2. ORGANELLER Hücre organellerini ve bölümlerini ilk tanımlayan kişiler ve tanımladıkları yıllar, şu şekilde: 1. Çekirdek: Robert Brown, 1831 2. Nükleik asitler: James Watson ve Francis Crick, 1953 (ikili sarmal yapısı) 3. Mitokondri: Richard Altmann, 1890 4. Golgi: Camillo Golgi, 1898 5. Endoplazmik retikulum: Keith Porter, 1953 6. Ribozom: George Palade ve Philip Siekevitz, 1955 7. Lizozom: Rene de Duve, 1950 8. Siller: Jan Purkinje ve Gabriel Gustav Valentin, 1831
7. Kurbağa larvalarında kuyruğun kaybolması , ölmüş cesetlerin daha çabuk çürümesi bu intihar kesecikleri yardımı ile olmaktadır. Hücre organellerinin yenilenmesinde de lizozomların önemli görevleri vardır. Eskiyen hücreler ve organeller lizozomlarda otoliz olayı ile sindirilirler. Örneğin 1 gram karaciğer dokusunda bir saate, 1 milyar mitokondri sindirilip yenileri yapılır.
8.
9.
10. LİZOZOMUN ÇALIŞMASI Endositoz, bir hücrenin dışarıdan bir maddeyi, istemli olarak hücre içine almasıdır. Hücrenin içine alınacak olan madde, hücre zarından bir kısımla kaplanır. Bir kesecik (fagozom) içinde hücreye giren bu madde, daha sonra lizozom etkinliğiyle karşı karşıya kalır. Burada hemen önemli bir ayrıntıyı hatırlatmak istiyorum: hücre içinde yeni oluşturulan ve sitoplazma içinde durağan halde bulunan lizozomlar, “birincil lizozomlar” olarak adlandırılıyorlar. Hücreye bir fagozom alındığında, bu birincil lizozom kesecikleri fagozomun etrafında toplanıyorlar, zarlarını fagozom zarıyla birleştiriyorlar ve artık sindirim işlevini gerçekleştirebilecek olan bu bileşik yapı, “ikincil lizozom” adını alıyor. Birincil lizozomlar, hücreye yabancı olan maddeleri tanıyor ve onlara doğru itiliyorlar. Ancak, bunun mekanizması henüz kesin ve net bir şekilde açıklanmış değil. Lizozomların sindirim işlevini gerçekleştirebilmeleri için gerekli olan bir diğer koşul da, ortamın asit özelliği taşıması. Bu nedenle, sindirim işlevinin başlayabilmesi için, lizozom zarında bulunan proton pompaları, ATP harcayarak organel içine H+ iyonları pompalıyor. Bu nedenle de, durağan haldeyken her an her şeyi sindirebilir bir nitelik taşımıyorlar.
11. PARMAK OLUŞUMU Lizozomun hücredeki görevi hücre içine alınan kimi molekülleri parçalamaktır. Fakat kimi zaman programlanmış hücre ölümü denilen durumlarda lizozom açılarak içinde bulundurduğu sindirim enzimlerini hücreyi sindirmek üzere boşaltır. Bu duruma örneğin embriyonik gelişim sırasında parmak oluşumu aşamasında rastlıyoruz. Başta perdeli yapıda olan elimiz, aradaki hücrelerin programlı ölümüyle parmaklardan oluşan yapısına sahip oluyor.
