Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.
Veprimtari praktike 1 anisa
1. V EPRIMTARI P RAKTIKE 1
Koha , vendi , punet dhe lenda e perdorur nga
parailiret.
2. O BJEKTIVAT :
Te njohim paraardhesit tane.
Te mesojme me shume rreth kultures se tyre.
Te njohim vendbanimet e tyre.
Te njohim rrugen e zhvillimit qe kane
ndjekur .
3. E tnogjeneza e popullit shqiptar,
prej shekujsh, ka joshur dhe ka
tërhequr vëmendjen e dhjetra e
dhjetra dijetarëve nga më të shquarit,
shqiptarë apo të huaj. Të gjithë duan
të dinë kush ishin stërgjyshërit e
shqiptarëve, ç’lidhje kishin me arbërit,
me ilirët dhe më lashtë me parailirët .
Problemi nuk është një kuriozitet i Por kërkimet çonin në gjurmë të
thjeshtë shkencor. Ndriçimi i tij
ndihmon të kuptohen rrënjët lashta, në mijëvjeçarët p. e. sonë. Shenjat
historike që kanë ushqyer këtë popull,
të ndodhur midis perandorive e kishin humbur, ishin fshehur ose ishin
qytetërimeve më të mëdha të errësuar nga koha e gjatë që na ndan.
kohrave, helene, romake, bizantine
dhe sllave, e megjithatë nuk u Prandaj puna për të zbuluar dhe ndriçuar
asimilua.
ato gjurmë dhe shenja është e vështirë
dhe, nga vëllimi, kolosale.
4. PARAILIRËT
Fillimi i formimit të bashkësive popullsive me tipare të përbashkëta etnike është një proçes
evolutiv, i gjatë e i ndërlikuar, që i takon epokës së neolitit (gurit të ri ) dhe epokës së eneolitit
(bakrit). Si shtrirje kohore këto epoka kapin periudhën midis mijëvjeçarit të shtatë dhe
mijëvjeçarit të katërt p.e.sonë. Në këto dy epoka ndodhën ndryshime të mëdha. Për të
kuptuar këto ndryshime cilësore të vetmet burime janë dëshmitë arkeologjike, që vijnë nga
gjithë territori i Evropës Juglindore.
Të shumta janë këto të dhëna edhe nga territori i Shqipërisë dhe trojeve shqiptare. Me
kërkimet intensive të 50 viteve të fundit, të bëra për kulturat e kohës së neolitit dhe të
bakrit, është arritur të njihen kulturat kryesore përfaqësuese, karakteristikat e tyre, niveli
dhe veçantitë e zhvillimit nga një periudhë në tjetrën.
5. V ENDBANIMET
Neoliti i hershëm në Shqipëri përfaqësohet nga :
Kultura e Vlushës (Skrapar),
e Podgories (Korçë),
e Kolshit (Kukës);
Neoliti i mesëm nga :
Kultura e Dunavecit (Korçë)
e Cakranit (Fier )
Këto janë kulturat më përfaqësuese neolitike
Blazit (Mat),
të vendit tonë, të cilat dëshmojnë për një
Neoliti të vonë përfaqësohet nga kultura :
banim të dendur (për kohën) dhe me shtrirje
e Maliqit I, gjeografike që mbulon gati gjithë territorin.
Barçit I (Korçë)
Kamnikut (Kolonjë).
6. M ENYRA E J ETESES
Duke filluar nga kultura më e hershme e Vazhdimësia e jetës dhe kulturave gjen
Vlushës (mijëvjeçari i shtatë p.e.sonë) e shprehjen e vet para së gjithash në
deri tek ajo e Maliqit I, ka një vazhdimësi teknologjinë e përgatitjes së enëve prej balte,
banimi që dëshmon për një jetë sedentare, si edhe në shtimin e madh të veglave të
që u kushtëzua nga lindja dhe zhvillimi i punës prej stralli, guri e kocke dhe mbi të
bujqësisë e i blegtorisë, dy degë bazë të gjitha në përsosjen e teknikës së punimit të
ekonomisë dhe të ndërvarura nga njera- tyre, të provuara këto në koleksionet e
tjetra që në lindjen e tyre. Në disa pasura të veglave të punës dhe të morisë së
vendbanime (Podgorie, Dunavec, Maliq, enëve prej balte, të gjetura në Podgorie,
Cakran, etj) mori pëparësi bujqësia, e cila Dunavec, Maliq etj. Për kulturat neolitike të
bëri të mundur krijimin e rezervave të Shqipërisë janë për t’u përmendur edhe
produkteve bazë për jetesë, e për ndërtimet e banesave me skelet prej druri,
rrjedhojë, ndodhën ndryshime të me mure gardhi, të lyer me baltë. Por
ndjeshme në jetën shoqërore. Ishte kjo ndërtimet më të vështira ishin kasollet prej
arsyeja, që këto aspekte të reja të epokës druri, të ngritura mbi ujë, siç është rasti i
neolitike dhe eneolitike disa studiues i vendbanimit palafit i Dunavecit, i cili sot për
kanë cilësuar si “revolucioni bujqësor”. sot është më i hershmi në Ballkan (mesi i
mijëvjeçarit të pestë p.e.sonë. Sipas analizave
laboratorike të karbonit ky vendbanim
datohet në vitin 4800 p.e.sonë.
9. Tipar i ri i rëndësishëm i kësaj epoke ishte
lindja e marrëdhënieve të këmbimit, jo vetëm
midis bashkësive fqinje, por edhe midis
bashkësive të largëta, gjë që provohet nga
objekte importi me prejardhje të mirëfilltë
nga kultura e Thesalisë (Greqi), të gjetura këto
në Dunavec e Cakran (Korkuti, M. Andrea, Zh.
1974). Këto këmbime, sado fillestare që ishin,
dëshmojnë se kulturat tona neolitike nuk
kanë qenë të mbyllura, të izoluara, por kanë
dhënë e marrë me njera tjetrën. Dhe e
kundërta, në një nga kryeqendrat e kulturave
neolitike të Thesalisë, në akropolin e Diminit
janë gjetur enë të importuara nga kultura e
Dunavecit.
10. Të gjitha këto përparime të shkallë
shkallëshme të kulturave neolitike përbënin
thelbin e një fillese të re epokale, ndaj në
kuptimin e gjërë kjo kohë historike është
quajtur edhe epoka e qytetërimit neolitik. Ky Kultura eneolitike në trojet shqiptare u zhvillua në
qytetërim njohu shkallë të tjera më të larta lidhje dhe marrëdhënie të ngushta me kulturat
progresi gjatë epokës së bakrit, kulturë e cila bashkëkohëse e në radhë të parë me kulturat
është dëshmuar gjerësisht nga dhjetra fqinje. Lidhjet tradicionale të kulturave neolitike të
vendbanime me shtrirje në gjithë trevën e pellgut të Korçës me kulturat e Pelagonisë
Shqipërisë si: Maliqi II, Treni, Burimasi (Maqedoni) dhe të Maqedonisë Perëndimore, të
(Korçë), Kamniku II, Gradeci (Dibër), Bënja Greqisë, me Thesalinë, nëpërmjet luginës së lumit
(Përmet), Konispoli, Katundasi (Berat), Neziri të Haliakmonit, të lidhjeve me kulturat e pellgut të
(Mat), Gajtan (Shkodër), Dajç (Kukës) etj. Moravës së Jugut në verilindje, si edhe lidhjet e
kulturave të Kukësit e të Kosovës me Ballkanin
Qendror, gjatë epokës së eneolitit u shpeshtuan e u
bënë më të qëndrueshme. Edhe lidhjet midis
kulturave të Adriatikut të Mesëm e të Jugut me
prapatokat e tyre u zhvilluan më tej.