1. ISMET JONUZI – KROSI
GOLGOTA SHQIPTARE
- PJESA E PARË -
DËSHMITË DHE AKTAKUZAT PËR
ORGANIZATËN ILEGALE-POLITIKE KOMBËTARE “LIRIA”
Prof. SADUDIN GJURA
(1926-1960) Redaktor:
Doc. dr. prof. Nebi Dërvishi - Profesor në Universitetin Shtetëror të Tetovës
Recensentë:
Doc. dr. prof. Vebi Xhemaili - Profesor në Universitetin Shtetëror të Tetovës
Doc. dr. prof. Nuri Bexheti - Profesor në Universitetin Shtetëror të Tetovës
Lektor:
Prof. Aliriza Akiu
Botoi: ARS-ZZ
Tetovë
2

2. ME PËRKUSHTIM:
SHERIFES (gruas sime),
KALTRINËS DHE SHKËLQIMIT (fëmijëve të mi).
ISMET J. KROSI
3 4

3. Recension 1999)”, ku evidenton një numër të konsiderueshëm të të dënuarve shqiptarë, të cilët vitet e
rinisë dhe vitet më të ndritura të rinisë i kanë mbajtur në kazamatet jugosllave, si në Idrizovë të
Punimit të Ismet Jonuzi-Krosi – “GOLGOTA SHQIPTARE” (pjesa e I /parë) Shkupit, Veles, Nish, Podgoricë, Lepogllavë, Stara Gradishkë, Bileqe, Beograd e në Goli Otok.
Unë, pata fatin që të njihem që në fillim me përmbajtjen e librit të Ismet Jonuzi-Krosit, Evokimet e personazheve, që kaluan e që njëhësh e përjetuan “Ferrin e Goli Otokut”,
“GOLGOTA SHQIPTARE”, pasi që kam qenë redaktor i tij. Sigurisht,funksioni i recensës sime dëshmojnë për një trajtim të egër, barbar e mizor, të pa përsëritshëm në historinë e njerëzimit
atë kohë ishte, që krahas vlerave të librit të evidencoja edhe dobësitë e tij, me synimin e vetëm në kohën bashkëkohore.
për të ngritur nivelin e botimit. Sot, në momentin që monografia është në fazën e botimit, Autori, skëterën e ka shtrirë në 181 faqe, me fotografi e faksimile vendimesh, me një
konstatoj me kënaqësi të veçantë se shumë prej sugjerimeve janë marrë në konsiderim dhe parathënie, me personazhe të ndara në tre grupe (faqe 14-144) dhe pjesa e fundit me
ne, të gjithë së bashku kemi në duar një libër që deri më tani, u mungonte bilbliotekave tona. dëshmitë që flasin (faqe 146-175).
Për “Golgotën e madhe”, që përjetuan shqiptarët në trevat etnike lindore gjatë Në fillim të punimit, bën përpjekje që ta ndriçojë Organizatën Ilegale Politike
sistemit komunist, duke filluar nga viti 1944 e në vazhdimësi, është folur mjaft ndër gazeta, Kombëtare “LIRIA”, e udhëhequr nga profesor Sadudin Kadriu-Gjura me shokë, që ishte
revista, radio e televizion, sikurse janë dhënë reportazhe televizive, janë shfaqur filma vazhdimësia e Organizatës Ilegale Politike Kombëtare “BESA”, e themeluar që në vitin 1935 në
dokumentarë e tjerë. Beograd.
Kjo, dramë e gjysmës së kombit shqiptar është pasyruar pjesërisht ose në mënyrë të Në përfundim të këtij recensioni do të shtojmë, se libri kushtuar Golgotës shqiptare
fragmentuar edhe në veprat e shkrimtarëve dhe të ndonjë dramaturgu, por në ndonjë (1944-1953) që i vihet para lexuesit, pak ditë para se Kosova të fitojë pavarësinë dhe “De jure”
monografi gjithëpërfshirëse, e plotë dhe e rrumbullakësuar deri më sot, me sa dijmë ne nuk nga studiuesi dhe publicisti Ismet Jonuzi-Krosi, është me vlera jo vetëm për studiuesit që
është shkruar. merren dhe do të merren në të ardhmen, me këtë përpjekje të fuqishme të një populli
Nisma vjen nga Ismet Jonuzi-Krosi, ndërsa shtegun e hap dorëshkrimi i tij rënçethës, liridashës, por do të shërbejë si një porosi brezit të sotshëm dhe atyre që do të vijnë, për të
“GOLGOTA SHQIPTARE” (pjesa e I /parë/). çuar deri në fund amanetin e atyre brezave që për afro një shekull luftuan për t’i parë trevat
Nëqoftëse, çdo monografi në kumtimin e mirëfilltë të fjalës, duhet të mbështetet në etnike të bashkuara në një trung të vetëm.
materialin faktografik, në korpusin e burimeve relevante, këtë parakusht të domosdoshëm e Do t’i sugjeroja autorit që ka mundësuar botimin e këtij studimi, se do të ishte me
plotëson edhe dorëshkrimi që e kemi në dorë. vlerë që punimi të përkthehet edhe në gjuhën angleze, në mënyrë që edhe bota e qytetëruar
Autori, me pasionin e gjurmuesit, vullnetin dhe durimin për lakmi, i është përveshur perëndimore të njoh gjenocidin që sistemi komunist serbo-sllav, ka ushtruar mbi popullsinë
vjeljes së dokumentacionit bazë, kujtimeve të bashkëkohanikëve, evokimi i disa prej tyre që e shqiptare në Jugosllavi. Libri “GOLGOTA SHQIPTARE” (pjesa e I /parë/) dhe shpresojmë edhe
përjetuan këtë golgotë, dëshmitarëve të gjallë të familjarëve dhe të afërmëve të tyre, tri që autori i ka projektuar do të jenë një dëshmi e gjallë për historiografinë shqiptare si edhe
procesverbaleve, vendimeve të gjykatave të kohës e të dhënave të tjera, që mandej këto për gjykatësit e Hagës, të cilët po vënë në një bankë për të gjykuar si kriminelin ashtu edhe
materiale të bollshme, t’i sitemoj dalëngadalë me pasion dhe me kujdes të veçantë, sipas viktimën.
personazheve (figurave) emblematike të rezistëncës në rajonin e Pollogut e më gjerë. Duke përgëzuar autorin për botimin e kësaj monografie interesante dhe të dobishme,
Por, merita kryesore e autorit qëndron, në trajtimin me një vërtetësi dhe në mënyrë i urojmë suksese e botime të tjera të vlefshme që na i premton në parathënien e kësaj
objektive të figurave dhe ngjarjeve që po shtjellon. Analizat, sintezat dhe konkluzionet në të monografie.
cilat arrin, ai gjatë shtjellimit të çështjeve të ndryshme janë të sakta, të argumentuara dhe të
mbështetura në një bazë të gjerë burimore. Strugë, më 18.06.2007 Dr. Nebi Dervishi
Në tërë monografinë, që është ndjekur hap pas hapi dhe është pasqyruar e zbërthyer
veprimtaria e figurave të veprimtarëve për çështjen kombëtare, si dhe janë çjerrur maskat e
politikës degjeneriuese sllavo-komuniste për t’i ndjekur e penguar përpjekjet e tyre për të
drejtat e ligjshme të shqiptarëve.
Qëllimi esencial i këtij recensioni parësor, është që ta tërheqë vëmendjen e lexuesit
të nderuar, lidhur me momentet që kanë të bëjnë me përjetimet golgotiane e ç’njerëzore të
shqiptarëve të trevave të Pollogut, e më gjerë në harkun kohor 1944-1953. Andaj, për çështje
të tjera nuk do të hyjmë më thellë, përveç që se në qoftëse kanë të bëjnë me sqarimin e
çështjes, e cila më ka nxitur të bëj recensionin e këtij libri me plotë vlera faktike.
Punimi “GOLGOTA SHQIPTARE”, fillon me një parathënie (faqe 8-10), e titulluar
“Veprimtaria e organizatave politike ilegale në Kosovë e në vise të tjera etnike shqiptare (1945-
5 6

4. DIÇKA PËR LIBRIN GOLGOTA SHQIPTARE Recension
Të vetëdijshëm se ka mbetur shumëçka të thuhet dhe të shkruhet për këtë libër. Që Jo më kot, ekziston mendimi, se librat më të mirë historikë janë shkruar nga jo
po del në dritë nga autori Ismet Krosi. Ky libër po përkujtohet në çastin kur populli shqiptar historianët, por nga autoritetet e tjera akademike, qofshin atotë sferave letrare, apo atyre
duhet t’ua lajë borxhin burrave më të përvuajtur dhe të ndrydhur nga pushteti komunist, duke e publicistike. E tillë, është edhe iniciativa e guximshme e publicistit dhe regjisorit të
shpallur pas vdekjes HERO kombëtar siç ështe veprimtari Sadudin Gjura. Në kohën e okupimit përmbledhjeve dokumentare Ismet Jonuzi – Krosi, për të zbardhur ngjarje, momente dhe
komunist të cilin, veprimtari i kombit shumë rëndë e përjetoi, por kurrë nuk u gjunjëzua, bashkë biografi të personaliteteve shqiptare, për të cilët historia deri më tani ka heshtur.
me popullin shqiptar të shpërndar nga trungu i vet. Ismet Krosi, sjellë në vellimin e parë të serisë së tij, materiale tepër ekskluzive,
Monografia që kemi në dorë ka për qëllim që, sa më realisht të paraqitet një burime të panjohura, të cilat në të ardhmen do të jenë dhe do të shërbejnë si literaturë primare
segment i luftës heroike dhe burrërore që bëri intelegjenca shqiptare. Ky veprimtar i për të gjithë të interesuarit që do të merren me periudhën e pas Luftës së Dytë Botërore e deri
palodhshëm i Pollogut dhe çështjes shqiptare, do t’i bëjë ballë me durim të madh e gjakftohtësi, në fillim të mijëvjeçarit të tretë.
stoikisht ideologjisë tradhtare të riokupimit sllavo-komunist të trojeve shqiptare. Vlerësoj, se botimi i vëllimit të serisë “GOLGOTA SHQIPTARE-I”, do të nxisë
Kur flasim dhe kujtojmë figurën e Sadudin Gjurës dhe bashkveprimtarëve të tij, por kureshtjen dhe debatin jo vetëm të opinionit shkencor në Maqedoni, por edhe të opinionit
edhe kur marrim guxim të shkruajmë për një figurë të ndritur siç na përshkruan publicisti Ismet publik më të gjerë të rajonit.
Krosi, ai nuk del tjetër veçëse një luftëtar i denjë dhe i paepur për qëllime të pastra të bashkimit
kombëtar. Të shkruash sot për këtë figurë të rrallë e të pastër kombëtare, është edhe nder Tetovë, më 20.05.2007 Dr. Nuri Bexheti
edhe përgjegjësi. Nder është sepse ai, me luftën e vet që bëri, sakrifikoi veten familjen dhe
nderoi kombin shqiptar. Përgjegjësi është pse druajmë që të mos lëndojmë atë thelbësoren për
çka luftoi Sadudin Gjura tërë jetën për çlirimin dhe bashkimin e kombit.
Dëshmitarët e gjallë flasin gjithnjë duke pasur në gojë vetëm të vërtetën për
Sadudinin, me kompetencë të plotë për thelbin e strategjisë ushtarake, politike, ideore dhe
luftararke të Organizatës Ilegale Politike Kombëtare “LIRIA”. Kjo strategji u përkrah plotësisht
nga i tërë populli tetovar dhe më gjerë në mbrojtje të trojeve Arbërore.
Ne, pasardhësit e tij, i jemi mirënjohës këtij veprimtari, i cili i vuri në binarë të
shëndoshë me çka në radhë të parë pikëpamjet kombëtare që diti t’ua zgjerojë horizontin se,
luftën që bëri për komb, ishte e shejntë dhe prioritare.
Kuptohet se me të vetmin qëllim politika komuniste vuri në dispoinim pushtetin
policor për të shfarosë këtë popull, të mbajë nën okupim tokat e tij. Bolshevizmi gjatë pesë
dekadave sa do të qëndrojë në skenën politike do të përpiqet, pjesërisht t’ia arrijë qëllimit duke
i dërgua edhe nëpër kazamatet më të egra jugosllave deri në Goli Otok. Të gjitha këtë do ti
përdorë për të shuar vetëdijen, dinjitetin kombëtar dhe synimet liridashëse. Mirëpo, pushteti
komunist kurrë nuk do të arrijë ta shuajë vullnetin e çeliktë, atdhedashurinë dhe bindjen në
fitoren përfundimtare të shqiptarëve, që ishte e trasuar nga plejada e shkëqyer e veprimtarëve
të kohës së Sadudinit me bashkëveprimtarë, të cilët e trasuan rrugën drejt çlirimit dhe
bashkimit kombëtar.
Prandaj emri i Sadudinit, do të jetë gjithmonë i shënuar në historinë më të re
kombëtare si patriot i palodhshëm për çlirimin dhe bashkimin e kombit, pra jemi të bindur se ky
libër historik do të shtoj te brezat e rinj kurajon drejt platformës për një ardhmëri që ky popull e
meriton.
Tetovë, 19.06.2007 Dr. Vebi Xhemaili
7 8

5. PARATHËNIE • Në vitin 1960-61, atdhetarët: Kadri Halimi dhe Ali Aliu formuan
VEPRIMTARIA E ORGANIZATAVE POLITIKE ILEGALE NË KOSOVË E organizatën:“Komiteti Revolucionar për Bashkimin e Trojeve Shqiptare në
VISET TJERA ETNIKE SHQIPTARE 1945-1999 Jugosllavi, me Shqipërinë“ (KRBTSHJSH);
• Në vitin 1963-64, simboli i qëndresës shqiptare Adem Demaçi, formoi “Lëvizjen
Pas Luftës së Dytë Botërore, Kosova dhe viset e tjera shqiptare,jo vetëm që u penguan për t´u Revolucionare për Bashkimin e Shqiptarëve“ (LRBSH) dhe në kuadër të të cilit
bashkuar me Shqipërinë,ashtu siç ishte vendosur në konferencën e Bujanit (31 dhjetor 1943-1 e 2 janar kanë vepruar Komiteti i Prishtinës, Pejës, Gjakovës…
1944), por ngjau ajo më e keqja,që këto troje etnike shqiptare u ripushtuan dhe u ndanë në katër • Në vitet 1964-68, veproi grupi i studentëve (sipas platformës së LRBSH-së), të
copëza brenda Federatës Jugosllave të AVNOJ-it: Kosova bashkë me pjesët etnike shqiptare në drejtuar nga studenti Osman Dumoshi. Ky grup, ishte organizator i demonstratave
Maqedoni, në Serbi dhe në Mal të Zi. të 27 Nëntorit 1968.
Populli shqiptar, ndonëse s´u pajtua asnjëherë me këtë gjendje, u organizua në forma të 4. Faza e katërtë, përfshin periudhën 1969-1981, dhe mund të thuhet se është faza e lulëzimit
ndryshme legale e ilegale për të sendërtuar aspiratën e vet historike, çlirimin e trojeve shqiptare që mbetën të veprimtarive ilegale në Kosovë…Grupet ilergale më të njohura që e karakterizojnë këtë
nën sundimin jugosllav (lexo-serbosllav) dhe bashkimin e tyre me shtetin amë,Shqipërinë. Veprimtaritë periudhë janë:
politike-kombëtare ilegale të shqiptarëve në Kosovë…gjatë viteve 1945-1999 janë përshkuar nëpër • Grupi Revolucionar i formuar në vitin 1972, nga Kadri Osmani, Xhafer
gjashtë faza organizative: Shatri…(K.Osmani, fillimisht në nëntor 1969 kishte organizuar shpërndajen e
1. Faza e parë, e organizimeve politike-kombëtare ilegale përfshin periudhën nga fundviti 1944 një pamfleti, me anë të të cilit ka manifestuar suksesin e demonstratave të vitit
e deri më vitin 1950, dhe përkufizohet kryesisht me veprimtarinë e Lëvizjes Nacional- 1968, dhe për këtë veprim dënohet me 10 muaj burg);
Demokratike Shqiptare(LNDSH). Drejtues të LNDSH-së ishin intelektualët patriotë: • Grupi MLK (1976-78),OMLK(1978...) vazhdues të „Grupit revolucionar“, të
Halim Spahija, prof.Ymer Berisha, Tahir Deda, Marije Shllaku, Gjon Serreçi, At Bernard drejtuar nga Mehmet Hajrizi, Hydajet Hyseni, Kadri Zeka, Rexhep
Llupi, Adem Gllavica, Ukë Sadiku, kapiten Hysni Rudi, Ajet Gërguri, Luan Gashi, Mala…(Në vitin 1978 Kadri Zeka emigron në Zvicërr) „Lëvizja Nacional-
Ibrahim Fehmiu, Qemal Skënderi, Halim Orana, Hamdi Berisha, Prof.Ibrahim Kelmendi, Çlirimtare e Kosovës“ (1975), e kryesuar nga Adem Demaçi dhe grupi i Adem
Hysen Tërpeza, Ejup Binaku, Sadudin Gjura me shokë,Organizta Ilegale Politike Rukiqit;
Kombëtare “Liria”, etj.
• -Partia Komuniste Marksiste-Leniniste e Shqiptarëve në Jugosllavi-
2. Faza e dytë, përfshinë kohën në mes viteve 1950-1958, dhe në popull, kjo periudhë deri në
PKMLSHJ(1977...) i drejtuar nga Avdullah Prapashtica;
vitin 1966 quhej „Koha e Rankoviqit“. Brenda këtyre viteve organizimet ilegale, kanë qenë
të shumllojshme si:vazhdimësia e veprimeve të LNDSH-së nga grupe me emërtime të • Besëlidhja Kombëtare Demokratike Shqiptare (1977…) e drejtuar nga Emin
tjera,Informbyroistët“, organizimi i grupimeve të ndryshme nga Sigurimi shqiptar, Fazlia, alias Emil Kastrioti, me seli në Gjermani;
kundërshtimi i rekvizitave “Otkupit“. Kundërshtimi i asimilimit të shqiptarëve në turq dhe • Fronti i Kuq Popullor-FKP(1978...), i drejtuar nga Ibrahim Kelmendi i emigruar
luftimi i marrëveshjes xhentëlmene Tito-Qypurli 1953 për shpërnguljen e shqiptarëve në në vitin 1976 në Gjermani;
Turqi…, luftimi në forma shantazhuese të kolektivizimit, aksioni i armëve etj. Përfaqësues • Grupi Partia Kombëtare e Punës (1979-1980), i drejtuar nga Zaim Beqiri...;
të këtyre grupimeve ishin: Xhavit Gafuri, Hasan Jashari, Shaban Dërguti, Hafëz Jakupi, • Lëvizja Nacional-Çlirimtare e Kosovës dhe të Viseve të tjetra Shqiptare në
Bitër Dehalla, Sefer Elezkurtaj, Hajdar Bytyqi, Bie Vokshi, Fetah Bogiqi, Sami Peja, Sali Jugosllavi (LNÇKVSHJ(1978-shkurt 1982,) të drejtuar nga Metush Krasniqi,
Kelmendi, Konstandin Vasilaca (oficer i armatës shqiptare), Hajrullah Gorani, Ramiz Jusuf Gërvalla dhe Sabri Novosella. (Në dhjetor 1979 Jusuf Gërvalla emigron në
Osmani, Xhemil Fluku, Ramadan Rexha, Ali Aliu, Omer Qerkezi, Sabit Kapiti, Gjermani, ndërsa Sabri Novosella në Turqi). Gjatë viteve 1980-81 në Kosovë me
Mehmet Gega dhe grupi i tij,, Naxhi Purde me grupin “Shkëndija”, Rexhep Abdullahu, programin e LNÇKVSHJ-së sipas udhëzimeve të Jusuf Gërvallës ka vepruar
Nysret Nivokazi, Emin Fazliu,Nejazi Maloku (Procesi i Prizrenit) Enver Dukagjini, Komiteti i Deçanit, i drejtuar nga Ismail Haradinaj, Hasan Ukëhaxhaj, Jashar
Adem Demaçi, Muhamed Brovina, Hidë Dobruna… Salihu, Xhavit Hoxha...dhe Komiteti i Drenasit, i drejtuar nga Bajram Gashi, e
3. Faza e tretë, përfshinte kohën në mes të viteve 1958-1968, dhe kjo periudhë karaketrizohet shumë të tjerë.
me formimin e organizatave ilegale, të cilat do të artikulojnë koncepte të reja politike e 5. Faza e pestë e Lëvizjes Ilegale në Kosovë, dhe në viset tjera shqiptare, fillon me demonstratat e
kombëtare. Pranverës së vitit 1981, dhe përfundon në vitin 1990, atë kohë kur nis fundi i shpërbërjes së
• Në vitin 1958, atdhetari Metush Krasniqi, formoi organizatën: “Partia Perandorisë Jugosllave të AVNOJ-it.
Revolucionare për Bashkimin e Tokave Shqiptare me Shtetin Amë“ • Bartëse e organizimeve ilegale ishte Lëvizja për Republikën e Shqiptarëve në
(PRBTSHSHA); Jugosllavi-LRSHJ, e cila u themelua me 17 shkurt 1982, pas shkrirjes së tri
organizatave ilegale: LNÇKVSHJ, OMLK, PKMLSHJ në këtë organizëm.
9 10

6. • Grupi Kushtrimi i Lirisë, i drejtuar nga Rafi Halili dhe Bejtulla Ademi, që GRUPI I PARË
veproi në Tetovë e më gjerë në vitet 1981 dhe 1982;
• Grupi Marksistë Leninistë, i drejtuar nga Milaim Ziberi dhe Safet Shabani nga 1. Sadudin Gjura, i dënuar me 14 burg dhe tre vjet humbjen e të drejtave qytetare,
Kërçova në vitin 1983; 2. Sabri Ramizi, i dënuar me 10 vjet burg dhe 3 vjet humbjen e të dretës qytetare,
• Grupi Dorë për dore, i drejtuar nga Alit Naxhaku nga Ohri në vitet 1983 dhe 3. Izmit Bajrami, i dënuar me 11 vjet burg dhe 3 vjet humbjen e të drejtave qytetare,
1984; 4. Murat Isaku, i dënuar me 9 vjet burg dhe 3 vjet humbjen e të drejtave qytetare,
• Nënkomiteti i komitetit organizativ i marksistëve-leninistëve të Kosovës dhe për 5. Vehbi Lushi, i dënuar me 7 vjet burg dhe 3 vjet humbjen e të drejtave qytetare dhe
viset e banuara me shqiptarë në Maqedoni, është themeluar në vitin 1985... 6. Abdylselam Skenderi, i dënuar me 7.5 vjet burg dhe 3 vjet humbjen e të drejtave qytetare,
• Në vitin 1986 LRSHJ merr emrin: Lëvizja Popullore për Republikën e Kosovës
dhe në kuadër të saj kanë vepruar një sërë grupimesh të vogla me emërtime të
ndryshme, të cilat synonin me çdo çmim jetësimin e Republikës së Kosovës.
Dejtuesit e ilegales në periudhën 1981-1990, në Kosovë dhe në perëndim ishin: Jakup Krasniqi,
Hydajet Hyseni, Gani Koci, Mehmet Hajrizi, Bajram Kosumi, Ali Lajçi, Gani Krasniqi, Nezir
Myrtaj, Fazli Veliu, Ali Ahmeti, Hysen Gega, Bajram Bahtiri, Emin Fazliu alias Emil Kastrioti,
Kastriot Haxhirexha, Fehmi Lladrovci, Ismet Begolli, Emrush Xhemajli, Shaban Shala, Halil
Alidemaj, Mr.Ukshin Hoti, Mentor Kaçi, Kadri Osmani, Nuhi Berisha, Rexhep Mala, Xhavit
Haliti, Xhafer Shatri, Elmi Zeka, Gafurr Adili, Hasan Mala, Agim Sylejmani, Xhavit Haziri,
Saime Isufi, Abdullah Prapashtica, Meriman Braha, Martin Çuni, Bislim Elshani, Afrim Morina,
Sejdi Gega, Bardhyl Mahmuti, Zaim Beqiri, Afrim Zhitia, Fahri Fazliu, Fadil Vata, Zija Shemsiu,
Ibrahim Kelmendi, Bajrush Xhemajli, Hajdin Abazi, Fatmir Brajshori, Emin Krasniqi, Sejdi Veseli,
Adem Grabovci, Enver Topalli, Halit Naxhaku, Gafurr Elshani, Muhamet Kelmendi, Tahir Hani,
Pajazit Jashari, Fadil Lepaja, Januz Musliu, Ramë Buja, Ahmet Haxhiu, Ibish Neziri, Xhabir
Morina, Rafi Halili, Ibrahim Shala, Berat Luzha, Ramadan Avdiu, Xhemajl Fetahu, Sherif
Konjufca, Bajram Ajeti, Raif Çela, Shemsi Veseli, Petrit Duraku, Ahmet Isufi, Beqir Beqa,
Bashkim Mazreku, Behadin Hallaqi, Nysret Pllana, Sadri Ramabaja, Azem Syla, Akile Dedinca,
Nesim Elshani, Ali Ajeti, Gursel Sylejmani e shumë të tjerë.
6. Faza e gjashtë (1991-1999,) është faza më kulminante e organizimeve politiko-ushtarake në
Kosovë...dhe në historinë më të re të sa,j me të drejtë cilësohet si periudha e lavdishme e Ushtrisë
Çlirimtare të Kosovës (UÇK-së). Bazamenti i UÇK-së u bë Lëvizja Popullore për Repubilkën e
Kosovës (LPRK), e cila në vitin 1993, u emërtua si; Lëvizja Popullore e Kosovës (LPK).
11 12

7. PLATFORMA POLITIKE E ORGANIZATËS ILEGALE POLITIKE KOMBËTARE ”LIRIA” FAJTORË JANË:
“NE DO TË PUNOJMË QË TË PËRGATISIM POPULLIN PËR NJË KRYENGRITJE I akuzuari i parë Sadudin Abdulla Kadriu-Gjura:
MASIVE KUNDËR SISTEMIT FEDERATIV TË JUGOSLLAVISË, ME ÇKA DO TA 1. Në muajin qershor të vitit 1946, në qytetin e Shkupi së bashku me Gani Sheap Luma,
SHKËPUSIM KOSOVËN DHE TROJET TJERA SHQIPTARE DHE DO T’IA Sheref Kazazi dhe të tjerë formoi grupin që për qëllim kishte që me forcë ta rënojë
BASHKANGJESIM SHQIPËRISË.” SADUDIN GJURA rregullimin ekzistues të Republikës Federale Popollore të Jugosllavisë, që ta shkëpus
një pjesë të Republikës Federale Popollore të Jugosllavisë dhe t’ia bashkangjesë me
SADUDIN ABDULLA GJURA- 1926-1960 territor një shtetit tjetër, ka punuar në zgjerimin dhe formimin në Tetovë dhe në vende
tjera më vitin 1948, me përhapjen e rezolutës së Byrosë Informative, i njëjti grup
…Në bazë të nenit 117 paragrafi 1 dhe 2, nenit shfrytëzon rastin për t’i formuar grupet në Tetovë, Shipkovicë dhe Dobrosht që
105 paragrafi 1 dhe 2, neni 110 paragrafi 1 dhe ndërlidhen me grupin e bandave të Republikës Popullore të Shqipërisë e të tjerë, me
2, nenet 16, 46, 33, 90 paragrafi 2 i Ligjit Penal, udhëheqjen e Shqipërisë, mban mbledhje dy herë me banditët e future, pranon material
nenit 4 të Ligjit për vepra Penale kundër propagandues për shpërndarjen dhe e përpunon me anëtarët e grupi;
popullit dhe shtetit, nenit 67 dhe 69 të ligjit për 2. Në mbledhjet me bandat Xheladin Gjura, Hashim Toplica e të tjerë të mbajtura në
vepra kundërvajtëse i : afërsi të fshatit Shipkovicë në verë të vitit 1949, pajtohet t’i ndihmojë Shërbimin
DËNON Informativ të Shqipërisë me atë që grumbullon shënime të karakterit secret të cilat janë
Të akuzuarin Sadudin Abdulla Kadri-Gjura, për disponimin e të burgosurve tanë e të tjera dhe të njëjtat ua dorëzon banditëve;
burgim të rëndë me 14 vjet heqje lirie në të Gjatë vitit 1949 në pranverë të vitit dhe në gjysmën e parë të stinës së verës orvatet të
cilën i llogaritet nga 24.04.1952, dhe marrja e së ikë në Shqipëri për kryerjen e punëve kundër shtetit me qëllim shkon në Dibër ku nuk
drejtës së lirisë qytetare në afat prej 3 arrinë sukses, pasiqë e kthejnë organet e pushtetit popullore dhe më vonë së bashku
vitesh….1 me të akuzuarit Sabriun dhe Muratin në fshatin Lisec qëndron shtatë ditë, por përshkak
NË EMËR TË POPULLIT të lidhjes së dobët me Shqipërinë nuk arrin që të ikën për në Shqipëri. i akuakuzuari i
Gjykata Themelore në Gostivar, si shkallë e dytë Sabri Ramizi për shkak se;
parë e gjyqit në përbërje; kryetar Jovan 1. Në mbarim të vitit 1948 i udhëhequr nga i akuzuari i parë Sadudini, anëtar i grupit për
Dukovski dhe porotët gjykatës Xheladin kryerjen e veprave penale kundër popullit dhe shtetit dhe si i tillë punon në zgjerimin i
Memuri dhe Koço Kitanovski me tij, formon grupe në shkollën e mësuesisë në Shkup dhe i përfshijnë Ibrahim Abdullain,
proçesverbaliste Ljubica Marinovska, sipas Besim Rusin dhe Isa Saliunmerr pjesë në mbledhjet e grupit në fshatin Gajre.
lëndës penale kundër të akuzuarve; Sadudin 2. Në ditë dhe muaj të pacaktuar, në stinën e verës së vitit 1949 së bashku me të
Gjura, Sabri Ramizi, Veap Veapi, Murat Isaku, pandehurit; Sadudinin, Muratin, Vebiun dhe personin Faik Nuredinin, bën përpjekje për
Izmit Bajrami dhe Abdylselam Bejtulla, për vepër penale nga neni 117, 105 paragrafi arratisje për në Shqipëri për të kryer vepra armiqësore kundër Republikës Federale
1,120 dhe neninit 110 nga Ligji Penal i mbajtur më 31.V.1952 në shqyrtimin final, në prani Popullore Jugosllave, dhe përshkak të ndërprerjes së lidhjes edhe pse shtatë ditë
të të 6 të akuzuarve, të cilët mbrohen nga burgu, mbrojtësi i parë Boris Arsov-avokat nga qëndruan në ilegalitet në fshatin Lisec, por nuk ia arritën qëllimit... 2
Shkupi, Gjykatësit publik për rrethin e Gostivarit Koço Tulevski, solli këtë: Sadudin Gjura3, u lind më 15 mars të vitit 1926, në fshatin Shipkovicë-Tetovë.
GJYKIM Mësimet e para i bëri në fshatin e lindjes, katër klasë të mesme në gjimnazin e Tetovës, kurse
TË AKUZUARIT: në vitin shkollor 1941/42, regjistrohet në klasë të pestë, në gjimnazin real të Prishtinës, ku
1.Sadudin Abdulla Gjura, i biri i Abdullahut dhe nënës Sadee Xhemaili, i martuar me mbaroi edhe klasën e gjashtë. Më 1944/45, Sadudin Gjura shkon në Armatën Popullore
Sabije Azizi-Neziri, prind i një fëmije mësues i lindur në vitin 1926 në fshatin Shipkovicë, Jugosllave. Në fund të vitit 1945, e kryen ushtrinë. Në vitin 1946, Sadudin Gjura ndoqi kursin
me Shkollë të Lartë Pedagogjike, me pasuri mesatare, shqiptar, shtetas i Republikës pedagogjik një vjeçar, dhe po atë vit e, përfundon maturën për shkollën e mesme. Për herë të
Federale Popollore të Jugosllavisë, ushtrinë e kryere dhe deri më tash i pa dënuar në parë, punoi si mësues në Shipkovicë, Çellopek, Pirok dhe në tetëvjeçaren e Vrapçishtit, ku ka
Burgun Hetues prej 24.I.1951... ligjëruar lëndën e gjuhës shqipe. Në vitin shkollor 1948/49, regjistron studimet e gjuhës ruse në
2/fragment i shkëputur nga aktakuza D 7592, K.BR. 27/52 /
3 /Shënime nga: SHOQATA E PEDAGOGËVE SHQIPTARË-TETOVË, MONOGRAFI “VETERANËT E ARSIMIT SHQIP TË
1 /fregment i shkëputur nga aktakuza D 7592, K.BR. 27/52 / PERIUDHËS 1940-1960 NË TETOVË DHE RRETHINË”-Tetovë,gusht,2000, f. 73/
13 14

8. Shkup në Shkollën e Lartë Pedagogjike. Ndërsa, vitin e dytë të studimeve nuk arriti ta mbarojë,
përkatësisht të mbrojë temën e diplomës, ngase u burgos në fillim të vitit 1951. Ishte njëri ndër
profesorët e parë të Pollogut dhe të Malësisë së Sharrit.
Është themeluesi i Organizatës Ilegale Politike Kombëtare “LIRIA”. Punoi si mësues
nëpër shumë fshatra, ndërsa në vitin 1951, punoi si profesor i Normales në Tetovë. Në janar të 6
vitit 1951, gjatë pushimeve dimërore, Sadudin Gjurën e nxjerrin nga banesa e tij gjatë natës Sadudin Abdulla Gjura mbetet emër letrar, veçmas me dramën "Lalë Bajrami", si dhe
dhe e mbajnë në hetuesi deri më 26.06.1951. Bëhet dënimi partiak me 2 vjet heqje lirie (dënim "Fejesa në djep", "Shqipja e malit" dhe "Dervish Cara" e tjerë.
administrativ pa gjyq në Shtëpinë e Pionerëve në Tetovë), me çka Sadudin Gjurën, e dërgojnë Mjerisht që veprimtaria e këtij atdhetari dhe letrari ende nuk njihet plotësisht.
ta vuajë burgun në Goli Otok. Prej Goli Otoku, e sjellin në Burgun Hetues (te Kalaja e Shkupi)
të Shkupit, ku e mbajnë në paraburgim prej 24.04.1952 deri në ditën e gjykimit bashkë me
grupin. Dënohet me 14 vjet burg, por vujati vetëm 8 vjet, nëpër burgjet më famëkeqe
antishqiptare, e nëpër kazamatet Jugosllave të asaj kohe si në Idrizovë, ku ka vuajtur burg mbi
dy vjet, (ku ka qëndruar tri javë në izolim pa ajër, ku brenda 24 orëve njëherë e hapnin derën
për t’u ajrosur “karceli”), dhe mbi pesë vjet në Goli Otok.
7 8 9 10
Veprat: "Vaj si qenka ba Tetova" – poezi, "Marshi i normalistit" – poezi, "Kanga
e punëtorit" – poezi, "Lalë Bajrami" – dramë, "Fejesa në djep", "Shqipja e malit",
"Dervish Cara" ...
JAM I LINDUR MË 02.09.1960 SHTATË MUAJ PAS VDEKJES SË BABAIT TIM
4 5
Unë, Abdylxhemil Sadudin Gjura11, i biri i Sadudin Gjurës, me prejardhje nga fshati
Nga burgu doli i sëmurë psiqikisht dhe i paaftë për jetë. Vdekja e tij mbeti enigmatike Shipkovicë e Malësisë së Sharrit, djali më i vogël, jam i lindur më 02.09.1960, shtatë muaj pas
me dekada. Pas lëshimit nga burgu, gjatë dimrit të madh, humbet në malet e Sharrit, (sipas vdekjes së babait tim, i cili sipas të dhënave të policisë ka ndërruar jetë më 25.02.1960.
dokumentit zyrtar, ka vdekur më 25.02.1960). Barinjtë e Sharrit e gjejnë kurmin e tij, të
dekompozuar më saktë në qershor të vitit 1960.
Abdylxhemil Gjuara te varri i prindit
Rivarrimi i Sadudin Gjurës në f. Shipkovicë më 28.11.1999 Fëmijërinë e kam kaluar me shumë peripeci e mundime të hidhura. Së pari, më ka
munguar dashuria dhe përkëdhelja e tij. Si fëmijë, i shikoja moshanikët e mi, si prindërit e tyre
Sadudin Gjura, ishte poet dhe dramaturg i martirizuar. Shkroi një mor poezish, por u blenin gjithçka e, mua nuk kishte kush të më blente gjë.
thuajse shumica prej tyre u humbën ose u sekuestruan nga pushteti atëhershëm jugosllav. Ka
shkruar poezinë e gjatë me 50 vargje "Jeta e re e njerëzimit po agon", që e botoi për herë të
parë “Jeta e Re” e Prishtinës, në fillim të viteve 50-të, këtë poezi e ribotoi revista “Brezi 9”-
6 /FEDERATIVNA NARODNA REPUBLIKA JUGOSLAVIJA, KABINET PRETSEDNIKA REPUBLIKE - BR. 7353,
BEOGRAD 31.V.1956. Izvestavamo Vas da smo primili Vasu pretstavu od 25.V. t.g. Istu smo danas ustupili na
Tetovë, para disa vitesh. Nga të afërmit e tij, janë ruajtur edhe poezia "Vaj si qenka ba Tetova", postupak Saveznom izvrznom vecu-Biro za preststavke i pritizbe, preko koga se moze interesovati o rezultatu. SMRT
"Marshi i normalistit", "Kanga e punëtorit" e tjerë. FASIZMU – SLOBODA NARODU!/
7 /DRZAVA SRBA, HRVATA I SLOVENACA, IMAMSKI URED DZEMATA
8 /MBRETNIJA SHQIPTARE-MINISTRIA E ARSIMIT, SHKOLLA NORMALE – PRISHTINË, vjeti shkolluer 1942/43, nr.
i amëz 268, klasa e parë K.N., të kursit të naltë në mbështetje të kalimit. Prishtinë, me 15 Qershor 1944, origjinali
gjendet te Abdylxhemil Sadudin Gjura/
9 / Varri i Sadudin Gjjurës 28.11.1999 Shipkovicë/
4 /Shkolla Nermale-Prishtinë vjeti shkolluer 1941/42, nr. i amëz 268, klasa e katërt k.n., origjinali gjendet te Abdylxhemil Sadudin Gjura/ 10 /Drama “LALË BAJRAMI”, është botuar në vitin 1997, AZA-Sesoft-Tetovë, ndriçoi dhe përgatiti për shtyp: Prof.dr.
5 /Dokumenti origjinal “Drzhavna Narodna Shkolla-Kralevine Jogosllavije 1938, Sadudin Kadrieviç nxënës në klasën e Ejup Ajdini, ligjërues në UEJL në Tetovë./
IV, origjinali gjendet te Abdylxhemil Sadudin Gjura/ 11 /deklaratë e marrë më 17.05.2007 nga djali i Sadudin Gjurës z. Abdylxhemili/
15 16

9. Nëna ime Sebija, një grua e ndershme, e cila më ka rritur me shumë mundime dhe përderisa ta mësosh (kuptosh) atë që e lexon…”. Ishte mjaft i përpiktë sa që për dy vjet e ka
varfëri, mundoheshte sa herë të më ngushëllonte, vëllai im më i madh Abdylfetahu, të cilin e kryer fakultetin e gjuhës rusishte.
kaploi sëmundja e rëndë e shizofrenisë, sëmundje e rëndë psiqike, që është pasojë e Kur Sadudin Gjura është burgosur, unë kam qenë në internim në Sveti Nikollë. Unë,
mungesës së prindit tonë. Gjyshit tim Abdullahut, ia ndërprenë pensionin, që e kishim si të në internim kam kuptuar se Sadudin Gjura është burgosur. Në fillim, u dënua me dy vjet, me
vetmin burim financiar, me çka u detyruam ta punojmë tokën, e të ruajmë lopë. dënim administrativ. Të imternuar kemi qenë; unë (Mahir Gjura), Nexhmedini (vëllai im), nëna
ime (Qatibja), dhe motra. Në internim kemi qëndruar një vit të plotë.
Neve na çuan si krejt shqiptarët tjerë, të cilët kishin qenë të ikur, para nesh kishin
qenë do prej Pallçishti, të cilët ishin dorëzuar, kishin treguar se Xheladin Gjura del këndej, me
çka UDB-ja, merrë vesh për vëllain tim dhe ky ishte shkaku që UDB-ja na internoi neve. Ata të
Pallçishtit i liruan e neve na morën atje.( vazhdoj në shtëpi)
Në shtëpinë tonë ka qenë e instaluar milicia. Për atë se përse janë instaluar në
shtëpinë tonë, vetëm ata e dinë përse? Ne kishim tri dhoma në shtëpi, milici na i mori të dyjat e
neve na e la vetëm një dhomë. Milicët në shtëpinë tonë qëndruan mbi pesë vjetë e më shumë.
Pastaj kanë qëndruar në shtëpinë e Hamzës të të ndjerit Muhamet Xhelilit (dajës tim).
Rivarrimi i Sadudin Gjurës 28.11.1999
Jemi rritur dhe ushqyer vetëm nga të ardhurat që merrnim nga qumështi, nga
ndihmat e të afërmëve të familjes e njerëzve të ndershëm.
Vëllai im Abdylfetahu, vdiq në moshën 42 vjeçare, më 31. 10.1993, përkatësisht u
helmua me tableta. Gjithashtu, tragjedia jonë në familje vazhdoi, me çka, më vdiq gruaja ime
në moshën 42 vjeçare, më 02.12.2005 nga gjakderdhja në tru.
Nëna ime Sebija, ka bashkëjetuar vetëm dy vjetë, pastaj babain tim Sadudinin, e
burgosin në vitin 1952, ndërsa e ëma jonë, ka ndenjur që të na rrisë neve fëmijëve. Tash është
76 vjeçare shumë e lodhur nga jeta.
Partitë tona shqiptare “demokratike”, e materialiste që luftojnë vetëm për interesin e
tyre personal, andaj duhet të marrin shembuj nga këta personalitete, të ndritura e të
pakompromituara, e të pastërta si drita e diellit, të cilët u flijuan për kauzën tonë kombëtare
shqiptare.
KEMI QENË MË TË BASHKUAR SE SA SOT ME KËTA PARTITË TONA POLITIKE12 Muhamet Xhelili
(1902-1978)
Për sa u përketë Sadudin Gjurës dhe Xhelaludin Gjurës, këta të dy ishin shumë të
dhënë pas mësimit, e në veçanti Sadudini, ka shkonte e merrte librin. Unë Sadudin Gjurën, e Gjithashtu kanë qëndruar edhe nëpër disa shtëpi të tjera të Shipkovicës që kishin më
kam djalë mixhe edhe djalë teze, ndërsa më vonë u bëmë edhe baxhanak (gratë motra). shumë dhoma. Ishte e tmerrshme se futeshin në mënyrën më të vrazhdët duke na thënë :” qe
Sadudini ka qenë intelektual karakteristik. Unë, e kam pasur edhe vëllain tim osllobodish soba…”.
Xhelaludinin, i cili mësonte shumë, por Sadudini ishte i veçantë. Më kujtohet me një rast, kur Sadudin Gjura, u dënua me 14 vjet burg, si organizator i organizatës “LIRIA”, Murat
më çonte të lexoj e më thoshte:” merre këtë dhe lexoje”, unë pasi që e lexosha, ai atëherë më Isaku, u dënua me 9 vjet burg, Sabdri Ruzhdiu, u dënua më 10 vjet burg, kështu me radhë.
thoshte tash fillo e shpegoma këtë që e lexove”, unë ia përgjigjesha se nuk e di, ndërsa ia në Mburret se është krenar që Sadudin Gjurën e ka patur djalë të mixhës, tezëz dhe
mënyrë kategorike më thoshte:”nëse nuk e ke kuptuar, atëherë mos vazhdo me tej të lexosh, baxhanak, por për atë se a ka shkuar në vend amaneti i tij, Axha Mahir thotë me pezme e
dëshprim të thellë se:” Sadudin Gjura edhe sot e kësaj ditë ende është i dënuar. Sadudini ka
lënë gruan, e cila është gjallë dhe familjen, por kush i ndihmon ata. Askush nuk i ndihmon.
Ende askush nuk e pa të udhës që gruas së tij t’ia sigurojnë një pension apo diçka të
12 /Bisedë më 06.06.2007, me Mahir Gjurën ( i lindur më 13.05.1929), vëllai i Xhelaludin Gjurës/ ngjashme.
17 18

10. pasaportën e nënës dhe e dërgova në “Gjeneral turist”, ku kishte një që i bënte shërbimet
administrative ku punonte një Jusuf. Pas këtër ditësh më erdhën milicët në duqanin që e kam
pas këtu në qytet e, më thanë se ku e kam pasaportën e nënës, e unë u thashë o në “Xheneral
turist” o tek ju (në milici).
Por, pasaporta e nënës ishte dorëzuar nga nëpunësi Jusuf në milici. Pas gjysëm ore
erdhi vëllai im, të cilit i kishin dhënë një copë letër ku thuhej se:”mu se odzema pasoshot
poradi…”, mirëpo unë edhe pas dy muajsh nuk u interesova fare përse dhe si e kanë marrë më
saktë nuk e kërkova fare pasaportën e nënës. Ishta duke shitoren time, kur befas erdhën dy
persona civilë, e më thanë se janë nga Sektori i Ministrisë së Punëve të Brndeshme të
Tetovës, e më thanë se, duhet të shkoj tek ata se kemi punë. Unë para se të shkoj në milici,
çova fjalë në shtëpi se më do të jem në milici, duke menduar se unë edhe atëhere kam folur
sikur tash. U brengosa se përse më marrin. Kur shkova atje, më thanë se përse nuk e kam
kërkuar pasaportën e nëns deri më sot. Unë, i thashë, është pyetje e habistshme, kështu
13 askund nuk kam parë. Përderisa paska qenë ashtu, atëherë përse e keni marr, kurqë unë
pasaportën e nënës nuk e kam marr në Shqipëri. Të them të vërtetën u inkrajova kur kuptova
Thjesht asgjë nuk ka bërë për të. Andaj, për sa i përket amanetit të Sadudinit, ende se çështja është për pasaportën e nënës. Atëherë iu drejtova aty farë inspektorit me fjalët se,
nuk ka shkuar sa duhet në vend, por sikur janë duke shkuar rrjedhat më duket se do të ju bëni mëkate të mëdha, nëna ime është grua tetëdhjetëvjeçare, ajo është me një këmbë në
realizohet amaneti i tij, atëherë kur do ta marrin në dorë çështjen kombëtare intelektualët e varr e një mbi varr. Nëna dëshiron ta shohe djalin e vet.E pyeta se a ke ti fëmijë, e ai më tha po
mirëfilltë, e jo kuazi intelektualët. Edhe më lidhje me Sadudinin kam patur rast të flsë me një kam. Atëherë është e logjikshme se edhe nëna ime dëshiron ta shohe djalin e saj, ajo nuk
rast edhe atë të karakterit formal, andaj edhe tash kam mjaft revolt ngase Sadudini ka qenë një mendon siç mendoni ju se djali i saj është armik e çka jo. Thjesht dëshiron ta shoh djalin. Por,
intelektual, të cilin asnjëherë pa libër në dorë nuk e kam parë. Ishte edhe Xhelaludin Gjura, por ja që ju e keni stopuar, ia keni marrë pasaportën që ajo nuk mund të shkoje. Por, u them se tek
ai nuk ishte si Sadudini. Porosia ime është që ata njerëz, ata veprimtarë që janë marrë me ju është diçka më e keqe se, ju bashkëpunoni me njerëzit më të ligë, me rrugaçë. Ju nuk keni
çështjen kombëtare kanë vdekur, por kanë lënë pas vetes pasardhës. I lus të gjithë që të mos njeri me plotëkuptimin e fjalës. E ai ma ktheu; mos de, çka je duke folur. Unë sërish iu drejtova
na marrin nëpërkëmbë dinjitetin dhe krenarinë kombëtare në shoqërinë shqiptare.” Gjatë me fjalët se, me njerëz të tillë nuk mund të jetë ky shtet shtet. Shteti i përzgjedhë njerëzit më të
periudhës së ish-sistemit sllavo-komunist, Mahir Gjura ka hequr të zitë e ullirit siç thotë:” gjatë mirë, më bujarë, më fisnikë, ndërsa ju jeni duke e bërë të kundërtën. Dhe u thashë se nuk
atyre viteve kur milicia ishte instaluar në shtëpinë tonë nuk kam mundur të flaës e as të lëvizi dëshiroj ta marr pasaportën e nënës, por do të jeni të mallkuar nga ana e nënës sime. Edhe
lirshëm, gjimonë më kanë përcjellur si në shtëpi, në punët e arave e gjithkund. Për fat të mirë pse ai, më tha që edhe mua do të më japin pasaportë për të shkuar në Shqipëri, kurse unë i
nuk jam burgosur, por mbi 20 herë më kanë marrë në hetuesi, edhe pse aspak nuk jam frikuar thash jo, nuk më duhet të shkoj, por do të pres që kur të vjen koha për të shkuar ashtu siç
ngase asnjëherë nuk kam bërë asnjë gabim. Pasi dolëm nga Shipkovica në Tetovë, atëherë duhet e jo të më maltretoni më pas se çfarë thashë e çfarë me thanë. Dhe në fund ma dhanë
filluan të mos më lënë të qetë. Më kujtohet kur nëna ime e ndjerë kërkonte të shkojë në pasaportën e nënës pas një viti me çka edhe nëna shkoi në vizitë dy mujshe tek Xhalaludini.
Shqipëri ta vizitoje vëllaun Xhelalin, e cila me një rast më ta se gjoja unë ia prishi punët për të Nëna ka vdekur në vitin 1981 në moshën 78 vjeçare, por ishte shumë fetare e
marrë vizë për të shkuar në Shqipëri. U detyrova që të shkoj deri në Abmbasadën e Shqipërisë devotshme, e cila sa herë na thoshte mos përziheni me punët e politikës që mos të na gjejë
në Beograd, ku nuk kisha qenë më parë. Me të shkuar në Beograd, atje kishte shumë ndonjë e keqe, ndërsa babai ka vdekur shumë herët në vitin 1946 kur unë isha 17 vjeçar,
shipkovicas, të cilët më orientuan tek amabasada e Shqipërisë. Shtrova kërkesë për të marrë ndërsa Xhelali 19 vjeçar kur ishte në shkollën normale në Shkup ku edhe diplomoi atje.
nëna vizë, e pas nja gjashtë muajve i erdhi viza, por në adresë të fshatit Shipkovicë, atje ku Porosia e fundit e Mahir Gjurës, është e prerë që partitë politike të mos
jetonte vëllai tjetër. Pasi që e kishin marrë vesh bashkëpunëtorët e UDB-së, të cilët ishin nja nëpërmëkëmbin dinjitetin e shqiptarëve, ngase ne nuk u jemi përkulur as sultanëve, mbterërve,
katrapesë vetë, me çka kanë treguar në UDB se, nënës së Xheladin Gjurës i ka ardhur as Titos,por përkundrazi kemi qenë më të bashkuar se sa sot me këta partitë politike.
dokumenti për të shkuar në Shqipëri. Ata të UDB-së i çojnë dy milicë, të cvilët ia marrin nënës
pasaportën, mirëpo pasaportën e nënës e kasha unë këtu në qytet, por pasi që e kisha
dorëzuar kërkesën në ambasadë, pasaportës i kishte kaluar afati i përdorimit. E mora
13 / Mahir Gjura duke vënduar kurorë në bustin e Sadudin Gjurës, nëntor 1999/
19 20

11. FAMILJA IME KA PËSUAR PËR 50 VJET RRESHT14 SABRI RUZHDI RAMIZI15
Në pyetjen se sa herë kanë qenë bashkë me Abdylxhemilin djali i Sadudin Gjurës në …Të akuzuarin Sabri Ruzhdi Ramizi, burgim të rëndë me 10 vjet heqje lirie në të cilën
vizitë tek varri, Miraç Gjura me plotë mburrje e krenari thotë se, shpeh në stinën e verës llogaritet burgimi prej datës 15.04.1952, dhe marrja e së drejtës së lirë qytetare në afat
veçanërisht në muajin korrik ose gusht unë dhe djali i xhaxhait Abdylxhemili kemi vizituar varrin prej 3 vitesh… 16
e xhaxhait tim Sadudin Gjurës. Sabri Ramizi lindi në vitin 1931 në fshatin Shipkovicë të Tetovës. Semimaturën e kreu në
Lartë në bjeshkët e Sharrit kreshnik, për një periudhë 35 vjeçare xhaxhai im është gjimnazin e Tetovës dhe shkollën e mesme Normale më 1950 në shkollën e mesme “Nikolla
prehur i qetë rreth një kroni me ujë të ftohtë Sharri, tek një qafë bjeshke e mbushur me lule të Karev” në Shkup.
shumta me ngjyra nga më të ndryshmet. Për herë të parë si mësues u emërua në Gjenovicë të Poshtme të Gostivarit në vitin shkollor
Aty është prehur Sadudini, tribuni i familjes sonë dhe frymëzimi i brezave për të gjithë 1950/51, pastaj në Veshallë të Malësisë së Sharrit, Xhepçisht, dhe prej vitit 1958/59 deri në
fisin, Shipkovicën dhe gjithë shqiptarinë. Aty shkonim për të bërë homazhe dhe njëherit vitin 1987 punoi si mësues
kalonim një ditë vere nga më të bukurat e jetës sonë tek varri i tij dhe mbusheshim me në shkollën fillore “Liria” në
frymëzim nga vepra e tij, kurse me mllef për ata nga të cilët e pësoi Sadudin Gjura. Tetovë nga ku edhe u
Ky vend do të mbetet përgjithmonë vendi më i bukur në botë për mua, sepse aty pensionua para kohe, i
gjeja njerëz të shumtë që i bënin këtij varri vizita dhe hozhe të shumta në kohën e sistemit të akuzuar si “nacinalist”,
njëmendësisë. “irredentist” dhe “separatist”.
Por, Miraç Gjura, nuk ngorron fare që të shpreh revoltën e tij që e kanë pësuar nga Më 1 tetor 1951
ish-sistemi për shkak të personalitetit të profesorit Sadudin Gjura, i cili thotë se, nga sistemi i shkoi ushtar nga ku edhe u
kaluar familja ime ka pësuar për 50 vjet rresht, njëherë dënohet Sadudin Gjura me burg të burgos. Më 31 maj 1952 nga
rëndë në Idrizovë dhe më vonë në Goli Otok të Kroacisë, atje ku i dërgonin njerëzit e dënuar ana e Gjyqit të Qarkut të
politikisht. Gostivarit u dënua me 10 vjet
Më pastaj interrnohet familja ime e ngushtë për dy vjet, duke i dërguar në Sirkovë, si dhe 3 vjet heqje lirie e të
gjyshen time Qatibe Haziri, xhaxhain tim Mahir Hazirin, hallën time Qamile Hazirin dhe babain drejtave qytetare, ngase
tim Nexhmedin Hazirin. ishte bashkëveprimtar i
Më vonë për shumë vjet me radhë në shtëpinë e familjes sime në Shipkovicë janë Sadudin Gjurën në
vendosur forca policore duke e shndërruar këtë shtëpi në stacion policor. Kjo familje është Organizatën Ilegale Politike
përcjellur vazhdimisht, duke e ndjekur çdo lëvizje të anëtarëve të saj. Kombëtare “LIRIA”. Dënimin
Në vitin 1987 burgosem edhe unë, si student unë dhe shokët e mi në Universitetin e e vuajti 5 vjet në burgun e
Sarajevës jemi ndjekur nga agjentë të UDB-së, kurse kur vinim për pushime në shtëpi Idrizovës dhe në Goli Otok.
vazhdimisht thirreshim për biseda informative në polici dhe nëse nuk u përgjigjeshim këtyre
thirrjeve ata vijnin e na merrnin në shtëpi duke e shqetësuar tërë familjen bile edhe fshatin.
Edhe pse Miraç Gjura, nuk mundi në kohën e ish-sitemit të vazhdonte studimet
ngase ishte anëtar shumë i afërt i Sadudin Gjurës, por ai nuk hoqi dorë që të shkollohet bile me
sukses e kryen fakultetin pedagogjik në Shkup, ndërsa për amanetin e profesorit Sadudin
Gjura thotë se, porosia jonë për veprën e tij është një porosi modeste dhe e vetme: që të
ndiqet rruga e tij që çon deri në lirinë e plotë, bashkimin kombëtar, që ishte edhe motoja dhe
ëndërra e Sadudin dhe Xheladin Gjurës, dhe të gjithë martirëve të lirisë anembanë tokave
shqiptare.
Deklarata e Sabri
15 /Shënime nga: SHOQATA E PEDAGOGËVE SHQIPTARË-TETOVË, MONOGRAFI “VETERANËT E ARSIMIT
14/ Bisedë më 25.03.2007 me Miraç Haziri-Gjura, i lindur më 16.01.1961 në fshatin Shipkovicë, i dënuar politik, SHQIP TË PERIUDHËS 1940-1960 NË TETOVË DHE RRETHINË”-Tetovë,gusht,2000, f. 71/
pedagog i diplomuar/ 16 /fragmente nga aktakuza/
21 22

12. Ramizit: Hazir Kadriu-Gjura nga llagapin e mbajnë Gjura, Xhelaludin Gjura18 të cilin e kishte djal axhe
“Deklaratë nga unë Sabri Ruzhdi Ramizi17, i indur më 05.01.1931 në katundi Shipkovicë-Tetoë Sadudini, Jahja Bahtjar Sadiku i njohur si Mulla Jaha, dhe mixha im Vejsel Ramiz Sadiku, i cili
me banim në Tetovë. E lëshoj këtë deklartëme përgjegjësi morale dhe njerëzore. Të gjitha këto kishte ardhur nga ushtria.
shënime në lidhje me qëdrmin para gjyqit për çdonjërin që ka parë e ka dëgjaur opinoni
shqiptar. Në ditën e procesit gjyqësor të mbajtur më datë 30 dhe 31 maj 1952, ku jemi
përballuar me diktaturën sllavo-komuniste të pushtuesit jugosllav dhe, para disa dhjetëra mijëra
shqiptarëve që e dëgjuan dhe e panë fjalët dhe qëndrimin para seancës gjyqësore dhe
përjashtohet mundësia për të manipuluar për interesa miskine, e sidomos që mendojnë të
bëjnë histori të lavdishme para atij populli të vuajtur e që vuajti sot e kësaj dite. Të gjithë këta
shqiptarë të rrethit të Tetovës që u dënuan, asnjëri nga këta nuk ka mbajtur burg më shumë se
6 deri në 7 vjet. Sadudin Gjura me shokët e tij të idealit sa dijti e sa mundi të jap në fondin e
Xhelaludin Gjura 1927-1996 Xhelaludin Gjura me nënë Tiranë 04.05.1978
gjakut të derdhur për liri dhe për pavarësi të popullit të vuajtur shqiptar.”
.“Në Goli Otok, të
Aktuale ishte situata e marrëdhënieve Jugosllave-Ruse. Gjatë bisedës që ne
burgosurit janë ndarë në katër
zhvilluam atë natë, Sadudin Gjura mbante anën e Jugosllavisë dhe se e mbështeste Josip
kategori: aktivistët ishin të
Broz Titon, kurse ne të tjerët mendoshim se Titoja ka tradhtuar dhe se Titoja mund ta kishte një
riedukuarit, të cilët luftonin për idenë
farë paravani ndërmjet Bashkim Sovjetik dhe Jugosllavisë përkatësisht e motos Stalin-Tito, për
e Titos, kolektivistët ishin të gjithë
të zbutur ekonominë dhe t’ia tërheqin vëmendjen opinionit jugosllav edhe rus në anën
ata që nuk ishin të riedukuar dhe të
sekundare që të largohet nga ato primaret. Kjo ishte biseda jonë. Kështu edhe atë natë u
cilët duheshte të dëshmohen. Të
ndamë me shumë divergjenca të mëdha që ishim burrat me një anë dhe në anën tjetër vetë
prolonguarit, nuk ishin as të
Sadudini. Të nesërmen Sadudini e dërgon një kushëriun e vet i cili ishte i moshës dhjetë vjeçe
riedukuar as të papërmirësueshëm,
që të më thirre mua për të shkuar tek ai. Mirëpo në atë kohë unë isha nisur rrugës për të
kurse të fundit ishin të bojkotuarit,
shkuar tek Mulliri ynë ku e takoj vogëlushin që e kishte dërguar Sadudini dhe ai më tha se të
gjegjësisht të pa
thirrën Sadudini. Unë pak u vonova ngase përgatitesha për të shkuar në Shkup, më pas u nisa
përmirësueshmit.”...
për te Sadudini dhe u takuam te vendi i quajtur “Mulla e Hasës”. Sadudini më tha, kujtova se
Organizatën Themelore e
nuk të ka thirrur ai vogëlushi që unë e përcolla tek ti, kurse unë iu përgjigja se ai më thirri por
themeluam bashkë me Sadudin
unë po përgatitesha për në Shkup ngase edhe ti e di se është vështirë për të udhëtuar për në
Gjurën, përkatësisht e përtëriu me
Shkup ngase nuk e di se a do të gjejë ndonjë mjet komunikacioni. Sadudini pa një pa dy më
një fjalë të cilën e kishte formuar
tha shumë mirë se edhe unë bashkë do të vij me ty në Shkup dhe se të dy do të udhëtojmë me
Sadudini në fillim apo ka mbarimi i
tren e ndoshta edhe do të gjejmë vend në ato vagonat e treni. Unë i thash mirë, atëherë unë do
muajit tetor të vitit 1948. Unë
të shkoj në shtëpi që ta marrë çantën, ndërsa ti shko në shtëpi e tregoju se do të nisemi. E
ndodhesha atë ditë në fshatin e
pyeta se ku do të takohemi e ai më tha se do të takohemi tek Ura e fshatit. Unë pasiqë shkova
lindjes në Shipkovicë, kisha ardhur
në shtëpi dhe dola tek Ura e fshatit që pak më pas mbërrini edhe Sadudini dhe se të dy bashkë
prej Shkupi që isha në shkollë,
u nisëm për në Shkup ngase atëherë udhëtoheshte në këmbë. Gjatë rrugës prej Shipkovice e
kurse Sadudini ishte student dhe se
edhe ai kishte ardhur po të njëjtën
ditë e kishim për “grishje” në gosti 18 /Xhelaludin Gjura, u lind në Shipkovicë në vitin 1927, ishte activist i paepur për çështjen e arsimit shqip. Shkollën
se ia ishte nip i familjes sime. Asaj fillore e kreu në vendlindje, në Shkup kreu Medresenë e Madhe tre vjeçare gjatë viteve 1939-1941. Gjatë viteve 1942-
nate u zhvillua një bisedë në odën e 1945 e kreu me sukses Normalen në Prishtinë. Pas këtyre viteve si student me korrespondecë arrijnë të kryejë
Shkollën e Lartë Pedagogjike në Prishtinë. Për shkak të aktiviteteve politike detyrohet që të arratiset për në Shqipëri në
burrave ku ishin të pranishëm gjyshi vitin 1951, ku gjatë viteve 1951-1954 arrijnë të kryejë fakultetin Juridik. Një kohë të gjatë ushtron aktivitete diplomatike,
im Ramizi, baba i Sadudinit Abdulla vlenë të theksohet se gjatë viteve 1960-1966 ishte Atashe i ambasadës së Republikës së Shqipërisë në Republikën
Popullore të Kinës. Më vonë Xhelaludin Gjura punoi si profesor në Universitetin e Tiranës deri në pension. Në vitin
1996 vdiq në Tiranë.- /Shënime nga: SHOQATA E PEDAGOGËVE SHQIPTARË-TETOVË, MONOGRAFI
“VETERANËT E ARSIMIT SHQIP TË PERIUDHËS 1940-1960 NË TETOVË DHE RRETHINË”-Tetovë,gusht,2000, f.
17 /Tetovë, më 12.02.2006, e nënshkruar nga vetë Sabri Ruzhdi Ramizi/ 85/
23 24

13. deri në Tetovë Sadudini filloi bisedën dhe ndër të tjera më tha; Sabri ne u ndajtëm me është Rexhep Bajrami, pra nga e gjithë Maqedonia jemi pranuar vetëm katër shqiptarë. Nga
kundërthënie të mëdha, por ajo bisedë ishte një provokim nga ana ime që të shoh se ju çka ana tjetër në kuadër të Universitetit të Shkupit për çdo vit zgjerohen e formohen fakultetet e
mendoni, por në fakt edhe unë mendoj sikur ju. Bile pak më ndryshe i shoh gjërat dhe në thelb. reja, janë hapur shkolla pedagogjike në gjuhën maqedone, kurse nuk është formuar asnjë
Ju keni plotësisht të drejt dhe më tha shiko Sabri; të drejtat tona që janë premtuar gjatë luftës katedër në gjuhën shqipe që të zhvillohet mësimi në gjuhën shqipe, janë themeluar shumë
që është bërë, politika jugosllave në krye me Titon do t’i redukton. Edhe aq më tepër-tha shkolla të mesme, dhe se m’u drejtua se ja ti e din se ju jeni paralele pranë shkollës Nikolla
Sadudini dhe vazhdoi më tej se ; këtë e vërteton kundërthënia që u paraqit ndërmjet Rusisë Karev, ku janë 600 nxënës, kurse ju sivjet jeni klasa e dytë edhe pse është formuar edhe klasa
edhe Titos, por mos harrojmë se të dy palët janë sllav edhe rusët edhe jugosllavët. Prandaj m’u e parë, por të gjitha këto janë nën ombrellën e shkollës Nikolla Karev, ku ju jeni në këtë shkollë
këtu duhet të kemi mjaft kujdes ngase nuk mund t’u besohet se mund të jetë ndonjë taktikë e si shkollë e veçanta në gjuhën shqipe. Në Shkup është themeluar shkolla tregtare që atëherë i
tyre, por sidoqoftë kjo është situata reale. Mandaj Sadudini duke ecur për në Tetovë më tha se thoshin ekonomika, është shkolla e muzikës, është shkolla e baleti.
ju keni plotësisht të drejtë. Kur them për reduktimin e të drejtave tona shqiptare, kjo e vërteton I numëroi të gjithat me radhë që janë themeluar, kurse neve shqiptarëve na kanë
se unë sivjet jam regjistruar në Shkollën e Lartë Pedagogjike në grupin e gjuhës ruse. Prej krejt lënë vetëm me një gjimnaz në qytetin e Tetovës dhe progjimnazin në qytetin e Gostivarit. Të
shqiptarëve të Maqedonisë jemi vetëm katër dhe atë; Rahman Besimi nga fshati Pirok, Jusuf gjitha këto tregojnë se në fakt do të bëhet reduktimi i të drejtave tona si shqiptar, me çka më tej
Skoro19 prej rrethit të Ohrit dhe Strugës në grupin e matematikës, në grupin histori-gjeografi do të na vështirësohet gjendja edhe më shumë. Prandaj, unë kam besim të plot në ty dhe dua
të bisedojë me ty edhe për diçka edhe më serioze. Me shpresë se jemi të një fisi, jemi rrit
19
/ Nebi Dervishi, Strugë 2006, kumtesë me rastin e 35 vjetorit të vdekjes së profesorit JUSUF ASLLAN bashkë edhe nëqoftëse nuk do të pajtohesh, mjafton që ti të mos më denoncosh. Për këtë që
SKORO (16.10.1925-01.09.1971) Profesor Jusuf Skoro, lindi më 16 tetor 1925 në Strugë (ka disa të dhëna se, ai ka të them tash është shumë serioze dhe se kjo mund të na kushtojë edhe me jetën, por mos
lindur në vitin 1923, por ne gjatë të gjitha gjurmimeve tona e konstatojmë si datë të saktë vitin 1925). Rrjedh nga një harro se pa sakrifica nuk ka edhe liri.” Sipas Sabri Ramizit e gjithë kjo bisedë që është zhvilluar
familje përprimtare, intelektuale e arsimdhashëse. I ati i tij Efendi Asllan Skoro, ka patur katër fëmijë, dy djemë e dy Sadudin Gjura ka patur për qëllim që të bëjë anëtar të Organizatës “LIRIA”. Dhe se gjatë
vajza, kurse Jusufi ka qenë fëmija i parë në familje.
Asllan Skoro, i ati i Jusufit ka qenë kryeshefi apo më mirë thënë përgjegjësi i parë i arsimit për Strugën udhëtimit Sadudin Gjura ka vazhduar me bisedën përkatësisht duke i treguar për detaje të reja
me rrethinë. që sipas Sabri Ramizit i cili shprehet me plot optimizëm sikur ngjarja të ketë ndodhur javë më
Jusufi mësimet e para i mori në gjuhën serbe në vendlindje. Shkollën tetëvjeçare e kreu në Ohër poashtu parë dhe thotë:” Sadudini atëherë më tha; Sabri unë në Shkup kam themeluar një organizatë
në gjuhën serbe ( për ta freskuar këtë informatë pse i ndjeri shkollimin fillor e krue në gjuhën serbe, po ju rikujtojë se, ilegale me emrin “LIRIA”.
trojet lindore shqiptare jashtë kufirit administrative me Shqipërinë, kanë qenë të okupuara dhe të vendosura nën
administratën serbe, e cila nuk e ka lejuar hapjen e shkollave në gjuhën shqipe). Kjo organizatë është pasivizuar mjaft.” Në pyetjen se kur është themeluar kjo
Në vitet e Luftës së Dytë Botërore, Jusufi qëndroi në Kosovë. Me kthimin në vendlindje, ai regjistrohet organizatë në Shkup ai shprehet i prerë dhe thotë:” Këtë organizatë në Shkup e ka themeluar
dhe me sukses e mbaroi gjimnazin e Ohrit. Me kryerjen e shkollës së mesme, ai bëhet krahu i djethtë i babasë në Sadudin Gjura ka fundi i vitit 1946 përkatësisht në fillimin e vitit 1947, kurse në vitin 1948 fillon
procesin e arsimit. Në muajin janar të vitit 1945 së bashku me të jatin dhe pishtarin e arsimit Mehmetali Hoxhën, që ë shumë të aktivizohet kur i organizon siç duhet Qerim Arifin, Qani Minën dhe Faik
bëjnë përpjekje për rihapjen e shkollës shqipe në Strugë. Në muajin shtator të vitit 1945 bëhet luftë me faktorin
maqedonë për hapjen e klasës së V në shkollën e njohur me emrin “Struga”. Pas shumë peripecive dhe Nuredinin, por këto të dhëna në bisedën e parë nuk m’i tregoi, por dikur më vonë m’ika thënë
këmbënguljeve në tetor të të njëjtit vit hapet klasa e pestë, në të cilën do të gravitojnë të gjithë nxënësit e rrethinës së të gjithat. E tani Sadudini më tha që ti Sabri duhet të mendosh mirë, nuk kërkoj që tash të ma
Strugës. Përgjegjës i shkollës emërohet themeluesi i saj i ndjeri Jusuf Skoro (në periudhën e vitit shkollor 1945/1946), japish fjalën dhe të përcaktohesh, por do të mendosh mirë e mirë dhe unë do të vij tek ti në
por prej vitit shkollor 1946/47 do të punojë si mësues në paralelet prej klasës së V deri në atë të VII, mbasi edhe konvikt e aty do të bisedojmë e do të shohim për vendimin tënd. Këtë bisedë e zhvillonim në
shkolla ishte shtatëvjeçare e mëruar me emrin “Liria”, emër të cilin e mbajti deri në vitin 1959.
Në vitin 1951 do t’i fillojë studimet në Fakultetin Filozofik në Shkup në degën e historisë. Derisa ndiqte parkun e stacionit të trenit ku kishte shumë pishnaja dhe se e pritshim trenin. Në moment u
studimet në këtë fakultet, takohet dhe miqësohet me profesorin slloven Jozhe Uollçaj, i cili mbasi e zbuloi talentin e tij dëgjua fishkëllima e trenit dhe ne si zakonisht morën pozicion para makinave të trenit për t’u
në fushën e matematikës, e bindi që studimet t’i vazhdojë në këtë fushë. Jusufi braktisi studimet në degën e historisë ngjitur nëpër vagona ngase treni ishte i vogël dhe se u ngjitëm disi dhe tërë natën që udhëtuam
dhe kaloi të sudiojë matematikën, studime të cilat i kreu me sukses dhe në kohë edhe pse ka qenë i angazhuar edhe mbetëm në kombë derisa arritëm në Shkup në mëngjesin e vjeshtës së vonshme. Në mëngjes
aktivitete tjera.
Gjatë studimeve, ai do të punojë edhe si këshilltar pedagogjik dhe kohë pas kohe si mësues (ashtu folin u ndajtëm. Sadudini prej stacionit të trenit deri në qendër të Shkupit erdhi me mua dhe më pas
burimet) në rrethinën e Preshevës. Pas kryerjes së studimeve, ai do të punësohet si profesor i matematikës në u ndajtëm. Sadudini shkoi në konvikt ku sot është Qendra Tregtare që më vonë u bë edhe
gjimnazin e Tetovës, ku do të punojë me sukses disa vite, duke ligjëruar në gjuhën shqipe, maqedonishte dhe Shkolla Pedagogjike dhe konvikti i normales, pra Sadudini banonte në atë konvikt, kurse unë u
turqishte. nisa bulevardit “Ilinden” për në drejtim të Shkollës Normale. Pas tri ditësh Sadudin Gjura kishte
Jusuf Skoro më vonë kthehet në Strugën e tij dhe vazhdon me profesionin profesor i matematikës dhe
atë fillimisht në shkollën tetëvjeçare të qytetit dhe më vonë në gjimnazin e posaformuar në Strugë. Profesor Jusuf
Skoro, është ndër pedagogët e parë në gjimnazin e Strugës. Në këtë shkollë do të punojë deri më një shtator të vitit
1971, kur papritur do ta rëmbejë vdekja e parakohshme. Ditën kur ai duheshte ta fillojë vitin e ri shkollor, kur nxënësit Gjithmonë do ta përkujtojmë profesorin tonë të nderuar, profesionalizmin e të cilit për fat të keq nuk e
e pritnin në bankat e shkollore, ata u detyruan ta përcjellin në rrugën pa kthim. Nxënësit të cilët kaluan nëpër duart e kuptonte një numër i madh i kolegëve, por edhe nxënësit e tij.
profesorit Jusuf edhe sot e kujtojnë palodhshmërinë e tij në punë, principet, përkushtimin në ngritjen dhe formimin e Dhe në fund, të nderuar bashkëvendas, shumë kemi të folim e të shkruajmë për personin, të cilit ia
gjeneratave të reja intelektuale në Strugë e më gjerë. kushtojmë këtë takim, por u japim hapësirë edhe ju që të evokoni diçka nga kujtimet tuaja.
25 26

14. ardhur te porta dhe mua më lajmëruan se ka ardhur një fisi ytë prej Tetove dhe se dëshiron që
të të takojë. Pasiqë dola e pashë Sadudinin, por ai më tha se a mund të dal nga konvikti dhe se
unë kërkova leje nga edukatori për të dalur ngase kishim kartona special ku shkruhej ora e
daljes dhe se kur duhet që të kthejsh në konvikt. Pasiqë mora leje për të dalur unë dhe
Sadudini u drejtuam për në parkun e qytetit i cili ishte afër 150 metra. Si dolëm në park ia më
tha se unë erdha të shohim se a ke menduar, çfarë ke vendosur. Kurse unë ia ktheva prerë:
Sadudin unë kam vendosur që të bëhem anëtar bashkë me ty për çështjen kombëtare.
Pasiqë Sadudini mori pëlqimin tim u nisëm me autobus për në qendër të qytetit
përkatësisht në stacionin e fundit aty tek parku. Duke ecur në drejtim të rrugës “Mareshali Tito”
Sadudini më propozoi që të uleshim në restorantin e Hotel “MOSKËS”. Pasiqë u ulëm me një
skaj të restorantit ngase Sadudini mbante shikimin ka rruga “Mreshali Tito”. Pra, Sadudin Gjura 20
mbeti mjaft i kënaqur nga vendimi im që u anëtarësova në Organizatën Ilegale Politike Të drejtë anëtarësie në këtë organizatë ilegale politike kombëtare sipas Sabri
Kombëtare “LIRIA”. Por, Sadudini tash më tha duhet të të njoftoj për platformën politike dhe më Ramizit:” Në platformën tonë është e qartë se duhet të bisedohet me personin, të shihen
tha se platforma e “LIRISË” është kjo; “neve do të punojmë që të përgatitim popullin për një mendimet e atij politike, qëndrimi i tij politik, më pas të shihet biografia e tij, të shikohet
kryengritje masive kundër sistemit Federativ të Jugosllavisë, me çka do ta shkëpusim Kosovën prejardhja e familjes, lidhjet familjare të personit dhe atëherë i propozohet personit që të bëhet
dhe trojet tjera shqiptare dhe do t’ia bashkangjesim Shqipërisë.” Por, kjo gjë do të theksohet anëtar i organizatës sonë, por jo më në emrin e organizatës “LIRIA”, për arsye që vetëm e
ndër njerëz se nuk do ta kemi përkrahjen e shteteve që janë fqinj e që janë të caktuar për vetëm për t’i mbrojtur të drejtat e shqiptarëve dhe se ne gjoja jemi përcaktuar për inforbyronë.
inforbyronë, sepse neve na duhet përkrahja ushtarake e shteteve fqinj. Në këtë rast me siguri Aktiviteti ynë shtrihej si nëpër ndejat ku të bisedohet dhe të mbrohet politika jugosllave, të mos
do të kemi mbështetje nga Shqipëria, prandaj kjo çështje duhet të mbetet edhe para botës se u largohemi e të mos u ikim bisedave me njerëzit janë në pushtet e në polici, por gjithmonë të
nuk do të pranohemi nëqoftëse do të kërkojmë ndërrimin e kufinjve. bisedohet me ta sipas përmbajtjes së politikës së shtypit ditor. Për përcjelljen e shtypi ditor
Ndërsa, platforma politike është kjo; punohet në sistemin e treshit, me çka unë dhe është dashur ta përcjell secili anëtarë i secilit grup të organizuar. Përveç këtyre që u
Sadudin Gjura do të jemi në krye të treshit, tani unë formoj një tresh, unë dhe dy persona të përmendën me rëndësi ka qenë që secili anëtarë i organizatës sonë nëpër grupe të
tjerë dhe se dy personat tjerë nuk dijnë më për Sadudin Gjurën, por ata më dijnë mua për organizojnë njerëz të cilët janë në pushtet, mbajnë funksione nëpr komitetet e rinisë, në
organizator kryesor, në rastëse unë burgosem këta dy shokët e treshit, unë nuk tregoj për ata, komitetet e Partisë Komuniste të Jugosllavisë, në shërbimet policore, të mos u largohen
por ata megjithatë duhet që të largohen-arratisen për ndonjë shtet të jashtëm, të shkëputet bisedave dhe mundësisht të inkuadrohen njerës nga këto që i përmenda më lartë në
lidhja jonë që organet shtetërore të mos munden ta zbulojnë organizatën tonë. Ky ka qenë organizatën tonë ngase inkuadrimi apo anëtarësimi i tyre në organizatë do të jenë mjaft të
sistemi i organizimit të treshit. Në sistemin e treshit secili anëtarë ka pasur obligimet e vata dobishëm.
organizative që të organizojë e të formojë grupe dhe të bëjë aftësimin dhe përgatitjen ushtarak Në fillim të vitit 1949, unë Sabri Ranmizi, mora detyrë prej Sadudin Gjurës që në
të tyre. Me përgatitjen ushtarake është nënkuptuar që armët të cilat populli i posedon ilegalisht shkollën tonë ku unë isha viti i dytë në vitin shkollor 1948/49 më saktë në paralelen e gjuhës
t’i pastrojnë e t’i ruajnë deri në momentin kur do të vije për t’i përdorur. Plus këtij aktiviteti shqipe që ekzistonte në kuadër të Shkollës Normale “Nikolla Karev”-Shkup që në klasë të
themelor kishim edhe platformën e informimit me çka secili anëtarë i grupit të punojë që të formojë grupe të tresheve. Në klasën ku unë isha, ne ishim 18 persona. Unë në fillim zgjodha
zbulojë sa më shumë bashkëpunëtorë të policisë së atëhershme që ne i thoshim në fillim OZN dhe bisedova me Abdyl Ibrahimin të cilin ne e thirrshim Xhito, të cilin e kam pasur shok edhe
e më pas UDB-a. Anëtarët e grupit nuk do të caktojnë prej përpara takime, por takimet në gjimnaz nga ishte nga Tetova dhe se kishim pasur biseda që më parë që përkonin me
gjithmonë duhet të bëhen të rastit. E gjithë kjo ka të bëjë për çështje të sigurisë, që në qoftëse ushtarët e Ballit Kombëtar, të cilët ishin nëpër male fjalën e kam për vitin 1945/46, ata të cilët
dikush nga ne denoncon me çka organet e sigurimit s’munden të na zënë në vepër. Gjithashtu nuk e pranuan pushtetin e komunistëve dhe ne angazhoheshim që t’u çojmë ushqime,
obliguese e kishim që të mos lëmë asnjë dokument të shkruar që përkon me aktivitetet tona veshmbathje, opinga, çorapë e të tjera. Pra, pasiqë Abdyli u pajtua, atëherë fillova bisedat me
ilegale e askushi të mos lajmërohet nga ne në formë të shkruar, të mos shkruhen parulla, pra Besim Rusin, të cilin e kishim shok të mirë, ai kishte ardhur nga Shqipëria dhe se me prishjen e
njohja është dashur të realizohet në mënyrë direkte me vetë personin. Të gjitha këta janë për marrëdhënive të Shqipërisë me Jugosllavinë, Besim Rusi më nuk mund të kthehej në Shqipëri
çështje sigurie ngase këto gjëra janë shfrytëzuar në praktikë nga ana e armikut që për ta vazhduar shkollimin ngase semimaturën e kishte të mbaruar në Durrës, por ai mbeti këtu
nënkuptojmë se armiku ynë janë organet e UDB-së që janë pjesë përbërëse e organeve dhe se rrjedhte nga një familje, e cila kishte marrë pjesë në lëvizjen partizane më skt e kishte
ekzekutive të Partisë Kumuniste të Jugosllavisë, se në krye ka qenë Partia Komuniste e
Jugosllavisë.” 20 /Autori në bisedë me Sabri Ramizin më 24.04.2007/
27 28