2. Hasteko. Esteka interesgarriak Munduko gida

3. Gaiaren ma pa MUNDUKO ESTATUAK Estatua Estatu motak Estatuen arteko harremana DEFINIZIOA MUNDUKO ESTATUAK FUNTZIOAK SAILKAPENA DEMOKRAZIA ETA DIKTADURA ESTATUA ETA ERLIJIOA LURRALDE-ANTOLAKETA KOOPERAZIOA ETA GATAZKA ALDERDI POLITIKOAK NBE GKE

4. Testuak Mikroestatu bat, Andorra Mikroestatu bat, Vatikanoa Argentinako diktadura militarra

5. Eskemak eta jarduerak Estatuaren funtzioak Botereen banaketa Kontrolak demokrazian Diktaduraren eskema Jarduera: diktadura ala demokrazia (I) Jarduera: diktadura ala demokrazia (II) Estatuen taxonomia

6. Definizioa Estatuaren mugak AEBak eta Mexiko arteko muga Estatuaren eta nazioaren arteko aldeak: kurduak Estatuak aldatu egiten dira Andorra Vatikanoa

7. Estatuaren mugak

8. AEBak eta Mexiko arteko muga

9. Estatuaren eta nazioaren arteko aldeak: kurduak

10. Estatuak aldatu egiten dira: SESB ohia

11. Mikroestatu bati, Andorrari, buruzko testua Andorra Estatu berezi-berezia da Andorra, Pirinioen erdian 3.000 metrora dagoen haran multzo batek osatua. Frantziarekin eta Espainiarekin egiten du muga. IX. mendearen hasieran sortu zen, entitate politiko gisa. 1278an, printzerria ezarri zen, eta haren bidez, subiranotasun elkarbanatua, Urgeleko apezpikuaren eta Foixeko kondearen artean; Frantziako erregeak eskuratu zituen haien eskubideak XVII. mendean. Baterako subiranotasuna daukate egun ere, printze baitira bai Frantziako presidentea, bai Seo d’Urgelleko apezpikua. 1993an, Andorrak Konstituzio demokratiko bat onartu zuen erreferendumean. Haren bidez, bertan behera gelditu zen teorian printzerrian Erdi Arotik zeukaten erregimen feudala.

12. Mikroestatu bati, Vatikanoari, buruzko testua Vatikanoa Estatu berezi-berezia da Vatikano Hiria. Erromaren erdigunean dago: Done Petriren plaza eta basilika hartzen ditu, bai eta inguruko jauregiak eta lorategiak ere. Garai batean, Erromak eta Italiako erdigunearen zati batek eta iparraldeak Estatu Pontifikalak sortu zituzten, baina Italia batu ondoren (1871), Estaturik gabe gelditu zen aita santua, nahiz eta Vatikanoan bizitzen jarraitu. 1929an, Sede Santuaren eta Italiaren arteko Laterango Itunek Vatikano Hiriko Estatuaren sorrera berretsi zuten. Estaturik txikiena da, 0,41 km ²-ko azalera dauka, eta gutxi gorabehera, 1.000 biztanle. Aita santua da estatuburua. Kardinalen konklabeak aukeratzen du, eta biziarteko kargua da, arrazoi garrantzitsuren batengatik uko egin behar ez badio behintzat.

13. Munduko estatuak Munduko mapa politikoa Ameriketako Estatu Batuak, potentzia militar handia

14. Munduko mapa politikoa

15. Ameriketako Estatu Batuak, potentzia militar handia

16. Funtzioak Estatuaren funtzioak Ongizatearen estatua: Espainiako aurrekontua Ongizatearen estatuaren funtzionamendua

17. Eskema: estatuaren funtzioak ESTATUAREN FUNTZIOAK KLASIKOAK ESTATUKO ERAKUNDEAK ONGIZATEAREN ESTATUA ORDENA PUBLIKOA ZAINTZEA LURRALDEA BABESTEA NAZIOARTEKO HARREMANAK IZATEA LEGEAK EGITEA EKONOMIA ETA LAN-HARREMANAK ARAUTZEA OSASUN PUBLIKOA HEZKUNTZA PUBLIKOA PENTSIOAK ETA ISTRIPU-SISTEMA POLIZIA ARMADA KANPO ARAZOETAKO MINISTERIOA PARLAMENTUA EKONOMIA ETA OGASUN MINISTERIOA OSASUN MINISTERIOA HEZKUNTZA MINISTERIOA GIZARTE SEGURANTZA

18. Ongizatearen estatua: Espainiako aurrekontuaren sailak, 2007. urterako

19. Ongizatearen estatuaren funtzionamendua

20. Jarduera: estatuen taxonomia Estatu motaren arabera Estatuan erlijioak daukan lekuaren arabera Botere politikoaren jatorriaren arabera ADIBIDEAK EZAUGARRIAK ESTATU MOTAK

21. Demokraziak eta diktadurak Sistema politiko demokratikoa Botereen banaketa Kontrolak demokrazian Diktaduraren eskema Estatuak askatasun-erregimenaren arabera Argentinako diktadura militarra

22. Sistema politiko demokratikoa

23. Botereen banaketa ESTATUKO BOTERE POLITIKOAK PARLAMENTUA ESTATUKO ERAKUNDE POLITIKOAK GOBERNUA AUZITEGIAK Estatuaren botere bakoitza erakunde batek erabiltzen du, autoritate-gehiegikeriarik gerta ez dadin. Botere honen bidez, guztiok era berean behartzen gaituzten legeak onartzen dituzte herritarren ordezkariek. LEGEGILEA Legeak aplikatzeaz eta herrialdea administratzeaz arduratzen den boterea. BETEARAZLEA Botere honen bidez, legeak haustea leporatutako herritarrak epaitzen ditu estatuak. JUDIZIALA

24. Demokraziako botereen arteko kontrolak

25. Diktadura

26. Munduko estatuak askatasun-erregimenaren arabera

27. 1976-1983 arteko Argentinako diktadura militarrari buruzko testua Jorge R. Videlaren diktadura Estatu-kolpearen bidez, junta militar batek boterea hartu zuen Argentinan 1976. urtean. Halaxe hasi zen XX. mendearen bigarren erdian Mendebaldean izandako erregimen ankerrenetako bat. Junta militarrak boterean iraun zuen zortzi urteetan, estatuak oso errepresio gogorra egin zion oposizio politikoari; 30.000 lagun baino gehiago hil ziren. Milaka eta milaka herritar torturatu eta erail zituzten, eta haietako asko desagertu egin ziren, itsasora bota zituztelako, identifikatu gabe hobi komunetan lur eman zietelako… 1983an, demokrazia berrezarri zuten Argentinan. Orduan hasi ziren diktadurako krimenengatiko erantzukizunak argitzen. Gaur egun, oraindik ez zaie zigorra ezarri erantzule guztiei, eta giza eskubideen aurkako erasoengatiko epaiketek irekita jarraitzen dute.

28. Politika eta erlijioa islamiar herrialdeetan

29. Jarduera: diktadura ala demokrazia, hori da kontua! (I) EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI DIKTADURA DEMOKRAZIA Hauteskundeen emaitzak ezin dira aldatu. Hauteskundeak aldian-aldian egin behar dira. Hautagai guztiek izan behar dute beren programak askatasunez azaltzeko aukera. Pertsona guztiek izan behar dute hauteskundeetara aurkezteko aukera. Beren ordezkariak hautatzeko botoa emateko aukera izan behar dute herritarrek. HERRITARREN PARTE-HARTZEA

30. Jarduera: diktadura ala demokrazia, hori da kontua! (II) DIKTADURA DEMOKRAZIA Estatuko hiru botereak (legegilea, betearazlea eta judiziala) erakunde independenteek erabiltzen dituzte, nagusikeriarik gerta ez dadin. BOTEREEN BANAKETA Pertsonen eskubideak urratuko ez direla bermatzen da. Konstituzioak herritarren eskubideak eta betebeharrak arautzen ditu eta erakundeek nola funtzionatu behar duten zehazten du. Herritar guztiek errespetatu behar dituzte legeak, baita politikariek ere. ZUZENBIDE-ESTATUA EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI EZ BAI

31. Lurralde-antolaketa Estatu zentralizatuak eta deszentralizatuak Estatu zentralizatua: Frantzia Estatu deszentralizatua: Espainia

32. Estatu zentralizatuak eta deszentralizatuak

33. Estatu zentralizatu baten administrazio-banaketa: Frantzia

34. Estatu deszentralizatu baten administrazio-banaketa: Espainia

35. Kooperazioa eta gatazka GLOren bilakaera Espainian Gastu militarraren eta GLOren arteko aldea Estatuen arteko gatazka batzuk

36. Garapenerako Laguntza Ofizialaren bilakaera, Espainian

37. Gastu militarraren eta garapenerako laguntzaren arteko aldea

38. Estatuen arteko gatazka batzuk, azken urteotan Txetxenia Afganistan Bi Koreak Kaxmir Irakeko gerra Ekialde Erdikoa Afrika Kolonbia

39. Txetxenia 1994an, borroka bortitza hasi zen Errusiako armadaren eta Txetxeniako errusiar errepublikako gerrilla independentisten artean. Gatazkak herrialde osora hedatu zuen ezegonkortasuna, independentistek eraso terroristak hasi baitzituzten, eta gogor kaltetu Mosku eta Errusiako beste gune batzuk.

40. Afganistan 2001eko urrian, koalizio batek, AEBek zuzenduta eta NBEek babestuta, Afganistan hartu zuen, eta bertan behera utzi talibanen gobernu integrista. Irailaren 11ko eraso terroristetan parte hartu zutela uste zen.

41. Bi Koreak 1953tik, etengabeko tentsioa dago Ipar Korearen eta Hego Korearen artean, muga-arrazoiak eta arrazoi politikoak direla-eta. Ipar Koreak arma nuklearrak dauzka eta haiek erabiltzeko prest dagoela esan du.

42. Kaxmir Ezkutuko gatazka dago Indiaren eta Pakistanen artean, Kaxmirren subiranotasuna dela-eta. Borroka hori bereziki larria da arrazoi batengatik: potentzia nuklearrak dira biak ere.

43. Irakeko gerra 2003ko martxoan, AEBak buru zituen nazioarteko koalizio batek Irak hartu zuen NBEren babesik gabe. Sadam Husseinen gobernua eraitsi zuten, suntsipen handiko armak zeuzkala eta nazioarteko terrorismoaren alde zegoela leporatuta. Bat egindako armadek herrialdea hartu zuten, nahiz eta ezegonkortasuna handia izan, eta erresistentzia armatuaren erasoak, etengabeak.

44. Ekialde Erdikoa Hemen, 1948tik dabiltza gatazkan Israel eta Palestina . Gerra bat baino gehiago piztu da juduen estatuaren eta inguruko arabiar herrialdeen artean. Azken urteotan, etengabeak izan dira Israelen esku-hartze armatuak eta palestinar taldeen eraso terroristak.

45. Afrika 1990eko hamarkadatik, izugarrizko giza hondamendiak eragin dituzten hainbat gatazka gertatu dira. Larrienak Ruandan , Sudanen , Eritrean , Etiopian , Sierra Leonan , Somalian , Aljerian eta Liberian gertatu dira, baino askoz gehiago aipa daitezke. Gerra horiek milioika hildako eta errefuxiatu eragin dituzte.

46. Kolonbia Hiru faktorek bihurtu dute Kolonbia munduko herrialderik ezegonkorrenetako eta arriskutsuenetako bat: gerrilla-mugimenduek, droga-mafiek eta mugimendu paramilitarrek.

47. Azken urteotako alderdi politiko nagusiak

48. NBE NBE NBEren aurrekontuan diru gehien jartzen duten herrialdeak

49. NBE

50. NBEren aurrekontuan diru gehien jartzen duten herrialdeak

51. GKE, gobernutik bereizitako erakundeak