรตองตั้งตรง และสายตาตองใหอยูในระดับเดียวกับของเหลวใน
เทอรมอมิเตอร และของเหลวตองคงที่
3. ระวังไมใหกระเปาะเทอรมอมิเตอรกระทบกับของแข็ง
4. เมื่อใชเทอรมอมิเตอรเสร็จแลว ทําความสะอาดใหแหง และเก็บเขากลอง
5. ในการวัดอุณหภูมิไมควรใชเทอรมอมิเตอรวัดอุณหภูมิที่แตกตางกันมากในระยะเวลาที่ตอเนื่องกัน
ของเหลวที่นิยมใชบรรจุในเทอรมอมิเตอร คือ ปรอท และแอลกอฮอล
เทอรมอมิเตอรที่ใชปรอท
1. ขยายตัวทันทีเมื่ออุณหภูมิเปลี่ยนแปลง ทําใหอานอุณหภูมิไดละเอียด
ขอดี
2. เปนตัวนําความรอนที่ดี
3. ทึบแสงและสะทอนแสงไดดี
4. ไมเกาะผิวหลอดแกว ทําใหเคลื่อนที่ขึ้นลงไดสะดวก ไมมีการติดคางหรือขาดตอน
5. เปลี่ยนสถานะเปนไอยาก
1. จะแข็งตัว ถาใชในบริเวณที่หนาวมากๆ ซึ่งปรอทมีจุดหลอมเหลวที่ -39 องศา และมีจุดเดือด
ที่ 357 องศา
ขอเสีย
2. ปรอทเปนสารพิษ
เทอรมอมิเตอรที่ใชแอลกอฮอล
1. สามารถใชในบริเวณที่มีอุณหภูมิต่ํามากๆ ได เพราะมีจุดหลอมเหลวที่ -895 องศา และมีจุด
เดือดที่ 117.7 องศา
ขอดี
2. ขยายตัวไดดีกวาปรอท 6 เทา
3. ราคาถูกกวา
3
ขอเสีย
- 3. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
- ใชในบริเวณที่ที่รอนมากไมได เพราะแอลกอฮอลจะเดือดที่อุณหภูมิต่ํากวาปรอท
หนวยวัดอุณหภูมิ
เทอรมอมิเตอรที่ใชวัดอุณหภูมิโดยทั่วไป มีอยูหลายหนวย ดังนี้
ชนิด อุณหภูมิที่อานได จุดเดือด จุดเยือกแข็ง จํานวนชอง
องศาเซลเซียส ๐
100C 0 100 ชอง
องศาฟาเรนไฮต ๐
212F 32 100 ชอง
องศาโรเมอร ๐
80R 0 180 ชอง
องศาเคลวิน K 373 237 80 ชอง
องศาที่ทําขึ้นใหม X B M -
จุดเดือด (Boiling Point) คือ จุดที่อุณหภูมิของน้ํากําลังเดือดเปลี่ยนสถานะกลายเปนไอหรือจุดที่
อุณหภูมิของไอน้ํากําลังเปลี่ยนสถานะกลายเปนน้ําที่ความดันระดับน้ําทะเล
จุดเยือกแข็ง (Freezing Point) คือ จุดที่อุณหภูมิของน้ําแข็งกําลังเปลี่ยนสถานะกลายเปนน้ําหรือจุดที่
อุณหภูมิของน้ํากําลังเปลี่ยนสถานะกลายเปนน้ําแข็งที่ความดันระดับน้ําทะเล
ความสัมพันธของอุณหภูมิในหนวยตางๆ
5
C
=
9
32F−
=
4
R
=
5
273K −
= ( )
M-B
M-X20
และ
5
C∆
=
9
F∆
=
4
R∆
=
5
K∆
เมื่อ C คือ อุณหภูมิของเทอรมอมิเตอรแบบองศาเซลเซียส
F คือ อุณหภูมิของเทอรมอมิเตอรแบบองศาฟาเรนไฮต
R คือ อุณหภูมิของเทอรมอมิเตอรแบบองศาโรเมอร
X คือ อุณหภูมิของเทอรมอมิเตอรแบบใหม
M คือ อุณหภูมิของจุดเยือกแข็งที่อานไดจากเทอรมอมิเตอรแบบใหม
B คือ อุณหภูมิของจุดเดือดที่อานไดจากเทอรมอมิเตอรแบบใหม
คือ ความแตกตางของอุณหภูมิจาก 2 แหลง
ความสัมพันธของความดันของอากาศกับความสูงและจุดเดือดของน้ํา
ความดันของอากาศจะลดลง 1 mm.Hg ที่ทุกๆ ความสูงจากระดับน้ําทะเล 11 เมตร
จุดเดือดของน้ําจะลดลง 1 องศา ที่ทุกๆ ความดันลดลง 27 mm.Hg
น้ําบริสุทธิ์จะเดือดที่อุณหภูมิ 100
ขอควรรู
๐
C ที่ความดันบรรยากาศ 760 mm.Hg
ตัวอยางที่ 1 เมื่อนําน้ําบริสุทธิ์ไปตมบนยอดเขาแหงหนึ่งพบวาน้ําจะเดือดที่อุณหภูมิ 95 ๐
จงหา ก. จุดเดือดของน้ําจะอานไดเทาใดในหนวยองศาเฟาเรนไฮต (
C
๐
F) โรเมอร (๐
4
R)
และเคลวิน (K)
- 4. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
ข. ความดันของอากาศบนยอดเขาแหงนี้มีคาเทากับกี่มิลลิเมตรของปรอท
ค. ยอดเขาแหงนี้อยูสูงจากระดับน้ําทะเลกี่เมตร
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
ตัวอยางที่ 2 ของเหลวชนิดหนึ่งมีอุณหภูมิ 30 ๐
C หากนําเทอรมอมิเตอรที่มีจุดเดือด 60 ๐
C และจุดเยือกแข็งที่
– 10 ๐
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
C ไปวัดจะอานคาไดกี่องศา
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
ตัวอยางที่ 3 คิมนําน้ําไปตมบนยอดเขาแหงหนึ่งซึ่งสูง 1,650 เมตร จากระดับน้ําทะเล อยากทราบวาน้ําจะเดือด
ที่อุณหภูมิเทาใด
5
- 8. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
เชน กาตมน้ํา น้ําตอนลางที่อยูใกลกับเตาไฟไดรับความรอนแลวขยายตัว จึงมีความหนาแนนนอย จะ
ลอยขึ้นตอนบน สวนที่เย็นซึ่งหนักกวาจะจมลงมาแทนที่ ทําใหเกิดการเคลื่อนที่ของน้ําเปนกระแสวนเวียนจนทั่ว
ทั้งกา น้ําจึงรอนทั่วถึงทั้งหมด
รูป แสดงการถายโอนความรอนโดยการพาความรอน
การนําความรูเรื่องการพาความรอนไปใชประโยชน
1. ชาวประมงใชประโยชนจากลมบกลมทะเล โดยการพาความรอน ทําใหเกิดกระแสลมในบริเวณตาง ๆ
ทั้งนี้เนื่องจากอุณหภูมิของอากาศในบริเวณ 2 แหงความแตกตางกันจึงทําใหอากาศเย็นเคลื่อนเขาไ ปแทนที่
อากาศรอน ตัวอยางเชน การเกิดลมบก ลมทะเล โดยลมบกและลมทะเลเกิดจากการพาความรอนของอากาศซึ่ง
ในเวลากลางวันพื้นดิน ดูดซับความรอนไดดีกวาพื้นน้ํา ทําใหมีอุณหภูมิสูงกวาพื้นน้ําอากาศเหนือพื้นดินมีความ
หนาแนนนอย จึงลอยตัวขึ้น อากาศเหนือพื้นน้ําที่เย็นกวาจะพัดเขามาแท นที่ เกิดการหมุนเวียนของอากาศ คือ
มีลมพัดจากทะเลเขาสูฝง เรียกวา ลมทะเล ซึ่งชาวประมงใชประโยชนในการนําเรือประมงที่ออกหาปลาในเวลา
กลางคืนกลับเขาฝง พอถึงเวลากลางคืนพื้นดินคายความรอนไ ดเร็วกวาพื้นน้ํา พื้นน้ําจึงมีอุณหภูมิสูงกวาพื้นดิน
ดังนั้นอากาศบริเวณเหนื อพื้นน้ําซึ่งมี ความหนาแนนนอยกวาจะลอยตัวสูงขึ้น อากาศที่เย็นกวาเหนือพื้นดินจะ
เมื่อน้ําไดรับความรอน น้ําดานลางมีอุณหภูมิสูงกวาน้ําดานบน น้ําที่รอนมี
ขอบหนาแนนนอยกวาน้ําเย็น น้ํารอนจึงลอยตัวขึ้นขางบน น้ําที่เย็นกวาจะจมลง
ขางลาง
9
- 9. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
เคลื่อนมาแทนที่เกิ ดเปนลมพัดจากพื้นดินออกสูทะเล เรียกวา ลมบก ซึ่งชาวประมงใชประโยชนในการนํา
เรือประมงออกหาปลาในเวลากลางคืน
2. ใชในการประดิษฐเครื่องใชไฟฟาตางๆ เชน กาตมน้ํารอน เครื่องทําน้ําอุน ตูเย็นเครื่องปรับอากาศ
2. การนําความรอน (conduction)
การนําความรอน คือ การถายโอนพลังงานความรอน โดยพลังงานความรอนทําใหโมเลกุลของของแข็ง
สั่นมากขึ้น จึงไปชนกับโมเลกุลที่อยูติดกั ทําใหโมเลกุลสั่นตอเนื่องกันไป ทําใหความรอนถายโอนไปดวย
รูป แสดงการถายโอนความรอนโดยการนําความรอน
การนําความรูเรื่องการนําความรอนไปใชประโยชน
1. ภาชนะที่ใชในการหุงตมเชน ตัวกระทะ หรือ หมอหุงตม ที่ตองการใหความรอนสงผานไปยังอาหารที่
ปรุงไดรวดเร็ว จะทําดวยโลหะ สเตนเลสหรืออลูมิเนียมแตสวนดามจับภาชนะหรือหูหิ้วจะเปนวัสดุประเภทไม
หรือ พลาสติก ซึ่งเปนฉนวนความรอน
2. ภาชนะที่ใชสําหรับเก็บอาหารที่ปรุงแลวต องเปนภาชนะที่เปนฉนวนความรอน เพื่อใหสามารถเก็บ
ความรอนไวไดนาน เชน พลาสติก แกว และโฟม เปนตน
3. ในฤดูหนาวควรจะสวมเสื้อผาหรือหมผาที่ หนาๆ ที่ทําดวยขนสัตว หรือสวมเสื้อหลายๆ ตัว อากาศที่
แทรกอยูระหวางขนสัตวและเสื้อผาแตละชั้น เปนตัวนําความรอนที่ไมดี ทําใหการถายโอนความรอนจากร างกาย
ออกสูภายนอกเปนไปไดยาก จึงทําใหรางกายอบอุนตลอดเวลา
4. พื้นของเตารี ดจะทําดวยโลหะ ที่จะนําความรอนไปสูผาที่ตองการรีด แตมือจับเตารีดจะทําดวย
พลาสติกซึ่งเปนฉนวนความรอน
5. ตัวกระติกน้ําแข็งนิยมทําดวยพลาสติก เพื่อปองกันความรอนจากภายนอกไมใหผานเขาไปภายใน
อาหารและเครื่องดื่มในกระติกจึงเย็นและสดอยูเสมอ
6. กลองบรรจุอาหารนิยมใชสไทโรโฟมซึ่งเปนฉนวนความรอน ชวยปองกันอาหารที่เก็บรักษาไมใหสูญ
เสียความรอนไปหรือปองกันไมใหความรอนจากภายนอกเขาไปขางในได กรณีที่ตองการเก็บรักษาอาหารใหเย็น
7. ที่รองอุปกรณปรุงอาหารภายในครัวจะทําดวยไมคอรก เพื่อปองกันไมใหพื้นโตะเสีย หาย เมื่อนํา
อุปกรณปรุงอาหารที่รอนๆ มาวางบนโตะ
8. ถุงมือที่จับภาชนะหุงตมอาหารจะมีชองหรือบริเวณที่ใชเก็บกักอากาศ เพื่อใหอากาศเปนตัวกันไมให
ความรอนไหลเขาสูมือ ขณะจับจาน กระทะ หรือภาชนะอื่นๆ ที่รอนอยู
10
- 10. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
9. ถาขอมือหรือขอเทาเกิดอาการเคล็ด ขัดยอก ใหใชของเย็นๆ ประคบตรงบริเวณที่เกิดอาการเพราะ
การกระทําดังกลาวเปนการนําความรอนออกจากบริเวณรางกายที่ไดรับบาดเจ็บ ซึ่งจะชวยลดการไหลเวียนของ
เลือด ไมใหเกิดอาการปวดบวมมากขึ้นได
3. การแผรังสี (radiation)
การแผรังสี คือ การถายโอนความรอนโดยไมใชตัวกลางใดๆ เชน ความรอนจากดวงอาทิตยมาถึงโลก
โดยไมตองผานตัวกลางใดๆ
รูป แสดงการถายโอนความรอนโดยการแผรังสี
การนําความรูเรื่องการแผรังสีความรอนไปใชประโยชน
1. การใชแผนอะลูมิเนียมฟอยด (aluminium foil) หออาหารเนื่องจากแผนอะลูมิเนียมฟอยดมีสีเงิน
และเปนมันซึ่งสมบัติในการแผรังสีความรอนไดชา จึงทําใหอาหารที่อยูภายในรอนอยูไดนานกวาปกติ
2. ภาชนะบรรจุน้ํารอนเชน กระติกน้ํารอน ควรจะมีสีออนๆ หรือเปนมันวาวเพราะจะสามารถเก็บความ
รอนไดดีกวาภาชนะที่มีสีดํา เนื่องจากวัตถุที่มีสีเขมจะแผ รังสีความรอนไดดีกวาวัตถุที่มีสีออน
ตารางแสดงความแตกตางระหวางการนําความรอนและการพาความรอน
การนําความรอน การพาความรอน
1. สวนใหญเกิดขึ้นในสารที่มีสถานะเปนของแข็ง 1. สวนใหญเกิดขึ้นในสารที่มีสถานะเปนของไหล,
(ของเหลวและแกส)
2. ความรอนสามารถไหลเวียนไปในทิศทางใดๆ ก็ได 2. ความรอนไหลขึ้นไปสูเบื้องบน
3. พลังงานความรอนจะสงผานโมเลกุลของสารที่มี
สถานะเปนของแข็ง โดยที่โมเลกุลของสารนั้นไม
เคลื่อนที่
3. ของไหล (ตัวกลางที่มีอุณหภูมิสูง) จะเคลื่อน ที่
อยางอิสระ และนําพลังงานติดตัวอนุภาคของ
ของไหลไปยังที่มีอุณหภูมิต่ํากวา
แบบฝกหัด
คําชี้แจง
.........................................1. การผิงไฟ
จงระบุวาสถานการณที่กําหนดให เปนการถายโอนความรอนแบบใด
.........................................2. การใชมือจับดามชอนที่จุมในน้ํารอน จะรูสึกรอน
.........................................3. การยืนอยูกลางแดด แลวจะรูสึกรอน
11
12
- 11. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
.........................................4. ชาวประมงออกเรือหาปลาในเวลากลางคืนโดยใชลมบก
.........................................5. การใชแผนอะลูมิเนียมฟอยดหออาหาร
.........................................6. พื้นของเตารีดจะทําดวยโลหะ เพื่อใหความรอนไปสูผาที่ตองการรีด
.........................................7. ภาชนะบรรจุน้ํารอนเชน กระติกน้ํารอน ควรจะมีสีออนๆ หรือเปนมันวาว
.........................................8. การเปดเครื่องปรับอากาศในวันที่มีอากาศรอน
.........................................9. กลองบรรจุอาหารนิยมทําจากสไทโรโฟม
.........................................10. ภาชนะที่ใชในการหุงตมเชน ตัวกระทะ หรือ หมอหุงตม ที่ตองการให
ความรอนสงผานไป ยังอาหารที่ปรุงไดรวดเร็ว จะทําดวยโลหะ สเตน
เลสหรืออะลูมิเนียม
การดูดกลืนความรอนของวัตถุ
วัตถุทุกชนิดสามารถดูดกลืนพลังงานรังสี การดูดกลืนพลังงานรังสีของวัตถุเรียกวา "การดูดกลืนความ
รอน" จากการคนพบของนักวิทยาศาสตรพบวา วัตถุที่มีผิวนอกสีดําทึบหรือสีเขม จะดูดกลืนความรอนไดดี วัตถุ
ที่มีผิวนอกสีขาวหรือสีออนจะดูดกลืน ความรอนไดไมดี ในทํานองตรงกันขาม วัตถุที่มีความรอนทุกชนิดสามารถ
คายความรอนไดเชนกัน โดยวัตถุที่มีผิวนอกสีดําจะคายความรอนไดดี และวัตถุที่มีผิวนอกขาวจะคายความรอน
ไดไมดี
ในชีวิตประจําวันใชประโยชนจากสมบัติของการดูดกลืนความรอนและการคายความรอนของวัตถุใน
การเลือกสีทาอุปกรณเครื่องใชตางๆ เชน ชุดนักดับเพลิงมีสีสวางและแวววาวเพื่อไมใหรับพลังงานความรอนมาก
เกินไป บานเรือนที่อยูอาศัยในเขตรอนนิยมทาดวยสีขาว เปนตน
ปจจัยทีมีผลตอการดูดกลืนแสง และการคายความรอน
1. วัตถุแตละชนิด มีความสามารถในการดูดกลืนพลังงานความรอนไดไมเทากัน
- วัตถุสีดําหรือสีเขมและไมเรียบ จะดูดกลืนความรอนไดมากและปลดปลอยรังสีความรอนไดดี
- วัตถุสีขาว เปนมันวาว และเรียบ จะดูดกลืนความรอน และปลดปลอยรังสีความรอนไดไมดี
- วัตถุที่ดูดความรอนไวมากจะแผรังสีความรอนที่มีความยาวของคลื่นแสงสีแดง ดังนั้นเราจึง
มองเห็นวัตถุที่รอนจัดเปนสีแดง
2. ในเวลากลางวันขณะที่เรายืนอยูกลางแดดจะพบวาสวนตางๆ ในรางกายจะมีความรอนไมเทากันโดย
พบวาผมของเราจะรอนมากที่สุด นอกจากนี้คนที่ใสเสื้อผาสีดําจะรูสึกรอนมากกวาคนที่ใสเสื้อผาสีขาวหรือสีออน
ประโยชนจากการดูดกลืนแสงและคายความรอนของวัตถุ
13
- 12. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
1. ทําตูอบพลังงานแสงอาทิตย
2. ทํากลองอบแหงพลังงานแสงอาทิตย
3. เครื่องกลั่นน้ําพลังงานแสงอาทิตย
4. การผลิตพลังงานไฟฟาจากแสงอาทิตย "เซลลสุริยะ" (solar cell)
5. การเลือกสีเสื้อผาสวมใสใหเหมาะกับสภาพของอากาศและฤดูกาล
6. เลือกทาสีภายในอาคารใหเหมาะสมกับสภาพแวดลอมของอุณหภูมิ
สมดุลความรอน
1. เมื่อนําวัตถุ 2 ชนิด (สถานเดียวกัน หรือตางสถานะก็ได ) ที่มีอุณหภูมิตางกันมาสัมผัสกันวัตถุที่มี
อุณหภูมิสูงในบริเวณเดียวกันจะเกิดการถายเทความรอนจากอุณหภูมิสูงไปยังอุณหภูมิต่ํา จนกระทั่งอุณหภูมิ
เทากัน ขณะนี้เรียกวา สมดุลความรอนและเรียกอุณหภูมิขณะนี้วา อุณหภูมิผสม จึงหยุดการถายเทความรอน
2. ในบางครั้งความรอนที่ใหหรือคายออกมา ไมเพียงพอในการเปลี่ยนสถานะจะทําใหอุณหภูมิสุดทาย
ของของผสม เปนอุณหภูมิขณะที่เปลี่ยนสถานะ เชน น้ําแข็งไมสามารถละลายน้ําแข็งหม ด จะทําใหอุณหภูมิสุด
ทายอยูที่ 0 ํC
การขยายตัวของวัตถุ
1. การขยายตัวของของแข็ง
วัตถุบางชนิด เมื่อไดรับความรอน จะทําใหวัตถุมีอุณหภูมิเพิ่มขึ้น สงผลใหพลังงานจลนเฉลี่ยของ
โมเลกุลมีคาเพิ่ม ทําใหโมเลกุลสั่นมากขึ้น จึงทําใหวัตถุขยายตัว การขยายตัวเปนสมบัติเฉพาะของวัตถุและวัตถุ
จะหดตัวเมื่อคายความรอนสวนที่รับเขาไปออกมา จากหลักการสามารถนําไปใชประโยชนดังนี้
1.1 การสรางตัวควบคุมอุณหภูมิ ใชควบคุมการทํางานของเครื่องใชไฟฟาตางๆ เชน เตารีดไฟฟา เมื่อมี
กระแส ไฟฟาผานแผนนําความรอน เตารีดจะมีความรอนและทําใหแผนโลหะ 2 ชนิด คือ เหล็กและทองเหลือง
14
- 13. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
ขยายตัวไมเทากันจนเกิดการบิดงอ วงจรไฟฟาขาดออกจากกัน เมื่ออุณหภูมิของเตารีดลดลง แผนโลหะทั้งสอง
ชนิดจะหดตัวกลับมาสัมผัสกันตามเดิม กระแสไฟฟาก็จะไหลผานไดอีก
1.2 การสรางสะพานหรือรางรถไฟ มักจะเวนระยะหางรอยตอของสะพานหรือรางรถไฟเล็ก
นอย เพื่อปองกันการขยายตัวของเหล็กเมื่ออากาศรอนจัด หรือเมื่อเกิดการเสียดสีกับลอรถจนทําใหเกิดความรอน
2. การขยายตัวของของเหลว
ของเหลวไดรับความรอนจะมีการขยายตัวเพิ่มปริมาตรขึ้นในกรณีของน้ําความสัมพันธระหวางปริมาตร
กับอุณหภูมิของน้ําเปนดังนี้
ถาทําใหน้ํารอนขึ้นจากจุดเยือกแข็ง 0 องศาเซลเซียส เปน 4 องศาเซลเซียส จะมีปริมาตรนอยลงแมวา
จะรอนขึ้น ณ อุณหภูมิสูงกวา 4 องศาเซลเซียสขึ้นไป น้ําจะแสดงลักษณะเหมือนกับของเหลวชนิดอื่น และจะ
ขยายตัวเมื่อรอนขึ้น
ของเหลวเมื่อไดรับความรอนจะเกิดการขยายตัว ดังนั้นการบรรจุของเหลวลงในขวด จะไมบรรจุจนเต็ม
ขวดตองเวนที่วางไวใหของเหลวสําหรับขยาย
3. การขยายตัวของแกส
เมื่ออุณหภูมิของแกสสูงขึ้น โมเลกุลจะเ คลื่อนที่เร็วมากขึ้น ทําใหระยะหางระหวางโมเลกุลเพิ่มมาก
ขึ้น ปริมาตรของแกสจึงขยายตัวเพิ่มขึ้น
15
- 14. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
3.1 การออกแบบบาน บานทรงไทยใหมีใตถุนสูง หนาจั่ว หลังคาสูงมาก และมีชองอากาศเพื่อให
อากาศรอนที่ลอยสูงขึ้นระบายออกมาจากบานไดดี ทําใหมีอากาศเย็นจากภายนอกเคลื่อนเขามาแทนที่
3.2 การสรางบอลลูน การเปาลมรอนเขาไปภายในบอลลูน ทําใหอากาศที่อยูภายในบอลลูนรอ นและ
ลอยสูงขึ้น เมื่อปริมาณมากจะทําใหบอลลูนสามารถลอยตัวได
การขยายตัวของวัตถุมี 3 รูปแบบดังนี้
1. การขยายตัวเชิงเสน จะขยายตัวไปตามแนวยาวของวัตถุ
2. การขยายตัวเชิงพื้นที่ จะขยายตัวทั้งทางกวางทางยาว
3. การขยายตัวเชิงปริมาตร จะขยายตัวทุกทิศทาง
16
- 15. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
หนวยที่ใชวัดปริมาณความรอนในระบบตางๆ
ระบบเมตริก ใชพลังงานความรอนในหนวยของ แคลอรี่ (Cal) หรือกิโลแคลอรี่ (Kcal)
ระบบเอสไอ ใชพลังงานความรอนในหนวยของ จูล (J) หรือกิโลจูล (KJ)
ระบบอังกฤษ ใชพลังงานความรอนในหนวยของ บีทียู (Btu)
1. เทอรมอมิเตอรอันหนึ่งมีจุดเยือกแข็งที่ – 10 องศา และมีจุดเดือดที่ 90 องศา จงหาที่อุณหภูมิ 20 องศา ของ
เทอรมอมิเตอรอันนี้จะมีคาเทากับกี่องศาเซลเซียส
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
2. ยอดเขาแหงหนึ่งสูง 1,485 เมตร ถาเมธานําน้ํานี้ขึ้นไปตมที่บนยอดเขา น้ําจะเดือดที่อุณหภูมิกี่องศา
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
- 16. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
3. นายอนุภัส กําลังตมน้ําในที่พักแรมซึ่งอยูบนยอดเขา ปรากฏวาน้ําเดือดที่ 85 องศาเซลเซียส อยากทราบวา
ยอดเขาแหงนี้สูงกี่เมตรจากระดับน้ําทะเล
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
4. ถาวัดความดันของอากาศบนยอดเขาแหงหนึ่งได 610 มิลลิเมตรปรอท อยากทราบวายอดเขานี้อยูสูงจาก
ระดับน้ําทะเลเทาใด และถาตมน้ําที่ยอดเขาแหงนี้น้ําจะเดือดที่อุณหภูมิเทาใด
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
5. นักเรียนนายรอยเอกตมน้ําบนยอดเขาแหงหนึ่ง ปรากฏวาน้ําเดือดที่อุณหภูมิ 95 องศาเซลเซียส จงหาวายอด
เขาอยูสูงจากระดับน้ําทะเลเทาใดและมีความกดอากาศกี่มิลลิเมตรปรอท
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
- 17. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
6. ความดันอากาศบนยอดเขาแหงหนึ่งมีคาเปน 630 มิลลิปรอท ยอดเขานี้สูงกวาระดับน้ําทะเลกี่เมตร
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
7. ที่ยอดเขาแหงนี้สูงจากระดับน้ําทะเล 616 m อยากทราบวาที่ความสูงนี้ ความดันอากาศมีคาเทาไร
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
8. ถาตึกสูง 330 เมตร ระดับความสูงนี้ จะทําใหบารอมิเตอรวัดความดันไดกี่มิลลิเมตรปรอท
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
- 18. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
9. ณ ยอดเขาแหงหนึ่ง จะพบวา น้ําเดือนที่ 95 ๐
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
C จงคํานวณหาความดันบรรยากาศและความสูงของยอดเขา
แหงนี้
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
10. ที่บริเวณความสูงจากระดับน้ําทะเล 1,485 เมตร น้ําจะมีจุดเดือดลดลงไปกี่องศาเซลเซียส
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
พลังงาน 1 แคลอรี่ คือ พลังงานความรอนที่ทําใหน้ํามวล 1 กรัม มีอุณหภูมิเพิ่มขึ้น 1 องศาเซลเซียส
โดย
1 cal = 4.2 J
- 19. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
1 g = 0.24 cal
1 Cal = 4.2J หรือ 1 Kcal = 4,200J
ตัวอยางที่ 1 อุณหภูมิที่สยามสแควรวัดได 27 องศาเซลเซียส จะมีคาเทาใดในหนวยระบบเอสไอ
วิธีทํา
= 27 + 273
จาก K = C + 273
= 300 เคลวิน
ตัวอยางที่ 2 ตอนเชาเดินทางจากอําเภอเมือง จังหวัดเลย อุณหภูมิ 5 องศาเซลเซียส ไปภูกระดึง เมื่อขึ้นถึงยอดภู
กระดึงอุณหภูมิของอากาศเปน 28.4 องศาฟาเรนไฮต ที่อําเภอเมือง และยอดภูกระดึงมีอุณหภูมิตางกันอยางไร
วิธีทํา
5 C ใหเปนฟาเรนไฮต โดยใชความสัมพันธ
เราเปลี่ยนอุณหภูมิใหอยูในหนวยเดียวกัน จึงจะเปรียบเทียบคาได สําหรับขอนี้เราเปลี่ยน
C/5 = (F - 32)/92
แทนคา 5/5 = (F-32)/9
F = 41
ดังนั้น อุณหภูมิที่อําเภอเมืองสูงกวาที่ภูกระดึง 41 - 28.4 = 12.6 F
ตัวอยางที่ 3 อุณหภูมิของรางกายมนุษย 98.6?F คิดเปนองศาเซลเซียส และเคลวิน ไดเทาไร
วิธีทํา
C/5 = (98.6 - 32)/9
แปลงเปนองศาเซลเซียส C/5 = (F - 32)/9
c = (66.6 )/9 X 5
= 37 ํC
แปลงเปนองศาเคลวิน = 37 + 273 K
= 310
ผลของพลังงานความรอนตอการเปลี่ยนแปลงของวัตถุ
พลังงานความรอน มีตอการเปลี่ยนแปลงของวัตถุ 2 รูปแบบ คือ ทําใหอุณหภูมิของวัตถุเพิ่มขึ้นหรือลดลงโดย
ไมเปลี่ยนสถานะและทําใหวัตถุเปลี่ยนสถานะ โดยอุณหภูมิไมเปลี่ยนแปลง
1. ทําใหอุณหภูมิของวัตถุเกิดการเปลี่ยนแปลง โดยไมเปลี่ยนสถานะ ถาวัตถุไดรับความรอนแลวอุณหภูมิ
สูงขึ้น ถาวัตถุคายความรอนแลวอุณหภูมิลดลง
โดย
- 20. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
เมื่อ Q = ปริมาณความรอนที่สารไดรับหรือคายออก มีหนวยเปนแคลอรี (cal) หรือกิโลแคลอรี
(kcal) หรือจูล (J)
m = มวลของสาร มีหนวยเปนกรัม (g) หรือกิโลกรัม (kg)
c = ความจุความรอนจําเพาะของสาร มีหนวยเปน (cal/g C) , (kcal/kg C) , (J/kg K)
= อุณหภูมิที่เพิ่มขึ้นหรือลดลงของสาร มีหนวยเปนองศาเซลเซียส (C) หรือ (K)
ความจุความรอนจําเพาะ (c) คือ ปริมาณความรอนที่พอดีที่ทําใหสารมวล 1 หนวย มีอุณหภูมิเพิ่มขึ้น
หรือลดลงจากเดิม 1 องศา
2. ทําใหวัตถุเปลี่ยนสถานะ โดยอุณหภูมิไมเปลี่ยนแปลง
- ถารับความรอน ของแข็ง -> ของเหลว -> แกส
- ถาคายความรอน แกส -> ของเหลว -> ของแข็ง
โดย เมื่อ t คงที่
Q = พลังงานความรอน (J)
m = มวลของสาร มีหนวยเปนกรัม (g) หรือกิโลกรัม (kg)
L = ความรอนแฝงจําเพาะ มีหนวยเปน cal/g หรือ J/kg
- ความรอนแฝงจําเพาะ (L) คือ พลังงานความรอนที่ทําใหวัตถุมวล 1 หนวย เปลี่ยนสถานะจน
หมดโดยอุณหภูมิไมเปลี่ยน
- ความรอนแฝงจําเพาะของน้ําแข็ง = 80 cal/g หมายความวา ในการทําน้ําแข็ง 1 กรัม
อุณหภูมิ 0 ํC กลายเปนน้ํา 1 กรัม ที่อุณหภูมิ 0 ํC จะตองใหความรอนแกน้ําแข็ง 80 cal หรือในการทําให
น้ํา 1 กรัม อุณหภูมิ 0 ํC กลายเปนน้ําแข็ง 1 กรัม อุณหภูมิ 0 ํC ตองคายน้ํารอน 80 cal
- ความรอนแฝงจําเพาะของการกลายเปนไอ = 540 cal/g หมายความวา ในการทําน้ํา 1 กรัม
อุณหภูมิ 100 ํC กลายเปนไอน้ํา 1 กรัม ที่อุณหภูมิ 100 ํC จะตองใหความรอนแกน้ํา 540 cal หรือในการทํา
ใหไอน้ํา 1 กรัม อุณหภูมิ 100 ํC กลายเปนน้ํา 100 กรัม อุณหภูมิ 100 ํC ตองคายน้ํารอน 540 cal
3. ถาวัตถุไดรับพลังงานความรอนอยางสม่ําเสมอ โดยมีการเปลี่ยนแปลงทั้งอุณหภูมิและเปลี่ยนสถานะอยาง
ตอเนื่องกันไป เชน น้ําแข็ง 0 ํC กลายเปนไอน้ํา 100 ํC
- 21. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
แผนภาพการเปลี่ยนแปลงของน้ําเมื่อไดรับความรอนหรือคายความรอน
คาคงที่ตาง ๆ ที่ควรจํา
ตัวอยางที่ 1 น้ําแข็งมวล 200 กรัม อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส ดูดพลังงานความรอนเทาใดเพื่อทําใหละลาย
กลายเปนน้ําหมดพอดี
วิธีทํา
= 200 x 80 = 16,000 cal
จาก Q_1 = mL
= 16 kcal
เพราะฉนั้น ตองใชพลังงานความรอน 16 kcal
ตัวอยางที่ 2 น้ําเดือด 300 กรัม อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส ถาตมจนน้ําระเหยหมดพอดี ตองใชพลังงานความ
รอนอีกเทาใด
วิธีทํา
= 300 x 540 = 162,000 cal
จาก Q_1 = mL
= 162 kcal
เพราะฉนั้น ตองใชพลังงานความรอน 162 kcal
ตัวอยางที่ 3 จะตองใชพลังงานความรอนเทาใดทําใหน้ําแข็ง 500 กรัม อุณหภูมิ 0 ํC มีอุณหภูมิเพิ่มขึ้น
เปน 0 ํC
- 22. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
วิธีทํา
= 500 x 80 = 40,000 cal
จาก Q_1 = mL
= 40 kcal
Q_2 = mc
= 500 x 1 x (60 - 0) = 30,000 cal
= 30 kcal
เพราะฉนั้น ตองใชพลังงานความรอนทั้งหมด Q_1 + Q_2 = 40 + 30 = 70 kcal
ตัวอยางที่ 4 มีน้ําในบิกเกอร 400 กรัม อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส นําไปตมใหเดือดจนระเหยเปนไอหมด
พอดี จงหาคาพลังงานความรอนที่ใชทั้งหมด
วิธีทํา จาก Q_1 = mc
= 400 x 1 x (100 - 30) = 28,000 cal
= 28 kcal
Q_2 = mL
= 400 x 540 = 216,000 cal
= 216 kcal
เพราะฉนั้น ตองใชพลังงานความรอนทั้งหมด Q_1 + Q_2 = 28 + 216 = 244 kcal
ตัวอยางที่ 5 น้ําแข็งกอนหนึ่งมวล 500 กรัม อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส วางไวจนละลายกลายเปนน้ําที่มี
อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส แลวใหความรอนตอจนระเหยเปนไอหมดพอดี จงหาคาพลังงานความรอนทั้งหมดที่กอน
น้ําแข็งใชในครั้งนี้
วิธีทํา
= 500 x 80 = 40,000 cal
จาก Q_1 = mL
- 23. เอกสารประกอบการสอน รายวิชาเสริมทักษะวิทยาศาสตร 2
= 40 kcal
Q_2 = mc
= 500 x (100 - 0) = 50,000 cal
= 50 kcal
Q_3 = mL
= 500 x 540 = 270,000 cal
= 270 kcal
เพราะฉนั้น ตองใชพลังงานความรอน
ทั้งหมด Q_1 + Q_2 + Q_3 = 40 + 50 + 270 = 360 kcal
ตัวอยางที่ 6 น้ําแข็งกอนหนึ่งมวล 500 กรัม อุณหภูมิ -4 องศาเซลเซียส วางไวจนละลายกลายเปนน้ําที่มี
อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส จงหาคาพลังงานความรอนทั้งหมดที่กอนน้ําแข็งใชในครั้งนี้
วิธีทํา
= 500 x 0.5 x (-1 - (-4)) = 750 cal
จาก Q_1 = mc t
= 0.75 kcal
Q_2 = mL
= 500 x 80 = 40,000 cal
= 40 kcal
Q_3 = mc
= 500 x (30 - 0) = 15,000 cal
= 15 kcal
เพราะฉนั้น ตองใชพลังงานความรอน
ทั้งหมด Q_1 + Q_2 + Q_3 = 1.5 + 40 + 15 = 55.75 kcal
ตัวอยางที่ 7 น้ํามวล 500 กรัม อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส เมื่อไดรับพลังงานความรอน 2 กิโล
แคลอรี จะทําใหน้ํามีอุณหภูมิเทาใด