2. PRIMEIROS TEXTOS…
PRIMEIROS TEXTOS EN LINGUAS ROMANCES:
1. Xuramentos de Estrasburgo. (Fr. e Al.) s. IX
1. Glosas (Navarro-aragonés)
-Emilianenses (A Rioxa)
-Silenses (Burgos) s.X - XI
1. Carxas. (Mozárabe)
1. Cantigas trobadorescas (Gal. Med. ou Gal-Port.)
(1º movemento poético culto que existiu en Europa)
(LÍRICA PRIMITIVA e LIRISMO OCCITANO)
s. XII
3. PRIMEIROS TEXTOS…
Os primeiros textos Ai eu coitada!
galego-portuguesesvivomeugran cuidado
Como
Por
en
amigo
No mundo non me sei parelha,
conservados Que ei alongado!
Mentre me for como me vai,
Cá já moiro por vós, e - ai!
Muito me tarda
Mia senhor branca cantiga de escarnio
son a e vermelha.
Queredes que vos retraia O meu amigo na Guarda!
“OraQuandoosteu visenhor de Navarra” (1196),
faz vos o em saia!
Mau dia me levantei,
Ai eu coitada!
aQue vos enton non viamor coñecida como desejo
cantiga de fea!
E, mia senhor, desd'aquel'di, ai! Como vivo en gran
CantigaMe foiGuarvaia ou da Ribeirinha (1198),
da a mi mui mal, Por meu amigo
E vós, filha de don Paai
cantiga de amigo coñecida como vejo!
aMoniz, e bem vos semelha Que tarda e non
Muito me tarda
D'haver eu por vós guarvaia,
Cantiga da Guarda (1198)
Pois eu, mia senhor, d'alfaia O meu amigo na Guarda!
Nunca de vós houve nem hei
Valia d'ua correa.
Joam Soares de Paiva Pai Soares de Taveirós Atribuída a Sancho I
4. CORRENTES (ORIXES)
1. Contos da tradición oral popular.
2. “Cantos e danzas dos gallaeci”, recollidos polos
Clásicos latinos, arredor do costume do pobo galego
de cantar nos MAIOS, nas VODAS e nos FUNERAIS.
LÍRICA PRIMITIVA 1. Himno de Arxirio, composición antiga semellante
a unha cantiga de amigo.
1. Xograr Palla. Xograr de orixe compostelá
que actuaba na corte de Afonso VII.
NO S. XI, A TRAVÉS DOS
PEREGRINOS DO
CAMIÑO DE
SANTIAGO, CHEGOU
DENDE PROVENZA, NA
ACTUAL OCCITANIA, A
MODA DE POETIZAR
SOBRE O AMOR
CORTÉS.
5. ETAPAS (PERÍODOS)
s. XIII
Período Afonsino
s. XIV
Período Dionisíaco
s. XV
Reis Católicos
6. CANCIONEIROS E PERGAMIÑOS
1. CANCIONEIRO DA AJUDA
2. CANCIONEIRO DA VATICANA
3. CANCIONEIRO DA
BIBLIOTECA NACIONAL DE LISBOA
As cantigas atópanse 1. PERGAMIÑO VINDEL
en PERGAMIÑOS compilados
en CÓDICES. 2. PERGAMIÑO SHARRER
*CANCIONEIRO DE BAENA
(escola galego-castelá)
*CANCIONEIRO DE GARCIA DE RESENDE
(1516) (escola portuguesa-castelá)
AS CANTIGAS DE SANTA MARÍA GÁRDANSE
Pergameu do códice da Biblioteca NO ESCORIAL.
Nacional de Lisboa
8. CANTIGAS
(textos para ser interpretados)
Cantiga de Amor
A temática. O amor
cortés Cantigas de Santa María
Os recursos formais A temática
Tipos
Cantiga de Amigo
A temática Xéneros menores:
Os recursos formais Pastorelas
Tipos Prantos
Tenzóns.
Cantiga de Escarnio e
Maldizer Prosa medieval
A temática
Diferenzas entre
“escarnio” e “maldizer”
9. CANTIGAS
DE AMIGO
Cantigas (texto e anotación musical)
de Martin Codax (Pergamiño Vindel)
12. CANTIGAS DE AMIGO
A temática
Composicións postas en boca
dunha muller namorada que
lamenta a ausencia do seu amigo.
Interlocutores:
nai, amiga, natureza
personificada.
Ambientación naturalista.
18. CANTIGAS DE AMIGO
Tipos
Bailadas: composicións que invitan ao
Bailemos nos ja todas tres, ai amigas,
baile e á ledicia de vivir.
Mariñas ou barcarolas: composicións
que se desenvolven ao Ondas do mar amigo.
pé do meu de Vigo,
se vistes
mar ou
nas que o mar é o interlocutor.
Romaría: composicións localizadas ou
Sediam eu na ermida de San Simion
relacionadas cunha capela grandes son.
E cercaronmi as ondas, que ou romaría.
Albas ou alboradas: composicións que
describen a desaparición frias;
Levad amigo que dormides as manhanas dos
namorados mundo d amor diziam.
Todalas aves do á alba.
Leda mi and eu.
24. CANTIGAS DE AMIGO
Recursos formais
Ondas do mar de Vigo
Paralelismo 1 Se vistes meu amigo
E ai Deus se virá cedo
Refrán
Paralelismo 2 Ondas do mar levado
Se vistes meu amado
E ai Deus se virá cedo
25. CANTIGAS DE AMIGO
Recursos formais Ondas do mar de Vigo
Se vistes meu amigo
E ai Deus se virá cedo
Ondas do mar levado
Se vistes meu amado
Leixaprén E ai Deus se virá cedo
Se vistes meu amigo
O por que eu sospiro
E ai Deus se virá cedo
Se vistes meu amado
Por quen ei gran coidado?
E ai Deus se virá cedo
26. Seríam’eu na ermida de San Simión
e cercáronmi as ondas que grandes son. AA Rima
Eu atendendo meu amigo, Macho
eu atendendo meu amigo. (versos
agudos)
Cobra de 2 Estando na ermida, ant o altar
e cercáronmi as ondas grandes do mar. BB
palvras e Eu atendendo meu amigo, Rima
refrán eu atendendo meu amigo. Femia
E cercáronmi as ondas que grandes son,
(vv. graves)
nen ei i barqueiro nen remador. AA
Eu atendendo meu amigo, AA,BB,AA,
Talho eu atendendo meu amigo. BB,AA,BB
con 6 Cobras
E cercáronmi as undas do alto mar,
cobras non ei i barqueiro nen sei remar. BB Alternas
Eu atendendo meu amigo,
eu atendendo meu amigo. En laranxa
Non ei i barqueiro nen remador, aparecen
morrerei eu, fremosa, no mar maior. AA sinaladas as
Refrán Eu atendendo meu amigo, Cobras
De 2 eu atendendo meu amigo.
Capdenals
palavras
Nen ei i barqueiro nen sei remar
BB
e morrerei eu, fremosa, no alto mar. Palabra-rima,
Eu atendendo meu amigo,
eu atendendo meu amigo.
Dobre,
Mordobre
MEENDINHO
28. A auga.
Ten un poder fertilizante e tamén unha función
pasiva, connotadora de pureza e virxindade. Nas súas
cercanías - río, mar, lago ou fonte - prodúcese o encontro dos
namorados. Pero, ademais deste mero valor descritivo, coa
auga van asociados outros motivos de claro significado
erótico, coma o lavado dos cabelos e camisas, os baños de
amor rituais, a rotura do brial (vestido) ou a presenza do
cervo.
Fonte.
O encontro amoroso na fonte é unha tradición común a gran
parte das literaturas primitivas. Como tamén é universal a
crenza de que a fonte é principio da vida, do amor e da
fecundidade. Moitas cantigas do folclore tradicional fan
referencia ás vistas dos namorados na fonte, á súa unión
carnal, á perda da virxindade da doncela, etc., mediante
alusión indirecta e por medio de palabras e accións de
29. Baños de amor.
Xunto co aseo do corpo, o baño encerra en si un ritual de
carácter erótico. A acción precede ó encontro amoroso co
namorado (amigo), e mesmo nalgunhas cantigas hai alusións
ó baño conxunto de dous namorados.
Lavar cabelos (garcetas)/lavar camisas.
Estes dous conceptos están unidos a un rito ou preludio do
encontro amoroso. Os cabelos aportan información do
estado da “amiga”. As doncelas levaban o cabelo longo; as
casadas ou prometidas, recollido ou curto. O cabelo ten un
profundo valor simbólico e unha grande atracción erótica.
Unha abundante cabeleira significa forza e ledicia xuvenil. A
perda do cabelo aínda hoxe é considerada unha desgraza.
Que unha muller entregue o cabelo a alguén -por exemplo, a
El-Rei- significa que lle entrega a súa xuventude.
30. As ábores
A referencia determinadas árbores (abelaneira, piñeiro,...)
Funcionan como lugar ideal, locus amoenus, para o encontro dos
namorados. Algunhas árbores, sen embargo, van asociadas con
simboloxías específicas relacionadas polo xeral coa fertilidade ou
co gozo do amor. A abeleneira é unha das primeiras árbores que
florece. Simboliza, pois, a chegada da primavera e indica, polo
tanto, que se está no tempo de amar. Ademais disto, tamén é
símbolo de paciencia e constancia, xa que para recoller os seus
froitos é preciso esperar moito tempo.
O “pino” aparece en alternancia sinónima con ramo que pode
significar ramaxe (conxunto de ramas) ou ben, por
metonimia, amplia-lo seu significado a calquera tipo de árbore.
Pode funcionar como mensaxeiro da chegada do amigo ou como
lugar preferido para o encontro dos namorados.
O culto ás árbores e o conxunto delas -o bosque- foi común nas
culturas do pasado. Os vellos druídas identificaban o bosque co
principio materno e feminino e ofrecéronllo ó sol como esposa. Por
outra banda, no bosque é onde florece a vida non cultivada nin
dominada e el é quen garda ós namorados de tódalas miradas.
31. -Mentir,mia filha, mentir por
amigo;nunca vi cervo que volvess'o
rio: os amores ei.
Mentir, mia filha, mentir por
amado;nunca vi cervo que volvess'o
alto:os amores ei.
34. CANTIGAS DE AMOR
O amor cortés A temática
O amor cortés Coita de amor
Ambiente cortesán Amor platónico
Mesura Senhor
Recompensa final Dama nobre
e goce amoroso
Muller idealizada
Senhor
aristocrática Xove solteira
Trobador-vasalo Trazos pouco
definidos
Cançó
35. CANTIGAS DE AMOR
Recursos formais
Estrofas de catro ou sete versos
Tipos:
Refrán: normalmente de catro versos e maior influencia
da lírica medieval autóctona.
Mestría: normalmente de sete versos e maior influencia
da lírica provenzal.
Fiinda: versos de finalización despois da última
estrofa.
Dobre: repetición dunha palabra en lugares
simétricos da estrofa.
Mordobre: repetición do mesmo lexema con
diferentes morfemas.
36. CANTIGAS DE AMOR
Se eu podesse desamar
a quen me sempre desamou,
e podess'algun mal buscar
a quen sempre mal buscou!
dobre
Assi me vingaria eu,
se eu podesse coita dar
a quen me sempre coita deu.
Mais sol non posso eu enganar
meu coraçon que me enganou,
por quanto mi faz desejar
a quen me nunca desejou. mordobre
E por esto non dormio eu,
porque non poss'eu coita dar
a quen me sempre coita deu.
Mais rog'a Deus que desampar
a quen m'assi desamparou
ou que podess'eu destorvar cantiga de refrán
a quen me sempre destorvou.
E logo dormiria eu
se eu podesse coita dar
a quen me sempre coita deu. PERO DA PONTE
37. CANTIGAS DE AMOR
Quer eu en maneira de proençal
fazer agora un cantar d amor,
e querrei muit i loar mia senhor coblas de
a que prez nen fremosura non fal sete versos
nen bondade; e mais vos direi en:
Tanto a fez Deus comprida de ben
(regularidade
Que mais de todalas do mundo val. estrófica) cantiga
Ca mia senhor quiso Deus fazer tal, de
Quando a fez, que a fez sabedor
De todo ben e de mui grand valor isometría
mestría
E, con tod esto e mui comunal
Ali u debe; er deulhi bon sen (regularidade
E desi non lhi fez pouco de ben métrica) (influxo
Quando non quis que lh outra foss igual.
provenzal)
Ca en mia senhor nunca Deus pos mal,
Mas pos i prez e beldad e loor rima
E falar mui ben e riir melhor
Que outra molher; e desi é leal
consonante
Muit , e por esto non sei oi eu quen (regularidade
Possa compridamente no seu ben sonora)
Falar, ca non á, tralo seu ben, al.
Don Dinis de Portugal
40. CANTIGAS DE ESCARNIO
E MALDIZER
Temática Diferenzas entre
“escarnio” e “maldizer”
Composicións de
burla ou sátira. Diferenzas entre
Documento de valor
sociolóxico e escarnio e
lingüístico. maldizer:
Diversidade temática: Escarnio: crítica
Carácter sexual encuberta con
Carácter histórico palabras de dobre
Sátira de vicios e sentido.
costumes
Sátira de clases Maldizer: crítica
sociais e oficios. directa.
41. CANTIGAS DE ESCARNIO
E MALDIZER
María Peres, a noosa cruzada
quando veo da terra d'Ultramar
assí veo de pardón carregada
que se non podía con ele emerger;
mais fúrtanlho cada u vai maer
e do pardón ja non lhi ficou nada. sátira
de
E o pardón é cousa mui preçada
e que se devía muit'a guardar; vicios cantiga
mais ela non á maeta ferrada e
en que o guarde, nen a pod'aver, costumes até
ca pois o cadead'en foi perder,
sempr'a maeta andou descadeada.
de a
carácter fiinda
Tal maeta como será guardada, sexual
pois rapazes albergan no logar,
que non aja seer mui trastornada?
Ca, o logar u eles an poder
non á pardón que s'i possa asconder,
assí saben trastornar a pousada.
E outra cousa vos quero dizer:
atal pardón ben se deverá perder fiinda
ca muito foi cousa mal gaada. Pero da Ponte
48. CANTIGAS
DE
Santa María
Composicións feitas
en loa á Virxe,
son a mostra da
vertente relixiosa
desta lírica
galego-portuguesa.
49. CANTIGAS DE Santa María
Temática Tipos
427 Narrativas: narran un
milagre atribuído á Virxe.
composicións Estrutura:
Limiar: indica o milagre
en honra da que se vai explicar + refrán
Virxe. Nó: Presentación do
protagonista e do conflito
Final: Gabanza á Virxe
Compostos
na corte de Líricas:
Intercaladas entre as
Miniatura
Afonso de Afonso X,
X. cantigas narrativas.
das Cantigas Son semellantes ás
Aprécianse cantigas de amor.
exércitos musulmáns e cristiáns.
50. Fontes…
Material de elaboración propia.
Imaxes tiradas da presentación de
Román Landín aloxada no
slideshare e de “google images”
Textos tirados da páxina web “son
de poetas”
Libro de apoio (Consorcio Editorial)
Páxinas: 39-41 e 59-61