2. Äîòîîä õÿíàëòûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò:
Äîòîîä
õÿíàëò
áàéãóóëëàãûí
ãýäýã
íü
àæ
õºðºíãèéã
àõóé
íýãæ
¿ðýãä¿¿ëæ
øàìøèãäóóëàõ, á¿ðòãýëä áóðóó òàøàà òóñãàõ
çýðãýýñ ñýðãèéëýõ, õÿíàõ çîðèëãîîð óäèðäëàãûí
ç¿ãýýñ
áàéíà.
õýðýãæ¿¿ëäýã
õÿíàëòûí
òîãòîëöîîòîé

3. Äîòîîä õÿíàëòûã çîõèîí áàéãóóëëàõûí çîðèëãî
íü:

Áèçíåñýý ýìõ öýãöòýé ¿ð àøèãòàé õºòëºõ

Õºðºíãèéí íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ

Õóóëü áóñ ¿éëäýë, àëäààíààñ ñýðãèéëýõ

Á¿ðòãýë õºòëºëòèéí èæ á¿ðýí ¿íýí çºâ áàéäëûã
õàíãàõ

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã õóãàöààíä íü áýëòãýõ çýðýã

4. Äîòîîä õÿíàëò íü äàðààõ á¿ðýëäýõ¿¿í
õýñã¿¿äòýé

Äîòîîä õÿíàëòûí îð÷èí

ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî

Äîòîîä õÿíàëòûí ãîðèì

5. Õÿíàëòûí îð÷èí ãýäýã íü êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãàà
äîòîîä
õÿíàëòûí
òàëààð
óäèðäëàãûí
ç¿ãýýñ
áàðèìòàлæ áóé ìýäëýã ÷àäâàð áàéð ñóóðü þì.
Áàйãóóëëàãûí áîëîâñîí õ¿÷íèé, óäèðäëàãûí ¿çýë
áîäîë, ìýäëýã ÷àäâàð, ¿éë àæèëëàãàà íü äîòîîä
õÿíàëòûí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëäýã.

6. Äîòîîä õÿíàëòûí îð÷èíä дараах õ¿÷èí ç¿éëñ íºëººëäºã.
¯¿íä:

Óäèðäëàãûí ¿çýë áàðèìòëàë, àæëûí àðãà áàðèë

Áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò

Çàõèðëûí áîëîí õÿíàëòûí çºâëºëèéí ¿éë àæèëëàãàà

Àæèëëàãñàäûí ýðõ ¿¿ðãèéã õóâààðèëàõ

Äîòîîä àóäèòîðûí ýðõ ¿¿ðýã

Óäèðäëàãûí õÿíàëòûí àðãóóä

Áîëîâñîí õ¿÷èíòýé àæèëëàõ àæëûí àðãà áàðèë

Ãàäààä íºëººëºë

7. Óäèðäëàãûí ¿çýë áàðèìòëàë, àæëûí àðãà
áàðèë
¯¿íä: áèçíåñèéí ýðñäýë õ¿ëýýõ, ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéã
òàéëàãíàõ ¸ñ ç¿éг ìºðäºõ, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû
çîðèëòûã
áèåë¿¿ëýõ
õàíäëàãà,
багийн
ãýõ
ìýò
гишүүдийн
àñóóäàëä
тоо,
õàíäàæ
тэдний
áóé
үзэл
баримтлалаар èëýðõèéëýãäýíý.
Óäèðäëàãûí
¿éë
àæèëëàãààíä
ÍÁÁ-èéí
òîãòîëöîî
õÿíàëòûí ãîðèìûã ¿ð àøèãòàé àøèãëàæ ÷àäàõ ñàíõ¿¿ãèéí
ìýäýýëëèéã ñàíààòàéãààð áóðóó ãàðãàõûã óäèðäëàãûí
ç¿ãýýñ îðîëäîõ áàéäàë çýðýã íºëººëäºã.

8. Áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí
áàéãóóëàëò:
Энэ нь тºëºâëºæ, õÿíàëò òàâüæ øèéäâýðèéã
õýðýãæ¿¿ëæ,
áîëîõóéö
òàéëàãíàæ,
áàéõ
áàéãóóëëàãûí
¸ñòîé
õýìæýý
òºðºëººñ õàìààðäàã.
¿íýëæ
áºãººä
¿éë
ä¿ãíýæ
òóõàéí
àæèëëàãààíû

9. Çàõèðëûí áîëîí õÿíàëòûí çºâëºëèéí ¿éë
àæèëëàãàà :
Çàõèðëûí áîëîí õÿíàëòûí çºâëºë ñàéí àæèëëàæ
áîäëîãî ãîðèì æóðàìûí áèåëýëòèéã õÿíàæ ÷àäàæ
áàéâàë íººö áîëîëöîîãîî áóðóó õóâèàðëàõ, õóóëü
áóñ ¿éë àæèëëàãàà ãàðãàõ , õºðºí㺺 ýðñäýëä
îðóóëàõ, ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéã áóðóó ãàðãàõ
çýðýã ÿâäàë áàãà áàéäàã ó÷èð õÿíàëòûí îð÷èíû
õóâüä ìàø ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã.

10. Àæèëëàãñàäûí ýðõ ¿¿ðãèéã õóâààðèëàõ :
Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèõ ¸ñîîð ÿâóóëàõ íºõöºë
õàíãàãäñàí áàéõûí òóëä áàéãóóëëàãûí àæèëòàí á¿ð ººðèéí
òîäîðõîé ýðõ ¿¿ðýãòýé áàéíà. Ýíý íü òýäíèé àæëûí ÿâöûã
áàéíãà õÿíàõ ìºí ¿íýëãýý ºãºõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã.
Äîòîîä àóäèòîðûí ýðõ ¿¿ðýã :
Ýíý íü äîòîîäûí ¿éë àæèëëàãààã õÿíàí øàëãàõ äîòîîä
õÿíàëòûã ñàéí áàéëãàõûí ¿íäñýí íºõöºë áîëäîã.

11. Óäèðäëàãûí õÿíàëòûí àðãóóä :
Ýíý íü äîòîîä àóäèòîðûí ýðõ ¿¿ðãèéã òîäîðõîé áîëãîõ ìºí
õÿíàëòûí á¿òöèéí áóñàä áîäëîãî ãîðèìûí ¿ð àøèãòàé
áàéäëûã ä¿ãíýí ò¿¿íèéã òàéëãàíàõàä ÷èãëýñýí áàéäàã.
̺í ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû áîäèò ¿ð ä¿íã
óðüä÷èëàí òîîöîæ èæèë òºñòýé áàéãóóëëàãóóäòàé
õàðüöóóëàí
òàâüäàã.
ä¿í
øèíæèëãýý
õèéõ
çàìààð
õÿíàëò

12. Áîëîâñîí õ¿÷èíòýé àæèëëàõ àæëûí àðãà
áàðèë:
Òóõàí
áàéãóóëëàãà
àæèëëàãñàäàà
ºíäºð
ìýäëýã
òóðøëàãàòàé áîëãîõ ¿¿äíýýñ áîëîâñîí õ¿÷íийã ñóäàлæ
àæèëä àâàõ ñóðãàõ óäèðäëàãààð õàíãàõ òýäíèé
àæëûã õýðõýí ä¿ãíýõ òàëààð òîäîðõîé áîäëîãî ãîðèì
áàðèìòëàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã áºãººä àóäèòîð ýíý
áîäëîãî ãîðèì íü õàíãàëòòàé ãýæ ¿çâýë ¿éë÷ë¿¿ëýã÷
áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí àæèëòíóóäûã çîõèõ ìýäëýã
÷àäâàðòàé ãýæ ¿çýæ áîëíî.

13. Ãàäààä íºëººëºë :
¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí õàðèëöàã÷ èòãýýä óäèðäëàãûí
õÿíàëòòàé õîëáîîã¿é ÷ áàéãóóëлàãûí ¿éë àæèëëàãààíä ÿìàð
íýãýí õýìæýýãýýð íºëººëäºã. Ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààã õÿíàõ
òóñãàé áîäëîãî, ãîðèì áîëîâñðóóëàõ øèéäâýð ãàðãàæ áîëíî.
Äýýðõè õÿíàëòûí îð÷èíä íºëººëөõ õ¿÷èí ç¿éëèéã òîîöñîíîîð
á¿ðòãýëèéí ñèñòåì áîëîí õÿíàëòûí ãîðèìûã ¿ð àøèãòàé
áàéëãàõ,
óäèðäëàãûí
ç¿ãýýñ
ñàíõ¿¿ãèéí
òàéëàíã
ñàíààòàéãààð áóðóó ãàðãàõ áîëîìæèéã õèð áóóðóóëæ áóé
òàëààð àóäèòîð ýöñèéí ä¿ãíýëò ãàðãàõ áîëîìæòîé áîëíî.

14. 2. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òîãòîëöîî:
ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî ãýäýã íü òóõàéí áàéãóóëëàãàä
áàðèìòалæ áóé á¿ðòãýëèéí òîãòîëöîî þì. Íÿãòëàí
áîäîõ á¿ðòãýë íü ìýäýýëëèéí, õÿíàëòûí ãýñýí 2
¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýäýã.

15. Àæ àõóé íýãæ áàéãóóëëàãàä ã¿éöýòãýæ áóé ÍÁÁ-èéí
òîãòîëöîî íü äàðààõ øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéõ ¸ñòîé.

Õóóëü ç¿éí äàãóó áàéõ

Áàòàëæ çºâøººðñºí áàéõ

Èæ á¿ðýí áàéõ

Àíãèëàõ ä¿ãíýõ áîëîëöîîòîé áàéõ

Òîäîðõîé õóãàöààòàé áàéõ

Òàéëàí áýëòãýäýã áàéõ çýðýã áîëíî.

16. ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî íü àæ àõóé íýãæ áàãéóóëëàãûí
àæèë
ã¿éëãýýã
òîäðóóëàõ,
àíãèëàõ,
ä¿í
øèíæèëãýý õèéõ áîëîí á¿ðòãýõýä ÷èãëýãäñýí ãîðèì
áîëîí ýäãýýðèéí ¿ð ä¿íä áîëîâñðóóëæ ãàðãàñàí
áàðèìò ìýäýýëýëýýñ á¿ðäýíý.

17. Нягтлан бодох бүртгэлийн тогтолцоонд холбоотой дотоод
хяналт дор дурдсан зорилтыг хангахад чиглэгдэнэ:
Ажил гүйлгээг удирдлагын ерөнхий буюу тусгай
зөвшөөрлийн дагуу хийж байх.
Санхүүгийн тайлагналын тогтсон баримтлалын
дагуу
санхүүгийн
тайланг
бэлтгэх
боломж
бүрдүүлэх үүднээс бүх ажил гүйлгээ, бусад үйл
явдлыг зөв дүнгээр, зохих дансанд, зохих тайлант
хугацаанд нь шуурхай бүртгэж байх.

18. Зөвхөн удирдлагын зөвшөөрлөөр хөрөнгө ба
бүртгэлд нэвтэрч байх.
Бүртгэлд тусгагдсан хөрөнгийг бодитой байгаа
хөрөнгөтэй тодорхой цаг хугацаанд харьцуулж,
аливаа зөрүү гарвал зохих арга хэмжээ авч
байх.

19. Õÿíàëòûí ãîðèì ãýäýã íü ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ,
õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéã õàäãàëàõ, õºðºíãèéã õàìãààëàõ
çýðýã çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ äîòîîä õÿíàëòûã
çîõèîí áàéãóóëàõ áîäëîãî ãîðèì þì.
Õÿíàëòûí îð÷èí ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî íü áàéãóóëëàãын
á¿õ àæèë ã¿éëãýýòýé õîëáîîòîé áàéäàã áîë õÿíàëòûí
ãîðèìûã èõ ä¿íòýé áîëîí ýðñäýë èõòýé àæèë ã¿éëãýýíä
çîðèóëæ áîëîâñðóóëäàã.

20. Õÿíàëòûí ãîðèìûã äàðààõ õýñã¿¿äýä
õóâààäàã.
 Àæèë ã¿éëãýý áà ¿éë àæèëëàãààã çîõèõ ¸ñîîð çºâøººðñºí
áàéõ
 ¯éë ÿâäàëûí á¿ðòãýëèéã çîõèõ ¸ñîîð õèéæ ã¿éöýòãýõийí òóëä
ò¿¿íä òîõèðñîí áàðèìò, ìàÿãò áîëîí á¿ðòãýëèéí õýâ çàãâàðûã
áîëîâñðóóëæ õýðýãëýõ.
Æíü: óðüä÷èëàí äóãààðëàñàí òàëîí õóóäàñ

21.  Àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðûã çààãëàæ ñàëãàæ ºãºõ
Æíü: ìºíãºí õºðºí㺠áóñàä õºðºíãèéí
 Б¿ðòãýëèéã õàðèóöñàí íÿãòëàí, òýýâýð áåíçèí ò¿ëøèéã
õàðèóöñàí íÿãòëàí ãýõ ìýò
 Á¿ðòãýëèéí ¿íý öýíийã õÿíàæ øàëãàõ, õºðºíãèéã á¿ðòãýëòýé
íü òóëãàõ, øàëãàõ, êîìïüþòåðýýð ã¿йöýòãýæ áóé õÿíàëòûí
ãîðèì,
äàíñíû
¿ëäýãäëèéã
íýãòãýæ
ãàðãàñàí
òàéëàíã
óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ ¿çýæ òàíèëöàõ ( æíü: ÷åê ) ãýõ ìýò ¿éë
àæèëëààãààã õÿíàæ øàëãàõ

22. Хяналтын тусгай горимууд дараах зүйлийг
агуулна: (АОУС 400)
 Тулган тохируулгыг тайлагнах, шалгах, батлах.
 Бүртгэлийн арифметик алдаагүй байдлыг шалгах.
 Компьютерийн
мэдээллийн
тогтолцооны
хэрэглээ,
орчныг хянах, жишээлбэл, дараахь зүйлд хяналт тогтоох
замаар:

компьютерийн программын өөрчлөлт.

мэдээний файлд нэвтрэх эрх.

23.  Хяналтын данс, шалгах баланс хөтлөх ба давтан шалгах.
 Баримт бичгийг батлах ба хянах.
 Дотоод мэдээг мэдээллийн хөндлөнгийн эх сурвалжтай
харьцуулах.
 Бэлэн мөнгө, үнэт цаас, бараа материалын тооллогын үр
дүнг данс бүртгэлтэй харьцуулах.
 Хөрөнгө ба бүртгэлд шууд биечлэн нэвтрэхийг хязгаарлах.
 Санхүүгийн үр дүнг төсөвлөсөн дүн хэмжээтэй харьцуулах
ба шинжлэх.