1. Kadertekst ‘De TeeVeefabriek’ door VVJ, voor de provincie Vlaams-Brabant p1 | 3
Tienerparticipatie gekaderd
De aandacht voor participatie komt niet uit de lucht gevallen. Sinds België in 1990 het Internationaal Verdrag
inzake de Rechten van het Kind ratificeerde, is de aandacht voor kinderrechten alleen maar toegenomen. Ge-
meenten gaan op zoek naar een eigen invulling van deze rechten en laten zich daarbij graag inspireren door
goede praktijkvoorbeelden en maken dankbaar gebruik van aangereikte instrumenten. Een van deze rechten gaat
over participatie.
Tieners laten participeren aan het beleid is niet eenvoudig. Je moet ze om te beginnen al weten te vinden. En als
je ze al gevonden hebt, moet je hen ook nog weten te motiveren om hun gedacht te zeggen, liefst over zaken
waar jij iets mee kan doen. Niet simpel, zeker als je daar nog eens bij telt dat de doelgroep tieners erg divers is
en dat je de methode moet variëren naargelang het onderwerp van de participatie. Omdat het van essentieel
belang is om de leefwereld van je doelgroep te kennen, geven we eerst een woordje uitleg over wat ‘tiener zijn’
betekent.
Tiener zijn in 2012
Een turbulente periode | De tienertijd is een turbulente periode, een zoektocht en vaak een strijd. Het is een
periode van groeien naar volwassenheid en ontwikkeling van een eigen ik. Tieners zijn wispelturig en onbere-
kenbaar. Onderzoek van o.a. Nelis en Van Sark (2009) bevestigt dat de oorzaak hiervan deels te vinden is in de
normale fysieke ontwikkeling van de hersenen. In deze periode zijn delen van de hersenen die instaan voor emo-
ties en voor cognitieve en emotionele functies zoals beslissingen nemen, plannen, sociaal gedrag en impulsbe-
heersing, in volle ontwikkeling.
Tieners leven in een context waarin ze nog niet alles zelf onder controle hebben. Hun leven wordt mee richting
gegeven door de maatschappij, ouders, leerkrachten en vooral vrienden. Deze analyse is automatisch van in-
vloed op elke beleidsbeslissing ten aanzien van de doelgroep ‘tieners’.
‘Alles is mogelijk’ | Ook maatschappelijke evoluties bieden heel wat uitdagingen voor opgroeiende jeugd. De
verantwoordelijkheid om iets van je leven te maken, ligt vandaag voornamelijk bij jezelf. Uiteraard is het niet
allemaal kommer en kwel. Tieners zijn over het algemeen tevreden en optimistisch. De tieners van vandaag zijn
overwegend opgegroeid in een periode van economische groei, wat maakt dat hun mogelijkheden schijnbaar
eindeloos zijn. Tel daarbij dat tieners thuis vaak mee de lakens uitdelen (cfr onderhandelingshuishouding) en je
begrijpt waarom tieners het idee hebben dat grenzen bespreekbaar zijn en ongeveer alles mogelijk is.
Vrienden zijn van kapitaal belang | Het belang van een leeftijdsgenotengroep (‘peergroup’) kan voor tieners
nauwelijks overschat worden. We spreken over ‘horizontale identificatie’. Vrienden bieden steun, zorgen voor
samenhorigheid en, aangezien er geen sprake is van een machtsverhouding, is het veelal een veilige omgeving
om te experimenteren, samen te werken en avonturen te beleven. Daarnaast zijn het meestal ook diegene waar
smaakvoorkeuren en attitudes mee gedeeld worden. Door de individualisering is de keuze en het aanbod van
waarden, voorkeuren, smaken, … misschien groter, maar uiteindelijk hangen ideeën nauw samen met ideeën van
vrienden en de gevolgde onderwijsvorm. Het begrip ‘keuze’ is hier dus wat relatief.

2. Kadertekst ‘De TeeVeefabriek’ door VVJ, voor de provincie Vlaams-Brabant p2 | 3
Een aantal voordelen van een participatieve aanpak maken het de moeite waard om de uitdaging aan te gaan.
Participeren loont voor bestuur én tiener
Beleid op maat | De jeugddienst, en de lokale overheid in het verlengde, kan een beleid op maat uitbouwen.
Geen activiteiten waar niemand naartoe komt, maar initiatieven die beantwoorden aan de vraag van tieners.
Daarenboven hebben tieners vaak een andere kijk op dingen en kunnen ze bijdragen aan frisse en creatieve
oplossingen.
Vraag het aan een expert |Hoe de leefomgeving van tieners er best uitziet, is niet enkel de zaak van volwasse-
nen of professionelen, maar in de eerste plaats van die tieners zelf. Tieners zijn zelf ervaringsdeskundigen en
experten als het gaat over hun leefwereld, hun beleving, hun eigenheid. En ze hebben de competenties om na te
denken over de kwaliteit van de samenleving.
Activeren en engageren | Tieners hebben op hun beurt het gevoel dat er naar hen geluisterd wordt, ze voelen
zich betrokken en gerespecteerd. Daarnaast leren tieners wat democratie en verantwoordelijkheid is, en ontwik-
kelen nieuwe competenties door de participatieoefening, zoals het op een respectvolle manier luisteren naar
elkaar.
Investeren in de toekomst |Het vertrouwen van tieners wordt moeizaam opgebouwd, maar heel snel be-
schaamd en afgebroken. Daarom is het belangrijk om op een eerlijke manier met hen om te gaan. Wie op jonge
leeftijd positieve ervaringen opdeed met partipatie, zal zich later gemakkelijker engageren voor het lokale beleid.
Investeren in duurzaamheid | Als tieners betrokken worden bij veranderingen in hun omgeving, zullen ze ge-
makkelijker afspraken aanvaarden en zich verantwoordelijk voelen voor het intact houden van een voorziening.
Tieners zijn voor veel gemeentebesturen een moeilijk te bereiken groep, maar eens ze positieve ervaringen
opgedaan hebben in hun relatie met het gemeentebestuur, laten ze zich gemakkelijker aanspreken. De deur is
op een kier gezet.
We worden er allemaal beter van
Kindvriendelijk = mensvriendelijk | Een samenleving waar kinderen en jongeren mede-beheerder zijn, is ook
een aangename samenleving voor volwassenen. Veilige wegen, zuivere lucht, voldoende onderwijs- en opvang-
mogelijkheden komen iedereen ten goede. Bovendien houden steden en gemeenten graag de gezinnen met
kinderen binnen hun grenzen. Zij zorgen mee voor een frisse, dynamische, creatieve en duurzame omgeving.
De principes van een kindvriendelijk beleid kunnen perfect toegepast worden op tieners. Deze ‘kindvriendelijk-
heid’, of ‘tienervriendelijkheid’, bestaat uit vier componenten:
1. Tieners mogen er zijn | Tieners kunnen zelfstandig en veilig van de publieke ruimte en infrastructuur gebruik
maken. Ze horen tot het natuurlijke straatbeeld. Typische tieneractiviteiten als rondhangen, horen thuis in de
openbare ruimte en krijgen aandacht van de beleidsmakers.
2. Tieners kunnen er komen | Via veilige wandel- en fietsroutes of openbaar vervoer moeten scholen, buurthui-
zen, sportverenigingen en andere voorzieningen gemakkelijk te bereiken zijn voor tieners.
3. Tieners kunnen er zinvolle dingen doen | Tieners worden aangemoedigd om op diverse manieren deel te
nemen aan de samenleving en worden daarbij ondersteund indien nodig. Er is een divers aanbod, om zowel
actief als passief te kunnen aan deelnemen.
4. Tieners kunnen er iets betekenen | In een kindvriendelijke gemeente is er een actieve en constante dialoog
tussen beleidsmakers enerzijds en kinderen en jongeren anderzijds. Aangezien ‘de jeugd’ een snel verande-
rende en heel gevarieerde doelgroep is, is het (jeugd)beleid van een kindvriendelijke gemeente voortdurend

3. Kadertekst ‘De TeeVeefabriek’ door VVJ, voor de provincie Vlaams-Brabant p3 | 3
in beweging. Via participatie in allerlei vormen en op allerlei manieren moeten signalen, ideeën en meningen
worden verzameld.
Tips voor geslaagde tienerparticipatie
Goede interactie| De basis voor een goed participatiebeleid ligt in een organisatiecultuur die open staat voor
input vanuit de burgers, dus ook vanuit kinderen, tieners en jongeren. In een open cultuur zijn de gemeentedien-
sten alert voor signalen, mogelijke engagementen, kansen,… en zijn ze in de mogelijkheid om zelf participatieac-
ties op te zetten. De politiek verantwoordelijken zijn op hun beurt bereid om rekening te houden met wat parti-
cipatie naar boven brengt en denken daarbij niet louter aan de eigen achterban. Een dergelijke cultuur zet de
deur open voor een goede interactie met de burger, zowel oud als jong.
Eerlijkheid troef | Tieners hebben een extra zintuig voor eerlijkheid, hou daar rekening mee. Als je hen bena-
dert vanuit oprechte interesse in hun leefwereld, kun je bouwen aan een goede, permanente en duurzame in-
teractie. Het is een uitdaging om voeling te blijven houden met de tieners en hen te respecteren op een onvoor-
waardelijke, eerlijke manier en zonder bijbedoelingen. Duurzame interactie is het fundament van participatie.
Tieners bereiken
• Tieners zijn te jong voor de jeugdraad, en te oud voor een kindergemeenteraad. Wie hen wil horen, moet dus
andere kanalen aanboren.
• Beperk je niet tot de tieners die deelnemen aan het gemeentelijk of particulier jeugdwerk. De meerderheid
van de tieners kiest ervoor om niet deel te nemen aan georganiseerd jeugdwerk. Voor jongeren die minder
participeren aan het verenigingsleven, kan een vindplaatsgerichte methodiek (hoe beperkt ook) soelaas bie-
den. Ook onderwijs kan een inrijpoort vormen. Anderzijds moeten tieners, net als iedereen, ook het recht
hebben om niet te participeren aan het beleid.
• Vindplaatsgericht tewerk gaan betekent niet alleen ‘je begeven in de publieke ruimte’. Het betekent ook dat je
hun communicatiekanalen gebruikt en hun taal spreekt. Zo kan je direct met de tieners spreken zonder dat zij
bijvoorbeeld een engagement moeten aangaan om ergens naartoe te komen.
Aanpak van de participatie
• Vraag inbreng van henzelf in de vorm van ‘peerbevragingen’, ambassadeurswerking, …
• Nieuwe media kunnen wervend en aanlokkelijk zijn, maar leveren vaak slechts oppervlakkige reacties op.
Beroep je dus ook op de klassieke participatietechnieken als bevragingen, gesprekken, …
• Zorg voor speelsheid en dynamiek binnen de groep als afwisseling voor ernstigere momenten. Het visualiseren
van zaken is een krachtig middel om een boodschap over te brengen. Via een goede mix van methodieken krijg
je waardevolle input.
Participatie kaderen
• Fantaseren moet kunnen, geef hen daarbij duidelijke richtlijnen van wat je verwacht. Wees concreet.
• Je mag tieners gerust motiveren door hen te belonen met wat snoepgoed, een dvd, belwaarde, een cinematic-
ket, … Tieners zien zichzelf als consumenten en vinden het niet erg om zo benaderd te worden. Pas wel op
voor opbod en gewoontevorming.
• Investeer in een goede begeleiding en projectopvolging. Denk goed na over welke rol je zelf wil vervullen en
zet voor de andere taken de juiste persoon op de juiste plaats. Goed kunnen praten met tieners is een talent.
Niet opgeven
Weet dat het ondanks alle goede tips en tricks, toch nog kan verkeerd lopen. Het kan zijn dat tieners net dat
kleine iets missen om overtuigd te geraken om te participeren, of dat het op het moment zelf niet aanslaat.
Desondanks blijft het waardevol om te blijven proberen, om te blijven gaan voor een interactief bestuur. De
doelgroep is te waardevol om te laten schieten.