1. Uvod
1. Faktori naseljenosti na Zemlji
2. Kontinentalne i regionalne razlike
2.1 Geografski povoljna područja za naseljenost
2.2 Zonalni i regionalni razmeštaj stanovnika
3.. Gustina naseljenosti
3.1 Prenaseljeni prostori
3.2 Gusto naseljeni prostori
3.3 Srednje naseljeni prostori
3.4 Retko naseljeni prostori
3.5 Nenaseljeni prostori
4. Statistika
Zaključak

5. 2. KONTINENTALNE I REGIONALNE RAZLIKE
Evropa je kontinent sa pogodnim klimatskim uslovima koji su imali i imaju veliki uticaj na
naseljenost i privredni razvoj, ali se moze reći da je stanovništvo dosta neravnomerno
rasporeĊeno, gde se smatra da ţivi 8/10 stanovništva Evrope. TakoĊe za ova podruĉja moţe
se reći da imaju velike industrijske energije i da zbog toga ova podruĉja su gusto naseljena pa i
prenaseljena.MeĊutim, za stanovništvo Evrope moţe se reći da većina ţivi u gradovima.
Smatra se da u Evropi ima više od 50 gradova koji imaju preko milion stanovnika, a 12
gradova koji imaju više od 2 miliona stanovnika. Od svih Evropskih zemalja najveću
naseljenost imaju Holandija i Belgija, a najmanju naseljenost ima Island. MeĊutim, kada se
gleda razmeštaj stanovništva Evrope onda je interesantno posmatrati severnu, zapadnu,
juţnu i srednju Evropu i Rusku Federaciju.
Severna Evropa je slabo naseljen prostor. Zauzima površinu oko 1,3 mil. km² koja je
gotovo jednaka površini Francuske, Njemaĉke, Velike Britanije, Italije. Na ovom
prostoru ţivi oko 24 miliona stanovnika. Razmeštaj stanovništva je u skladu sa
prirodnim osobinama Severne Evrope. Ogromna većina stanovništva ţivi u juţnim i
primorskim krajevima. U ovim delovima se nalaze gotovo svi vaţniji gradovi i
gustina naseljenosti prelazi 50 stanovnika na 1 km² . Ostali delovi severne Evrope su retko
naseljeni zbog nepovoljnih prirodnih uslova.
Zapadna Evropa je najgušće naseljen deo Evrope 153 stanovnika na 1 km ². U svim
zapadno Evropskim zemljama najgušće su naseljeni industrijski regioni, plodne
poljoprivredne površine a najmanje planinska podruĉja. Smatra se da većina stanovništva ţivi
u gradovima, npr.u Velikoj Britaniji. U gradovima ţivi 160 mil. stanovnika i ovo podruĉje
Evrope je dosta neravmomerno naseljeno npr.
Njemaĉka je najgušće naseljeno podruĉje 230 stanovnika na 1 km² dok Slovaĉka ima 82
stanovnika na 1 km². U ostalim delovima naseljenost se kreće od 100 -160 na 1 km².I u
ovom delu Evrope gradovi i industrijski regioni okupljaju oko ¾ ukupnog stanovništva ovog
dela Evrope. TakoĊe planinski predeli su slabo naseljeni.
Juţna Evropa, region juţne Evrope ĉine severni dielovi Mediterana sa Pirinejskim,
Apeninskim i Balkanskim poluostrvom. Ovo podruĉje ima površinu od 1,6 mil km² i to ĉini
negde oko 17 % ukupne površine Evrope. Na ovom prostoru ţivi oko 160 miliona
stanovnika što ĉini ¼ ukupnog stanovništva Evrope. Najgušće naseljeni prostori su primorski
pojas posebno Mediteran. Gustina naseljenosti u ovom delu Evrope naglo opada.
Geografskom podruĉju istoĉne Evrope pripadaju zemlje istoĉne Evrope, zemlje bivšeg
SSSR-a i Ruska Federacija. Zemlje istoĉne Evrope zajedno sa zapadnim delom Ruske
Federacije zahvataju polovinu Ruskog kontinenta. Bez Rusije imaju oko 1 mil. km². Smatra
se da je Ruska Federacija najveća drţava na svijetu i prostire se na 2 kontinenta. Stanovništvo
istoĉne Evrope je neravnomerno naseljeno. Gustina naseljenosti raste od sjevera prema jugu i
prema zapadu. Najveću gustinu ima Moldavija 131 stanovnika na 1 km².
Azija ie najrasprostranjeniji kontinent na Zemlji. Ima površinu od oko 44,4 mil km² i
zauzima 30% ukupnog prostora na zemlji. Smatra se da danas u Aziji ţivi preko 3,8 do 4
milijarde stanovnika. To je blizu 60 % ukupnog stanovništva na svetu. I za ovaj kontinent
moţe se kazati da je gustina naseljenosti dosta neravnomerna na šta utiĉu mnogi faktori:
prirodni, ekonomski. društveni i dr. Smatra se da su ¾ azijske povrsine praktiĉno prazne jer u
njima ţivi 1 stanovnik na 1 km². MeĊutim nasuprot tome, juţna i jugoistoĉna periferija ovog
kontinenta je veoma gusto naseljena naroĉito ravnice, delte, velikih reka pa se smatra da u
nekim nizijskim gusto naseljenih prostora pa prelaze 1000 – 1500 stanovnika na 1km².

6. Jugozapadna Azija: Razliĉiti prirodni uslovi ove regije su glavni razlozi da ima
neujednaĉenu naseljenost. Na ovim prostorima ţivi oko 210 miliona stanovnika proseĉna
naseljenost iznosi oko 60 stanovnika na 1 km². Smatra se da polovina stanovnika ove regije
ţivi na uskom pojasu „plodnog polumeseca“. Pošto ovo podruĉje ima pustinjske predjele pa
ova podruĉja nisu naseljiva.
Na severu afriĉkog kontinenta, u dolini reke Nil gustina naseljenosti je iznad 1000
stanovnika na 1 km². Smatra se da u Egiptu preko 95% ukupnog stanovništva ţivi u rejonu ili
slivu reke Nil, dok npr.u Libiji skoro 95% stanovništva ţivi na obali sredozemnog mora.
Oaze koje se pojavljuju u pustinjskim krajevima severne Afrike pokazuju da su se dosta
povećala podruĉja za naseljenost odreĊenog broja stanovništva. Smatra se da u Sahari koja ima
9 miliona km²,ţivi oko 2 miliona stanovnika. Što se tiĉe tropskih prašuma koje se
prostiru uz reke centralne i juţne Afrike, gde je temperatura negde proseĉno oko 27° C i
gdje je raznovrstan biljni i ţivotinjski svijet, ta su podruĉja dosta interesantna za naseljavanje.
Sliĉan sluĉaj je sa Kanadom gde u dolini reke San Lorens ţivi više od 95% ukupnog
stanovništva. Ako gledamo kontinentalno primorje onda se moţe kazati da je ono dosta
naseljeno naroĉito kada gledamo severoistok SAD-a, Kaliforniju itd. Smatra se da su na
podruĉju reke Amazon istraţivanja poĉela 1950. godine i da su se poĉetkom 19. stoljeća
poĉela stvarati odreĊena naselja. Medutim i pored toga ta su podruĉja do danas bila,
uglavnom ne naseljena. Danas izgradnjom ţeleznica, puteva dolazi do urbanizacije ovih,
podruĉja pa postaju dosta atraktivna za stvaranje naselja i za stvaranje ţivota u ovim
podruĉjima.
Prema broju stanovnika smatra se da su najnaseljenija podruĉja današnje drţave Monako,
Singapur, Bangladeš, zatim Juţna Koreja, Holandija, Indija, Japan, Izrael... Proseĉno
naseljene drţave su Italija, Švajcarska, dok su ispod proseka Kina, Poljska, Francuska,
Španija. Najmanje naseljene drţave su Rusija, Kanada, Australija. Od ukupne površine kopna
gde sjevernoj polulopti pripada 96,3 mil.km² Smatra se da je proseĉna gustina naseljenosti
oko 53 stanovnika na 1 km².

7. Grafikon 1 : Uĉešće svetske populacije

8. 2.1 Geografski povoljna podruĉja za naseljenost
Zanimljiva je i razlika u gustoći naseljenosti izmeĊu rubnih i unutrašnjih delova
kontinenata. Kontinentalna primorja u celini su dva puta naseljenija od unutrašnjosti
kontinenata, usled povoljnih prirodnih uslova za naseljenost i ljudsku aktivnost na primorju.
Najveća populacijska jezgra na Zemlji se nalaze duţ kontinentalnih primorja; u jugoistoĉnoj i
juţnoj Aziji, zapadnoj Evropi i na severoistoku SAD-a. Te tri velike regije zahvataju samo
osminu površine naseljenog kopna, a u njima ţivi gotovo sedam desetina ĉoveĉanstva. Ostala
razmerno znaĉajne populacijska jezgra su Kalifornija, srednje primorje Brazila, donje
poreĉje La Plate, evropski deo Rusije, jugoistoĉna Afrika znatno su manje.
Veća je naglašenost meridionalnog pravca kontinentalnih obala od zonalnog uslovila i
jaĉu meridionalnu naseljenost njihovih primorja. No, ovde je znaĉajan diskontinuitet
naseljenosti posledica nepovoljnih modifikatora prirodne sredine, kao što su Atakama u
Andskom primorju, Namib i Kalahari u jugozapadnoj Africi, Arabijska pustinja u
jugozapadnoj Aziji, pustinja u severozapadnoj Australiji, Mauritanija u zapadnoj Africi i
drugi suvi krajevi. Ponegdje je navedeni diskontinuitet naseljenosti posledica naglašenijeg
zonalnog pruţanja kontinentalne obale, kao u Venezueli, Kolumbiji, Magrebu i drugde. Tako
je ĉovek izbegavao predele nepovoljnog prirodnog, a one s povoljnim modifikatorima kao
što su Island, Skandinavija i Britanski otoci, obimno je iskoristio prilagodivši se ţivotu i
opstajanju u tim prostorima.
Spoj kopnene i vodene mase bez sumnje je faktor naseljenosti i od bitnog je znaĉenja u
razmještaju ĉoveĉanstva. To se vidi ne samo u kontinentalnim primorjima nego i u mnogim
krajevima u njihovom zaleĊu gde se duţ rieka i oko jezera koncentrisu brojne i znaĉajne
naseobine populacije s odgovarajućim privrednim funkcijama. Takvi su primeri
severnoameriĉka Velika jezera (Gornje, Huron, Michigan, Erie, i Ontario), istoĉno afriĉka
jezera (Viktorija, Tanganjika, Albertovo i Rudolfovo), jezera u Šajcarskoj (Ţenevsko, Ciriško,
Bodensko i dr.), andska jezera (Titicaca) i druga. Od reka su takve u prvom redu Rajna,
Dunav, Sena, Volga, Rona, Temza, Laba, Sava i druhe u Evropi, Nil, Niger i Kongo u Africi,
La Plata u Juţnoj Americi, Hudson, Lovrijenac Mississippi u Angloamerici, a Ganges,
Hoangho, Biserna rijeka i druge u Aziji.
Naseljenost Zemlje se ogleda i u nejednakom visinskom razmeštaju ĉoveĉanstva.
Procjenjuje se da oko 75% stanovništva ţivi na nadmorskoj visini ispod 500 metara. Iznad
500 metara ţivi oko 25% stanovništva.to pokazuje da reljef u cjelini, izuzev ekvatorijalnih
I tropskih podruĉja, nepovoljno utiĉe na naseljenost stanovništva.
Jaĉa naseljenost opaţa se i duţ transkontinentalnih prometnica, narocito nakon izgradnje
ţeleznica i puteva. U starom i srednjem vieku nicala su i razvijala se uporišta i naselja uz
karavanske puteve, a u novom veku, nakon industrijske revolucije, duţ ţelezniĉkih pruga
(transsibirske, transameriĉke, transaustralijske..) i autobuskih puteva. Primer su naseljavanje i
ekonomsko iskorišćavanje prostora kontinentalne unutrašnjosti Azije i Angloamerike.
Karakteristiĉna je još i oazna naseljenost u pustinjskim krajevima severne i severoistoĉne
Afrike i jugozapadne i centralne Azije. Primer su Sahara, Nubija, Arabija... na oaznu
naseljenost nalazimo i u hladnim oblastima sjeverne Azije, Sjeverne i Juţne Amerike.
Oĉigledna je i razlika u gustini naseljenosti Starog i Novog sveta. U Starom svetu, Aziji,
Africi i Evropi (63% naseljenog kopna) ţivi 86% ĉoveĉanstva, a u Novom svetu –
Angloamerici, Latinskoj Americi i Australiji s Okeanijom samo 14%, iako taj deo ekumene
zahvata 37% površine naseljenog kopna.

9. 2.2 Zonalni i hemisferni razmeštaj stanovništva
Velike su razlike u gustini naseljenosti pojedinih pojasa Zemlje i izmeĊu severne i juţne
hemisfere. Posmatranje populacijske karte sveta pokazuje da se moţe govoriti o takvoj
zonalnoj podeli i diferencijaciji razmeštaja ĉoveĉanstva. To potvrĊuju i sljedeći podaci : U
pojasu od 20. do 40. stepeni sjeverne i juţne geografske širine ţivi oko šest desetina
ĉovjeĉanstva, u pojasu od 0. do 20. stepeni obadveju geografskih širina samo dvie desetine, a od
40. do 60. stepeni dve i po desetine ĉoveĉanstva. Severnije i juţnije od 60. stepeni
geografske širine ţivi manje od 1% stanovništva svijeta. Radi se o izrazitoj zonalnosti
razmještaja ĉovjeĉanstva, ĉija se većina skoncentrisala u umerenim pojasima Zemlje.
Pored zonalnog razmeštaja karakteristiĉan je i odnos naseljenosti severne i juţne
hemisfere. Neravnoteţa je oĉigledn. Na severnoj hemisferi ţivi devet desetina ĉoveĉanstva, a
blizu svaki deseti stanovnik Zemlje ţivi na njenoj juţnoj polovini. Od ukupne površine
kopna, gde severnoj polulopti pripada 96,3 mil.km², smatra se da je proseĉna gustina
naseljenosti oko 53 stanovnika na 1 km². Na juţnoj polulopti ukupne površine 37 km² smatra
se da ţivi oko 13% stanovnika, odnosno da je oko 21 stanovnik na 1 km².

10. 3. GUSTINA NASELJENOSTI
GUSTINA NASELJENOSTI JE RELATIVAN POJAM I ODNOSI SE NA BROJ STANOVNIKA NA JEDINICI POVRŠINE.
U PROMATRANJU GUSTINE NASELJENOSTI OBIĈNO SE RAZLIKUJU: ARITMETIĈKA (RELATIVNA) GUSTINA
POKAZUJE BROJ STANOVNIKA NA JEDINICI POVRŠINE; FIZIOLOŠKA GUSTINA JE BROJ STANOVNIKA NA JEDINICI
ZA OBRADU POGODNE POVRŠINE – TAKO JE KRAJEM 2004. ONA IZNOSILA U JAPANU OKO 1 510, U
ŠVAJCARSKOJ OKO 1 050, U EGIPTU 910, U VELIKOJ BRITANIJI OKO 700 I U DANSKOJ OKO 200;
POLJOPRIVREDNA GUSTINA JE BROJ POLJOPRIVREDNIH STANOVNIKA NA JEDINICI POLJOPRIVREDNIH POVRŠINA;
AGRARNA GUSTINA BROJ AGRARNIH STANOVNIKA NA JEDINICI ORANIĈNIH POVRŠINA.
DANAS JE NAJVEĆI RAST BROJA STANOVNIKA PRISUTAN U NERAZVIJENIM ZEMLJAMA AFRIKE, GDE JE
STOPA RASTA OKO 3% GODIŠNJE, U LATINSKOJ AMERICI I JUŢNOJ AZIJI, OKO 2,1%. GODIŠNJI PORAST
STANOVNIŠTVA U NERAZVIJENIM ZEMLJAMA JE IZMEĐU 1,9% I 5%. NASUPROT TOME, EVROPI JE RAST
STANOVNIŠTVA OPAO NA 0,2%; U RUSKOJ FEDERACIJI NA 0,8% I U ANGLOAMERICI NA 0,8%. OVAKAV
NERAVNOMERAN RAST UZROKUJE I NERAVNOMERAN RASPORED STANOVNIŠTVA NA ZEMLJI.
RAZLIKE IZMEĐU GUSTINE NASELJENOSTI EVROPE I AZIJE NA JEDNOJ STRANI,A OSTALIH KONTINENATA NA
DRUGOJ STRANI POTVRĐUJU VISOK STEPEN KONTINENTALNE POPULACIJSKO-GEOGRAFSKE DIFERENCIJACIJE.
RAZLIKE SU NAJVEĆE IZMEĐU AZIJE (105 ST/KM²) I AUSTRALIJE (3 ST/KM²). TAKO ŠIROKA LESTVICA
UPUĆUJE NA MEĐUZAVISNOST PRIRODNIH I DRUŠTVENIH ELEMENATA I FAKTORA, SKREĆUĆI PAŢNJU NA
POPULACIJSKE TEŠKOĆE AZIJSKOG I POTENCIJALNE MOGUĆNOSTI AUSTRALIJSKOG PROSTORA.
ZEMLJE AZIJE, BEZ RUSKE FEDERACIJE, IMAJU VIŠE OD POLOVINE UKUPNOG SVETSKOG STANOVNIŠTVA.
RETKO I SKORO JE NENASELJENA AUSTRALIJA, LATINSKA AMERIKA JE, TAKOĐE, SLABO NASELJENA, A
JOŠ VEĆE SU RAZLIKE AKO UPOREDIMO GUSTINU NASELJENOSTI PO POJEDINIM PODRUĈJIMA UNUTAR
KONTINENATA. GUSTINA NASELJENOSTI STANOVNIŠTVA U DOLINAMA DELTI AZIJSKIH REKA DOSTIŢE 600 DO
1 200 ST/KM², ALI JE, ISTOVREMENO, UNUTRAŠNJOST AZIJE (TIBETSKA VISORAVAN, MONGOLIJA,
AFGANISTAN) TAKOREĆI NENASELJENA. NERAVNOMERAN RAZMEŠTAJ STANOVNIŠTVA IMAJU AFRIKA I TO U
SAHARI, SUDANU, ĈADU, DELTI NILA, U NIGERIJI I PLANINSKI ZAPAD U SJEVERNOJ AMERICI. ZNAĈAJNO JE DA TE RAZLIKE U
NASELJENOSTI NISU SAMO REZULTAT PROIZVODNIH ODNOSA, NEGO SU NASTALE POD
UTICAJEM ISTORIJSKOG, DRUŠTVENOG I TEHNOLOŠKOG RAZVOJA. NAJGUŠĆE NASELJENA PODRUĈJA U
EVROPI SU INDUSTRIJSKE ZONE, DOK SU U MONSUNSKOJ AZIJI TO NAJRAZVIJENIJA AGRARNA PODRUĈJA.
RETKO NASELJENI PROSTORI SU ONI S MANJE OD 10 STANOVNIKA NA KM², POKRIVAJU 67% KOPNA, A NA
NJIMA PREBIVA SAMO 12,5% STANOVNIŠTVA. SREDNJE NASELJENI PROSTORI SU ONI OD 10 DO 50
STANOVNIKA NA KM², POKRIVAJU 21% KOPNA, A NA NJIMA ŢIVI 20% ĈOVEĈANSTVA. GUSTO NASELJENI
OD 51 DO 100 STANOVNIKA NA KM², POKRIVAJU 5% POVRŠINE ZEMLJE, A NA NJIMA PREBIVA 14%
STANOVNIŠTVA, A PRENASELJENI BI BILI PROSTORI S VIŠE OD 100 STANOVNIKA NA KM², POKRIVAJU OKO 7%
KOPNA I NA NJIMA ŢIVI OKO 50% ĈOVEĈANSTVA.

12. 3.1 PRENASELJENI PROSTORI
OKO 75% STANOVNIŠTVA SVETA POSTOJI U USLOVIMA NISKE DRUŠTVENO-PRIVREDNE RAZVIJENOSTI,
ONDA POSTAJE JOŠ OĈIGLEDNIJE KOLIKE SU TEŠKOĆE ŠTO IZLAZE IZ TE NERAVNOMERNOSTI. TEŠKOĆE SU
NAROĈITO VELIKE U JUŢNOJ I JUGOISTOĈNOJ AZIJI GDE SU REGIONALNE GUSTINE NASELJENOSTI VRLO VELIKE
I DOSEŢU DO 600 STANOVNIKA NA 1 KM² (BANGLADEŠ, MALABARSKO PRIMORJE, HINDUSTANSKA NIZIJA,
JAVA, TONKIN, JUŢNA KINA, DOLINA JANGCE, NIZIJA KANTO I DR.). IAKO JE REĈ O VRLO PLODNIM I
UGLAVNOM INTENZIVNO OBRAĐENIM KRAJEVIMA, ĈESTO NEPOVOLJAN MONSUNSKI RITAM, TAJFUNI I DRUGE
VREMENSKE NEPOGODE IZAZIVAJU NEPREKIDNU OPASNOST I GLAD. DELOVI INDIJE, BANGLADEŠA,
PAKISTANA, ŠRI LANKE, MALEZIJE, INDONEZIJE I FILIPINA POUĈNI SU PRIMJERI IZ NAJNOVIJEG DOBA.
ZBOG TOGA SU TI KRAJEVI U USLOVIMA NEDOVOLJNE RAZVIJENOSTI ŢARIŠTA SAVREMENE POPULACIJSKO
EKONOMSKE PROBLEMATIKE ĈOVEĈANSTVA. APSOLUTNO NAJGUŠĆE NASELJENI DELOVI SVETA SU
PRIOBALJA OKEANA I MORA U UMERENOM I SUPTROPSKOM KLIMATSKOM POJASU (SAD, SREDNJA
AMERIKA, OBALA BRAZILA, PRIATLANTSKA NIZIJA EVROPE, JUG I JUGOISTOK AZIJE). KADA SE POSMATRA
PO DRŢAVAMA, UBEDLJIVO NAJVEĆE GUSTINE NASELJENOSTI IMAJU TZV. PATULJASTE DRŢAVE, KOJE IMAJU
VELIKI BROJ STANOVNIKA, A MALU TERITORIJU (NPR. MONAKO SA 23 600 ST/KM²), POTOM SLEDE DRŢAVE
ZNATNO VEĆIH TERITORIJA (BANGLADEŠ SA 985 ST/KM², JUŢNA KOREJA SA 480 ST/KM², HOLANDIJA SA 392
ST/KM², BELGIJA 341 ST/KM², JAPAN SA 339 ST/KM²), KAO I NEKE VRLO VELIKE DRŢAVE (INDIJA SA 336
ST/KM²).

13. KARTA 2 : PODRUČJA NAJGUŠĆE NASELJENOSTI

14. 3.2 GUSTO NASELJENI PROSTORI
ONI SU NAJZASTUPLJENIJI U EVROPI I AZIJI. OSTALE KONTINENTSKE CELINE DOSTA ZAOSTAJU
RAZMERNIM UDELOM POVRŠINE I STANOVNIŠTVA GUSTO NASELJENIH PODRUĈJA. IZVAN EVROPE I
JUGOISTOĈNE AZIJE RAZMERNO ZNAĈAJNIJE KONCENTRACIJE STANOVNIŠTVA S GUSTINOM OD 51 DO 100
ST/KM², POSTOJE U SEVEROISTOĈNOM PROSTORU SAD-A, GDE NA DVADESETPETINI POVRŠINE ŢIVI
GOTOVO ĈETVRTINA STANOVNIŠTVA, U SSSR-U, DONEKLE U JUGOISTOĈNOM DELU BRAZILSKOG PRIMORJA I
OKO LA PLATE. GUŠĆE NASELJENI DELOVI SSSR-A SU KAVKAVSKE REPUBLIKE (GRUZIJA, ARMENIJA I
AZERBEJDŢAN) I, DELOM, PRIBALTIĈKE REPUBLIKE (LITVA), PODMOSKOVLJE I CRNOMORSKOPRIMORJE. S OBZIROM NA STEPEN
PRIVREDNE RAZVIJENOSTI SAD-A, SSSR-A I EVROPE MOŢE SE
SMATRATI DA JE GUSTINA DO STO STANOVNIKA NA NA 1 KM² ISPOD NJIHOVIH MOGUĆNOSTI I DA SE TEŠKOĆE
ZBOG TOLIKOG BROJA STANOVNIKA NA JEDINICI POVRŠINE SUSREĆU ZASADA ISKLJUĈIVO U NEDOVOLJNO
RAZVIJENIM DELOVIMA SVIJETA, I TO U JUGOISTOĈNOJ AZIJI, U AFRICI I U LATINSKOJ AMERICI.

15. 3.3 SREDNJE NASELJENI PROSTORI
RELATIVNO SU SLABIJE ZASTUPLJENI U EVROPI, JUŢNOJ I ISTOĈNOJ AZIJI, SSSR-U I U AUSTRALIJI.
BUDUĆI DA JE PROSEĈNA NASELJENOST KOPNENOG DELA ZEMLJE 30 ST/KM² (BEZ POLARNIH KRAJEVA
35 ST/KM²), GUSTINA NASELJENOSTI OD 10 DO 50 ST/KM², UZETA U GLOBALU ZAISTA JE
SREDNJA. PROSTORI SREDNJE GUSTINE NASELJENOSTI ĈETIRI I PO PUTA SU PROSTRANIJI OD ONIH S GUSTOM
NASELJENOŠĆU, A VIŠE OD TRI PUTA OD PRENASELJENIH. OD SREDNJE NASELJENIH KRAJEVA EKUMENE
PROSTRANIJI SU JEDINO RETKO NASELJENI PROSTORI. SREDNJE NASELJENIH PODRUĈJA IMA U UNUTRAŠNJOSTI
KONTINENATA I U PRIMORJIMA U NIŢIM I VIŠIM GEOGRAFSKIM ŠIRINAMA. IMA IH I U TROPIMA BURME I
KAMPUĆIJE, NIGERIJE, GANE, UGANDE, TOGA, LIBERIJE, BENINA (DAHOMEJ), GORNJE VOLTE,
SENEGALA, KENIJE, GVINEJE, OBALE SLONOVAĈE, GVATEMALE, KOSTARIKE, HONDURASA, EKVADORA,
PANAME, IRSKE, BALTIĈKIH ZEMALJA, BELORUSIJE, UZBEKISTANA, TADŢIKISTANA, KIRGIZIJE I U
VELIKOM DELU RUSKE FEDERACIJE, TURSKE, IRANA I AFGANISTANA. IMA IH I U AUSTRALIJI (VICTORIA),
SEVERNOJ AMERICI (SREDNJI SEVEROZAPAD, SREDNJI JUGOZAPAD, SREDNJI JUGOISTOK, SEVERNO
PACIFIĈKO I JUŢNO ATLANTSKO PRIMORJE SAD-A), AFRICI I U LATINSKOJ AMERICI. IMA IH I U
PROHLADNIM SUBPOLARNIM KRAJEVIMA EVROPE (ŠVEDSKA, FINSKA, NORVEŠKA) I U KANADI (NOVA
ŠKOTSKA). MNOGA SREDNJE NASTANJENA PODRUĈJA, POSEBNO ONA U TROPIMA, POTENCIJALNO SU VEOMA
IZDAŠNA I BOGATA, PA VALJA PRETPOSTAVITI DA ĆE SE TAMOŠNJE VREDNOSTI U BLISKOJ BUDUĆNOSTI
ISKORIŠĆAVATI BRŢE I OBILNIJE.

16. 3.4 RETKO NASELJENI PROSTORI
KARAKTERISTIĈNI SU ZA SVE KONTINENTE, OSIM EVROPE. PROSTIRU SE OD SUROVIH SUBPOLARNIH DO
SPARNIH TROPSKIH ŠIRINA I NA SVIM GEOGRAFSKIM DUŢINAMA.NAJĈEŠĆI UZROK OVAKO MALIH GUSTINA
NASELJENOSTI JESTE UTICAJ PRIRODNE SREDINE (KLIMA, RELJEF), DOK SU ZNATNO REĐI PRIMERI GDE JE
ANTROPOGENI FAKTOR BIO DOMINANTAN. NAJPROSTRANIJI SU U SEVERNOJ, SREDNJOJ I JUGOZAPADNOJ
AZIJI (SPOLJNA KINA, MONGOLIJA, SIBIR, ARABIJA, DELOVI IRANA I AFGANISTANA), U AUSTRALIJI
(VECINA KONTINENTA, OSIM JUGOISTOĈNOG PRIMORJA I ZAPADNE OBALE), U SEVERNOJ AFRICI (SAHARA,
LIBIJA, NUBIJA), I U ANGLOAMERICI (GOTOVO ĈITAVA KANADA, OSIM JUGOISTOĈNOG RUBA, ALJASKA I
PLANINSKO-PUSTINJSKI ZAPAD SAD-A). ZNAĈAJNI SU I U PRAŠUMAMA LATINSKE AMERIKE
(AMAZONIJA, PAMPAS, PLANINE BOLIVIJE; PERUA I ĈILEA). NASELJENOST JE U TIM PROSTORIMA VEOMA
RAŠTRKANA U POVOLJNIJIM LOKALITETIMA. PROSEĈNA GUSTINA NASELJENOSTI OD SAMO 6 ST/KM² SVEDOĈI
DA SU GOTOVO DVE TREĆINE KOPNA NA ZEMLJI DEMOGRAFSKA PUSTOŠ (ANEKUMENA) I POLUPUSTOŠ
(SUBEKUMENA). SAMO MALI DEO IMA OSOBINE NASELJENOG PROSTORA.

17. 3.5 NENASELJENI PROSTORI
TOJ KATEGORIJI PRIPADAJU UGLAVNOM KLIMATSKI SUROVI, ARIDNI, BILJNO-GEOGRAFSKI OGOLELI I
PETROGRAFSKI NEPLODNI PROSTORI. MAHOM SU TO NAJVIŠI DELOVI VISOKIH PLANINSKIH PODRUĈJA
SREDNJE AZIJE, SEVEROISTOĈNOG SIBIRA, SEVEROZAPADNE ANGLOAMERIKE, SEVERNE EVROPE I
KRAJNJEG JUGA JUŢNE AMERIKE. TO SU PODRUĈJA ARKTIKA I ANTARKTIKA, NA KOJE OTPADA NAJVEĆI DEO
ANEKUMENE. HLADNOĆA, RAZREĐENI VAZDUH I NEPLODNOST GLAVNI SU UZROCI NENASELJENOSTI TIH
PODRUĈJA ZEMLJE. ZNAĈAJAN JE FAKTOR NENASELJENOSTI I SPARNA, TEŠKO PODNOŠLJIVA KLIMA
VLAŢNIH
EKVATORIJALNIH PRAŠUMA. ZATO DELOVI TIH PODRUĈJA AFRIKE, AZIJE I LATINSKE AMERIKE NISU
NASELJENI. UZ KRAJNJE RAŠTRKANE I MEĐUSOBNO ODVOJENE MANJE LJUDSKE ZAJEDNICE, ONDE SU U
NOVIJE VRIJEME SVE KARAKTERISTIĈNIJE NASEOBINSKE OAZE KOJE JE STVORIO INDUSTRIJSKI KAPITAL ZA
ISKORIŠĆAVANJE RUDI I ZA GAJENJE KONJUNKTURNIH INDUSTRIJSKIH KULTURA (RUDNICI BAKRA U VISOKIM
I SUROVIM ANDAMA, URANA U STUDENOM KANADSKOM I AMERIĈKOM ARKTIKU, NAFTNA POLJA ALJASKE,
SEVERNOG SIBIRA, PLANTAŢE KAUĈUKOVCA I DR. U EKVATORIJALNIM NIZINAMA MALEZIJE I DRUGDE).

20. Radili :
Aleksa Berisavac
Aleksandar Beloica