1. BNA CONTACTDAGEN BRUSSEL - 18.02.2011
Ruraal erfgoed in de Wase polders
Een huisstijl voor het VIOE
Een laat 18de-eeuwse hoevesite in Kieldrecht (gem. Beveren)
—
VINCENT DEBONNE

2. De Wase polders: even situeren
Doel
Kieldrecht
Verrebroek Kallo
PAGINA 2 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

3. Aanleiding van het onderzoek
Uitbreiding van de Antwerpse haven op de linker Scheldeoever > invulling
van natuurcompensatiegebieden
Kieldrecht, Oud Arenbergpolder: ingevuld als natuurcompensatiegebied
Wat met het bouwkundig erfgoed in dit gebied? Gemediatiseerde polemiek
PAGINA 3 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

4. Intentie en methode van het onderzoek
Opdracht van Afdeling Maritieme Toegang (dep. Mobiliteit
en Openbare werken): peiling naar de erfgoedwaarde
van de hoevesites Oud Arenberg 71 en 73 te Kieldrecht
Grondige analyse van de twee bedreigde sites
Vergelijkend onderzoek van hoevesites in de Wase polders
en situering in geschiedenis van de Wase polders
Aftoetsen van de twee sites in architectuurhistorisch kader
(ruraal erfgoed in poldergebieden)
PAGINA 4 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

5. Een korte geschiedenis van de Wase polders
Veengebied ontstaan o.i.v.
getijdenwerking van de Schelde
Vanaf 12de eeuw: turfontginning
georganiseerd door de heren van
Beveren, aantrekken van kolonisten
(Verrebroek 1138-1141, Kieldrecht ca.
1238)
Graven van afwateringskanalen en
aanleg van dijkjes om de turfgronden te
beschermen tegen het Scheldewater
PAGINA 5 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

6. Een korte geschiedenis van de Wase polders
1353: indijkingsoctrooi van graaf Lodewijk
van Male > creatie van de oude polder van
Kieldrecht (1366-67)
1404: Sint-Elizabethvloed > 1431, Slyccoop
van Haendorp door Filips de Goede
Vml. oude polder van Kieldrecht wordt de
Kieldrechtpolder, Sint-Anthonis-
Noordpolder en Sint-Anthonis-Zuidpolder
(1431-1478)
Beleg van Antwerpen: doorsteken van de
dijken in de Wase polders (1584-85)
PAGINA 6 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

7. Heerlijkheid Beveren na
de onderwaterzetting van
1584
(anoniem uit 1809 naar tekening
van 1602)
PAGINA 7 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

8. Een korte geschiedenis van de Wase polders
Hernieuwde bedijking en inpoldering met
12-jarig bestand (1609-1621)
Doelpolder, polder van Sint-Anna-Ketenis
(1613-14)
Konings-Kieldrechtpolder (1654), Oud
Arenbergpolder (1677-1688)
Nieuw Arenbergpolder (1783),
Prosperpolder (1846), Hedwigepolder
(1904)
PAGINA 8 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

9. 1846
1783
1613-14
1677-88
1654
PAGINA 9 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

10. Kieldrecht, Oud Arenberg 73 (hof ter Walle)
PAGINA 10 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

11. Kieldrecht, Oud Arenberg 73 (hof ten Walle)
(site is onbebouwd op Ferrariskaart,
1771-77)
Site zoals afgebeeld op het primitief
kadasterplan (1817)
Huidige toestand
PAGINA 11 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

12. PAGINA 12 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

13. Kieldrecht, Oud Arenberg 73, polderschuur
Driebeukige indeling
met doorgang in
middenbeuk
Dakkap met gestapelde
schaargebinten
Latere verbreding van
de zuidelijke zijbeuk
Bovenste schaargebint
en gebint van
zuidelijke zijbeuk zijn
van latere datum
(vroege 20ste eeuw?)
PAGINA 13 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

14. 19de eeuw: toevoeging van
bakstenen bijgebouwen in het
westen (bietenkelder en
knechtenkot)
1927: verbreding en verstening
van zuidelijke zijbeuk
(paardenstallen)
Oorspronkelijke omtrek van 24,2
x 14,8 m
PAGINA 14 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

15. Coherent systeem van telmerken
PAGINA 15 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

16. Kieldrecht, Oud Arenberg 73, polderschuur
Niet op Ferraris (1771-77), wel
op primitief kadaster (1817)
Jaarmerk 1794 op latei van
boerenwoning
Dendrochronologisch
onderzoek: veldatum ca. 1805
(onder voorbehoud)
Constructieve typologie: vóór
mechanisering (19B)
Bouw van schuur ca. 1800
PAGINA 16 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

17. PAGINA 17 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

18. PAGINA 18 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

19. Kieldrecht, Oud Arenberg 73, boerenwoning
P.V.W.M. 1794 L.M.V.D.
1817, eigenaar en bewoner van de hoeve
is Louis Mussche (dus geen eigendom
van familie Arenberg)
Hoeve werd steeds bewoond door de
eigenaars, en nooit in cijnspacht gegeven
Inrichting van de woning getuigt van
welstand en zelfstandigheid van de
polderboeren
PAGINA 19 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

20. Oud Arenberg 73 in context
Vergelijkend onderzoek in Kieldrecht en omliggende polderdorpen
Screenen van de inventaris van het bouwkundig erfgoed (1981) én prospectie ter
plaatse (sommige schuren zijn al afgebroken, andere werden niet opgenomen
in de inventaris)
16 polderschuren als referentiekader voor de bouwtraditie van polderschuren in
het Waasland
Oudste schuren uit tweede helft 18de eeuw (waarom geen ouder bouwkundig
erfgoed in polders die in 17de eeuw werden aangelegd?)
5 schuren uit late 18de eeuw, 6 uit 19de eeuw, 7 uit eerste helft 20ste eeuw
PAGINA 20 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

21. Kieldrecht, Nieuw Arenbergstraat 13
PAGINA 21 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

22. Kieldrecht, Oud Arenberg 71
PAGINA 22 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

23. PAGINA 23 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

24. Oud Arenberg 73: uitgesproken erfgoedwaarde
Een van de oudst en gaafst bewaarde hoeves in de Wase polders
– Schikking met boerenhuis en schuur
– Oorspronkelijke kern van de schuur is grotendeels bewaard
– Goed bewaard boerenhuis met belangwekkend oorspronkelijk interieur
PAGINA 24 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

25. Conclusies
Bepalen van erfgoedwaarde:
onderzoek op siteniveau én
ruimer vergelijkend onderzoek
Geografische inventaris van het
bouwkundig erfgoed: goede basis
maar niet voldoende om specifiek
regionaal erfgoed in kaart te
brengen
Noodzaak van thematische
verdieping van de geografische
inventaris op regionaal niveau
Nood aan breder onderzoek van
de rurale architectuur in
Vlaanderen
PAGINA 25 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE

26. PAGINA 26 — 25 februari 2011 — Ruraal erfgoed in de Wase polders — © VIOE