Contenu connexe
Similaire à องค์ประกอบศิลป์
Similaire à องค์ประกอบศิลป์ (8)
องค์ประกอบศิลป์
- 2. การจัดองค์ประกอบศิลป์ (Principles of design)
หมายถึง การจัดองค์ประกอบของงานศิลปะทั้งรูปแบบ 2 มิติ และ 3 มิติ
เพื่อให้เกิดการรับรู้ที่สมบูรณ์ สวยงามบนพื้นฐานของการสร้างสรรค์
design
structure
concept
meaning
Principles of design
- 3. Principles of design
การจัดองค์ประกอบทางศิลปะ
(Art Composition)
คุณค่าทางด้านรูปทรง
: นําเสนอเนื้อหาเรื่องราวผ่าน
รูปลักษณะที่เกิดจากการจัด
องค์ประกอบทางศิลปะถ้า
องค์ประกอบที่จัดขึ้น
คุณค่าทางด้านเรื่องราว
: สิ่งที่ศิลปินต้องการสื่อให้ผู้ชม
ได้รับรู้
เ กิ ด จ า ก ก า ร นํ า เ อ า
องค์ประกอบต่างๆ ของศิลปะ
อันได้แก่ เส้น สี แสงและ
เงา รูปร่าง รูปทรง พื้นผิว ฯ
ลฯมาจัดเข้าด้วยกันเพื่อให้เกิด
ความงาม
นํ า เ ส น อ ผ่ า น
เทคนิคต่างๆอย่าง
สัมพันธ์กันเพื่อการ
สื่อความหมายที่
สมบูรณ์สวบงาม
- 4. หลักการจัดองค์ประกอบศิลป์ ประกอบด้วยหลักการสําคัญ ดังนี้
1 . สั ด ส่ ว น ( PROPERTY) คื อ
ความสัมพันธ์กันอย่างเหมาะสมระหว่างขนาดของ
องค์ประกอบที่แตกต่างกัน ทั้งขนาดที่อยู่ในรูปทรง
เดียวกันหรือระหว่างรูปทรงและรวมถึง
ความสัมพันธ์กลมกลืนระหว่างองค์ประกอบ
ทั้งหลายด้วย ซึ่งเป็นความพอเหมาะพอดี ไม่มาก
ไม่น้อย ขององค์ประกอบทั้งหลายที่นํามาจัด
รวมกัน ความเหมาะสมของสัดส่วนอาจ พิจารณา
จากคุณลักษณะดังต่อไปนี้
Principles of design
- 5. 1.1 สัดส่วนที่เป็ นมาตรฐาน จาก
รูปลักษณะตามธรรมชาต ของ คน สัตว์ พืช ซึ่งโดยทั่วไป
ถือว่า สัดส่วนตามธรรมชาติ จะมีความงามที่เหมาะสม
ที่สุด หรือจากรูปลักษณะที่เป็นการ สร้างสรรค์ของมนุษย์
เช่น Gold section เป็นกฎในการสร้างสรรค์รูปทรงของกรีก
ซึ่งถือว่า "ส่วนเล็กสัมพันธ์กับส่วนที่ใหญ่กว่า ส่วนที่ใหญ่
กว่าสัมพันธ์กับส่วนรวม" ทําให้สิ่งต่าง ๆ ที่สร้างขึ้นมี
สัดส่วนที่สัมพันธ์กับทุกสิ่งอย่างลงตัว
Principles of design
- 6. 1.2 สัดส่วนจากความรู้สึก โดยที่
ศิลปะนั้นไม่ได้สร้างขึ้นเพื่อความงามของรูปทรงเพียง
อย่างเดียว แต่ยังสร้างขึ้นเพื่อแสดงออกถึง เนื้อหา
เรื่องราว ความรู้สึกด้วย สัดส่วนจะช่วย เน้นอารมณ์
ความรู้สึก ให้เป็นไปตามเจตนารมณ์ และเรื่องราวที่ศิลปิน
ต้องการ ลักษณะเช่น นี้ ทําให้งานศิลปะของชนชาติต่าง
ๆ มีลักษณะแตกต่างกัน เนื่องจากมีเรื่องราว
Principles of design
อารมณ์ และ ความรู้สึกที่ต้องการแสดงออกต่าง ๆ กันไป เช่น กรีก นิยมในความ
งามตามธรรมชาติเป็น อุดมคติ เน้นความงามที่เกิดจากการประสานกลมกลืนของ
รูปทรง จึงแสดงถึงความเหมือน จริงตามธรรมชาติ ส่วนศิลปะแอฟริกันดั้งเดิม เน้น
ที่ความรู้สึกทางวิญญานที่น่ากลัว ดังนั้น รูปลักษณะจึงมีสัดส่วนที่ผิดแผกแตกต่าง
ไปจากธรรมชาติทั่วไป
- 7. 2 . ค ว า ม ส ม ดุ ล ห รื อ ดุ ล ย ภ า พ
( BALANCE) ห ม า ย ถึ ง นํ้ า ห นั ก ที่ เ ท่ า กัน ข อ ง
องค์ประกอบ ไม่เอนเอียงไปข้างใดข้างหนึ่ง ในทาง
ศิลปะยังรวมถึงความประสานกลมกลืน ความพอเหมาะ
พอดีของ ส่วนต่าง ๆ ในรูปทรงหนึ่ง หรืองานศิลปะ
ชิ้นหนึ่ง การจัดวางองค์ประกอบต่าง ๆ ลงในงาน
ศิลปกรรมนั้นจะต้องคํานึงถึงจุดศูนย์ถ่วง ในธรรมชาติ
นั้น
Principles of design
ทุกสิ่งสิ่งที่ทรงตัวอยู่ได้โดยไม่ล้มเพราะมีนํ้าหนักเฉลี่ยเท่ากันทุกด้าน
ฉะนั้น ในงานศิลปะถ้ามองดูแล้วรู้สึกว่าบางส่วนหนักไป แน่นไป หรือ เบา บางไป
ก็จะทําให้ภาพนั้นดูเอนเอียง และเกิดความ รู้สึกไม่สมดุล เป็นการบกพร่องทาง
ความงาม ดุลยภาพในงานศิลปะ
มี 2 ลักษณะ คือ
- 8. 2.1 ดุลยภาพแบบสมมาตร (Symmetry
Balance) หรือ ความสมดุลแบบซ้ายขวาเหมือนกัน
คือ การวางรูปทั้งสองข้างของแกนสมดุล เป็นการ
สมดุลแบบธรรมชาติลักษณะแบบนี้ใน ทางศิลปะมีใช้
น้อย ส่วนมากจะใช้ในลวดลายตกแต่ง ในงาน
สถาปัตยกรรมบางแบบ หรือ ในงานที่ต้องการ
ดุลยภาพที่นิ่งและมั่นคงจริง ๆ
Principles of design
- 9. 2 . 2 ดุล ย ภ า พ แ บ บ อ ส ม ม า ต ร
(Asymmetry Balance) หรือ ความสมดุลแบบซ้าย
ขวาไม่เหมือนกันมักเป็นการสมดุลที่เกิดจาการจัดใหม่
ของมนุษย์ ซึ่งมีลักษณะที่ทางซ้ายและขวาไม่
เหมือนกัน ใช้องค์ประกอบที่ไม่เหมือนกันแต่มีความ
สมดุลกัน อาจเป็นความสมดุลด้วย นํ้าหนักของ
อ ง ค์ป ร ะ ก อ บ ห รือ ส ม ดุ ล ด้ ว ย ค ว า ม รู้สึก
ก็ได้ การจัดองค์ประกอบให้เกิดความ สมดุลแบบ
อสมมาตรอาจทําได้โดย เลื่อนแกนสมดุลไปทางด้าน
ที่มีนํ้าหนักมากว่า หรือ เลื่อนรูปที่มีนํ้าหนักมากว่า
เข้าหาแกน จะทําให้เกิดความสมดุลขึ้น หรือใช้หน่วย
ที่มีขนาดเล็กแต่มีรูปลักษณะที่น่าสนใจถ่วงดุลกับ
รูปลักษณะที่มีขนาดใหญ่แต่มีรูปแบบธรรมดา
Principles of design
- 11. 4 . ก า ร เ น้ น ( Emphasis) ห ม า ย ถึ ง
การกระทําให้เด่นเป็นพิเศษกว่าธรรมดา ในงานศิลปะ
จะต้องมี ส่วนใดส่วนหนึ่ง หรือจุดใดจุดหนึ่ง ที่มี
ความสําคัญกว่าส่วนอื่น ๆ งานที่ไม่มีจุดสนใจ หรือ
จุดเน้น จะทําให้ดูน่าเบื่อ เหมือนกับลวดลายที่ถูกจัดวาง
ซํ้ากันโดยปราศจากความหมาย หรือเรื่องราวที่น่าสนใจ
ดังนั้น ส่วนนั้นจึงต้องถูกเน้น ให้เห็นเด่นชัดขึ้นมา
เป็นพิเศษกว่าส่วนอื่น ๆ ซึ่งจะทําให้ผลงานมีความงาม
สมบูรณ์ ลงตัว และน่าสนใจมากขึ้นการเน้นจุดสนใจ
สามารถทําได้ 3 วิธี คือ
Principles of design
- 12. 4.1 การเน้นด้วยการใช้องค์ประกอบที่
ตัดกัน (Emphasis by Contrast) สิ่งที่แปลก
แตกต่างไปจากส่วนอื่นๆ ของงาน จะเป็นจุดสนใจ
ดังนั้น การใช้องค์ประกอบที่มีลักษณะ แตกต่าง
หรือขัดแย้ง กับส่วนอื่น ก็จะทําให้เกิดจุดสนใจขึ้นใน
ผลงานได้
Principles of design
4.2 การเน้นด้วยการด้วยการอยู่
โดดเดี่ยว (Emphasis by Isolation) เมื่อสิ่งหนึ่ง
ถูกแยกออกไปจากส่วนอื่น ๆ ของภาพ หรือกลุ่ม
ของมัน สิ่งนั้นก็จะเป็นจุดสนใจ และเกิด
ความสําคัญขึ้นมา
- 14. 5. เอกภาพ(Unity) หมายถึง ความ
เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันขององค์ประกอบศิลป์ทั้ง
ด้านรูปลักษณะ และด้านเนื้อหาเรื่องราว เป็น
การประสานหรือจัดระเบียบของส่วนต่าง ๆให้เกิด
ความเป็น หนึ่งเดียว เพื่อผลรวมอันไม่อาจ
แบ่งแยกส่วนใดส่วนหนึ่งออกไป การสร้างงาน
ศิลปะ คือ การสร้างเอกภาพขึ้นจากความ
สับสน ความยุ่งเหยิง เป็นการจัดระเบียบ และ
ดุลยภาพ ให้แก่สิ่งที่ขัดแย้งกันเพื่อให้รวมตัวกัน
ได้ โดยการเชื่อมโยงส่วนต่าง ๆให้สัมพันธ์กัน
เอกภาพของงานศิลปะ มีอยู่ 2 ประการ คือ
Principles of design
- 15. 5.1 เอกภาพของการแสดงออก หมายถึง การแสดงออกที่มีจุดมุ่งหมาย
เดียว แน่นอน และมีความเรียบง่าย งานชิ้นเดียวจะแสดงออกหลายความคิด หลาย
อารมณ์ไม่ได้ จะทําให้สับสน ขาดเอกภาพ และการแสดงออกด้วยลักษณะเฉพาตัวของ
ศิลปินแต่ละคน ก็สามารถทําให้ เกิดเอกภาพแก่ผลงานได้
Principles of design
- 16. 5.2 เอกภาพของรูปทรง คือ การ
รวมตัวกันอย่างมีดุลยภาพ และมีระเบียบของ
องค์ประกอบ ทางศิลปะ เพื่อให้เกิดเป็นรูปทรง
หนึ่ง ที่สามารถแสดงความคิดเห็นหรืออารมณ์
ของศิลปิน ออกได้อย่างชัดเจน เอกภาพของ
รูปทรง เป็นสิ่งที่สําคัญที่สุดต่อความงามของ
ผลงานศิลปะ เพราะเป็นสิ่งที่ศิลปินใช้เป็นสื่อใน
การแสดงออกถึงเรื่องราว ความคิด และอารมณ์
Principles of design
- 17. กฎเกณฑ์ในการสร้างเอกภาพในงานศิลปะเป็น
กฎเกณฑ์เดียวกันกับธรรมชาติ ซึ่งมีอยู่ 2 หัวข้อ คือ
1. กฎเกณฑ์ของการขัดแย้ง (Opposition)
มีอยู่ 4 ลักษณะ คือ
1.1 การขัดแย้งขององค์ประกอบทางศิลปะแต่ละ
ชนิด และรวมถึงการขัดแย้งกันขององค์ประกอบต่างชนิด
กันด้วย
1.2 การขัดแย้งของขนาด
1.3 การขัดแย้งของทิศทาง
1.4 การขัดแย้งของที่ว่างหรือ จังหวะ ง่ายที่สุด แต่ก็
ทําให้ดูจืดชืด น่าเบื่อที่สุด
Principles of design
- 18. 2. กฎเกณฑ์ของการประสาน (Transition)
คือ การทําให้เกิดความกลมกลืน ให้สิ่งต่าง ๆ
เข้ากันด้อย่างสนิท เป็นการสร้างเอกภาพจากการวมตัว
ของสิ่งที่เหมือนกันเข้าด้วยกันการประสาน
มีอยู่ 2 วิธี คือ
2.1 การเป็นตัวกลาง (Transition) คือ การทํา
สิ่งที่ขัดแย้งกันให้กลมกลืนกัน ด้วยการ ใช้ตัวกลางเข้าไป
ประสาน เช่น สีขาว กับสีดํา ซึ่งมีความแตกต่าง ขัดแย้ง
กันสามารถทําให้อยู่ร่วมกันได้อย่างมีเอกภาพ ด้วยการใช้
สีเทาเข้าไปประสาน ทําให้เกิดความกลมกลืนกันมากขึ้น
2.2 การซํ้า (Repetition) คือ การจัดวางหน่วยที่
เหมือนกันตั้งแต่ 2 หน่วยขึ้นไป เป็นการสร้างเอกภาพที่
ง่ายแต่จะดูน่าเบื่อ
Principles of design
- 19. 1. ความเป็นเด่น (Dominance) ซึ่งมี 2
ลักษณะ คือ
1.1 ความเป็นเด่นที่เกิดจากการขัดแย้ง ด้วยการเพิ่ม
หรือลดความสําคัญ ความน่าสนใจในหน่วยใดหน่วยหนึ่ง
ของคู่ที่ขัดแย้งกัน
1.2 ความเป็นเด่นที่เกิดจากการประสาน
Principles of design
2. การเปลี่ยนแปร (Variation) คือ การเพิ่มความขัดแย้งลงในหน่วยที่ซํ้ากัน เพื่อ
ป้องกัน ความจืดชืด น่าเบื่อ ซึ่งจะช่วยให้มีความน่าสนใจมากขึ้น การเปลี่ยนแปร
มี 4 ลักษณะ คือ
2.1 การปลี่ยนแปรของรูปลักษณะ
2.2 การปลี่ยนแปรของขนาด
2.3 การปลี่ยนแปรของทิศทาง
2.4 การปลี่ยนแปรของจังหวะ
การเปลี่ยนแปรรูปลักษณะจะต้องรักษาคุณลักษณะของการซํ้าไว้ ถ้ารูปมีการเปลี่ยน
แปรไปมาก การซํ้าก็จะหมดไป กลายเป็นการขัดแย้งเข้ามาแทน
- 20. อ้างอิง
หลักการจัดองค์ประกอบทางศิลปะ Principles of Composition. [cited 23 ม.ค. 2555]. Available from:
http://www.prc.ac.th/newart/webart/composition01.html
ศักดิ์ชัย เกียรตินาคินทร์. 2553. @design หลักการออกแบบศิลปะ Principles of Design. สํานักพิมพ์ไว้ลาย.
พิมพ์ที่ พิมพ์ดี. กรุงเทพ.