1. CUACA DAN IKLIM
ASMAWI BIN ABDULLAH
SMK Purun, Triang, Pahang
www.geografifizikal-purun.blogspot.com

2. Konsep Atmosfera
Atmosfera merupakan lapisan udara yang
mengelilingi dan membentuk satu selimut
kepada bumi. Ia terdiri daripada gas nitrogen
(78%), oksigen (21%), argon (0.9%), karbon
dioksida (0.03%) dan gas-gas lain seperti neon,
helium, ozon, kripton, radon dan lain-lain
(0.003%).

3. Lapisan-lapisan Atmosfera
• Lapisan terendah dan ternipis (0-20 km dari aras laut.
• Diliputi 75% jisim udara atmosfera.
• Zon yang didiami oleh hidupan.
• Mengalami penurunan suhu mengikut ketinggian. Kadar penurunan suhu 0.6o
C
bagi setiap kenaikan 100 meter.
• Kelembapan juga berkurangan mengikut ketinggian.
• Lapisan tropopaus – sempadan antara troposfera dengan stratosfera.
Troposfera
• Zon gas ozon (20 – 50 km dari aras laut)
• Berlaku kenaikan suhu mengikit ketinggian (-60o
C - 0o
C)
• Kepentingan – menyerap sebahagian gelombang pendek (ultra-ungu) pada
ketinggian 25 km.
• Mengimbangi jumlah bahangan matahari yang masuk ke bumi.
Stratosfera

4. Lapisan-lapisan Atmosfera
• Ketinggian – 50 – 80 km dari permukaan bumi.
• Suhu berkurangan mengikut ketinggian – mencecah -93
o
C.
• Mengalami tekanan yang rendah.
• Bertindak sebagai tempat pembakaran meteroit.
Mesosfera
• Terletak antara 90 – 500 km dari aras laut.
• Mengalami tekanan yang amat rendah.
• Terdiri daripada ion gas dan elektron bebas.
• Dikenali sebagai lapisan gelombang radio. (penting dalam perkembangan
teknologi telekomunikasi dan satelit)
• Ketumpatan dan ketebalan berubah-ubah setiap masa.
• Suhu boleh mencapai 1500
o
C kerana radiasi gelombang panjang apabila
molekul oksigen menyerap ultra-ungu.
Termosfera

5. Konsep Unsur-unsur Cuaca dan Iklim
Unsur-unsur cuaca dan iklim merujuk kepada
beberapa unsur seperti bahangan matahari,
suhu, kerpasan, angin, kelembapan udara, awan
dan tekanan udara bagi sesuatu tempat
mengikut tempoh masa dan keluasan tempat
tersebut.

6. Konsep Cuaca dan Iklim
Cuaca merujuk kepada perubahan unsur-unsur
cuaca yang berlaku bagi tempoh yang singkat
atau pendek dan bagi ruang lingkup yang kecil
Iklim merujuk kepada unsur-unsur cuaca bagi
tempoh masa yang lama dan ruang yang luas
serta bergantung kepada kedudukan pada
garisan lintang (latitud)

7. Perbandingan Bahangan Suria dengan
Bahangan Bumi
Bahangan Matahari Bahangan Bumi
Tenaga yang dihantar oleh matahari ke bumi. Bahangan yang dibebaskan oleh permukaan
bumi yang dipanaskan oleh matahari.
Dalam bentuk gelombang pendek - Dalam bentuk gelombang panjang.
Membekalkan 99.9 peratus tenaga dalam
sistem bumi.
Tidak semua bahangan bumi dibebaskan ke
angkasa kerana akan diserap oleh wap air,
karbon dioksida, awan dan gas ozon.Bumi hanya menerima 35% dari keseluruhan
tenaga matahari kerana diserap oleh wap air,
karbon dioksida dan ozon (15%), dipantul
balik oleh awan (40%) dan dipantul oleh
bumi melalui Albedo (10%)
Albedo – Nisbah cahaya matahari yang
dipantul dengan cahaya yang
diterima oleh permukaan bumi
yang dipengaruhi oleh sifat dan
jenis permukaan

8. Usnur-unsur Cuaca dan Iklim
• Konsep
• Darjah kepanasan udara di sesuatu tempat.
• Ukuran
• Unit ukuran – Celcius (
o
C) dan Fahrenheit (
o
F)
• Alat – Termometer
• Termometer Six – digunakan untuk mencatatkan nilai suhu
maksimum dan nilai suhu minimum
• Dipengaruhi oleh jumlah dan kuantiti bahangan matahari
yang sampai ke permukaan bumi.
• Kuatiti haba yang diterima akan mempengaruhi suhu di
sesuatu tempat.
Suhu

9. Usnur-unsur Cuaca dan Iklim
• Konsep
• Titisan air dalam bentuk pepejal atau cecair yang jatuh dari
atmosfera ke permukaan bumi.
• Jenis kerpasan – hujan, hujan batu, hujan beku, salji, embun.
• Ukuran
• Unit ukuran – inci (“) atau milimeter (mm)
• Alat – tolok hujan
• Kadar hujan sesuatu kawasan – purata tahunan
• Maklumat – isohyet (peta) dan histogram (graf)
• Berkait rapat dengan proses pemeluwapan yang membentuk awan.
• Kerpasan terjadi apabila bintik-bintik air dalam awan mempunyai
kelembapan lampau tepu.
Kerpasan

10. Usnur-unsur Cuaca dan Iklim
• Konsep
• Udara bergerak dari kawasan tekanan tinggi ke kawasan
tekanan rendah dengan arah dan kelajuan tertentu serta
bergerak mendatar.
• Ukuran
• Unit ukuran – km/j
• Alat mengukur kelajuan – anemometer
• Alat menentukan arah tiupan angin – alat penunjuk arah angin
• Nama angin – berdasarkan arah dari mana angin bertiup
• Skala angin beufort – menggunakan simbol dan anggaran
kelajuan angin pada peta iklim.
Angin

11. Usnur-unsur Cuaca dan Iklim
• Konsep
• Kandungan wap air dalam udara mengikut
keadaan masa dan tempat.
• Kandungan wap air berbeza dan dikelaskan
kepada udara kering (dry air) dan udara lembap
(wet air).
• Terbahagi kepada dua iaitu kelembapan mutlak
dan kelembapan bandingan.
kelembapan

12. Perbandingan Kelembapan Mutlak
dengan Kelembapan Bandingan
Kelembapan Mutlak Kelembapan Bandingan
• Jumlah kandungan wap air sebenar
yang terdapat di dalam udara pada
masa tertentu
• Nisbah jumlah wap air yang sebenarnya
dalam udara dengan jumlah wap air
yang mampu ditampung oleh udara
pada suhu tertentu.
• Diukur dalam unit g/m
3
• Diukur dalam peratus (%)
• Berkadar langsung dengan suhu • Berkadar songsang dengan suhu
• Diukur dengan alat higromoeter
- termometer bebuli lembap
- termometer bebuli kering

13. Unsur-unsur Cuaca dan Iklim
• Konsep
• Titisan air @ hablur ais yang terapung-apung di
bahagian atas permukaan bumi dengan garis
pusat antara 0.02 mm hingga 0.06 mm.
• Awan terbentuk apabila udara disejukkan
sehingga mencapai bawah takat beku dan
menyebabkan wap air terpeluwap di atmosfera.
• Awan dikelaskan mengikut ketinggian dan bentuk.
Awan

14. Jenis-jenis Awan
• Awan tinggi
– Ketinggian – 6100 – 12000 m
– Sirus, sirokumulus dan sirostratus
• Awan pertengahan
– Ketinggian – 1200 – 6100 m
– Altokumulus, altostratus, nimbostratus
• Awan rendah
– Ketinggian – kurang 1200 m
– Stratus, stratokumulus
• Awan tegak
– Ketinggian – 2000 – 18000 m
– Kumulus dan komulunimbus.

15. Imbangan/Bajet Tenaga
Konsep
Imbangan antara jumlah tenaga yang diterima
oleh permukaan bumi melalui pelbagai proses
daripada bahangan matahari melalui gelombang
pendek dengan jumlah haba yang dikeluarkan
semula melalui bahangan bumi melalui
gelombang panjang.

16. Proses-proses yang Terlibat Dalam
Imbangan Haba
• Agen pantulan
• Semua zarah molekul udara besar, titisan air dalam
awan, hablur ais pada bahagian awan tinggi, karbon
dioksida dan debu.
• Kadar pantulan bergantung kepada ketebalan sesuatu
jenis awan.
• Tidak mempengaruhi warna langit, Cuma keamatan
cahaya sahaja.
Proses pantulan

17. Proses-proses yang Terlibat Dalam
Imbangan Haba
• Agen serakan.
• Molekul gas, molekul udara, wap air, debu, habuk dan hablur ais bahan
pencemar.
• Keberksanan bergantung kepada saiz partikel yang terlibat berbanding
dengan jarak gelombang bahangan suria.
• Serakan berlaku ke semua arah.
• Meliputi gelombang bersaiz 0.3 – 5.0 µ
• Jenis serakan
• Serakan Rayleigh
• Saiz partikel lebih kecil dari jarak gelombang
• Warna langit biru
• Serakan Mie
• Saiz partikel sama besar dengan jarak gelombang
• Berlaku jerebu
Proses serakan

18. Proses-proses yang Terlibat Dalam
Imbangan Haba
• Agen serapan
• Awan, molekul, debu, kumin, karbon dioksida, ozon
dan wap air.
• Proses serapan berlaku di lapisan troposfera dan
stratosfera.
• Jumlah serapan permukaan bergantung kepada jenis
awan.
Proses Serapan

19. Proses-proses yang Terlibat Dalam
Imbangan Haba
• Proses
• Pembalikan atau pantulan sebahagian daripada bahangan
matahari yang sampai ke bumi oleh sebarang permukaan ke
atmosfera.
• Konsep
• Darjah keputihan atau kecerahan sesuatu permukaan iaitu
permukaan lebih cerah akan memantulkan jumlah sinaran
yang lebih tinggi.
• Nisbah antara cahaya yang dipantul dengan cahaya yang
diterima oleh permukaan bumi.
• Nilai albedo berubah antara satu tempat dengan tempat yang
lain bergantung kepada keupayaan sifat permukaan untuk
membalikkan tenaga.
Proses albedo

20. Taburan Suhu

21. Faktor yang mempengaruhi jumlah
penerimaan sinaran suria oleh
permukaan bumi
• Output suria – kadar pertukaran hidrogen kepada helium
• Jarak permukaan bumi dari matahari – paling dekat
(khatulistiwa), paling jauh (kutub)
• Sudut zenith matahari
– 0
o
= maks (100%)
– 25 ½
o
= 92%
– 64
o
= 44%
– 90
o
= 0%
• Panjang siang dan malam

22. Taburan suhu secara mendatar
• Digambarkan menggunakan isoterma (peta
garisan sesuhu) yang dilukis bagi
menyambungkan nilai min suhu yang sama
antara tempat-tempat di sesuatu kawasan.
• Semakin rapat jarak – semakin curam
kecerunan suhu.

23. Faktor yang mempengaruhi taburan
suhu secara mendatar.
• Khatulistiwa (0o
)
• paling dekat.
• Sudut tuju tegak – pemusatan haba kecil.
• Sumber tenaga.
• Kutub dan kawasan sederhana
• Semakin jauh
• Sudut tuju tirus – pemusatan haba luas
• Benaman tenaga.
Perbezaan garisan latitud

24. Faktor yang mempengaruhi taburan
suhu secara mendatar.
• Menyebabkan wujud perbezaan tempoh
siang dan malam.
• < 7o
= 12 malam / 12 siang
• > 7o
= 13 malam / 11 siang
• > 49
o
= 16 malam / 8 siang
• > 66o
= 20 malam / 4 siang
• > 78o
= 24 malam
Pengaruh kecondongan bumi di
atas paksinya.

25. Faktor yang mempengaruhi taburan
suhu secara mendatar.
• pedalaman benua – panas melampau
(m.panas), sejuk melampau (m.sejuk)
• Pinggir laut – dipengaruhi oleh arus lautan.
• Peranan arus lautan
• arus panas (m.sejuk)
• Arus sejuk (m.panas)
• Air bukan konduktor haba yang baik kerana
lambat panas dan lembat sejuk.
Pengaruh kebenuaan dan
kelautan.

26. Faktor yang mempengaruhi taburan
suhu secara mendatar.
• Badan air (tasik, sungai dan kolam) membantu
menyederhanakan suhu dalam jarak beberapa km.
Pengaruh badan air
• Awan bertindak memantul pancaran cahaya matahari pada
waktu siang dan menghalang gelombang panjang bebas ke
angkasa pada waktu malam
• Tropika – banyak awan (suhu siang rendah, suhu malam
sederhana, julat suhu rendah)
• Gurun – tiada awan (suhu siang tinggi, suhu malam
rendah, julat suhu tinggi)
Pengaruh litupan awan

27. Faktor yang mempengaruhi taburan
suhu secara mendatar.
• Permukaan gelap
• Nilai albedo rendah
• Banyak tenaga diserap
• Lebih panas
• Permukaan cerah
• Nilai albedo tinggi
• Banyak tenaga dipantul
• Lebih sejuk
Pengaruh albedo / ciri-ciri permukaan
• Cerun menghadap matahari lebih panas dari cerun yang
membelakangi matahari.
Pengaruh aspek cerun

28. Faktor yang mempengaruhi taburan
suhu secara mendatar.
• Suhu berkadar songsang dengan ketinggian.
• Peningkatan ketinggian sebanyak 165 m akan menyebabkan
suhu jatuh sebanyak 1
o
C.
Pengaruh ketinggian
• Bahan pencemar seperti habuk, abu, asap, karbon dioksida,
karbon monoksida dan lain-lain hasil daripada aktiviti
manusia akan bertindak sebagai pemerangkap haba.
• Gelombang panjang akan terperangkap dalam ruang
atmosfera bumi menyebabkan suhu bumi panas.
• Fenomena kesan rumah hijau
Pengaruh bahan pencemar

29. Taburan Suhu Secara Menegak
Kadar pertambahan
suhu berar songsang
dengan pertambahan
ketinggian.
Apabila ketinggian
kawasan meningkat,
suhu menjadi semakin
rendah.
konsep
Kawasan rendah
udaranya tumpat yang
menyerap dan
menghalang haba
bumi daripada
terlepas ke angkasa.
Kawasan tinggi,
udaranya kurang
tumpat yang
menyebabkan haba
cepat terbebas ke
angkasa.
Sebab

30. Taburan Suhu Secara Menegak
Proses
Pemindahan tenaga dan pergerakan udara menegak
merupakan komponen utama dalam menentukan Gradien
Suhu Tegak
Pemindahan tenaga berlaku melalui pembebasan haba
pendam di dalam proses penyejukan bahangan,
pemeluwapan dan pemindahan haba rasa dari bumi.
Proses alir lintang suhu mendatar merupakan komponen
penting dalam mempengaruhi suhu menegak.

31. Fenomena Olak Suhu
• Berlaku di kawasan bertekanan tinggi apabila pencemaran
udara yang tebal akan mengurangkan gradien suhu.
• Olak suhu permukaan
• Berlaku pada ketinggian yang terlalu rendah.
• Berlaku pada waktu malam kerana kadar penyerapan bahangan
bumi oleh lapisan bawah atmosfera terutamanya di kawasan
bersalji.
• Suhu permukaan bumi menjadi lebih sejuk berbanding di atasnya.
• Olak suhu di atas permukaan.
• Berlaku di bahagian lapisan atmosfera yang jauh dari bumi.
• Terbentuk akibat pertembungan dua kumpulan udara yang
mempunyai ketumpatan yang berbeza.
• Udara panas naik (kurang tumpat) udara sejuk turun (lebih tumpat)
Bentuk olak suhu

32. Fenomena Olak Suhu
Faktor yang
mempengaruhi
fenomena olak
suhu
Kurang
litupan awan
pada waktu
malam.
Waktu malam
yang panjang
ketika musim
sejuk
Keadaan
udara kering
Keadaan
udara tenang
Permukaan
bumi dilitupi
ais