1. Universiteti Aleksander Xhuvani Elbasan
MSC psikologji Edukimi
Anida Ago
Terapia e lojes ekosistemike
Hyrje
Teoria dhe modeli ekosistemik per aplikimin e tij ne terapine e lojes u zhvilluan me 1980 dhe
integruan elemente te shume teorive psikologjike , pune sociale dhe sistemesh. Qellimi ne
krijimin e terapise ekosistemike te lojes ishte te inkurajoje terapistet e lojes per te ndermarre nje
perspektive te gjere ne zhvillimin e konceptimit te rasteve dhe planeve te trajtimit. Termi
ekosistemik si I kundert me termin sistemik eshte perdorur per 2 arsye: edhe per ta diferencuar
ate nga modelet e sistemit familjar dhe gjithashtu edhe per te transmetuar zgjerimin e perparimit.
Ne teorine ekosistemike nuk perjashtohet asnje sistem. Teoria ekosistemike permban disa
ngjashmeri konceptesh dhe ka adoptuar disa terminologji nga modeli ekologjik I Urie
Broenfenbrenner. (1979).
Ka dy ngjashmeri te rendesishme. Njera eshte rendesia mbi efektet qe shume sisteme, (te te
cilat jane ngujuar femijet) , kane cdo dite ne jeten e tyre. Tjetra eshte , termat qe perdoren per te
grupuar keto sisteme ne kategori me te medha konceptuale: mikrosisteme, makrosisteme,
mezosisteme, ekzosisteme, dhe kronosisteme. Gjithashtu ka shume dallime. Si fillim
Broenfenbrenner u fokusua ne zhvillimin human, ne kontribujimin e sistemit ekologjik te
procesi dhe ne pasojat e tij. Teoria ekosistemike konsideron zhvillimin individual qe te jete nje
kronosistem qe preket dhe prek sistemet e tjera. Se dyti Broenfenbrenner ngriti nje model
sistemik ne te cilin cdo system ishte ne brendesi te sistemeve te tjera. Ai e perdori konceptin
ekosistemik per te lidhur ndikimet sistemike me njera tjetren pa qene e nevojshme te ishin te
ngulitura. Ne teorine ekosistemike , sistemet shihen si te rregulluara ne menyre hierarkike me
sisteme me afer majes duke patur nje influence me te fuqishme mbi sistemet e poshtme te
hierarkise. Kur qeveritaret bejne ligje, shumica e popullsise preket nga to. Gjithsesi nje model
lejon per mundesine qe disa anetare te shoqerise mund disi te lehtesohen nga keto efekte. Se
fundi Broenfenbrenner perdor termin mikrosisteme per te grupuar gjithe sistemet me te cilat
individet kane kontaktin me te perafert. Teoria ekosistemike zhvillon mikrosistemin per te
pershire vete individet si sisteme mendje-trup sesa vetem si pjese baze te sistemeve te tjera.
Teoria ekosistemike vazhdon te njohi rrugen unike te zhvillimit te femijeve dhe minimalisht
eshte ne gjendje te influencoje sistemet e shumta ne te cilen jane te ngujuara. Per shkak te kesaj
varesie terapistet e femijeve shpesh duhet te jene te hapur ndaj nderhyrjve ne menyre me te
drejtperdrejte te klientet e tyre per te bere nje trajtim sa me pozitiv. Qellimi I terapise

2. ekosistemike te lojes eshte te maksimizoje kenaqesine e femijeve te jetes se tyre, zhvillimin dhe
funksionimin ne te tashmen dhe ne te ardhmen.
Konceptet baze, qellimet dhe teknikat
Nje nga hamendesite me qendrore qe thekson terapia baze ekositemike e lojes, eshte nocioni qe
terapistet mund te jene efektive vetem kiur ata punojne ne nje kornize te organizuar teorike.
Terapia e lojes ekosistemike nuk presupozon qe ndonje model teorik eshte domozdoshmerisht
me I mire se ndonje tjeter. Terapistet mund te jene efektive duke punuar ne nje model
psikodinamik, konjitiv-bihejvjoral, familjar, apo ndonje teori tjeter. Duke vepruar keshtu I lejon
terapistet qe ti prezanojne klientet e tyre femije, me nderhyrje te qarta dhe konsistente, verbale
edhe eksperienciale. Per te qene te dobishem ne formimin e te menduarit te terapistit, cdo teori e
mire mund te perfshije disa elemente kyc: nje filozofi baze, nje menyre per personalizimin e
konceptit, dhe nje menyre per konceptualizimin e psikopatologjise.
Filozofia baze
Shumica e psikologjise I ka fillesat ne perendim, ne modelin e shkencave te veshtira.
Presupozimi I pare I ketj modeli eshte qe pergjjigjet e sakta dhe te veshtira duhet te gjenden per
cdo pyetje. Pergjigjet mund te ndryshojne sa me shume te dijme, Por nje pergjigje e sakte e
koheve te fundit mund te jete e zbuluar. Kjo filozofi ka tendencen qe ta shtyje nje person ne te
menduarit bardhe e zi dhe ne krijimin e gjykimeve te vlefshme bazuar ne perceptimet e saktesise
apo pasaktesise te nje sjellje apo situate te dhene. Psh kjo pozite filozofike , vendos qe nje person
mund te arrije ne nje perfundim definitiv dhe universal, qe kontakti seksual mes nje te rrituri dhe
nje femije eshte gjithmone I demshem pavaresisht variablave si mosha e femijes, natyra e
kontaktit, rrethanat, apo konteksti kulturor. Ndersa terapia sistemike e lojes, njeh vleren
potenciale te trajtimit dhe kerkimit,bazuar mbi nje filozofi te shkencave te veshtira, eshte nje
teori e bazuar mbi fenomenologjine.
Fenomenologjia ehste nje filozofi e bazuar mbi nocionin qe nuk ka pergjigje absolutisht te sakta
apo te gabuara, por ne fakt gjithe njohuria dhe vlera e saj eshte relative. Gjithe njohuria eshte
bazuar ne ate se si ne e perceptojme “faktin”, psh si e dime ne qe secili prej nesh sheh te njejten
ngjyre kur ne shohim nje qershi? Te gjithe e dime qe eshte ajo qe shohim , na kane mesuar qe
ngjyra eshte e kuqe. Ne fakt te verberit thone qe qershia eshte e kuqe edhe pse perceptimi I tyre
per ngjyren dihet qe eshte I ndryshem nga te tjeret.
Kur fenomenologjia sherben si baze per nje model trajtimi , ajo ka 2 efekte, se pari terapistet
presupozojne vazhdimisht qe informacioni I siguruar nga njerezit e perfshire ne nje rast eshte I
sakte. Kur historite e dy njerezve ndryshojne ne menyre thelbesore , terapisti nuk supozon se
njeri nga te dy eshte I gabuar apo genjen. Ne fakt, terapisti fillon duke supozuar se secili e
percepton situaten ne menyra te ndryshme, bazuar ne eksperiencat vetjake te te kuptuarit. Efekti
tjeter I punes ne nje kornize fenomenologjike , eshte qe personi e vlereson te sakten dhe te
gabuaren vetem ne nje kontekst. Ne diskutimin e filozofise se shkencave te veshtira , nocioni I

3. gjendjes per te vendosur impaktin universal te kontaktit seksual mes nje te rrituri dhe nje femije,
eshte I referencuar. Nga nje perspektive fenomenologjike, nje vendosmeri e tille do te ishte e
pamundur. Eksperienca seksuale e secilit adult apo femije eshte unike dhe ndodh ne kontekste
unike. Impakti negativ I kontaktit mund te vleresohet vetem ne kontekst.
Edhe kur vleresohet relativisht nje sjellje e papershtatshme , konteksti mund te beje gjithe
diferencimin. Pergjithesisht prinderit te cilet puthin femijet para se te flene , bejne gjene e duhur.
Por shumica e terapisteve te lojes do te binin dakort qe prinderit qe puthin femijet para gjumit 20
here, kane nje problem ne sjellje.
Fenomenologjia eshte gjithashtu nje subjekt I varur. Nuk mund ta dime asnjehere me te vertete
sesi nje individ tjeter percepton boten , por ne mund te bejme perpjekje qe te kuptojme kete duke
konsideruar jeten e klientit dhe ato eksperienca qe ai ka. Kur punojme me femijet kjo gjithashtu
do te thote te perpiqesh te kuptosh si niveli I tyre zhvillimor, I ben eksperiencat dhe pikepamjet e
tyre per boten radikalisht te ndryshme nga ato te te riturve. Varesia subjektive aplikohet te te
gjithe ne. terapistet nuk jane te perjashtuar. Eksperiencat vetjake te terapisteve , dhe pikepamjet e
tyre mbi boten ndikojne se si ata I kuptojne femijet dhe problemet e tyre. Kjo krijon reciprocitet
mes perspektives se varesise subjektive te femijeve dhe terapistit. Terapia shnderrohet ne nje
kercim ne te cilen terapistet dhe femijet mesojne te levizin ne botet e njeri tjetrit, ne kerkim te
menyrave per te permiresuar cilesine e jetes . humanzimi eshte nje tjeter perspektive filozofike,
qe thekson teorine ekosistemike. Nje aspekt I rendesishem I humanizmit, eshte menyra sipas se
ciles ajo vlereson sjelljen e mire dhe te gabuar. Ndryshe nga pozicioni I nje fundamentalisti apo
ortodoksi, humanizmi nuk ruan standarte absolute te te drejtes dhe te gabuares. Cdo sjellje duhet
vleresuar sipas situates. Sjelljet me nje impakt pozitiv , apo neutral mbi veten apo te tjeret,
zakonisht jane konsideruar si patologji. Nje therapist I lojes ekosistemike, do te ekzaminoje
impaktin e sjelljes se femijeve te vete ata, dhe ata rreth tyre, qe te percaktoje nese sjellja eshte
problematike. Per te ilustruar diferencat ne perspektiven humanistike dhe fondamentaliste, le te
shqyrtojme halucinacionet te femijet. Nga nje perspective fondamentaliste , halucinacionet
shihen si patologji inherente , nje simptome qe kerkon trajtim. Nga nje perspective humanistike
trajtimi do te ishte I nevojshem, nese halucinacionet shkaktojne stres te femija, ose nese ato e
cojne ate ne sjellje qe dmton te tjeret.
Fenomenologjia dhe humanizmi I japin terapise ekosistemike te lojes, fleksibilitetin e nevojshem
per te qene efektive ne kultura. Fenomenologjia , si definicion, merr ne konsiderte gjithe
objektivat, me ane te te cilave njerezit shohin boten e tyre dhe eksperiencat ne ate bote. Keto
objektiva, jane formuar nga eksperienca jetesore e dikujt dhe nga gjithe identiteti I dikujt si
gjinia, raca, etniciteti, dhe klasa socioekonomike, te emeruara nen nje emer KULTURE. Menyra
ne te cilen kultura te ndryshme e shohin dicka po aq fondamentale sa koha eshte nje shembull I
mire I efekteve te objektivave te tilla. Anglo dhe euro amerikanet, kane tendencen te vendosin
vlera te medha ne kohe, dhe presin qe te tjeret te ndajne keto vlera me ane te datave , skedave, te
jene ne kohe neper takime, pune apo shkolle. Amerikanet vendas, kane tendencen te minimizojne

4. rendesine e kohes dhe ti atribuojne vlera me te medha ne te qenurit ne moment, dhe ne ate cfare
dikush fiton duke lejuar eksperiencat te rrjedhin natyrshem.
Fenomenologjia kerkon qe ne te njohim te dy pikepamjet si dy menyra te ndryshme te te qenurit
ne kete bote, te dyja te barabarta dhe te sakta. Humanizmi, komplementon kete aspekt te
fenomenologjise gjithashtu duke lejuar dy perspektiva te jene te mira njekohesisht , ne menyre
qe asnjera te mos demtoje veten apo te tjeret. Ne te njejten kohe , nje filozofi humanistike, njeh
potencialin per demtim kur 2 pikepamjet kundershtojne njera tjetren. Duke naviguar mes te
dyjave, nje femije mund ti duhet te zgjedhi mes qendrimit ne nje ngjarjeje familjare spontane
dhe te qenet ne kohe per nje provim ne shkolle. Secila zgjedhje ka potencial per te rezultuar ne
stres apo pasoja negative. Se fundmi mund te siguroje kornizen qe nje therapist loje perdor per te
minimizuar impaktin negativ ne situata te tilla, duke ndihmuar gjithe menyrat per te balancuar
nevojat e femijes .
Personaliteti
Ne modelin ekosistemik , personaliteti perkufizohet si “permbledhje e karakteristikave te jashtme
dhe te brendshme personale, atribute, konjicione, besime, vlera, dhe keshtu me radhe , te cilat e
bejne nje person unik”. Motive baze te guides se personalitetit , eshte deshira per te maksimizuar
shperblimet e fituara nga jeta e zakonshme ndersa shmangen pasojat negative. Egocentriciteti I
ketij motivi kalitet nga atashimet e hershme duke motivuar femijet qe te shohin shperblime ne
maredhenie reciproke dhe nderpersonale. Nje theks I rendesishem eshte vendosur gjithashtu mbi
faktoret zhvillimore te rendesishem ne konceptimin e personalitetit te femijeve. Nje diskutim I
gjere I shume modeleve zhvillimore dhe funksionimi I femijeve ne mosha te ndryshme si te
inkorporuara ne teorine ekosistemike prezantohet diku tjeter. Ketu ne prezantojme nje diskutim
me teper te rendesise se vecante se maredhenieve te femijeve me kujdestaret e tyre fillestare.
Eshte qellimi I gjithe humaneve qe te perpiqen te plotesojne gjithe nevojat e tyre biologjike. Si
infant , keto nevoja mund te kuptohen vetem permes maredhenies me kujdestarin. Si rezultat kjo
maredhenie eshte organizuesi me potencial I personalitetit. Ne fakt ne dime tani qe kjo lidhje
tashme formon nje rrijet ne trurin e femijes, vecanerisht duke respektuar si femija pret qe bota te
reagoje kundrejt tij apo asaj. Ndersa maredhenia zhvillohet , kujdestari ndihmon ne sigurimin jo
vetem te nevojave biologjike te femijes, por gjithashtu per ndikimet e rregullave kritike te femija.
Nje nga pergjegjesite kryesore te kujdestarit eshte ti pershtatet kerkesave te jashtme te femijes,
po aq sa dhe atyre te brendshme. Kur femijet jane te shqetesuar , kujdestari mundohet qe ti
qetesoje ata. Keshtu infantet mesojne qe te mbeshteten te te tjeret per te patur nevojat e tyre baze,
si edhe qe te qetesohen . kur femijet merziten (frustrohen)kujdestari perpiqet qe ti mbaje ata te
angazhuar, pra te mare pergjegjesi qe te ruaje maredhenien. Pervec qetesimit dhe angazhimit,
kujdestaret e mire inkurajojne lumturine te femija duke e angazhuar me lojera zbavitese duke
nxitur ne kete menyre kenaqsine. Keto nderveprime ndihmojne femijen ti shohi te tjeret si burim
I stimulimit te kenaqsise.

5. Fatkeqsisht ky proces reciprok mes atashimit femije-kujdestar nuk eshte gjithmone kaq I bute.
Mud te lindin probleme ne varesi te veshtiresive individuale, ndervepruese dhe sistemike. Ne
nivel individual , edhe femija edhe prindi mund te ndeshen me probleme te cilat I bejne
transaksionet emocionale dhe pragmatike te veshtira. Nese nje femije ka lindur me nje gjendje
mjekesore , si psh me kolit, femija eshte I shqetesuar shume shpesh dhe eshte me e veshtire qe ta
qetesosh ate. Keta femije provojne dhimbje dhe ne nje fare niveli e kuptojne qe kujdestari nuk
ehste ne gjendje qe ti qetesoje ata. Fatkeqesisht femijet e vegjel nuk kane sofistikimin konjitiv
qe duhet per te diferencuar mes kujdestarit qe po perpiqet shume qe te qetesoje infantin nga ai qe
eshte totalisht neglizhues. Ne nje rast tjeter shqetesimi jo I menjehershem te infanti apo femija
ka nje potencial te rendesishem qe te nderhyje me maredhenien atashuese. Ndryshe kujdestaret
gijthashtu miund te kene probleme personale duke e bere edhe me te veshture qe te jene te
perqendruar te femijet e tyre. Serisht femijet nuk jane ne gjendje te kuptojne arsyen se pse
kujdestaret e tyre nuk jane te perqendruar te ata. Ata kuptojne qe vetem nevojat e tyre baze
emocionale dhe pragmatike nuk jane plotesuar ende. Ndonjeher maredhenia atashuese te femijet
dhe kujdestaret e shendetshem nderpritet per shkak te problemeve ne nderhyrjen e tyre. Nje
shembull I zakonshem I nderhyrjeve te tilla eshte perdorimi I papershtatshem I disiplines prej
kujdestarit. Shume kujdestare ende perdorin denimet apo forma te tjera te dhunes fizike per te
kontrolluar sjelljen negative te femijeve te tyre. Goditja nuk eshte e pershtatshme per nevojat
emocionale apo pragmatike te femijes, as nuk ndihmon femijet te mesojne strategji per
rregullimin e sjelljes se tyre. Ne fakt ajo vetem sa u meson femijeve agresionin , qe agresioni
eshte mjet me te cilin ata mund te arrijne te plotesojne nevojat e tyre. Ne terapine e lojes
ekosistemike , eshte e rendesishme qe te ndihmojne kujdestaret te menaxhojne sjelljen e femijeve
, ne menyre qe ti ndihmoje ata te mesojne me teper sjellje te reja sesa sjellje te represuara. Nje
nga strategjite me te mira per te bere kete eshte te perdoresh pasoja strategjike natyrale. Pasojat
natyrale jane ato qe provon femija nese lejohet te angazhohet ne sjellje pa nderhyrje. Nese harron
te maresh dreken ne shkolle, do te kesh uri. Nese nuk ben detyrat, do maresh nota te uleta.
Fatkeqesisht , te rriturit vazhdimisht nderhyjne dhe parandalojne pasojat natyrale me besimin se
ata po tregohen te mire me femijen . ne fakt ata vetem sa e bejne me te veshtire per femijen qe te
mesoje te mare pergjegjesi per sjelljen e tij. Ndonjehere pasoja natyrale e nje sjelljeje eshte
shume e ashper qe ta lesh te ndodhi, , si psh te lejosh femijen te zbulje rrezikun qe mund te
ndodh nese nuk sheh nga te dy anet kur kalon rrugen , dhe ti lesh ata ti shtypi makina. Ne
instance te tilla, kujdestari duhet te zhvilloje pasojat logjike qe te ndihmoje ne permbajtjen e
sjelljes se femijes. Nje femije I cili vrapon drejt rruges,mund te kete pasoja natyrale qe te mos
dali jashte te luaje per nje ore apo per nje dite. Nje femije I rritur I cili vlereson pavaresine e tij ,
por qe nuk shikon dy krahet e rruges ne nje kthese mundet qe te rrije duke mbajtur doren e
prindit gjate gjithe kohes gjate nje udhetimi te vecante shopingu. Pasojat logjike ndonjehere
kerkojne gjenialitet te vertete nga ana e kujdestarit, ata perpiqen qe te shmangin sforcimet e
fuqishme dhe te lehtesojne te mesuarit e femijeve persa I perket efekteve dhe pasojave qe
shkakton sjellja e tyre. Pasojat natyrale dhe logjike jane me efektive kur kujdestaret I prezantojne
femijet me sjellje alternative te cilat jane te pranueshme dhe nuk kane pasoja. Shmangia e

6. zenkave me femijen , dhe prezantimi I alternativave te pranueshme , e ben perdorimin e pasojave
natyrale dhe logjike te vlefshme ne ruajtjen e maredhenies atashuese. Menaxhimi I sjelljes
zvogelohet nese kujdestaret I tejkalojne realizimet e deshirave te femijeve dhe lehtesohet kur
femijet I realizojne nevojat e tyre ne menyra te pranueshme. Diada duhet te punoje se bashku per
te gjetur nje konkluzion dhe jo te perplaset .
Nje alternative e njohur e denimeve eshte perdorimi I TIME OUT. Ndersa perdorimi I kesaj
alternative mund te jete nje nderhyrje shume efektive , shpesh ajo tejperdoret ose keqperdoret.
Koha mbaroi duhet perdorur vetem si nje konsekuence logjike. Te thuash koha mbaroi se nuk ke
lare dhembet nuk eshte logjike. Te thuash KOHA MBAROI( NJE LLOJ IZOLIMI SOCIAL)
pasi ke demtuar dike apo dicka ka shume kuptim. Nese sjellja e femijes nderhyn te nevojat apo
te drejtat e te tjereve , ai apo jo duhet ndare nga ata per ca kohe. KOHA MBAROI si nje pasoje
apo per demtime apo kercenime kundrejt te tjereve , eshte nje logjike perfekte. Pastaj
mbiperdorimi I kesaj teknike , mund te shkaktoje qe kujdestaret ta keqperdorin ate duke e
zhvendosur femijen nga nje mjedis perforcues dhe ta perdorin me teper se cduhet krahasuar me
moshen e tij. To dergosh femijet ne dhomen e tyre zakonisht nuk ehste nje “koha mbaroi “ e
vertet sepse shume femije kane lodra ne dhomen e tyre me te cilat kalojne kohen, eshte e
preferueshme qe te kesh nje karrige apo nje vend te vecante , pa stimulime te tjera , ku femija
mund te qendroje e te qetesohet . gjithashtu eshte e preferueshme qe te perdoren keto izolime te
shkurtra dhe te shpeshta sesa per nje kohe te gjate. Per femijet e vegjel fare nje izolim qofte edhe
per nje minute mund te duket nje perjetesi , per parashkolloret dhe femijet e medhenj nje 5
minutesh + nje minute e shume se mosha do ishte e pershtatshme. Ne te gjitha rastet kjo teknike
nuk fillon derisa femija te ulet qetesisht , pavaresisht sa shume zgjat. Ne varesi te moshes se
femijes , kujdestari mund te siguroje disi asistence te konsirueshme ne ndihmen e femijeve per tu
qetesuar mjaftueshem qe Koha mbaroi te filloje zyrtarisht. Kur kjo perdoret ne menyre te
pershtatshme , ajo I meson femjet rendesine e sjelljes ne shoqeri ne menyre te pershtatshme, dhe
ndikon qe ata te menaxhojne vete sjelljene tyre.
Se fundi maredhenia atashuese mund te shqetesohet nga faktore sistemike. Nje problem
shendetsor I nje te afermi te kujdestarit te femijes, mund te shkaktoje qe atij ti duhet te largohet
nga femija me shume se cduhet. Nje ndyshim ne pune mund te rezultoje si shume shqetesuese
ose dicka katastrofike si nje fatkeqsi natyrore mund te interferoje ne plotesimin e nevojave
pragmatike dhe emocionale te femijes nga kujdestari. Persa I perket burimit te interferences ,
keto prishje te atashimit shpesh cojne ne zhvillimin e nje patologjie, qe eshte sjellja jo
funksionale.
Patologjia
Konsistente me modelin e personalitetit te sapoprezantuar , patologjia kur shikohet nga nje
perspective e terapse se lojes ekosistemike, konceptualizohet si perfshirje ne nje pao me shume
factore. Me e rendesishmja eshte qe patologjia percaktohet si ndodhi te femijet qe “nuk jane ne
gjendje te plotesojne nevojat ne nje nivel qe te jete ikenaqshem per ata, ose te at ate cilet nuk

7. jane ne gjendje ti plotesojne nevojat e tyre . ne menyre thelbesore ata jane penguar ne perpjekjet
per te kenaqur nevoat e tyre baze. Faktori I pare shpesh eshte I lidhur me faktori e dyte , prishja
e maredhenies atashuese te femijes. Kur femijet sillen ne terapi eshte e veshtire te percaktohet se
cila erdhi ne fillim, deshtimi per te plotesuar nevojat baze apo apo prishja e atashimit. Ne menyre
te ngjashme, 2 faktoret e pare jane shume te lidhur me te fundit. Paaftesia e vazhdueshme per te
plotesuar nevojat e tyre apo prishja e atashimit te rendesishem mund te ndikoje ne perparimin e
zhvillimit te femijes. Kjo thyerje ne sjelljen e femijes mund ti lere ata pa burimet e mjaftueshme
qe te vazhdojne normalisht zhvillimin. Shpesh keto ndalesa te zhvillimit nuk jane te dukshme
pasi jane te kufizuara nga paaftesia e femijes per te menduar ne menyre te pershtatshme me
moshen rreth problemeve lidhur me te. Shume femije te cilet duken te zhvilluar , apo te avancuar
shpejt , manifestojne shume shpejt te menduar konkret kur shfaqen problemet e tyre. Thyerja e
perkohshme e aftesive per te plotesuar nevojat ndodh shpesh dhe nuk eshte patjeter problemaike-
shume pak patologjike. Ne terapine e lojes ekosistemike patologjia e vertete konceptualizohet si
ndodhi kur nje femije “vazhdimisht angazhohet ne sjellje qe nuk plotesojne nevojat e tij baze,
dhe qe nuk ehste ne gjendje te gjeneroje sjellje alternative ne zgjidhjen efektive te problemeve “.
Femijet mund te arrijne deri ne ate pike qe te manifestojne patologji per shume arsye, shpesh te
nderlidhura. Keto saktesisht I paralelizojne faktoret e diskutuar me lart, si kontribues te
nderprerjeve ne maredhenien atashuese. Faktoret individual qe perbejne femijet , mund ta bejne
te veshtire per ata qe te plotesojne nevojat e tyre si duhet, pavaresisht kontekstit. Femijet me
problem neurolojike , mjekesore , zhvillimi apo te tjera, sigurisht qendrojne ne kete
kategori.nevojat e ketyre femijevenuk jane te ngjashme me femijet e tjere, prandaj ata kerkojne
me shume rreth tyre . si rezultat ka te ngjare qe at ate provojne me shume frustracion, te kene me
shume lidhje te nderprea atashuese, dhe te provojne me shume problem zhvillimi.
Femijet gjithahshtu mund te manifestojne patologji sepse ata jane te perfshire ne sjelje
problematike rreth tyre. Keta femije jane ne gjendje qe te funksionojne ai ata rreth tyre , por
nderveprimet e tyre nuk jane te kenaqshme. Njera apo te dyja palet do te donin qe te
permiresonin cilesine e nderveprimit por nuk jane ne gjendje qe te gjejne nje rruge per ta
realizuar kete. Se fundi patologjia mund te lindi kur femiet jane te perfshire ne sisteme
patogjenike. Femija ka kapacitetin per te funksionuar, por sistemi e ben kete shume te veshtire.
Pavaresisht qellimeve te mira , sistemet , te tila si spitalet , shkollat, mund te krijojne nje mjedis
ne te cilin nevojat e femijeve nuk jane te plotesuara ne menyre te pershtatshme, zakonisht
rezultojne ne frusttraciondhe dhimbje, edhe te femija ehde te sistemi. Kto shkaktues te
patologjise nuk jane vetem ortogonale, dhe shpesh 2 ose 3 operojne ne te njejten kohe, duke e
komplikuar se tepermi trajtimin. Kur zhvillohet nje formulim per te shpjeguar patologjine e
femijes dhe burimin e saj, terapistet e lojes ekosistemike, jane te kujdesshem ne rolin kryesor te
nivelit te zhvillimit ne formimin e natyres se problemit. Gjithmone mosha e zhvillimit eshte me
e rendesisshme se mosha kronologjike edhe pse ndryshime te medha mes ketyre dyjave krijojne
problem per to. Nje plan shume I mire nderhyrjeje mund te disenjohet per nje femije , kapaciteti
I te cilit per atashimin eshte consistent me ate ten je 2 vjecari, jo ne perputhje me moshen
kronologjike. Gjithsesi nese femija ka moshe kronologjike 4 vjec, kujdestaret dhe mjedisi nuk ka

8. gjasa q eta cilesojne sjelljen atashuese te dyvjecarit si problematike. Gjithsesi nese femija eshte
12 , kjo sjellje eshte shume me pak e tolerueshme nga te tjeret. 4 vjecari ka me shume gjasa se 12
vjecari qe te marre mbeshtetje dhe kujdes per nevojat e tij, pa perpjekje te medha qe ti angazhoje
te tjeret rreth vetes. Nje metode per vleresim te shpejte te funksionimit te zhvillimit emocional –
social te femijes, eshste te perdoret forma pershkallezuese e terapise se zhvillimit objektiv
(DTORF). Eshte nje interviste e shpejte gjyseme strukturuar ne te cilen klinicisti mbledh histori
prej kujdestarit apo te tjereve qe kane njohuri te mira rreth femijes. Shkallet perftohen ne 4
fusha: sociale , sjellore, akademike, dhe komunikuese. Si perfundim pasi ceshtjet jane te
percaktuara si objektiva operacionale, klinicisti ka nje liste nga 6 deri ne 8 qellime specifike te
terapise kur intervista eshte e kompletuar. DTORF mund gjithashtu te perdoret per te vleresuar
progresin e femijes gjate procedimit te terapise. Per akses te shpejte ne DTORF lexusi I referohte
www.dtorf.com. Metoda e vleresimit po aq mire sa teknikat perkatese te nderhyrjes, eshte e
detajuar ne TEACHING RESPONSIBLE BEHAVIOR , 4-th editiondhe ne
www.fcs.uga.edu/dttp.
Konceptimi qellimi / kurimi
Ashu si terapia ekosistemike e lojes, konceptimi I patologjise rrjedh nga perkufizimi I
personalitetit, definicioni i qellimit te terapise rrjedh nga percaktimi I psikopatologjise. Ne
menyre specifike qellimi I terapise se lojes ekosistemike eshte te “maksimizoje aftesine e femijes
per te plotesuar nevojat baze ne menyra efektive qe te mos interferojne me aftesine e te tjereve
qe te plotesojne nevojat e tyre. “
Terapisti i lojes ekosistemike punon qe tezhvilloje maredhenien atashuese te femijes qe te
5sigurohet qe ata kane burimet e nevojshme per te akivuar nje sjellje positive. Si perfundim
maredhenia e shendoshe atashuese siguron qe femija nuk behet egocentric , apo psikopatologjik
duke u perkushtuar ne plotesimin e nevojave te veta. Pra pasi femijet qe provojne patologji nuk
kane bere nje progress te pershtatshem terapistet e lojes ekosistemike punojne qe te sigurojne nje
zhvillim normal te progresit te femijes. Qellimi ehshte ta sjellin femijen ne nje nivel te
pershtatshem me moshen e tij. Terapistet punojne qe femija te funksionoje po aq mire ne
aspektet sociale , sjellore, apo akademike. Kjo ehste e rendesishme pasi femijet te cilet
funksionojne pak , pak me afer normalitetit , shpesh marin me pak mbeshtetje nga mjedisi se sa
ata qe jane uniformisht me funksionim te ulet. Nje femije I cili eshte mbrapa ne te gjitha fushat
percjell simpati te ata qe e kuptojne se ai ka problem te qarta. Ndryshe femija I cili akademisht
eshte shume mire por qe ne aspektin social eshte shume pak I pjekur shpesh shihet nga mesuesit
si ne nevoje per te patur vemendje nga te rriturit dhe bashkemoshataret per te qene “ I
perkedheluri imesuesit”. Asnje nga keto pikepamje nuk ka gjasa qe te fitoje mbeshtetje dite pas
dite . ne menyre te ngashme kur nje femije I shkelqyeshem nuk eshte ne gjendje per te
performuar akademikisht per shkak te ndikimit emocional , femija shpesh kritikohet pasi nuk
perpiqet shume. Per me teper funksionimi fizik do ta beje me te lehte qe te arrije te realizoje
nevojat e tij baze ne jeten e perditshme. Sapo terapistet te formulojne nje rast consistent me
teorine ekosistemike ,zhvillohen qellimet specifike te trajtimit dhe dizenjohet nje plan trajtimi.

9. Roli I terapistit dhe perdorimi I fuqise terapeutike te lojes.
Terapisti I lojes ekosistemike ka nje detyre kryesore, te ndihmoje ta angazhoje femijen ne nje
sjellje te re, duke rritur intensitetin dhe shkallen ne te cilen realizohen nevojat e femijes. Ketu
“breaking set” percaktohet sit e ndihmosh femijet te percaktojne problemet e tyre duke krijuar
nje zgjidhje per to. Procesi I te provuarit dicka ndryshe apo kuptimi I mundesive ndryshe per te
plotesuar nevojat mund te kete nje efekt pozitiv te thelle te klientet. Edhe pse ky eshte qelllimi
kryesor terapisti ndermerr detyra te tjera te medha lidhur me kete. Se pari pasi femijet nuk e
kerkojne vete trajtimin , terapisti duhet ta ndihmoje femijen te te ndihmoje ta angazhoje femijen
ne nje sjellje te re, Se dyti terapisti ndihmon femijen te angazhohet ne zgjidhjen e problemit.
Perfshirja e terapistit ne procesin e zgjidhjes se problemit mund te varioje nga nje session
drejteperdrejt active me femije te vegjel ne zhvillim, ne thjesht sigurimin e mbeshtetjes te punes
me femije me te medhenj drejt gjetjes se zgjidhjeve se problemeve te tyre.
Percaktimi I qarte i nje kontrate specifike trajtimi me femijen ne fillimin e terapise se lojes mund
te jete nje nga rruget ne te cilen terapia e lojes ekosistemike ndryshon me teper nga modelet tjera
te terapive te lojes. Pastaj terapistet duhet te prezantojne nje kontrate duke u fokusuar te nevojat
e paplotesuara te femijes. Nga ceshtjet qe femija ka diskutuar ne fillim , terapisti selekton
ceshtjet qe jane me teper shqetesuese per femijen dhe perckton qellimin e terapise si perpjekje
per te minimizuar keto shqetesime dhe te maksimizoje kenaqsite e jetes se femijes. Kontrata nuk
eshte kurre per te krijuar ndryshime per te kenaqur te tjeret. Por kontrata ka per qelim ndryshim
qe do te permiresoje cilesine e jetes se femijes. Kjo kontrate referencohet ne me femijen gjate
kursit te trajtimit dhe sherben si matje te efektivitetit te trajtimit. Ne fund te fundit do ishte e
veshtire te thuhet terapia e lojes ka qene efektive pasi femija ndryshoi ne menyre qe kenaq te
tjeret nese vete femija eshte jo I lumtur.mund te behet gjithahstu nje mareveshje paralele me
prinderit qe ti ndihmoje at ate fokusohen ne sjeljen problemtike te femijes. Kur mareveshjet
shihen si kontradiktore , gje e cla nuk eshte e pazakonte , varet nga terapisti qe te ndihmoje ted y
palet se si zgjidhja e problemit te perbashket mund te rezultoje ne krijimin e nje klime lumturie
dhe te shendetshme, me e mira per te gjithe krijimi I nje maredhenieje me te mire.
Pasi percaktohet kontrata e trajtimit, terapisti I lojes ekosistemike , angazhohet me femijen dhe
kujdestaret dhe ata qe ndodhen ne mjedisin e femijes, ne zgjidhjen e problemeve aktive per te
siguruar ndryshim cilesor. Ne kete kontekst termi ZGJIDHJE PROBLEMI nuk I referohet
thjesht nje ushtrimi racional konjitiv. Ne fakt termi eshte perdorur me teper per tiu referuar gjithe
perpjekjeve per te plotesuar nevojat e femijes. Nje therapist I lojes ekosistemike mund te
ndihmoje nje femije te shprehi me mire emocionet e tij, ne menyre qe te tjeret , ti pergjigjen ne
menyre te pershtatshme nje femije tjeter qe te zhvilloje strategji specifike per kopjimin e nje
bulleri ne shkolle. Procesi I zgjidhjes se problemit mund te jete I mbuluar teresisht. Ne fakt
terapistet do te beje cdo gje dhe te ndihmoje femijen ta ndjeki ate.
2 strategji terapeutike jane pjese e ketij procesi te zgjidhjes se problemit. Njera eshte roli I
terapistit ne identifikimin dhe shprehjen e emcioneve gjate zhvillimit , ne menyre te

10. pershtatshme kulturore , sociale, zhvillimore. Ka shume pak gjasa qe femija te plotesoje nevojat
e tij emocionale , nese dikush nuk I njeh cilat jane ato. Nje menyre per ta realizuar kete eshte
perms kenaqsise, metoda psikoedukuese te tilla si termometri ngjyros jeten tende, . ky eshte nje
vriant I teknikes ngjyros jeten tende, ne te cilen femijeve u mesohet se sit e ciftojne ngjyrat,
nemenyre qe ngjyrat te behen nje menyre indirekte e shprehjes se emocioneve te tij. Ne kete
modifikim femijve u kerkohet te ngjyrosin ndjenjat qe kane patur qe nga takimi I fundit.
Terapisti shpjegon qe ashtu si mjeku perdor termometrin per te matur temperature e trupit per te
pare shendetin e femijes,terapisti I lojes perdr termometrin e ndjenjave per te matur shendetin
emocional. Kjo metode inkurajon , femijen te fokusohet ne eksperiencat e tij emocionale, dhe te
kuptoje shkallen ne te cilen eshte interesuar terapisti ne emocionet e tij , dhe ti ndihmoje te
ndihen me mire. Strategjia tjeter e lidhur me zgjidhjen efektive te problemeve, eshte vendosja e
limiteve . nese femija nuk provon pasoja negative, per tu angazhuar ne sjellje qe ndikojne ne
aftesine e te tjereve per te plotesuar nevojat e tyre, ai apo jo ka pak motivim per te ndryshuar. Per
te percaktuar kete motivim , terapisti siguron qe te vendosen limite ne séance dhe kujdestaret te
vendosin limite te pershtatshme te mundshme. Kur kujdestaret jane ne gjendje qe te kontrollojne
ne menyre te suksesshme sjelljen e femijes , femija meson natyrene e kujdestarit dhe kufizimiet
e mjedisit. Ata mesojne qe kujdestari eshste ne gjendje ti mbaje at ate sigurte Brenda ketyre
kufizimeve. Ky princip I thjeshte aplikohet ne dhomen e lojes.
Ne implementimin e gjithe ketyre strategjive te lojes, terapistet e lojes sistemike, percaktojne ne
njohurite e tyre, edhe fuqite e terapise se lojes edhe kerkimet ne procesin terapeuti te
ndryshimit, per te disenjuar aktivitete specifike apo séance per te adresuar nevjat individuale te
klienteve te femijeve te tyre. Tabela e eposhtme eshte nje perpjekeje per te prezantuar disa nga
shume menyrat ne te cilen fuqia e terapise se lojes mudnte ciftezohet me proceset etrapeutike te
ndryshimit.
Ndersa femija meson aftesi te mira per zgjidhjen e problemeve, terapisti duhet te punoje per te
siguruar aftesi te reja dhe sjellje qe te gjeneralizohen jashte dhomes se lojes. Kjo shpesh behet
gradualisht duke rritur perfshirjen e kujdestarit ne séance dhe duke zbehur perfshirjen e trapistit.
Gjithsesi duke qene se femijet jane shume me te varur nga te tjeret ne jeten e perditshme , sesa
klientet adulte, terapistet e lojes ekosistemike, mund ta gjejneveten shume te perfshire me te
tjeret ne mjedisin e femijes. Kjo mund te varioje nga nje konsultim I thjeshte apo edukim me
mesuesit, qe ka per qellim mbrojtje per femijen ne nje zone te ligjshme. Kjo aftesi per te
levizurmes botes se dhomes se lojes dhe te perfshihesh ne boten reale te femijes, karakterizon
terapistin e lojes ekosistemike dhe kerkon aftesi te medha dhe aftesi per te vendosur barriera.
Roli I kujdestareve.
Ne modelin e teorise ekosistemike, kujdestaret luajne nje rol te rendesishem ne procesin
terapeutik. Terapisti kalon vetem nje ore ne jave me femijen, ndersa kujdestari kalon shume ore
me femijen bazuar gjate aktiviteteve ditore. Eksperiencat qe ka femija gjate ores terapeutike,
duhet te gjeneralizohen me jeten e femijes. Pa pjesemarrjen e kujdestarit, eshte shsume e veshtire

11. qe te sigurohet gjeneralizimi. Per terapistin te qenurit efektive, duhet te vednsoet raporti jo vetem
me nje femije, por gjithahstu e kujdesatarin, kjo arrihet ne dy menyra, njera eshte perfshirja e
kujdestarit ne planifikimin e trajtimit te femijes. Tjetra eshte duke siguruar qe prindi te mos
ndihet fajtor per problemet e femiejs. Kjo zakonisht lehtesohet nga identifiki faktoreve sistemik ,
nderpersonale, individual nga terapistiqe kontribuojne ne etiologjine dhe ne ruajtjen e
patologjise se femijes. Duke u fokusuar nenevojat e fundit te femijes , dhe duke punuar qe te
balancohen ato kundrejt nevojave te kujdestarit, kujdestari mund te jete ne gjendje te ndjeje me
pak faj, prandaj mund te jete I gatshem per te mare pjese ne procesin e terapise se lojes. Ne
menyre tipike terapistet e lojes e drejtojne séance fillestare vetem me kujdestarin. Gjate kesaj
séance terapisti mbledh informacion duke perfshire edhe zhvillimin e femijes, sistemin familjar,
mjekimet, perceptimin e kujdestarit rreth veshtiresive te femijes, . marrja e informacionit
kompletohet gjate séances pasuese, kur terapisti takon femijen. Eshte gjate kesaj faze qe terapisti
drejton nje ekzaminim te statusit mental, dhe merr opinionin e femijes rreth sesi eshte problem
dhe si duhet percaktuar.
Pasi eshte plotesuar prezantimi, terapisti mund te sjelle kujdestarin dhe femijen , ne nje séance
dhe loje si psh “loja ndjehem mire/ndjehem keq”. Kjo lejon qe terapisti te percaktoje cfare ka
ndodhur javes qe shkoi, dhe te vezhgoje se si ndervepron diada. Ne varesi te nevojave te rastit,
kujdestari mund te leje séance, ndersa terapisti vazhdon punen me femije. Nese veshtiresia qe
femija ndjen eshte me teper e lidhur me diaden, kujdestari duhet te jete I perfshire me teper gjate
seancave. Nese problemet e femijes, kane rrenje sistemike me te medha, kujdestari do te
perfshihet ne kontrollin e problemit. Psh prinderit mund te angazhohen qe te bejen nje kerkesene
shkollen e femijes qe te behet nje test akademik.
Aplikimet klinike
Ndersa ky kapitull fokusohet ne terapine e lojes ekosistemike, teoria ekosistemike mund te
perdoret me kliente te cdo moshe me cdo lloj problem te paraqitur. Per arsye se modeli I
prezantuar eshte edhe fenomenologjik edhe sistemik, ai I pershtatet individit dhe kontekstit ku
individi jeton. Per shkak te aspekteve transaksionale, eshte gjithahstu nje modeli pershtatur per
negociata mes nevojave te individit dhe atyre te sistemeve te ndryshme ne te cilat komuniteti dhe
koha historike lejon te pershtatet nevojave te personit ose jeteses ne shume kutura te
ndryshmedhe kontekste sistemike. Terapia e lojes ekosistemikeeshte vecanerisht e pershtatshme
per 2 arsye. Se pari eshte ne focus zhvillimi I femijes ne konceptimin dhe trajtimin e veshtiresive
te femijes, , lejon modelin te jete fleksibel mjaftueshem per tu perdorur me infantet lehtesisht po
aq sa cmund te perdoret dhe me adoleshentet. Arsyeja tjeter lidhet me te paren. Fokusi I
zhvillimit lejon terapistin te varioje stilin e nderhyrjes, per te lidhur klientet pa qene e nevojshme
te variojne modelin teorik te nenvizuar. Sa me te vegjel femijet, aq me shume terapisti do te mare
pergjegjesi per permbajtjen dhe strukturen e seancesdhe loja do te mbizoteroje. Sa me I madh
femija, aq me shume terapisti do te lehtesoje feijen ne detyrat e tijapo zgjidhjen e problemevedhe
balancimin e lojes, dhe aktiviteteve verbale ne séance.

12. Mbeshtetja empirike
Terapia ekosistemike e lojes, eshte nje model realtivisht I ri, dhe si e tille,ka qene subjekti I
shume pak kerkimeve. Modeli ka qene I adoptuar gjeresisht nga terapistet e lojeste cilet
sigurojne evidence anektodike te mira, dhe mbeshtesin perdorimin e tyre. Me tej, pranimi I
modelit jashte kontekstit culturor anglo-amerikan, te Amerikes, sugjeron qe eshte ne fakt nje
model shume I pershtatshem. Sic e thame me siper, o,conor filloi te inkorporoje nocionet e
terapise se Shirk dhe Rusellne terapine e lojes ekositemike. Keta autore identifikojne procese
specifike, ne seancat e terapise dhe kane lidhur keto koncepte ne konceptime specifike te
dinamikave te shtrimit te problemit te femijes, idete e tyre krijojne nje kornize per studimin e
impaktit te sjelljeve specifike te terapisteve te lojes ne shendetin mendor te klienteve femije.
Autori mban jashte considerates, shpresen se kjo strategji kerkimore mund te identifikoje me
mire dhe nderhyrje me te fokusuara per terapistet e lojes, qe ti perdorin ne punene e tyre.
Ilustrime te rasteve
Shembulli ne vijim ilustron nje kuptim te thellesise potenciale dhe zgjerimin e nje nderhyrjeje
ekosistemike ne te cilat terapia ekosistemike e lojes ndermerr vleresime paratrajtuese ,
planifikime trajtimi dhe kursi I trajtimit mund te gjendet diku tjeter. Informacioni nga raste te
ndryshemeshte kombinuar per te mbrojtur klientin dhe per mireilustrim te modelit. Darren ishte 8
vjec, ne momentin qe erdhi per trajtim. Ne shtepi kujdestari ishte I shqetesuar per shqetesime t e
pafundta te darenit, shumica e te cilve manifestonin paaftesi per tu ndare fizikisht prej saje qofte
edhe per nje kohe te shkurter. Ai I kerkoi asaj te linte deren hapur, kur ajo shkonte ne tualet, dh
eta kishte nen vezhgim gjithe kohes. Gjithahstu kishte problem edhe para se te flinte gjume.
Ndryshe nga cpritej, ishte ne gjendje te ikte ne shkolle pa protestuar, por atje shperqendrohej
lehte dhe shpesh cilesohej si I padisiplinuar nga mesuesit e tij. Gjithahstu ai kishteprobleme ne
krijimin e shoqerise me bashkemoshataret e tij. Nga perspektiva e tij, problem ishte qe ai ishte
gjithmone I shqetesuar dhe gjithnje gjendej ne telashe. Pasi ishte ne stress te vazhdueshem ,
kontrata e trajtimit qe u be nga terapisti ishte te ndihmonte ate te shqetesohej me pak, dhe te
argetohej me shume. Terapisti gjithashtu rastesisht kuptoi qe daren do te argetohej me teper nese
ata do gjenin nje menyre per tu shqetesuar me pak.
Historia e darenit, I udhehoqi terapistet te hipotizojne qe problemet e paraqitura te tij ishin
simptoma te deficiteve te atashimit. Ai ishte rezultat I nje shtatzanie te paplanifikuar
adoleshence. Nena e tij nuk kishte treguar kujdes te mjaftueshem gjate htatzanise. Dhe mbase ka
abuzuar me substance narkotike gjate saj. Babai u zhduk para se te lindte dareni. Ne lindje daren
u vendos nen kujdestari pasi aid he nena e tij rezultuan pozitiv ne testin e substancave narkotike.
Ne vitet ne vazhdim ai jetoi me anetrare te ndryshem te familjes dhe ne shtepi te ndryshme gjate
rritjes. shumica e kujdestareve e cilesuan ate shume kerkues, dhe keshtu qe ai levizte shume
shpesh. Ne 5 vjet qendroi ne 6 shtepi te ndryshme. Se fundmi u vendos ne shstepi me Beth nje
biresuese shume potenciale. Ketu ai u stabilizua persa I perket sjelljes. Fatkeqsisht ai nuk ishte
qartesuar ligjerisht persa I perket adoptimit sepse shume te aferm stepeshin per te firmosur letrat

13. finale. Kjo e la darenin ne nje situate jot e qarte dhe jot e sigurte natyren e se ciles dukej se ai po
e kuptonte. Ndersa disa e konceptonin sin je bonus kete levizje te vazhdueshme, daren e shikonte
kete si nje kercenim adoptimin e tij, dhe rriti perceptimin vigjilente ne maredhenien e tij me
Beth. Bazuar ne kete kombinim te histories dhe prezantimin e problemeve, u zhvillua nje list
trajtimesh dhe qellimesh. Disa nga keto qellime ishin te:
1. Reduktonin ankthin e Darenit vecanerisht ankthin e ndarjes
2. Te rrisnin aftesine e tij per te shijuar maredhenien e tij te fundit me nenen adoptive , ne
vend qe te fokusohej ne friken se mos e humb ate.
3. Te rrisin atashimin e darenit me adultet e tjere dhe femijet ne mjedisin e tij , te rrisin
ndjenjen e tij te sigurise se brebdshme dhe stabilitetin e tij.
4. Te punoje me Beth per te zhvilluar strategji qe te zvogelojne ngjitjen e tij pas Beth dhe
sjeljen e tij kerkuese ne shtepi.
5. Te punoje me mesuesen e Darenit per te pare nese perdorimi I strategive te reduktiit te
stresit do te reduktojne shperqendrimin e tij ne klase.
6. Te punoje me avokatin , gjykatesit e Darenit per te pare nese nje planifikim I nje vendi te
perhershem mund te zhvillohet.
Nga keto qellime trajtimi vetem tre te parat jane per tu adresuar ne kontekstin e terapise se lojes
ekosistmike. Si fillim vetem 2 tipe nderhyrjeje u planifikuan, te cilat te dyja kihin si target
ankthin e ndarjes. Seancat individuale te lojes ishin per tu perdorur per te adresuar ankthin
themelor te ndarjes se Darenit dhe per te sigururar ate ne nje vendtakim te sigurte ku ai te shprehi
inatin qe ndjen kundrejt atyre qe ai mendon se e ndalojne te kete nje shtepi te perhershme.
Seancat u perdoren me Beth qe ta ndihmonin ate te zhvilloje me mire te kuptuarin e natyres e
ankthit te Darenit, dhe strategjite per te menaxhuar ato dite pas dite. Eshte hipotetizuar qe
simptomat e Darenit nuk ishin rezultat I ne atashimi te papaershtatshem te Beth port e shkaktuara
nga ekspozimi I tij perceptual ne kercenimet e jashtme te lidhjes. Pra , eshte hipotezuar qe
reduktimi I kercenimeve te jashtme te perceptuara dhe reduktimi I ankthit te tij te ndarjes do
ishte e mjaftueshme qe te lejoje femijen te shijoje lidhjen atashuese. Gjithsesi nese kjo nuk
ndodh , terapisti planifikoi te drejtoje séancat me diaden per te ndihmuar forcimin e lidhjes
midis Daren dhe Beth. Gjithashtu eshte hipotetizuar se nje reduktim I ankthit te pergjithshem dhe
sigurise se madhe ne maredhenien e tij primare do ta clironte Darenin qe te zhvilloje maredhenie
me bashkemoshataret. Serisht po te ishte provuar kjo , Daren do ti ishte referuar nje grupi te
terapise se lojes ekosistemike per te adresuar atashimet e tij me bashkemoshataret, dhe ceshtjet e
socializimit. Fatmiresisht kombinimi I mbrojtjes dhe terapise kolaterale individuale ,doli shume e
suksesshe ne reduktimin e ankthit te darenit saqe maredhenia e tij atashuese filloi te rrjedhe
normalisht ne menyre spontane. Te treja nderhyrjet u drejtuan njekohesisht. Terapia e Darenit u
zhvillua prane punonjesve sociale dhe gjyqit per te mbrojtur nje vendqendrim te perhershme per
te hequr inatin nga objektivat familjare. Rezultatet e nje varieteti vleresimesh te lojes u perdoren
per te perforcuar njohjen e gjykates sesa kritike ishte perhershmeria per shendetin mental te
Darenit. Perms ketyre vleresimeve , terapisti ishte gjithashtu ne gjendje te tregonte se kufiri I

14. hipotetizuar mes Daren dhe Beth , ishte vertet shume I forte. Me avancimet graduale , Dareni
filloi te zbehe friken e tij qe mund te largohej nga jeta e Beth dhe filloi te relaksohej ne aspekte
positive gjate maredhenies me te.
Terapia individuale e Darenit u fokusua ne ceshtje te ndryshme . fillimisht caktivizoi ankthet e
atashimit ne maredhenien e tij me terapistin.
Sfida ne implementimin e modelit
Terapia e lojes ne pergjithesi ehste nje forme trajtimi sfiduese per tu implementuar. Nder te
tjerash , terapistet e lojes duhet te jene ne gjendje te :
1. Formojne maredhenie terapike me klientet femije dhe adulte te cilet I sjellin femijet ne
terapi.
2. Te jete I afte te komunikoje perms aksionit dhe lojespasi ata duhet te komunikojne
permes gjuhes.
3. Te ndihet rehat te levizi ne mes rolit te terapistit dhe te veproje sipas kerkesave te
nevojave te femijes.
4. Te jete ne gjendje te mendoje, te flase, dhe te luaje ne te njejte kohe.
Terapistet e lojes perballen me sfida plotesuese kur implementohet terapia e lojes ekosistemike.
Ata duhet te jene ne gjendje te :
1. Te ruajne nje kornize ekosistemike referencash gjithe kohes ne menyre qe te zhvillojne 2
kuptime baze te problemit te klienteve po aq mire sa zgjedhjet e problemeve te tyre.
2. Te kete nje kuptueshmeri shume te mire te kompaktit te nivelit zhvillimor te femijes mbi
natyren e problemit qe ai apo ajo po perjeton dhe pergjigjet e saj apo atij mbi terapine .
3. Te jete ne gjendje te levizi nga te qenit shume I drejtperdrejte ne jo I drejtperdrejte gjate
seancave qe te pershtatet nevoja zhvillimore , emocionale, sjellore dhe nderpersonale te
femijes.
4. Te jete ne gjendje te hyje ne ne nje kontrate trajtimi konkrete me femije dhe te mbaje
qellimet e kontrates ne krye te cdo séance.
Pavaresisht ketyre kerkesave ne terapine e lojes , ne terapine e lojes ekosistemike nuk eshte
shume e veshtire implemetimi. Sfida kryesore per terapistin e lojes eshte qe te adoptoje nje
menyre te te menduari multisistemike , zhvillimi, te orientuar nga forca dhe qellimi. Duke bere
keshtu shkalla e teknikave qe mund te inkorporoje ne punen e tij apo te saj eshte e virtuaisht

15. pafundme. Kreativiteti dhe kenaqsia jane te rendesishme , po aq sa loja dhe nderveprimi direct
mes terapistit dhe femijes.
Konkluzione
Psikologjia ne pergjithesi po kalon nje faze ne zhvillimin e saj teknikat dhe modelete saj te
shumta divergjente , te zhvilluara shekullin e kaluar , po integrohen duke krijuar me shume
krahasime dhe kohet e fundit teori te dobishme . terapia elojes ekosistemike eshte nje
manifestim , I ketij trendi te pergjithshem pasi procedon per te tejcuar kete integrim ne fushen e
terapise se lojes. Konceptet dhe praktikat me te shumta te terapise se lojes ekosistemike nuk jane
te reja per tu emeruar ,por eksistojne ne nje varietet te gjere teorish psikologjike , mjekesore ,
biologjike, punesociale, keshillimi edukimi, dhe organizimi . ajo qe e ben lojen ekosistemike
unike eshte integrimi I tyre ne nje kornize teorike solide. Terapistet e lojes ekosistemike jane te
lire te perdorin shume teknika jashte dhe Brenda seancave te tyre, qe ti ndihmojne femijet te
jetojne jetn me te lumtur e me te plotesuar. Terapistet e lojes ekosistemike njohin rolin e tyre ne
balancimin e nevojave te klienteve femije te tyre kundrejt atyre ne bote ata dhe ne jetojme. Eshte
nje pergjegjesi shume e madhe per tu marre vetem me kujdesin dhe respektin me te madh.