Hulpverlening en advies bij jongeren die gebukt gaan onder pestgedrag. In het kader van een vormingsdag van het vlaams informatiepunt jeugd. 2009

1. Als de pestemmer overloopt… Hulpverlening en advies bij jongeren die gebukt gaan onder pestgedrag. Gie.deboutte@ped.kuleuven.be

2. Vooraf ‘De pesterijen die ik als kind heb moeten meemaken, hebben mijn hele leven kapot gemaakt. Ik twijfel nog elke dag aan mezelf, vertrouw bijna niemand meer en wil geen kinderen krijgen. Stel je voor dat ze door dezelfde hel zouden moeten gaan.’ Anoniem, 29 jaar.

3. Wat komt aan bod? Even kennis maken Wat is pesten? Wat is plagen? Wat richten pesterijen aan? Hoe reageren op een jongere die zijn pestverhaal doet? Grenzen en mogelijkheden van anonieme en/of kortstondige hulp

4. Even kennismaken Jullie ervaringen met (signalementen van) pestgedrag? Wijze lessen uit jouw/jullie ervaringen? Jullie vragen?

5. Definitie van pesten (bij kinderen en jongeren) We spreken van pesten als: iemand langdurig en aanhoudend het slachtoffer is van gewelddadig gedrag van een of meer personen; dit gedrag tot doel of gevolg heeft dat iemand schade wordt toegebracht; het slachtoffer onmachtig is om de situatie te keren. Dit pestgedrag heeft meestal een sociale functie en is betekenisvol in de omgeving waarin het zich afspeelt.

6. Pesten in al zijn varianten Met woorden Fysiek [meerbijjongekinderen en jongens] Stelen, vernielen Uitsluiten, isoleren, … [meerbijouderekinderen en meisjes] Afpersen Afdreigen Cyberpesten – pest-SMS-en (tot 60 % doetmee!) … Door de bank komtverbaal pesten het meestvoor (50%).

7. Pestsituaties in beeld Buiten- staanders Toeschou-wers Supporters Pestkliekje Pestkop Slachtoffer

8. TV Klasse over ‘pesten op school’

9. Plagen ≠ Pesten Plagen Onschuldig – humor – niet negatief Kortstondig 1 tegen 1 Tussen gelijken Groep lijdt er niet onder en neemt initiatief Soms kwetsend maar snel hersteld Pesten Niet onschuldig, berekend Langdurig, aanhoudend Pestkliek Ongelijk ‘gevecht’ Wil kwetsen, blijft kwetsen Groep gaat erin mee Schade is groot; moeizaam herstel Probleem neigt naar uitdeining

10. Gevolgen van pestgedrag bij het slachtoffer Onmiddellijk: pijn & negatieve gevoelens bij slachtoffer: Onzekerheid, angst, boosheid, verdriet, opstan-digheid eenzaamheid, wanhoop, onmacht, schaamte Zelfbeeld, zelfvertrouwen en vertrouwen in anderen wankelen Schoolprestaties dalen Welbevinden keldert – depressieve gevoelens Sociaal isolement Psychosomatische klachten Automutilatie Agressie tegen anderen (thuis, jongere kinderen) PTTS Suïcidegedachten – Suïcide

11. Waarom zwijgen leerlingen zo lang? Zelfbeschuldiging – Schaamte – Ontkenning van pijn/behoeften – Ouders sparen – Angst - … Vrees voor escalatie of ‘aantrekken’ van het pestvirus Wat is nodig? Vertrouwen Veiligheid

12. Signalen herkennen Indirecte signalen Spijbelgedrag Afwezigheden Opvallende daling schoolprestaties Agressie/Depressie Diefstal Psychosomatische klachten – ziek zijn Hoogoplopende stress voor aanvang schooltijd Bedwateren … Directe signalen Verwondingen, blauwe plekken, … Kapotte kledij Pestsmsje(s) Pestmails/website/pest-chatten Gestolen spullen Bedreiging(en) … Ouders zijn belangrijke bondgenoten en partners: zorg voor een goede dialoog!

14. 75% op ‘speelplaats’

15. 1/2: klasprobleem

16. 60 tot 80% wildathetstopt!!!

17. 6 % pestleerkrachten

18. 1/4 (BaO) en 1/7 (SO)

19. 1/20 lijdt er onder

20. 94 % van de erg gepestejongens (SO) heeftpestverleden

21. 50 % v.d. meisjes

24. Persoonsgebonden factoren bij slachtoffer (o.a. ‘laag zelfbeeld’)

25. Eigenheid van de groep/sociale omgeving

26. Leiderschap en betrokkenheid van leerkrachten

27. Schoolcultuur en schoolklimaat

29. Dieper kijken… JONGERE  ZIJN OMGEVING + - DRAAGLAST DRAAGKRACHT BASISBEHOEFTEN BELEVINGSKERNEN GEDRAGINGEN

30. IJsbergmetafoor Zichtbaar gedrag Belevingskernen Basisbehoeften

31. ‘Profiel gepeste’ Onzeker – laag zelfbeeld Wantrouwig tegenover anderen Geen agressieve basishouding – eerder angstig en bedeesd Minder zelfredzaam en assertief ‘Depressief’ (Over)gevoelig ‘Anders’

32. Profiel pester Neiging tot dominantie Onzeker – aanvallend type Overgevoelig voor kritiek Agressiever grondhouding Verbaal sterker Weinig inlevingsvermogen – gevoelsarm

33. Adviezen en tips: gespreksfasen Zou je willen vertellen wat er is gebeurd? Wat wil je kwijt?  = Bla-bla-niveau (afstand) Wat voelde je? Wat dacht je? Wat deed je? Wat zou je willen?  = Belevingsniveau (nabijheid) Sprak je er met iemand over? Met wie zou je er willen over spreken?  = Ondersteuning bieden (oplossingsgericht – nabijheid – blik verruimend)

34. Adviezen en tips Adequate tips voor wie gepest wordt: Sta nooit alleen: ‘Bij wie voel jij je veilig?’ ‘Wie heeft jou nooit echt gepest?’ ‘Wie kan je opzoeken of aanspreken?’ Spreek met iemand: ‘Met wie zou je er willen over praten? Wie vertrouw je?’ ‘Wat wil je dat die persoon doet/niet doet?’ Dring zelf aan op ‘vertrouwen’ en ‘veiligheid’ Blijf voor ogen houden dat niet iedereen je pest. Kijk naar jouw eigen sterke punten: Je durft praten over wat je pijn doet. Je hebt oog voor de beleving van anderen. Je wil vooruit.

35. Adviezen en tips Valkuilen bij het in gesprek gaan: enkel horen wat je wil horen je eigen gevoelens, reacties, verlangens in het middel leggen te oplossingsgericht bezig zijn beloven wat niet kan betuttelen, overbezorgd reageren … (vul zelf aan)

36. Evaluatierondje Hoe sterk was je geboeid? niet – matig – sterk – heel sterk Wat neem je zeker mee? Tevreden over de inhoud? Wat mocht anders? Wat ontbrak? Tevreden over de aanpak? Wat mocht anders? Wat stel je voor?

38. A.Depuydt, J. Deklerck en G. Deboutte (2001), ‘Verbondenheid’ als antwoord op ‘de-link-wentie’. Preventie op een nieuw spoor. Acco, Leuven.

39. Deboutte, G. (2004), Verbondenheid: een ander en preventief antwoord op respectloos gedrag. Hoe toewerken naar een positief klas- en schoolklimaat? In: Handboek leerlingenbegeleiding 2, afl. 5, juni 2004, Kluwer, pp. 57-78.

40. www.klasse.be – TV Klasse

41. www.vista-europe.org

42. www.pesten.net

43. www.sjn.nl/pesten

44. www.kieskleurtegenpesten.be

45. www.pestenengeweldopschool.be

46. www.cyberpesten.be