1. S I D A
AIDS

4.  HIV eshte nje nje virus i cili sulmon sistemin
imunitar,sistemin natyral te mbrojtjes se trupit. Pa nje
sistem te fort imuniteti trupi gjen veshtiresi ne
luftimin e semundjeve te ndryshme. Ky virus dhe ky
infeksion i krijuar quhet ndryshe HIV.

5.  Rruazat e bardha te gjakut janë një pjesë e
rëndësishme e sistemit imunitar. HIV pushton dhe
shkatërron qelizat e caktuara të bardha të gjakut te
quajtura qelizat CD4 +. Nëse shumë nga keto qeliza
shkatërrohen, trupi nuk mund të mbrojë veten kundër
infeksionit.

7.  Faza e fundit e infeksionit HIV është SIDA (sindromi i
fituar i mungesës së imunitetit).
Njerëzit me AIDS kanë një numër të ulët të qelizave
CD4 + dhe marrin infeksionet ose kancer me shpejt
sesa personat e shendetshem. Këto mund të jenë
vdekjeprurëse.
Por te kesh HIV nuk do te thote te kesh AIDS. Edhe pa
trajtim, HIV i duhet nje kohe e gjate para se te kaloj ne
AIDS-zakonisht nga 10 deri ne 12 vjet. Nese HIV
diagnostikohet perpara se te kaloj ne AIDS,ilacet
mund te ulin ose te ndalojn demtimin e sistemit
imunitar. Me trajtim, shumë njerëz me HIV janë në
gjendje të jetojnë nje jetë te gjatë dhe aktive.

9. 
Infeksioni HIV është shkaktuar nga virusi i mungesës së
imunitetit të njeriut. Ju mund ta merrni HIV-it nga kontakti me
gjakun e infektuar, spermë Ose lëngjeve vaginale.
1. Shumica e njerëzve marrin virusin duke pasur marrëdhënie
seksuale të pambrojtura me dikend që është i infektuar me HIV.
2. Një tjetër mënyrë për marrjen e virusit është nëpërmjet
shkëmbimit të gjilpërave të drogës me dikend që është i infektuar
me HIV.
3. Virusi mund edhe të kalohet nga nëna tek fëmija e saj gjatë
shtatzënisë, lindjes, apo gji me gji.
HIV nuk mund te perhapet nga kontakti i rastit sic mund te jete
nje puthje ose shkembimi i gotave me uje me nje person te
infektuar.

11.  HIV nuk mund të shkaktojnë simptome më herët.
Personat te cilet kane simptomat mund ti ngaterrojne
ato me te gripit.
Simptomat e hershme të përbashkëta përfshijnë:
•
•
•
•
•
Ethe.
Dhimbje fyti.
Dhimbje koke.
Dhimbje të muskujve dhe dhembje të përbashkët.
Gjendra të fryrë (ënjtur nyjet limfatike).

13.  Simptomat mund të paraqiten nga disa ditë për disa javë
pas një person është i infektuar me parë. Simptomet e
hershme zakonisht zhduken brenda 2 deri në 3 javë.
Pasi simptomat e hershme largohen,nje personi te
infektuar nuk i shfaqen me kto simptoma per shume vjet.
Mjekimet mbajn virusin nen kontroll dhe ndihmoj
sistemin imunitar te qendroj i shendetshem. Por pa
trajtim,virusi vazhdon e perhapet dhe sulmon sistemin
imunitar. Pas nje pike te caktuar simptomat rishfaqen dhe
mbesin.Keto simptoma zakonisht perfshijne:
Nyjet limfatike te fryra
Lodhje ekstreme.
Humbje Peshe
Ethe.
Djersitje natën.

15.  Administrata e Ushqimit dhe Droges ne SH.B.A ka aprovuar provat per
zbulimin e antitrupave e HIV ne urine,lëngun nga goja (lëngun me
gojë), apo gjakun.
Nëse një test në urinë ose me gojë lëngun tregon se ju jeni të infektuar
me HIV, ju ndoshta do të duhet një test të gjakut për të konfirmuar
rezultatet. Nëse ju keni qenë të ekspozuar ndaj HIV-it, sistemi juaj
imunitar do te prodhoj antitrupa qe të përpiqen të shkatërrojnë virusin.
Ne testet e gjakut mund të gjenden këto antitrupa në gjakun tuaj.
Shumica e doktoreve perdorin dy analiza gjaku,te quajtura ELISA dhe
analizen e kontrollit te pastertis se gjakut. Nese analiza pare ELISA
eshte pozitive( dmth jane gjetur antitrupat e HIV jane gjetur) ather
analizat e gjakut duhen bere serish. Nese analizat perseri rezultojn
pozitive ather doktori do bej analizen e kontrrollit te pastertis se gjakut
qe te sigurohet. Mund te marr rreth 6 muaj kohe para se antitrupat te
shfaqen ne analizat e gjakut. Nese mendoni qe jeni te infektuar me HIV
por analizat tregojn rezultat negativ ather ju:

17.  1. Nenshtrojuni nje analize perseri mbas 6 muajsh per tu siguruar qe
nuk jeni te infektuar.
2. Nderkohe, ndermerni hapa ne parandalimin e perhapjes se virusit.
Nese jeni i infektuar ju mund ta kaloni kete infektim tek personat e
tjere qe ju rrethojne.
Disa persona kane frike te bejne analizat e HIV. Por në qoftë se ka
ndonjë mundësi që ju mund të jeni të infektuar, eshte shume e
rendesishme qe ta zbuloni. HIV mund te kurohet. Marja e trajtimeve te
duhura ne kohe mund te ngadalesoj virusin dhe mund tet siguroj nje
jete te shendetshme.Dhe sigurisht te duhet te dish nese je i infektuar
ne menyre qe te parandalosh perhapjen e infeksionit tek te tjeret.
Ju mund te beni analizen e HIV ne klinikat e shumta te doktoreve, ne
kilinkat shendetesore publike, spitale. Gjithashtu mund te bleni nje
analize shtepie per HIV, gje qe mund ta bleni ne nje dyqan drogash ose
me porosi me email.

19.  Trajtimi standart per HIV eshte kombinimi i disa ilaceve te quajtura
highly acitve antiretroviral therapy (HAART). Antiretroviral medicines
slow the rate at which the virus multiplies. Ilacet antiretrovial
ngadalesojn shpejtesine e perhapjes se virusit ne ato vende ku ajo
shumfishohet. Marja e ketyre ilaceve mundeson uljen e sasise se virusit
dhe te ndihmon te kesh nje jete te shendetshme.
Mund te mos te jete e lehte te vendosesh momentin kur duhet te fillosh
kurimin. Ka pro dhe kunder ne marjen e ilaceve HAART perpara
shfaqjes se simptomave. Diskutojeni kete me doktorin tuaj keshtu jeni
ne gjendje te kutponi zgjedhjet tuaj.
Te monitoroj infeksionet dhe efektet e HIVnje doktor do bej dy teste:
1. Ne testin e pare do shikohet sasia e HIV-it ne gjakun tuaj.
2. CD 4+ cell count, e cila tregon menyren sesi funksionon sistemi
imunitar juaji.

21.  Nese nuk keni simptomat dhe CD 4+ cell count eshte ne nje nivel
te shendetsahem ateher nuk e keni te nevojshme akoma fillimin
e kurimit. Doktori do ju perseris testet pas nje periudhe te
caktuar kohe ku do te shikoj ecurine tuaj. Nese keni
simptomat,duhet te merni parasysh fillimin e kurimit pavresisht
nivelin e rruazave te bardha CD4 +.
Pasi te filloni kurimin,eshte e rendesishme te merni ilacet ne
menyren sesi doktori juaj ju ka keshilluar. Kur kurimi nuk eshte
eficent kjo shpesh ndodh sepse HIV eshte bere rezistent ndaj
ilaceve. Kjo ndodh per shkak se keto ilace nuk jane marre ne
menyre te rregullt. Pyesni doktorin tuaj per cfare do pyetje te
keni rreth kurimit tuaj.
Kurimi vitet e fundit eshte bere shume me i lehte per tu
ndjekur.Kombinimi i e reja te ilaceve kane bere te mundur
shkrirjen e disa pilulave ne nje te vetme. Shume persona te cilet
marin kurim ndaj HIV-it konsumojne thjesht nje deri ne dy
pilula ne dite.

23.  1.Te mos pini duhan. Njerezit me HIV ka te ngjare qe te pesojn infarkt
ne zemer ose kancer ne mushkeri nese konsumojn duhan. Tymosja
mund madje te rrisi rrezikun akoma me shume.
2.Hani shendetshem. Nje diet e balancuar e mban sistemin tuaj
imunitar te forte.
3.Ushtrohuni rregullisht te ulni nivelin e stresit dhe permiresoni
kualitetin e jetes tuaj.
4.Mos konsumoni droga ilegale. Duhet gjithashtu te reduktoni alkolin.
Lexoni sa me shume te mundni rreth HIV-it ne kete menyre mund te
luani nje rol aktiv ne kurimin tuaj. Doktori juaj nga ana tjeter mund tju
ndihmoje te kuptoni HIV-in e menyren me te mire per ta kuruar.
Gjithashtu mund te merni parasysh te bashkoheni me nje grup
mbeshtetes te HIV. Keto grupe mbeshtetese mund te jene nje vend i
shkelqyer te ndash informacione si dhe pervoja personale e emocione
rreth infektimit nga HIV.

25.  HIV mund te perhapet nga ato persona te cilet nuk e
dine qe jane te infektuar. Te mbroni veten si dhe te
tjeret duhet:

27.  1. Te praktikoni nje sex te sigurt. Perdorni prezervativa
gjate sexit(perfshire dhe sex oral)deri ne momentin qe
jeni te sigurt qe as ju as partneri juaj nuk jeni te
infektuar.

29.  2. Mos kryeni mardhenie seksuale me me shume se nje
partner ne te njejten kohe. Sexi me i sigurt eshte ai i
cili e kryeni vetem me nje partner.

31.  3. Bisedoni me para me partnerin tuaj perpara se te
kryeni mardhenie. Zbuloni nese ka ndonje risk qe ai te
jet i infektuar me HIV. Beni nje test te dy dhe
perseriteni mbas 6 muajsh. Perdorni kondome ne te
njejten kohe.

33.  4. Mos perdorni drogat e ndaluar dhe alkol perpara
sexit. Mund te jeni te pavetedijshem e te praktikoni sex
te pasigurt.
5. Mos ndani me njeri gjerat tuaja personale sic jane
furca e dhembeve ose makinen e rrojes.

35.  ANDREA MEHMETAJ
 KLASA E X- D
 SHKOLLA : NUMANI
 FIER