In een dertigtal korte verhalen vertellen de woningbouwcorporaties MKW Platform binnen Aedes over hun trots: projecten en initiatieven die zij tot stand hebben gebracht. Multifunctionele centra, 24/7 zorg in een klein dorp, Kulturhus, woningbouw voor mensen met een beperking, energieneutrale woningen, duurzame woningbouw, woningen voor senioren en koopwoningen voor starters en nog veel meer.

1. Wij zijn

2. VOO RWOO RD
Wij zijn trots. Trots op wat
wij als corporatie voor elkaar krijgen in onze samenleving. Wij vroegen
u om ons te berichten over bijzondere projecten en initiatieven in uw
o
­ mgeving. U reageerde met veel mooie verhalen die wij presenteren in
deze themapublicatie.
De zon schijnt momenteel niet uitbundig over corporatieland. Wij moe-
ten tegenvallers incasseren door verkeerd uitgepakte beleggingsavontu-
ren, de overheid legt ons de huurtoeslag- en andere heffingen op en de
Europese regels over financiering maken het lastiger om in sociaal- en
maatschappelijk vastgoed te investeren. Maar dat alles brengt u niet van
de wijs, zo horen wij.
U bent praktisch ingesteld, blijkt uit uw verhalen. Als kleine- en middel- 3
grote corporatie staat u midden in uw omgeving, met beide benen op de
grond. Het werken aan de leefbaarheid in kleine kernen is uw kerntaak.
De lijnen tussen u en de belanghebbende partijen waarmee uw corpo-
ratie samenwerkt, zijn kort en effectief. Heeft u een vraag, dan pakt u de
telefoon en vraagt een collega om raad. Heeft u een idee, dan richt u
zich ook tot uw externe netwerk. Zo krijgt u veel voor elkaar, ook als er
tegenwind opsteekt.
Wij hopen dat u uit deze MKW themapublicatie 2012 veel energie uit
put om uw maatschappelijke taak in uw woonomgeving voor te zetten.
Hartelijk groet,
Marinus Kempe, voorzitter MKW-bestuur
Directeur-bestuurder De Kernen, Hedel

3. Verdunning, vergrijzing, krimp
We leven langer, Nederland wordt ouder, maar het platteland – voor een groot deel uw achterland -
verliest bewoners aan de stedelijke gebieden. De krimp bedreigt ook uw regio, zo horen wij van veel
collega’s. Hoe gaat u daarmee om?
Werkt u aan een woonvisie waarin u met andere corporaties en diverse belanghebbenden een plan
van aanpak opstelt? Verdunt u uw woningvoorraad en bouwt u minder huizen voor gezinnen en meer
levensloopbestendige woningen die, als het even kan niet alleen voor ouderen, maar ook voor
jongeren geschikt zijn? Wat doen uw collega’s?
Kijk op pagina’s 8, 14, 23, 24, 36, 45 en 47.

4. MK W- CORP OR ATI E S I N ' T L A ND
>> Woontij >> Patrimonium Urk
Wonen, werken en zorg midden in de buurt. Lunchroom de Scheiden zorg en wonen lastig?
Texelhoeve verleent zorg en is commercieel te exploiteren. Niet op Urk. Bovendien koopt een
huurder na vijf jaar zijn woning.
Heel eenvoudig geregeld.
6
>> AWM >> Beter Wonen
Brede school als opmaat naar duurzame renovatie Stop op maatschappelijk vastgoed.
woningvoorraad. Op naar woningen voor senioren en
starters in kleine kernen.

5. Investeer met een commerciële partij
Door lastenverzwaring en bezuinigingen staat het budget van de corporaties onder druk. Maar investeren in maatschappelijk vastgoed
kan wel. Als je verbinding zoekt met een commerciële partij. Woontij stond zo aan de basis van de Texelhoeve en meer, veel meer.
J
an van Andel van Woontij somt een flin- Het werken met gehandicapten gaat prima in zo’n
ke lijst initiatieven en projecten op die omgeving, merkt Van Andel. “Voor de onderne-
zijn kleine corporatie ondersteunt in de mer is het een invulling van mvo en een goede
kop van Noord-Holland en op Texel: een pr. Overdag heeft De Texelhoeve een maatschap-
wijksteunpunt in Julianadorp; een zorgcentrum pelijke functie en ’s avonds is er ruimte voor verga-
voor Indische ouderen in Den Helder; een campus deringen, feesten, enzovoorts.”
voor studenten op Texel. Woontij voert meer maatschappelijke projecten
En de Texelhoeve, een lunchlokaal waarin mensen uit, waarbij de sleutel tot succes ligt in samen-
met een verstandelijke beperking werken, wonen werking met ondernemende partijen. “Vooral de 7
en zorg ontvangen. De hoeve in het centrum van kleine ondernemer trekt er hard aan. Die is echt
Den Burg huisvest het kantoor van zorgorganisatie scherp op de centen.”
De Waerden en er is ruimte voor dagbesteding en
–opvang van hun cliënten. >> www.woontij.nl
>> www.texel-hoeve.nl
De Texelhoeve: de buurt ontmoet de
gehandicapten Laat de business aan de ondernemer
“In de directe omgeving wonen ruim 20 mensen Subsidie op de investering kwam van Europa,
met een verstandelijke beperking. Voorheen gin- p
­ rovincie, gemeente en een lokaal gemeen-
gen zij ’s morgens met busjes naar een sociale schapsfonds. “Er is geen subsidie op de exploitatie.
werkplaats; ze hadden nauwelijks contact met de De verhuur is kostendekkend. Vooral dankzij de sa-
veelal oudere buurtgenoten. Nu werken veel ge- menwerking met een commerciële ondernemer.
handicapten in de lunchroom en ontmoeten er de Die is veel beter in het uitvoeren van een goed
oudere buurtbewoners die voor een kopje koffie businessmodel dan een zorgorganisatie of een
en een hapje eten komen.” woningcorporatie.”

6. Actief in kleine kernen
Eengezinswoningen, levensloopbestendige woningen, een zorgcentrum en een
Kulturhus: Beter Wonen in IJsselmuiden was erg actief. Maar meer maatschappelijk
vastgoed zit er niet in. “Aan de vraag is voldaan.”
D
irecteur Tom de Wal: “Ik weet niet
wat er nog meer nodig is, behalve
een zwembad of sporthal, maar dat
doen wij niet. Er moet altijd een re- Foto’s: BWPHOTO-Herman IJssel i.o.v. Beter Wonen
latie met wonen zijn. Maar we zullen elke vraag
goed op de merites beoordelen.” bibliotheek, huisartsen, kinderopvang, apotheek,
De woningstichting gaat ‘terug naar de roots’: het muziekschool, cultureel werk en het centrum
8 bouwen van een goede woning in een goede voor Jeugd en Gezin.
omgeving. In de pen zitten grondgebonden een-
gezinswoningen en levensloopbestendige wo- ningmarkt in Zwolle, Kampen en omgeving is Wonen in Wilsum
ningen die inspelen op de vergrijzing die ook in samengevoegd. “Mensen kunnen nu in onze dor- Vijf eengezinswoningen die Te Woon worden
zijn regio speelt, zij het misschien wat minder dan pen gaan huren en andersom.” aangeboden. Plus appartementen voor senioren
in andere gebieden. “Daar richten we onze focus en starters. Ouderen én jongeren blijven in hun
op, samen met renovatie en verduurzaming van Levensloopbestendig Zalk eigen dorp: dat bevordert de leefbaarheid.
de bestaande woningen.” Vier levensloopbestendige woningen: de badka-
mer en hoofdslaapkamer op de begane grond. Maarlenhof IJsselmuiden
‘Houd volkshuisvesting in stand’ gelegen. Voor de landelijke sfeer zijn de wonin- Samen met Zorgcentrum IJsselheem bouwde
De Wal is trots op de Nederlandse volkshuisves- gen in de vorm van een boerenerf gebouwd. Het Beter Wonen 25 huurappartementen, 61 zorg- en
ting in de huursector. “Dat is goed geregeld en parkeerplein doet denken aan een mestopslag. verpleeghuisplaatsen, plaatsen voor dagverzor-
moeten we in stand houden.” De vraag naar een ging én een kinderdagverblijf.
huurwoning van Beter Wonen is toegenomen: Kulturhus Sonnenburgh
De banken zijn strenger met hypotheken en de Het Kulturhus Sonnenburgh is bijzonder: acht- >> www.bwij.nl
arbeidsmarkt is onzeker. Maar ook omdat de wo- tien huur -en achttien koopappartementen plus >> www.dewoningzoeker.nl

7. Brede school en duurzame renovatie
De gemeente Waterland verzocht woningstichting AWM om een brede school te ontwikkelen in de dorpskern Ilpendam (1.900
inwoners). Aantrekkelijk voor AWM dat nog geen maatschappelijk vastgoed in portefeuille had en zo wat afwisseling hierin kreeg.
“E
en brede school is een betrouw- de rol, zegt Manuel. “Een buurthuis van enkele
bare huurder en bovendien tonnen kan nog, maar een miljoeneninvestering
komt zo’n voorziening de leef- als deze kun je als kleine corporatie met 1.000
baarheid in het dorp ten goede”, woningen maar een keer doen. Anders loop je
zegt Ron Manuel van AWM. De gemeente gun- het risico niet meer in je woningen te kunnen
de AWM de opdracht en de rol van bouwheer investeren. Zoals duurzaamheid realiseren bij de
(en eigenaar) die het risico droeg. De gemeente renovatie van bestaande woningen.”
sluisde de investeringssubsidie van 75% direct
door naar de woningstichting die zo voor het 9
relatief kleine aandeel van 25% van de investe-
ring van in totaal 5,5 miljoen euro garant moest
staan. De moeilijke tijden die de bouwsector
De schoolkinderen beschilderen de eerste paal
momenteel kent pakte in de aanbesteding gun-
stig uit: het leverde een besparing van 15% in de Zeer energiezuinig schoolgebouw
aanneemsom op. Met onder andere een warmtekoude-installatie
bouwde AWM een zeer energiezuinig schoolge-
bouw voor de openbare en christelijke school
die voorzieningen delen maar hun eigen signa-
tuur behouden. De Grote Grutto biedt verder De duurzame brede school is zo de opmaat voor
onderdak aan de peuterspeelzaal, kinderopvang de duurzame renovatie van bestaande wonin-
en bso en de bibliotheek. gen. Ron Manuel is benieuwd naar hoe collega’s
dat aanpakken en welk resultaat ze daarbij halen.
De Grote Grutto is iets om trots op te zijn, maar
meer maatschappelijk vastgoed staat niet op >> www.awm.nl

8. Van klein naar groter of juist niet?
Wij staan als kleine en middelgrote corporaties met beide benen op de grond.
In ons dorp zijn de lijnen kort. We weten van aanpakken. “We doen het­
gewoon”, zegt u. Zo krijgen we veel voor elkaar. Maar niet alles.
Hoe dan verder? Een commerciële partij erbij betrekken? Een fusie met
een collega? Samenwerking in de bedrijfsvoering om de kosten te drukken?
U bekijkt alle opties.
Kijk op pagina’s 7, 14, 17 en 19.

9. Kopen na vijf jaar huren
‘Keep it short and simple’. Als registeraccountant kwam Johan Oosterhoff in de
boeken van corporaties regelmatig ingewikkelde constructies tegen om de verkoop
van huurwoningen te verantwoorden. “Een heleboel administratief gedoe”, stelt
Oosterhoff die als directeur van Patrimonium Urk geen zin had in die rompslomp.
Z
ijn huurders mogen na vijf jaar tegen over de waardevermeerdering bij de overdracht.
negentig procent van de dan gelden- Bovendien scheelt het verhuiskosten, de huur-
de taxatiewaarde hun woning kopen. ders kunnen blijven wonen. Oosterhoff is te-
Het voordeel: vanaf het begin kunnen vreden over deze regeling. “Ik houd het graag
de huurders hun keuken of badkamer al naar transparant en duidelijk.”
eigen smaak aanpassen en is er geen discussie 11
Slim scheiden en verbinden van
zorg en wonen
Patrimonium nam ook het voortouw bij de ont-
wikkeling van Het Ankerlicht, dat zorg en wo-
nen op een slimme manier scheidt én verbindt.
In totaal 41 nieuwe huurappartementen voor
senioren bij een bestaand zorgcentrum en aan-
leunwoningen bieden een breed assortiment
van seniorenhuisvesting: geheel zelfstandig wo- verpleeg- en zorgappartementen gaat altijd in
nen, wonen met thuiszorg, verzorgingshuiszorg, overleg met de zorginstelling. Zo kunnen echt-
psychogeriatrische verpleegzorg en somatische paren, van wie één bijvoorbeeld een verpleeg-
verpleegzorg. indicatie heeft, toch samen blijven wonen in het
appartement.”
“De zorginstellingen dragen nieuwe huurders
na indicatie aan, de woningtoewijzing van de >> www.patrimoniumurk.nl

10. MK W- CORP OR ATI E S I N ' T L A ND
>> Woningstichting Tubbergen
Krimp in de regio. Hoe los je dat op?
Zeventien Twentse corporaties
>> SallandWonen schreven een gezamenlijke visie.
Woningstichting neemt voortouw bij
infocentrum en Kulturhus.
Een maatschappelijk bestemmingsplan
zou van pas komen.
12
>> Goede Woning
De inwoners vroegen woningstichting
om hulp bij oprichting hospice dat voor
90% draait op vrijwilligers.

11. Hospice draait op vrijwillige inzet
van inwoners
Het meest trots is Jan van der Spek op de betrokken samenleving die het initiatief
nam voor hospice De Reggestroom, waar mensen met een ongeneeslijke aandoening
in de laatste maanden, weken of dagen van hun leven verblijven. In het hospice
werken 90 vrijwilligers.
D
e bijdrage van Goede Woning gaf garant voor de exploitatie en onderhoud. Het
de fondsenwerving door inwoners hospice betaalt huur op basis van de overblij-
van Rijssen-Holten, Enter, Wierden vende rentelast. Zo blijft die laag.
en omgeving het beslissende zetje. 13
De woningstichting nam een flink deel van de Directeur-bestuurder Van der Spek: “Als kleine geving. De inwoners en huisartsen gaven aan
investering voor haar rekening en staat 25 jaar corporatie zijn we sterk verankerd in onze om- dat een hospice zeer wenselijk was. Zo’n initiatief
steunen wij van harte.”
Hospice De Reggestroom heeft vier eenhe-
den met elk een slaapkamer voorzien van een
schuifwand naar de familiekamer, een volledig
toegankelijk badkamer, een kitchenette en ei-
gen terras. Voor alle bezoekers is er een grote
woonkamer met speelruimte voor de kinderen.
Daarnaast is er nog een stilteruimte ingericht,
waarin mensen zich kunnen terugtrekken.
>> www.dgwrijssen.nl
>> www.hospicedereggestroom.nl

12. Woonvisie van 17 Twentse corporaties
Twentse corporaties (verenigd in vereniging WoON: Wonen Oost-Nederland) lieten een demografisch onderzoek uitvoeren dat
de basis is voor hun gezamenlijke woonvisie. Harro Eppinga ondertekende deze blik in de toekomst namens Woningstichting
­Tubbergen. “De trend is helder: de bevolking gaat krimpen en vergrijzen.”
O
m Twente in zijn geheel aantrek- der bouwen, maar juist op behoefte bouwen. Zo
kelijk te houden kiezen de corpo- houden we de dorpen vitaal.”
raties voor krachtige steden en
een vitaal platteland. Dat klinkt Deuren open voor meer
wat wollig, weet Eppinga, maar ‘de keuze die ­samenwerking
erachter ligt is helder: op het platteland gaan we Naast de woonvisie werken de zeventien samen
14 niet uitbreiden, maar alleen bouwen voor de na- in ‘zonder dak’, dat niemand in Twente zonder
tuurlijke groei van het dorp’. De steden Hengelo, huis wil laten zitten. “Iemand uit Enschede moet
Almelo en Enschede zullen hun grondposities in Tubbergen een woning kunnen krijgen.”
moeten heroverwegen, want ook daar is geen De derde pijler onder WoON is de bouw van
massale vraag naar nieuwbouw. duurzame, energiezuinige huizen, waarvan ze
er circa vijftig van gaan bouwen, verdeeld over
Buffer om druk op te vangen de dorpen.
De woonvisie is geen discussie over aantallen en
percentages, maar een aanbod aan belangheb- Samen een woonvisie uitwerken, heeft de deu-
benden om mee te denken: gemeentes, zorg, om de druk op te vangen die een individuele ren geopend voor meer samenwerking. “Je raakt
welzijn en scholen. “Bijvoorbeeld: een school- corporatie kan ervaren. “Er is vaak discussie door intensief met elkaar in gesprek en iedereen
directeur in een klein dorp kan gebaat zijn bij het korte termijnresultaat dat de gemeente na- speelt open kaart. Je leert van elkaar en dat gaan
een uitbreidingswijk die meer inwoners met streeft versus de lange termijnidee van een wo- we verder uitbouwen.”
kinderen oplevert. Maar dat belang deelt niet ningcorporatie.”
iedereen.” Om het wonen aantrekkelijk te laten zijn, ‘moet >> www.wstubbergen.nl
De gezamenlijke woonvisie is ook een buffer elke woning raak zijn’. “We gaan niet per se min- >> www.woontwente.nl

13. Voortouw bij infocentrum en Kulturhus
Het informatiecentrum IJssel Den Nul laat de cultuurhistorie, de natuur en de rol van het water in de IJsseldelta zien. ­
Ed Penninks van SallandWonen zette de bouw ervan in gang. “De partijen zaten al langer aan tafel, maar ontbeerden de kennis
om te bouwen. Er kwamen genoeg subsidies vrij zodat onze lasten laag waren.”
M
aar SallandWonen draagt wel
het risico voor de lange termijn
en kijkt daarom scherp naar de
exploitatie. “We hebben al lan-
ger ervaring met de ontwikkeling en exploitatie
van twee Kulturhusen en een sport- en voorzie-
ningscentrum in de kleine kernen. Gebleken is 15
wel dat je goede afspraken met de gebruikers en
huurders moet maken om die voorziening ook
op langere termijn rendabel te houden.”
Prinses Margriet en meester Pieter van Vollenhove openden het infocentrum in de Duursche Waarden.
Huurders als vrijwilligers voor In IJssel den Nul werken tal van organisaties samen: Het Olster Erfgoed, Staatsbosbeheer, J.P. van de Bent­
infocentrum stichting (gehandicaptenzorg), Stichting Kulturhus Olst-Wijhe en de gemeente Olst-Wijhe.
In IJssel Den Nul verzorgen mensen met een
licht verstandelijke handicap voor een deel de
horeca en het centrum draait op vrijwilligers, ‘Ontwikkel een maatschappelijk “Om over de lengte van jaren zo’n voorziening
van wie een deel ook huurder bij de corporatie bestemmingsplan’ in stand te kunnen houden, zou je een soort
is. “We hebben gebouwd voor onze huurders “Door onze expertise voor bouw en onderhoud maatschappelijk bestemmingsplan moeten ont-
(de stichting voor de gehandicaptenzorg en in te zetten, tonen we onze toegevoegde waar- wikkelen. Daarover ben ik nu aan het denken.”
onze gewone huurders), zo maakten we voor de en werken we aan de leefbaarheid”, zegt Pen-
het ministerie aantoonbaar dat we voor onze ninks die weet dat het rendabel exploiteren van >> www.sallandwonen.nl
doelgroep aan het werk waren.” een infocentrum of Kulturhus kan tegenvallen. >> www.infocentrumijssel.nl

14. MK W- CORP OR ATI E S I N ' T L A ND
>> Woonpalet
Open huis in de wijk voor mensen
met een verstandelijke beperking.
De koffie staat klaar voor de buurt. >> De Groene Waarden
Mensen met een verstandelijke
beperking en gedragsstoornis
leven midden de woonwijk.
Ze horen er echt bij.
16
>> Woningstichting Brummen
De nummer 1 in klanttevredenheid legt
uit. Je hoeft echt niet voor Sinterklaas te
>> Woningstichting Nijkerk spelen. Maar wel je afspraken nakomen.
Woonruimte aan de rand van het stadshart voor
mensen die zorg nodig hebben.

15. ‘Ik heb nu eindelijk een eigen wc!’
Dat riep een van de bewoners van de Hanzeborg toen hij zijn appartement bekeek. “Van die woorden kreeg ik veel energie.
Daar doen we het uiteindelijk voor. Passende huisvesting voor mensen die er niet zelf in kunnen voorzien. Daar ben ik trots op.”
D
e Groene Waarden bouwde in een teur Yolanda Winkelhorst. De nieuwkomers zijn we het buurtgevoel gestimuleerd en dat heeft
renovatiewijk in Eefde een apparte- opgenomen door de buurt. “De andere wijkbe- geholpen om de cliënten van Hanzeborg te la-
mentengebouw voor Hanzeborg, woners nemen hen regelmatig ‘onder de arm’, ten integreren.”
een instelling voor mensen, van ze maken echt deel uit van de gemeenschap.”
jong tot oud, met een verstandelijke beperking De woningstichting nam de hele wijk onder Heffingen en regels dwingen
in combinatie met een gedragsstoornis. De zelf- handen: 29 naoorlogse woninkjes gingen plat tot fusie
standige woningen zijn, indien nodig, ook voor en ervoor in de plaats kwamen 56 woningen De Groene Waarden fuseert met Goed Wonen
andere huurders geschikt. in de vorm van huur – en seniorenwoningen, Twello in 2013 tot IJsseldal Wonen. “Voor een
“Deze mensen woonden op het terrein van de koophuizen voor starters en appartementen kleine corporatie met 900 woningen is met alle 17
instelling in veel te krappe huizen. Daar was voor Hanzeborg. heffingen en regels die ons opgelegd worden,
geen ruimte voor nieuwbouw, dus hebben we “Met festiviteiten tijdens de bouwperiode van de rek er financieel en organisatorisch uit. Het
de bewoners naar de wijk gehaald”, zegt direc- vijf jaar – het ging met kleine stappen - hebben gaat niet meer zelfstandig, dus gaan we samen
verder.”
Na de fusie wil de nieuwe corporatie een rol spe-
len in het groene hart van de Stedendriehoek
(de regio Zutphen, Apeldoorn en Deventer) en
Winkelhorst sluit niet uit dat met een volgende
partner de MKW-grens van 5.000 woningen
overstegen wordt. “Dat is echter toekomstmu-
ziek. Laten we eerst maar zorgen dat IJsseldal
Wonen op de kaart komt te staan.”
>> www.degroenewaarden.nl

16. Uitbreiding woonzorgzone op
loopafstand binnenstad
In Nijkerk nam de woningstichting verzor-
gingshuis Arkemheen en aanleunwoningen
in de aanpalende Beatrixflat over van een
kleine, plaatselijke bouwstichting.
D
irecteur Bertus Rakhorst is er trots
op dat Woningstichting Nijkerk op
een prima locatie op loopafstand Verkoop woningen nodig ren. “In bijvoorbeeld een gezondheidscentrum
18 van de binnenstad de al eerder vanwege heffingen zou je volgens de nieuwe regels onderscheid
ontwikkelde woonzorgzone (voor zelfstandig De extra heffingen die de overheid de corpo- moeten maken tussen sociaal en commercieel
wonen met dienstverlening) kan uitbreiden met raties oplegt en gaat opleggen zijn vervelend, vastgoed, zoals een apotheek. Die wil je in zo’n
wonen, verzorging en verpleging. maar niet onoverkomelijk, meent Rakhorst. Wel centrum toch graag erbij hebben. Een overwe-
nopen ze de woningstichting tot verkoop van ging is dan om het gebouw zo op te zetten dat
Flexibel in gebruik bestaande huurwoningen om investeringen je het juridisch en economisch kan splitsen.”
Het verzorgingshuis Arkemheen gaat in twee elders mogelijk te maken. “We bieden allerlei
gedeelten tegen de vlakte en herrijst in een acties, zoals de startersrenteregeling, aan om de Met meer partijen aan tafel is het beheer van
bouwstijl die veel flexibiliteit in het gebruik krijgt. verkoop te stimuleren. Het gaat niet eenvoudig, een gezondheidscentrum toch complexer dan
“Na de nieuwbouw van Arkemheen en reno- maar we hebben zo’n 75% van de 24 woningen als de woningstichting alleen aan zet is. “Dat is
vatie en ‘optopping’ (vier nieuwe appartemen- kunnen verkopen.” nu eenmaal de realiteit, daar kun je wel moeilijk
ten erbovenop) van de Beatrixflat kunnen 99 over doen, maar dat helpt je ook niet verder”,
senioren in een prachtig appartement (83) of Ontwikkelen met meer partners stelt Rakhorst nuchter vast.
groepswoning (tweemaal acht personen) wo- In Nijkerk heeft Rakhorst nog wat maatschappe-
nen. Hiermee dragen we weer fors bij aan onze lijk vastgoed in de pijplijn, maar door de vermin- >> www.wsnijkerk.nl
maatschappelijke opdracht in Nijkerk.” derde WSW-borging is dat wel lastiger te realise- >> www.startersrenteregeling.nl

17. Behandel bewoner zoals je zelf
behandeld wilt worden
De dienstverlening in Brummen is de beste van Nederland, zo vinden de huurders van de woningstichting. Zeker, ze zijn er trots
op, maar lopen er niet mee te koop. De tip moest komen van een collega uit ’s-Heerenberg.
S
inds 2008 voldoet de woningstichting Foto: Ton van Vliet, Terborg Mevrouw Geerling-Broijl is blij dat de onderhoudsmon-
aan het KWH-Huurlabel, draagt ze de teur van Woningstichting Brummen de batterijen in de
rookmelder vervangt. Dat doet hij ieder jaar, gewoon ser-
goedkeuring van het Kwaliteitscen-
vice. “Je wilt toch niet dat onze senioren op een huishoud-
trum Woningcorporaties Huursector. trapje gaan staan balanceren als midden in de nacht de
Na twee jaar in de top drie staan ze in Brummen batterijen leeg zijn en de rookmelder gaat piepen.”
nu bovenaan de lijst. “Iedere medewerker, ook 19
de aannemer en de onderhoudsmonteur, weet
dat klantvriendelijkheid voorop staat: je maakt ‘Niet veel extra voor hoeven doen’
in overleg met de huurder heldere afspraken en Een plaats in de top kwam niet helemaal uit de
komt die ook na”, zegt directeur Frans Visschedijk. lucht vallen, maar het verraste sommigen wel.
Een voorbeeld: “Als je weet dat je over een paar in vergelijking met de collega’s erg goed in het “Een collega-medewerker zei verbaasd: ‘We
jaar de kozijnen gaat vervangen, laat je dat zo afhandelen van klachten. “Dat is een van de hebben er helemaal niet veel extra voor hoe-
snel mogelijk weten aan de bewoners, zodat ze moeilijkste zaken. Je kunt niet iedereen overal ven doen.’ Dat toont voor mij aan dat wij het als
weten dat ze nog even moeten wachten met het gelijk in geven. Maar we hebben een medewer- vanzelfsprekend ervaren dat we onze klanten
kopen van nieuwe gordijnen.” ker die alle klachten oppakt en pas loslaat als vriendelijk behandelen. Daar ben ik trots op”, zegt
de bewoner tevreden is over de uitkomst. We Visschedijk bescheiden. Collega Arjan ter Bogt
Goed en vriendelijk nemen in een gesprek uitgebreid de tijd om de van Woningstichting Bergh tipte de redactie: “Ik
Goed en vriendelijk, die twee woorden sprin- bewoner ons standpunt uit te leggen. Dat wordt ga zelf een kijkje nemen in Brummen.”
gen eruit bij de beoordeling door de bewoners gewaardeerd.” De klant is koning, maar de wo-
die de dienstverlening door de verhuurder bo- ningstichting geen Sinterklaas, stelt Visschedijk. >> www.wstbrummen.nl
ven alles stellen. De woningstichting doet het “We hopen dat zo goed mogelijk uit te leggen.” >> www.kwh.nl

18. Heffingen, de aanslag van de overheid op uw portemonnee
De mislukte beleggingen van grote corporaties vangen we met zijn allen op. Dat is de
grondslag van de solidariteit die ons ook veel goeds heeft gebracht. Akkoord, die
heffing verwerken we wel in ons budget. Maar de huurtoeslagheffing komt er ook aan.
Of een rioolheffing die voortaan via uw corporatie loopt. Dit alles gaat ten koste
van mijn investeringsruimte, zegt u in koor. Hoe kunnen we woningen
blijven bouwen als onze portemonnee niet veilig is?
Kijk op pagina’s 17, 18 en 25.
Foto: Harrie Koelewijn

19. D E KOFFIE STAAT KL AAR VOOR DE BUURT
‘Open huis’ in de wijk
In Zeewolde klopte zorginstantie Philadelphia aan bij Woonpalet voor een nieuw
woonzorgcentrum voor mensen met een ­meervoudige beperking. Voor de corporatie
een mooi moment om haar portefeuille te verbreden.
“O
nze kerntaak is om wonin- manager vastgoed van Woonpalet, Rudi Hol.
gen aan te bieden aan men- Corporatie, zorginstelling, de buurt en vooral de Het woonzorgcentrum bestaat uit twee vleu-
sen die daar zelf niet voor bewoners zelf zijn blij met hun woningen. gels in twee bouwlagen gekoppeld door een
kunnen zorgen. Bovendien centrale entree met lift en trappenhuis. In het
zijn er in deze jonge gemeente niet veel zorg- Iedereen bracht expertise in geheel zijn er 29 cliënten verdeeld over vier
plaatsen dus uitbreiding was welkom”, zegt de Aan de Houtwal verrees een woonzorgcen- zorggroepen gehuisvest. Elke groep heeft een 21
trum waarin iedereen zijn stem kon laten ho- huiskamer met keuken, snoezelruimten en ove-
ren. De lijnen waren kort in Zeewolde, stelt rige voorzieningen.
Harry Luykx, vader van een van de bewoonsters.­ Op de begane grond wonen onder begeleiding
“Ik wilde meedenken. Niet alleen voor haar, maar de mensen die redelijk zelfredzaam zijn. Op de
voor alle bewoners. Gelukkig boden Woonpalet, verdieping die voorzien is van een tilliftsysteem,
Philadelphia en andere betrokken partijen mij hebben de bewoners permanente zorg nodig.
de kans dit te doen. Regelmatig kwamen we De vader die zijn dochter een prachtige woning
bij elkaar om onze ideeën over de realisatie aan zag betrekken hoopt dat het open gebouw een
Houtwal te bespreken. Dat was zinvol, want elke uitnodiging voor de buurt vormt om ‘eens een
partij keek vanuit zijn eigen expertise. Woon- kopje koffie te komen drinken’. Aan de Hout-
palet berekende bijvoorbeeld of het financieel wal staat het woonzorgcentrum niet los van de
haalbaar was, de architect bedacht een mooi en wijk, maar er juist middenin. De koffie wordt vers
functioneel gebouw, Philadelphia bekeek of de gezet.
nodige zorg goed geboden kon worden. En ik
Jos Knol geniet van zijn nieuwe woning
keek of het ook fijn wonen is.” >> www.woonpalet.net

20. MK W- CORP OR ATI E S I N ' T L A ND
>> Jutphaas Wonen
>> Woningbouwvereniging Reeuwijk Geen grote broek aantrekken,
Medisch centrum en dorpswinkel zijn speerpunten maar wel grootse dingen doen.
in leefbaar houden van kleine kernen. Het ombouwen van lege kantoren
tot starterswoningen bijvoorbeeld.
22
>> Goed Wonen Zederik
Huren of kopen. De keuze >> Rhenense Woningstichting
is aan de klant. En het werkt Grote inhaalslag om vergrijzing op te
prima, zegt het onafhankelijke vangen. Woningstichting doorbreekt
rapport. impasse bouwproces.

21. Inspelen op vergrijzing
Vergrijzing is ook in Rhenen een punt van zorg. De woningstichting maakte een inhaalslag en leverde 32 seniorenwoningen in het
plan ‘de Rank’, negen gelijkvloerse appartementen aan de Stationsweg en het zorgcentrum De Tollekamp op.
E
venals elders in het land moesten “Pas toen zorgverlener Charim, die zelf ook vast- Maar voor aangepaste huizen waarin senioren
zorgverleners en corporatie hier ook goed bezit, instapte werd het gesprek eenvou- ‘tot de laatste ademtocht’ kunnen wonen.
‘elkaars taal leren spreken’. Direc- diger en dat versnelde het bouwproces.”
teur Eep van Dijk van de Rhenense Niets dan lof voor dure tuin
Woningstichting: “De zorg kijkt, mede door de Het eigendom is gedeeld: de woningstichting De seniorenwoningen op De Rank kijken deels
politieke ongewisheid over budgetten, anders is eigenaar van de woningen, Charim bezit het uit op een grote tuin. “De gemeente was eige-
tegen vastgoed aan. Maar wij kunnen niet bou- zorgdeel op grond in erfpacht (dertig jaar). naar maar had er geen plan voor. Wij hebben
wen zonder de lange termijn in het oog te hou- de grond overgenomen en er een tuin van ge-
den. Wij moeten de risico’s beheersen, terwijl Scheiding wonen en zorg maakt. Een dure tuin op deze manier, dat klopt, 23
zorgverleners graag het vastgoedrisico bij de Van Dijk vraagt zich af hoe de overheid de plan- maar we krijgen er van de bewoners niets dan
corporatie leggen.” nen rondom het scheiden van zorg en wonen lof over.”
gaat uitvoeren. “Er liggen nog veel punten die
Bij De Tollekamp duurde het liefst zeventien jaar om een antwoord van het Rijk vragen.” Hij koos In zorgcentrum De Tollekamp zijn 34 extramu-
voordat de sleutel overhandigd kon worden. daarom bewust niet voor speciaal zorgvastgoed. rale huurwoningen, 25 intramurale woningen
voor mensen die zelfstandig wonen maar wel
regelmatig zorg nodig hebben en 50 woningen
voor mensen die verpleging behoeven, zoals
dementerende en mensen met een lichame-
lijke handicap. De Tollekamp huisvest verder een
tandarts, fysiotherapeut, ergotherapeut, kapper,
een winkel, restaurant en er is een multifunctio-
nele ruimte gerealiseerd.
>> www.rhenensewoningstichting.nl

22. Leefbaarheid in dorpen
Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft een schoolgebouw geheel ver(nieuw)bouwd
tot een medisch centrum voor huisartsen, apotheek, enkele therapeuten en ‘priklab’.
­
Voor nieuwe maatschappelijke projecten is wellicht geen ruimte meer.
E
en trotse Vincent van Luit stelt: “De zeker een half jaar extra, de rente is ongeveer genoeg alleen eengezinswoningen. We zullen
toenemende vergrijzing vraagt om een procent hoger en bovendien is hiermee seniorenwoningen gaan bouwen.”
een goede, bereikbare eerstelijnszorg. slechts twee derde van de investeringen gefi-
We zijn erg tevreden dat we dit me- nancierd. Verder is de looptijd voor de lening
disch centrum gerealiseerd hebben.” Het cen- vooralsnog maar tien jaar.”
trum is letterlijk het middelpunt van het woon-
zorggebied en een geweldige voorziening voor
24 Reeuwijk.
Leningen duurder door Brussel
Maar Van Luit weet dat de veranderde regel-
geving over staatssteun het erg moeilijk voor Zonder woningbouwvereniging
de woningbouwvereniging maakt om nog zo’n geen winkel
investering te doen. “Brussel ziet het medisch De vereniging heeft in Driebruggen een nieuwe
centrum als commercieel en dus als een niet- Voor nieuwe maatschappelijke projecten is het dorpswinkel gebouwd. Zonder de investering
DAEB-activiteit. Daarom worden de leningen beslag op het eigen vermogen groot, wellicht te van de woningbouwvereniging was de winkel
duur en borgstelling via het WSW onmogelijk.” groot in relatie met de andere plannen, meent in deze kleine dorpskern verleden tijd geweest.
Van Luit. Maar hij kijkt graag met een positieve Nu kunnen de inwoners gewoon te voet hun
Nu gaf de Bank Nederlandse Gemeenten wel blik vooruit. De focus ligt vanaf nu op de ver- dagelijks boodschappen blijven halen. “Zo zor-
een lening, maar dan ben je duurder uit, zegt nieuwing en verbetering en verduurzaming van gen we voor het behoud van prettig wonen in
directeur Van Luit. “Een ongeborgde financie- de bestaande woningen. “In onze omgeving zal leefbare kernen. Daar zijn we trots op.”
ringsaanvraag kost veel voorbereidingstijd en er de vergrijzing verdubbelen. Daarop moeten we
wordt erg veel informatie opgevraagd. Dat kost onze voorraad aanpassen, nu hebben we na- >> www.wbvreeuwijk.nl

23. VOORSPRONG OP KOOPRECHT HUURDER
Keuze uit huren of
kopen met zekerheid
“Het meest trots ben ik dat Goed Wonen Zederik een Te Woon-corporatie is”, zegt Kees
Braat. “Te Woon houdt in dat de (nieuwe) bewoner zelf kan kiezen of hij de woning
huurt of koopt. De korting op de koopprijs kan oplopen tot wel dertig procent.”
D
at klanten deze keuzevrijheid waar- Verkochte woningen verdwijnen De Patrijs voldoet aan de Woonkeur SKW cer-
deren, blijkt volgens Braat uit de niet uit de markt tificaten, dus de woningen zijn levensloopbe-
toekenning van het KWH-Huurla- Het argument dat huurwoningen uit de markt stendig en rolstoeltoegankelijk. Voldoen aan de 25
bel, het keurmerk van Kwaliteits- verdwijnen, weerlegt de directeur met de we- eisen van groenfinanciering, zijn energiezuinig
centrum Woningcorporaties Huursector. derzijdse verplichting tot terugkoop. “Bij terug- en duurzaam. “Een hoogtepunt”, meent Braat.
Goed Wonen Zederik uit Lexmond heeft veel koop kunnen we dan altijd bepalen of de wo-
gebouwd in alle prijsklassen en voor alle doel- ning in de verhuur gaat of weer verkocht wordt.”
groepen. De cijfers zijn indrukwekkend: de cor- Dat maakt de woning betaalbaar en geeft de ko- Mooi rapport van OpMaat
poratie voegde 200 nieuwbouwwoningen en per de zekerheid dat hij zijn woning altijd weer Goed Wonen Zederik heeft van Stichting Op-
appartementen aan de voorraad van 1.100 wo- van de hand kan doen. Maat, dat het label keurt, een prima rapport
ningen toe. Er zijn en komen nog ruim 50 wo- gekregen: uitstekende praktische uitvoering;
ningen in aanbouw. Het aanbod is ruim en de Patrijs, blikvanger in De Weide tevreden klanten en belanghouders; ruimste
corporatie probeert de woningmarkt op gang De corporatie heeft in Meerkerk de Patrijs neer- keuzevrijheid; kasstromen perfect op orde; elk
te houden: een huurder mag zijn woning kopen. gezet, een appartementengebouw met 48 project met opbrengst vorige gefinancierd.
“We hebben een voorsprong genomen op het wooneenheden met zes verschillende woning-
kooprecht van de huurder”, legt de directeur uit. typen. Alle woningen zijn via Te Woon in de aan-
“De vraag van de klant staat voorop: het systeem bieding gegaan: de helft is verkocht, de andere >> www.goedwonenzederik.nl
is neutraal qua doelgroep en eigendom.” helft verhuurd. >> www.opmaat.nl

24. Kantoren ombouwen tot
starterswoningen
Terwijl de grote broeders investeringen afzeggen en projecten stopzetten,
is Margaret Zeeman, directeur van Jutphaas Wonen in Nieuwegein er trots op dat haar
kleine corporatie gewoon door bouwt. “We hebben ons nooit groter voorgedaan dan we zijn en
we zijn nuchter met ons geld omgesprongen.”
N
uchterheid tekent de corporatie hoog gebouw aan de rand van een woonwijk, “We timmeren de aanbesteding niet van voor
ook in de manier waarop ze aan- Jutphaas Wonen bood 9 ton en kreeg de koop tot achter dicht. Dat kost onnodig veel tijd en,
bestedingen uitschrijft. In Nieuwe- rond voor dat bedrag. erger nog, ontzettend veel geld. Daarom streven
26 gein staat 26% van de kantoren “Het kantoor wordt niet omgetoverd tot loft- we een zo groot mogelijke transparantie na.”
leeg en een deel daarvan gaat Jutphaas Wonen achtige woningen, maar gewoon tot verticale
ombouwen tot starterswoningen. De belegger woningen met de slaapkamer boven en een Legolisering bouw
vroeg 1,9 miljoen voor een twee verdiepingen tuintje. Daar bleek de voorkeur van de poten- Zeeman liet zich inspireren door de zienswijze
tiële huurders naar uit te gaan.” Deze huurders over aanbestedingen van Hennes de Ridder,
heeft Jutphaas Wonen tevoren uitvoerig be- professor Methodisch en Integraal Ontwerpen
vraagd. “Wij hebben direct contact met onze aan TU Delft. “Hij spreekt over legolisering van de
klanten. Zo bouw je wat zij wensen, niet wat bouw. Met legoblokjes kun je alles heel flexibel
ons idee daarover is. Dat willen we niet voor hen bouwen. Waarom hanteer je dit principe dan
invullen.” niet in de echte stenen?”
Een retorische vraag, vindt Zeeman. “De aan-
Aanbesteding niet dichtgetimmerd nemers zijn niet gewend aan deze wijze van
De aannemers die deze verbouwing voor hun aanbesteden en dat vereist ook van hen anders
rekening willen nemen hebben een kort wen- denken en doen.”
senlijstje gekregen. Ze kunnen scoren op prijs,
duurzaamheid enzovoorts. De keuze is aan hen. >> www.jutphaas.nl

25. Scheiding zorg en wonen
Waar het kan wordt de zorg thuis verleend en niet in een instelling. Dat levert
een bezuiniging op. Maar ook vragen over de praktische uitvoering van
deze scheiding.
En dat juist op het moment dat u voor mensen die zorg behoeven
een ‘open’ huis in de wijk bouwt. Waar zij midden in de
samenleving kunnen leven en wonen.
Kijk op pagina’s 7, 8, 17, 18, 21, 23, 33, 38, 41, 43, 44 en 47
voor mooie projecten in zorg en wonen.

26. MK W- CORP OR ATI E S I N ' T L A ND
>> Wonion
>> Woningstichting Bergh Energieneutrale buurt als opmaat
Duurzaamheid zit in de genen van naar 2030. De corporatie wil dan
woningstichting. Het succes van onafhankelijk zijn van gas en
PassiefHuis wordt uitgebouwd. niet-groene stroom.
28
>> De Kernen >> Destion
Kleinschalige woonvoorzieningen
Leefbaarheid in kleine kernen.
in kleine kernen. De mensen met
Van multifunctionele centra tot
een beperking leven er gelukkig.
knusse huiskamer voor de buurt.
De hele familie is er blij mee.
Met jeu de boules voor de deur.

27. Trots op energieneutrale Bomenbuurt
In het Gelderse Ulft bouwde Wonion een energieneutrale buurt met 39 sociale
­huurwoningen. Een opmaat naar 2030. “Dan willen we als corporatie volledig
­energieneutraal zijn.”
“E
en energieneutrale buurt van
deze omvang is vrij uniek in Ne-
derland, helemaal binnen de so-
ciale huursector”, zegt directeur
Harrie Kuypers. “De woningen wekken zelf de
energie op voor de verwarming, de ventilatie en Volledig onafhankelijk zijn van gas en niet-­
het warme water.” groene elektriciteit in 2030 is het doel. “Dat is
Dat gebeurt met zonnepanelen en –collecto- ambitieus en daarvoor hebben we ook de over- 29
Mevrouw Ineke Tiek
ren. “Die leveren ook de extra energie voor ver- woont in een energieneutraal huis heid nodig. Maar die wees onlangs onze aan-
lichting en overige apparaten. Of het genoeg is, vraag voor een ‘solarpark’ af omdat ze, ik zeg het
hangt ook af van het gedrag van de bewoner. Kuypers schets het belang voor de toekomst. maar cru, vreesden te veel belastinginkomsten
Wat er aan stroom over is, vloeit op zonnige da- “De energieprijzen blijven waarschijnlijk stijgen. mis te lopen”, vertelt Kuypers.
gen terug in het elektriciteitsnet.” Deze zeer goed geïsoleerde woningen moeten De renovatie van de Vogelbuurt staat nu op de
de woonlasten voor onze bewoners betaalbaar rol. Van Lith: “We strippen 115 woningen tot het
houden en het milieu meer ontzien.” casco en bouwen ze op op tot het niveau van
het energielabel A en A+, zodat ze minimaal
Overheid aan zet vijftig jaar meekunnen.”
De Bomenbuurt is een van de eerste stappen Of de overheid nu wel of niet over de brug komt,
die Wonion heeft gezet. Vastgoedmanager Ro- het brengt ze in Ulft niet van de wijs. “Wij blijven
derik van Lith slaat de volgende mijlpalen: “In zoeken naar innovatieve oplossingen om onze
2014 moet onze nieuwbouw al energieneutraal doelen te realiseren.”
zijn. In 2017 willen we ons hele bezit op mini-
maal energielabel C brengen.” >> www.wonion.nl

28. Duurzaamheid zit in de genen van
Woningstichting Bergh
Arjan ter Bogt van Woningstichting Bergh is trots op de nieuwbouw aan de Steegseweg in Beek. Hier staan de eerste dertien
PassiefHuis-gecertificeerde nieuwbouwwoningen in de sociale huursector in Nederland: twee blokken van vier levensloopbesten-
dige woningen en vijf eengezinswoningen.
D
oor vernieuwing in de bouwketen Een PassiefHuis onderscheidt zich door de bijzondere
waren de woningen betaalbaar: combinatie van een zeer hoogwaardig en aangenaam
een bouwconsortium zorgde voor binnenklimaat en een zeer laag energieverbruik.
het hele proces van ontwerp tot en
30 met uitvoering. “De dorpsraad Beek - Loerbeek
was naast de gemeente en de woningstichting ‘Cradle tot cradle’
deelnemer in het selectieproces en had een Zoveel mogelijk duurzaam bouwen, uit zorg om
doorslaggevende stem in de keuze voor het onze aarde maar ook zodat de energielasten
bouwconsortium.” voor toekomstige huurders laag zijn; daar het
is de kleine corporatie (1.500 woningen) om te
Energierekening huurder echt lager doen.
“De woningen zijn zeer energiezuinig, zodat “Het succes van zeer energiezuinig bouwen, al
huurders – en de eerste resultaten bewijzen het dan niet in combinatie met PassiefHuis, zetten
- echt een lage energierekening hebben. We we voort in nieuwbouw in Zeddam, ’s-Heeren-
monitoren met behulp van een energiedisplay berg, Stokkum en Kilder, waarop we bovendien
via het internet drie jaar lang hoe bewoners het zonnepanelen aanbrengen. In Kilder voeren we
wonen in een PassiefHuis ervaren. De mensen ook het ‘cradle to cradle’-principe door.”
leren steeds beter hoe met energie om te gaan.
Ze kunnen hun ervaringen delen en wij leren >> www.wsbergh.nl
ervan voor toekomstige projecten.” >> www.passiefhuis.nl

29. Bouwen aan leefbaarheid
in kleine kernen
Destion bouwde een brede school in Nieuw Bergen en een ‘huiskamer’ voor de
­inwoners van het kerkdorpje Ven-Zelderheide. Meer maatschappelijk vastgoed is
onderweg. “Laat ons de exploitatie en het beheer maar doen, dat is ons vak.”
D
e belanghouders zien dat het be-
heer van de brede school bij de wo-
ningcorporatie in goede handen is. De Huuskamer in Ven-Zelderheide
Destion uit Gennep heeft inmiddels In het kerkdorpje Ven-Zelderheide kunnen 60-plus-
samen met de gemeente Mook en Middelaar het sers koffie drinken, een spelletje doen, televisie kij- 31
voortouw genomen voor de bouw van een vol- ken, een hapje eten en uiteraard bijkletsen in De
gende brede school met gymzaal in Molenhoek, Huuskamer. Er ligt een jeu de boulesbaan voor de
waarin onder andere basisschool, bibliotheek, kin- deur. “Een mooie bijdrage aan de leefbaarheid in
deropvang en buitenschoolse opvang deelnemen. schapshuizen. “We betrekken de gebruikers vanaf deze kleine kern”, zegt Ilse de Bokx van Destion.
“De gemeente zet geld in van de verkoop van de het begin bij het project, maar weten dat je als De dorpsbevolking was zeer betrokken bij deze
Essent-aandelen en wij nemen het beheer op ons. exploitant anders naar een gebouw kijkt dan als woningbouw inclusief gezamenlijke huiskamer en
Na 40 jaar is het gebouw een gezamenlijk eigen- huurder.” weet die ook voor andere activiteiten te vinden.
dom van de gemeente en de corporatie.” Destion speelt niet voor Sinterklaas, ze brengt Het lokale draagvlak is groot: inwoners, woning-
geen zak met geld. De corporatie investeert mee bouwvereniging, gemeente en welzijnsorganisatie
Geen Sinterklaas, maar verstandig en neemt de exploitatie van het gebouwbeheer staan er vierkant achter. “Een doorslaggevend suc-
beheer op zich. “Onze kernkwaliteit is het beheer en de ces”, meent De Bokx. “We zien dit als een voorbeeld
Directeur Wilbert Pothoff is er trots op dat zijn cor- instandhouding van gebouwen. Door ondeskun- voor ons hele werkgebied en willen dit concept op
poratie wil en kan bouwen om de leefbaarheid in dig beheer gaat veel maatschappelijk vastgoed meer plaatsen toepassen.”
14 kleine kernen te behouden. Inmiddels staan verloren. Daarom zeggen wij: laat ons het doen, wij
er in drie jaar tijd drie multifunctionele gemeen- zijn er goed in.” >> www.destion.nl

30. Duurzaam wonen
Als u bouwt en renoveert, levert u bij voorkeur energiezuinige of
zelfs energieneutrale woningen op. Dat scheelt in de stookkosten
voor de bewoner. En is goed voor het milieu.
Maar investeren in energiebesparing kost geld, het leidt vaak tot
een onrendabele top. Als corporaties hebben we ons echter tot
doel gesteld om de uitstoot van CO2 te verminderen. Velen van u
hebben de handschoen opgepakt. U nog niet?
Lees inspirerende verhalen op pagina’s 9, 29, 30 en 36.

31. Stimulans voor zelfstandiger leven
“We bieden jongeren met beperkingen een serieus woonperspectief. Ze hoeven niet noodgedwongen bij hun ouders te blijven
wonen. Een zekere zelfstandigheid helpt bij de ontwikkeling van hun leven.”
I
n La Grostraat in Ammerzoden en De Fon- varing. “Ze woonden vaak nog thuis bij hun op
tein in Aalst bouwde De Kernen kleinschali- leeftijd rakende ouders. Het loslaten van hun
ge woon- en leefvoorzieningen voor men- kind is voor hen nog het moeilijkst. Dat gaat
sen met een beperking. Directeur Marinus makkelijker als ze zien met hoeveel plezier de
Kempe is er trots op: “Zij hebben immers net zo jongere leeft in dit huis.”
veel recht op een passende fijne woonruimte als
ieder ander. Het stopt niet bij de stenen; deze Vragen over scheiden zorg
mensen en hun families zijn zeer gelukkig met en wonen
de nieuwe situatie. Dat maakt ons werk zo waar- De Kernen steunt van harte initiatieven die zorg 33
devol.” en wonen mogelijk maken. “Het zijn telkens
weer andere constructies, waarover wij graag
Verbinding in het dorp meedenken.” En het denkwerk zal nog toene-
De Fontein ging in samenwerking met zorgin- men als de overheid de scheiding tussen zorg
stelling Syndion en La Grostraat met de zorg- en wonen duidelijker aanbrengt.
verleners van Cello. De Kernen, de naam zegt
het al, bestrijkt in het zuiden van Gelderland een “Dat wordt nog een dingetje”, zegt Kempe met
regio van 35 kleine dorpen. “In zes daarvan heb- gevoel voor understatement. “Even voor de vuist
ben we dit soort huizen. De bewoners komen weg: Hoe verreken je de energiekosten in het
vaak uit het dorp zelf, de vrijwilligers zijn hun gebouw? Wat doe je met een door het gebouw
dorpsgenoten; de verbinding komt welhaast ‘zwervende’ zorgvrager die eigenlijke geen recht
automatisch tot stand.” daarop heeft? En zo zijn er nog veel meer vra-
gen.”
Het min of meer zelfstandig wonen voelt voor
deze jongeren als een warm bad, leert de er- >> www.dekernen.nl

32. MK W- CORP OR ATI E S I N ' T L A ND
>> Woningbouwvereniging Poortugaal
Woningbouwvereniging werkt stevig aan historisch >> Omnivera
dorpsgezicht. Volgende stap: meer sociale huisvesting Stimulans woningmarkt
in de dorpskern. door vlotte verkoop
nieuwbouwwoningen.
Met de opbrengst kan
de corporatie elders
investeren in huizen.
34
>> Woningstichting Hulst >> Woonservice Meander
Duurzame investering in renovatie Kleine corporatie trekt groot woon-zorgproject
naoorlogse wijk. Er moet wel geld bij, vlot. Korte lijnen, duidelijke afspraken en goede
maar de woonstichting heeft gespaard communicatie zorgen voor succes.
om het tekort op te vangen.

33. De Dyckgraaf, renovatie van
bepalende boerderij in dorpsgezicht
René Kouters van Woningbouwvereniging Poortugaal is trots op het unieke project ‘De Dyckgraaf’. De authentieke kopgevels van
de boerderij uit 1862, waarvan het voorhuis in gebruik is bij de woningbouwvereniging, zijn gerestaureerd. Het gehele
binnenwerk is vernieuwd, maar wel afgestemd op de kopgevels.
D
e boerderij staat in de historische voor senioren, hebben allemaal authentieke ele- Volgende stap: herontwikkeling
dorpskern van Poortugaal en is menten. “De originele houten balken zijn ge- dorpskern
voor de Albrandswaardse gemeen- restaureerd, teruggebracht en zichtbaar boven De volgende stap die Kouters wil zetten om
schap behouden. “Deze restauratie de vides. Het is dus echt historisch wonen met Poortugaals dorpsgezicht te behouden, is de
heeft ons veel lof van de bevolking opgeleverd.” alle moderne voorzieningen.” Doordat de kosten herontwikkeling van de dorpskern. “In de geza- 35
van de ingrijpende restauratie – alleen de gevel menlijke woonvisie hebben we vastgelegd dat
Historisch en toch modern wonen bleef overeind, hoog uitvielen gaan de acht ap- daarin een flink deel sociale huisvesting moet
De acht, unieke appartementen, vooral bedoeld partementen allemaal in de verkoop. terugkomen. Vooral seniorenwoningen zijn ge-
vraagd.”
Kouters zit om de tafel met de gemeente en
vertrouwt erop dat zij wat de van de grondprijs
afhaalt om deze doelstelling mogelijk te maken.
“In de huidige economische situatie is het voor
ons anders niet mogelijk om zonder onrenda-
bele top te bouwen. En die wil ik liever in zijn
geheel voorkomen.”
>> www.wbvpoortugaal.nl

34. Forse investering in milieu en kwaliteit
Woonstichting Hulst is de oude wijk Nieuw Hulst in een nieuw jasje aan het steken. Wat heet. De naoorlogse huizen gaan tegen de
vlakte en zeer energiezuinige, levensloopbestendige woningen komen ervoor in de plaats. De eerste twaalf sleutels zijn overhan-
digd aan de huurders.
“I
n deze huizen besparen we veel “Een optimaal gebruik van de installaties vraagt
energie en passen we duurzame om een ander stookgedrag. Dat zal in het be-
energie toe”, zegt directeur Jos gin ongetwijfeld wat gewenning vragen”, weet
­Valckx. Voor nieuwe gebouwen geldt V
­ alckx. “We hebben de huurders uitgebreid
een EPC-grenswaarde van 0,6. “Onze woningen voorgelicht en wij zullen regelmatig aanklop-
liggen met een energieprestatiecoëfficiënt van pen om te zien of het systeem goed wordt ge-
0,3 aanzienlijk onder de landelijke norm. Ze zijn bruikt.”
36 klaar voor de toekomst.”
Onrendabele top afgeboekt
Wennen aan installaties Met 12 huizen is Nieuw Hulst nog niet af. In
Iedere woning heeft veel energiebesparende in- totaal sloopt de woonstichting 93 huizen en
stallaties en voorzieningen. Alle buitenkozijnen bouwt er ongeveer 60 terug. “Door de verdun-
Wethouder Diana van Damme overhandigt de sleutel ning zijn er minder nodig.” Alle woningen zijn
aan de eerste vier bewoners.
tot op de oude dag bewoonbaar; de badruimte
hebben drie lagen glas. Voor de verwarming en een slaapkamer liggen op de begane grond.
zorgt een warmtepomp die is aangesloten op
vloerverwarming. Elk dak heeft twee zonne- Deze investering kost geld, maar dat heeft de
collectoren die warm water bufferen. Energie- woonstichting over voor het milieu. “Op elke
zuinig is ook de balansventilatie met warmte- woning zit een onrendabele top van ongeveer
terugwinning. En goed geïsoleerde woningen een ton. In totaal boeken we dus circa zes mil-
hebben weinig zon nodig om op te warmen. joen af. Daarvoor hebben we gespaard.”
De ramen zijn daarom voorzien van elektrisch
bedienbare zonwering. >> www.wshulst.nl

35. Snelle verkoop woningen geeft
i
­mpuls aan de woningmarkt
Omnivera bouwde in de oudere wijk Over ’t Spoor in Hardinxveld-Giessendam achttien nieuwe woningen. Binnen een half jaar
verkocht zij die aan achtereenvolgens elf ‘scheefwoners’, vijf starters en twee anderen.
D
irecteur Benno Gruijters is er trots boven € 650 gevraagd gaan worden. Dan moet
op dat dankzij deze snelle verkoop je deze investering op de kapitaalmarkt financie-
de lokale woningmarkt een kleine ren wat de huren zou doen stijgen naar € 750.
impuls gekregen heeft. “Met het Geen prijs die mensen in deze wijk willen beta-
geld dat we hier verdienen kunnen we elders len. Dus bouwen om te verkopen en zo je mid- 37
wat meer investeren, bijvoorbeeld om niet- delen aan te vullen voor ander maatschappelijk
DAEB-projecten van de grond te krijgen.” vastgoed of woningbouw voor je doelgroep,
bleek de beste optie.”
Gemeente draalde, ramen lang
dichtgespijkerd Alles goed: locatie, architectuur
Het duurde nogal lang voor de gemeente de en prijs
vergunningen om achttien woningen te slopen Dit smaakt naar meer? “Ja, als kleine corporatie
en te herbouwen afgaf. De gemeente draalde en kun je met gerichte projecten tot zo’n twintig
de ramen bleven dichtgespijkerd. De regelge- woningen een goede woning in een mooie
ving was inmiddels danig veranderd waardoor buurt voor een kleine beurs bouwen.” Een klein-
‘Bouwen voor de verkoop’ meer voor de hand schalig project op een goede locatie en aanspre-
bleek te liggen dan bouwen voor de verhuur. kende architectuur voor een redelijke prijs heeft
bijgedragen aan het succes.
“Door de nieuwe regelgeving, en onze eigen
rendementsberekening moest er huurprijs van >> www.omnivera.nl

36. Kleine corporatie trekt
groot project vlot
“De woon-zorglocatie Wijkestein in Wijk en Aalburg (een van de zeven dorpen
in de ­gemeente Aalburg in het Land van Altena) is een groot, veelzijdig project
met ­meerdere woonvormen, dat zo speciaal is omdat er mensen met diverse
­zorgbehoeften samenleven.”
K
oningin Beatrix opende Wijkestein in lijk zijn schouders eronder: “Het succes kwam
oktober 2011. Het fraaie atrium is het toch omdat ik alle partijen met een positieve
hart van 43 eenheden voor verzor- blik aan tafel kon houden. Je hoeft niet iedereen
38 ging, 16 voor verpleging en 32 voor zijn zin te geven, maar je moet wel zorgen voor
psycho-geriatrische verpleging. Plus 97 senio- een goede harmonie. Negentig procent van het
renappartementen, praktijken voor fysiothera- welslagen hangt puur af van communicatie en
pie, tandheelkunde, jeugd- en gezondheids- doen wat je zegt.”
centrum, winkel, restaurant en nog veel en veel
meer. Nagenoeg alles is aanwezig voor oud en Geen bureaucratische rompslomp
jong. Dat een kleine corporatie zo’n groot project kan
‘wegzetten’ komt door de korte lijnen. En door
Goede communicatie en korte lijnen ieder lid van de stuurgroep verantwoordelijk-
Ap van Toor van Woonservice Meander in heid te geven, stelt Van Toor. “We zijn niet ver-
Werkendam trok het project vlot na de fusie zand in bureaucratische rompslomp, wat al snel
in 2004 van twee woningbouwverenigingen. kan gebeuren als je met grote zorgpartijen in
“Het dreigde vast te lopen op communicatie zee gaat.” Wijkestein verleent zorg aan een regio
en financiën.” Woonservice Meander realiseerde van ruim 12.000 inwoners.
Wijkestein (dat volledig rendabel is) vervolgens
in verschillende fases. Van Toor zette persoon- >> www.woonservicemeander.nl

37. Stagnatie woningmarkt
Mag uw klant altijd kiezen tussen huren of kopen?
Dan biedt u uw woningen Te Woon aan. “Het gaat prima”,
zegt de ene collega. “Bij mij werkt het niet, ik had er
meer van verwacht”, stelt een ander. Met de opbrengst
uit de verkoop kunt u in nieuwe woningen investeren.
Dat is belangrijk voor u. Hoe stimuleert u de woningmarkt?
Kijk op pagina’s 11, 25, 26, 35, 37 en 45.
39

38. MK W- CORP OR ATI E I N ' T L A ND
>> PeelrandWonen
Geen zorgen meer voor partner demente
bejaarde, voor hem of haar wordt in
huis gezorgd. Het dagelijks leven kan zo
gewoon doorgaan.
>> Woningbouwvereniging
Bergopwaarts
>> Goed Wonen Ouderen wonen er als ‘studenten’,
Soepelere omgang met regels van zeggen ze met een knipoog. In het
toewijzing helpt mensen aan een eerste ‘thuishuis’ van Nederland.
passende woning.
40
>> Woningstichting Kessel
>> Wonen Meerssen Dag en nacht zorg in een klein dorp?
Jongeren met een beperking wonen midden in de buurt. Het kan. Als je er maar je schouders
Hun huis was betaalbaar door snelle bouwmethode. onder zet.

39. Het eerste Thuishuis in Nederland
Chris Theuws van Woningbouwvereniging Bergopwaarts is trots op de nieuwe woonvorm ‘het Thuishuis’, een primeur in
­Nederland. “Het is een unieke woonvorm gebouwd in Deurne voor zeven alleenstaande senioren, die niet alleen willen wonen.
Wij noemen het met een knipoog een studentenhuis voor ouderen.”
I
n het Thuishuis staan huiselijkheid, gezel- hier om 28 appartementen voor jongeren die
ligheid en zelfredzaamheid voorop. De be- zelfstandig willen wonen, 29 kamers voor jon-
woners hebben elk hun eigen woonruimte geren die tijdelijk zijn vastgelopen en niet zelf-
met een woonkamer, slaapkamer, badka- standig kunnen wonen, centrum voor kinder- en
mer en pantry. Met elkaar delen de bewoners jeugdpsychiatrie Herlaarhof en speciaal (voort-
een gezamenlijke keuken en woonkamer, een gezet) onderwijs De Zwengel.
bijkeuken, een hobbyruimte en logeerkamer. 41
Thuishuis Deurne is een initiatief van Bergop- >> www.bergopwaarts.nl
waarts en Stichting Thuishuis Deurne in sa-
menwerking met Thuis in Welzijn. Er zijn negen
vrijwilligers getraind die de bewoners onder-
steunen in hun zelfredzaamheid.
De unieke details van het voormalig kleinsemi-
De Koning van Helmond in ere narie met herkenbare elementen die kenmer-
hersteld kend zijn voor de Amsterdamse School, zoals
Naast de primeur van het Thuishuis heeft Berg- het glas-in-lood, de kapel en de betegeling in de
opwaarts ook het uit 1930 daterende monu- centrale hal en gangen zijn zoveel mogelijk in
ment Christus Koning (een internaat waar oude stijl hersteld. Ook de buitenzijde is volledig
jongens werden opgeleid voor het ambt van aangepast maar niet veranderd.
priester) volledig gerenoveerd en aangepast aan
de specifieke gebruikerswensen. Het monument biedt nu voorzieningen voor
jeugd en jongeren in en om Helmond. Het gaat

40. Regeltjes, regeltjes, regeltjes
“De overheid komt steeds met meer regels, ik moet er een fiscalist
voor in dienst nemen. Het is te ver doorgeslagen.” Velen van u
hebben grote moeite om aan alle regels en andere administratieve
verplichtingen te voldoen. Hoe pakt u de regeldruk aan? Door
samen met een collega een fiscalist in te huren, bijvoorbeeld.
Foto: Karel Curvers

41. Snelle bouw houdt woning betaalbaar
Het begeleid wonenproject ‘Ut Zunneke’ is de trots van Wonen Meerssen. Het woonhuis
dat ruimte biedt aan zeven bewoners met een verstandelijke beperking, is gebouwd
met het ‘Plug & Play’-bouwsysteem. De basis stond er in een flinke werkdag.
“D
oor deze innovatieve bouw-
methode met prefab-delen
was de bouwsnelheid hoog,
terwijl de bouwkosten laag
bleven. Zo konden we voor deze specifieke doel- Foto: Karel Curvers
groep betaalbare woonruimte realiseren, met
alle zorg die de bewoners nodig hebben. Ut Zun- 43
neke is daarmee een mooi voorbeeld van keten-
samenwerking op het terrein van wonen, zorg
en welzijn”, zegt directeur Luc Van den Bergh. laat op zich wachten; de ambtelijke molen draait
langzamer dan de woningstichting lief is. “Ik snap
‘Laat de mensen zien dat er wat het wel, de gemeente wil de hele wijk revitalise-
gebeurt’ ren en dan komen er veel partijen aan tafel. Dat
Wonen Meerssen is verder van plan om 32 wo- vertraagt.”
ningen te slopen en er 28 voor terug te bouwen.
“Met het snelle bouwsysteem dat we ook bij de Kansen om krimp tegen te gaan 35.000 studenten. Dat schept kansen voor de
nieuwbouw van deze woningen willen gebrui- Vergrijzing en krimp van de bevolking, overal hele euregio. Kijk eens om je heen: Aken in Duits-
ken, zien de mensen bij een renovatieproject dat in Nederland hoor je het in de regio. In Zuid- land, Genk en Hasselt in België groeien. Dat moet
er wat gebeurt en hoeven ze niet erg lang in een Limburg doken ze als eerste op. Maar er zijn in toch ook in en om Maastricht kunnen.”
vervangend huis te zitten. Dat scheelt een hoop ogen van Van den Bergh kansen om de krimp
weerstand van hun kant en ons ook veel geld.” in de drielandenstreek wat te temperen. “Aan >> www.wonenmeerssen.nl
Maar de instemming vanuit het gemeentehuis de technische hogeschool van Aken studeren >> www.utzunneke.nl

42. Dagelijks leven gaat door
in Doe maar Gewoon
“Eindelijk kan ik mijn vrouw weer eens met een gerust hart thuislaten”, hoorde Sjraar
Canjels van een bewoner. Hij loopt graag binnen bij Doe maar Gewoon waar echtpa-
ren wonen van wie de partner dementeert. “Deze mensen zijn zo blij met hoe ze nu
wonen en leven.”
I
n huize Doe maar Gewoon in Boekel hoeft alleen aan kan en ook eens tijd voor zichzelf no- voor het gezamenlijk bereiden van de maaltijd
niks, maar kan van alles. De oudere echt- dig heeft. Wij hebben dit patroon in deze woon- en eten in de algemene ruimte. De gezonde
paren wonen er samen met lotgenoten. vorm omgedraaid: de dementerende oudere partner doet mee aan de dagactiviteiten of gaat
44 Sjraar Canjels van PeelrandWonen: “Als van kan naar de dagopvang in huis gaan. Hij of zij iets anders doen: kaarten, kienen, biljarten.
een echtpaar een partner gaat dementeren, zie hoeft niet steeds uit de vertrouwde woonsfeer
je het busje naar de dagopvang al voorrijden. worden gehaald. Iets wat vaak voor veel onrust “Echtparen werden door deze ziekte op een
Omdat de gezonde partner de zorg niet meer zorgt.” gegeven moment van elkaar gescheiden, om-
De partner heeft zo tijd en de gelegenheid om dat ze naar Veghel moesten voor een adequa-
boodschappen te doen, een rondje te fietsen, te voorziening. De gezonde partner was voor
de hengel uit te werpen of te buurten met vrien- vervoer vaak van anderen afhankelijk; en na elk
dinnen. “Iedereen kan in dit huis veel beter zijn bezoek moesten ze afscheid van elkaar nemen,
dagelijkse ritme houden.” wat vaak tot hartverscheurende taferelen leidde.”
Samen met locatiemanager Wil van de Laar van
In eigen ritme blijven zorgcentrum Sint Petrus in Boekel is Canjels in
PeelrandWonen heeft Doe maar Gewoon sa- 2007 gestart met de ontwikkeling van dit plan
men met BrabantZorg en BrabantWonen ge- dat zo goed is aangeslagen. “We bekijken nu de
realiseerd. Het zijn twaalf appartementen voor opties voor de tweede en derde fase.”
dementerenden en hun partner.
Bewoners kiezen voor thuis koken en eten of >> www.peelrandwonen.nl

43. VAN GROOT NAAR BETER
Medewerkers stimuleren huurders
in keuze goede woning
Hans Vedder Goed Wonen in Gemert is trots op de inventiviteit en creativiteit van de medewerkers van Goed Wonen. Zij helpen op
vooral informele wijze huurders aan een beter passende woning. “Je moet ruimte in woningtoewijzing durven pakken.”
“E
en onderhoudsman spreekt tij- kers in staat om huurders te verleiden om in
dens werkzaamheden met de het goede huis te gaan wonen. “Dit geldt met
huurster die zegt dat de woning name voor onze oudere huurders. Medewerkers
eigenlijk te groot geworden is. hebben regelruimte gekregen om mensen te 45
De kinderen zijn allang de deur uit en zij nadert helpen. Letterlijk: tot en met de verhuisdozen
de pensioenleeftijd. Dat verhaal grijpen we nu toe. Maar je moet die ruimte wel durven pakken.
aan om die mevrouw een betere woning aan Zo is onze pilot van ‘groot naar beter’ ontstaan.”
te bieden.”
Wars van alle bestaande regeltjes over woning- Gelijkwaardigheid boven gelijkheid
Meneer en mevrouw Rooijackers zijn onlangs verhuisd
toewijzing stelt Goed Wonen zijn medewer- De regelgeving rondom toewijzing is strikt, naar een passende woning aan de Ark in Gemert.
rechtvaardigheid het uitgangspunt. Vedder nu- Ze krijgen uit handen van Antoinette van Grinsven,
anceert: “Het principe moet niet zijn gelijkheid, klantconsulent bij Goed Wonen, nog enkele papieren
maar gelijkwaardigheid. Mijn collega’s vullen dat van de woning. De familie Rooijackers is erg gelukkig
met het ‘nieuwe thuis’.
in. Ik zeg hen: ‘Je moet hier voor het kantoor voor
het oog van de camera kunnen uitleggen, waar-
om je het zo hebt aangepakt. Als je dat kunt, is tastisch en als wij niet waren benaderd, hadden
het in orde.’” we hier niet gewoond.”
En de huurders die nog zelden zelf het initiatief
nemen, zijn blij met deze doortastendheid: “Fan- >> www.goedwonengemert.nl

44. 24/ 7 ZORG IN KLEIN DORP IS WEL MOGELIJK
‘Geit neet besteit neet!’
Voor 24/7 zorg is een dorp als Kessel te klein, kreeg Sjef Keijsers te horen. Maar daar
namen de belanghebbenden waaronder Woningstichting Kessel geen genoegen
mee. “Het kan wel”, stelt Keijsers nu De Merwijck zijn deuren heeft geopend.
H
et dorp beschikt over een multi­
functioneel centrum dat een ver­
pleeghuis (veertien kamers in
twee woningen), gehandicapten­
zorg (twaalf kamers in twee woningen), dertien
46 huur- en acht koopappartementen, een regio­
nale tandartspraktijk die mensen in hun eigen
rolstoel kan behandelen, een bibliotheek, kin­
derdagopvang en gemeenschappelijk ruimte Kantelen refereren aan markante
bevat. burgruïne
Met een totale hoogte van negen meter is het
Uniek voor klein dorp complex slechts een halve meter hoger dan een
“Het is een uniek project voor een dorp met eengezinswoning en zo blijft het dorpsgezicht
4.000 inwoners.” De schotten tussen de verschil­ van het historische Kessel aan de Limburgse
lende soorten zorg wegnemen, over grenzen Maas intact. “De kantelen op de bovenste ver­
heen kijken, verschillende financieringsstromen dieping refereren aan de markante burgruïne in
in kaart brengen. Dat was allemaal nodig om het centrum.”
De Merwijck tot stand te kunnen brengen, zegt
de directeur van de woningstichting die negen >> www.wskessel.nl
miljoen uittrok voor dit centrum en erin slaagde >> andarts De Wit heeft een speciale rolstoel-
T
de financiële balans gezond te houden. kantelaar. Kijk op www.dewitkessel.nl

45. DAEB of niet-DAEB, dat is de vraag
De Europese regelgeving verbiedt het geven van korting op de
l
­ening voor maatschappelijk vastgoed als daarin ook commerciële
ondernemers onderdak vinden. Althans, zo strikt is het op papier.
In de praktijk betekent dat je in het gebouw goed de zaken tussen
de commercie en de maatschappelijke voorziening moet scheiden.
De strenge regels kunnen de aanleiding zijn om te stoppen met
niet-DAEB-activiteiten. Wat doet u?
Lees meer over projecten die een sociaal maatschappelijke
bijdrage leveren op pagina’s 7, 8, 9, 13, 15, 17, 18, 21, 24, 31, 33, 38,
­
41, 44 en 47.
47

46. Leefbaarheid in de kernen
Een Kulturhus is populair in de kleine kernen. Een prima
o
­ ntmoetingsplek om de dorpsgemeenschap een thuis te geven.
De inwoners vragen u om raad en daad. Her en der ontstaan er
zo prima initiatieven die de leefbaarheid stimuleren.
U ondersteunt deze met plezier. Maar vaak bent u de enige partij
aan tafel die de lange termijn in het vizier heeft: hoe houden we
met zijn allen een dorpshuis voor vele jaren exploitabel?
Lees meer op pagina’s 8, 9, 15, 24, 31, 33, 35 en 37.
Foto: Vincent Hartman, Het Communicatiegilde