Panitikan at Manunulat sa Rehiyon 9

2. Region 9:
Zamboanga Peninsula

3. Physiography

4. •The Zamboanga Peninsula is surrounded
by bodies of water; the region relied on
fishing as one of its major industries.
•Bays: Sindangan, Sibuco, Sibuguey,
Dumanquilas, Maligay, Taguite &
Pagadian
•Rivers: Kumalarang, Sibuguey, Dinas &
Labangas.

5. ZAMBOANGA RANGE – forms
the backbone of the Zamboanga
Peninsula stretching from Mt.
Dabiah in Zamboanga del Norte and
arching to Zamboanga City in the
Southwest.
NO ACTIVE VOLCANOES

6. •Zamboanga del Norte – hilly &
mountainous with plains along the
coastlines.
•Zamboanga del Sur – flat coastal plain
with interior mountains.

7. Climate
Dry Season from November to April.
Wet Season from May to October.

8. Ethnic Composition

9. Subanens
The term Subanen, derived from Suba (river), means People of the River. The Subanens
form a single distinctive cultural and linguistic group and are mostly farmers who
grow upland rice, root, and tree crops.

10. Badjaos
The Philippine “sea gypsies”, the Badjaos, spent their lives on their small boats
which frequent the waters around the numerous islands of the Sulu Archipelago.

11. Samas
Samas are a grouping of tribes that generally inhabit the shorelines of northern
and southern Sulu, Tawi-Tawi, Basilan, as well as the Zamboanga Peninsula
and nearby islands.

12. Tausugs
They have a rich culture,
and foreign influence that dates
back to as early as the 13th century.
They formed the Sultanate of
Sulu in the 15th century. Jolo,
which has been the seat of
power, is predominantly Tausug.
Fishing is one occupation many
Tausugs are engaged.
They also plant upland rice
inter-cropped with cassava,
coconut, abaca, and coffee.

13. Yakans
These days, Yakans are engaged in both dry
and wet agriculture. They boast of their
designed hand-woven cloth which no other tribe in the country can imitate. Yakan
men and women are distinguished by skin-tight trousers and bulky waist sashes
which serve as protection from bladed weapons or as hummocks in the hills at night.

14. Religion

15. *The most dominant religion is
Christianity with 73% of the population
adhering to the faith. The majority of
Christians are Roman Catholics with
minorities of Protestants, Iglesia Ni Cristo
and Jesus Miracle Crusade.
*The remaining 27% Islam and Buddhism.

16. Muslims - The Muslims have been an
integral part of Zamboanga City since
the beginning. Before any other
religions were practiced in
Zamboanga City, the Muslim religion
already had a firm hold of the area.

17. It is estimated that approximately 22% of the
people in Zamboanga City are Muslims.
Some barangays of Zamboanga City are
populated by 100%
Muslim. These
barangays with
Muslim majority
population, do not
celebrate "Fiestas".
Instead, Hari Raya.

18. Cultural Festivals

19. •Hudyaka Festival – celebrate
founding of Zamboanga del Norte

20. •Sibug-Sibug Festival – celebrate
founding of Zamboanga Sibugay

21. •Buklog Festival - thanksgiving
festival of the Subanen

22. •Kinabayo Festival – held in Dapitan
City and Zamboanga del Norte; colorful
pageant re-enacting the Spanish-Moorish
wars.

23. •The Hermosa Festival or the
Zamboanga La Hermosa Festival or
popularly known as Fiesta Pilar (held in
Zamboanga City)

24. •Megayon Festival - highlights the
cultural diversity of the three groups of
people that populate Zamboanga del Sur
*Unique cultural dances, traditional
costumes

25. Natural Tourist Attractions

26. Sta. Cruz Island
Known for its pinkish sand beach which gets
its unique hue from coral bits washed up from the
sea bottom. The island is ideal for swimming,
skin/scuba diving, beachcombing, and sunbathing.

27. Vista del Mar
The beach itself is lacking in its content and
visual appeal, but nevertheless remains popular with
city residents and continues to attract throngs of
people into its warm shallow waters.

28. Zamboanga Golf and Country Club
The lack of sand bunker hazards is noticeable, as is
the abundance of trees. The front nine of this course is
relatively flatter and straighter than the back nine, which is
more of a challenge. Enjoy the view of the Basilan Strait as
you play in this 18-hole golfing paradise.

29. Dakak Beach Resort
The closest place to paradise one could ever
experience, with its beauty and serenity. Dakak started
operating on 1988, was conveniently positioned in the
southern part of the Philippines and surrounded by
mountains in its west. Situated at Taguilon, Dapitan City,
Zamboanga del Norte, Dakak tactfully eludes the typhoon
belt, making it anideal all-season destination for travelers

30. Fort Pilar in Zamboanga City
Fort Pilar houses the National Museum. It has
wide collections of cultural memorabilia and
paintings which could be a good reference for the
history of the people of Zamboanga.

31. Vintas
The vinta (locally known as lepa-
lepa or sakayan) is a traditional
boat found in the Philippine island
of Mindanao. These boats are
made by Bajau and Moros living
in the Sulu Archipelago,
Zamboanga peninsula, and
southern Mindanao. It has a sail
with assorted vertical colors that
represents the colorful culture and
history of the Muslim community.
These boats are used for inter-
island transport of people and
goods.

32. Shrine of Dr. Jose P. Rizal
Rizal’s Bedroom.
Rizal House Sala of House
Dormitory and School
Kitchen

33. Provinces
Zamboanga del Norte
Zamboanga del Sur
Zamboanga Sibugay

34. Zamboanga del Norte
• 25 munisipalidad / 580 barangay
• Dipolog ang kabisera
• May sukat na 607, 519 ektarya
• Mayaman sa non-metallic minerals
(graba, durog na bato, asbesto, buhangin)
• Pagtitinda ang pinakamadaming industriya
• 40% ng lupain ay pasyalan
• 38% taniman

35. Zamboanga del Sur
• 2 syudad / 40 munisipalidad / 1,107 barangay
• Pinakamaraming uri ng bulaklak
• Metallic minerals(alluminum,tanso,nickel,zinc,
chromite,pyrite at hematite)
• Non-metallic minerals (asin, uling, lupa, graba,
asbestos marmol, silica atbp.)
• 35% ng lupain ay kagubatan
• 22% ng lupain ay palaisdaan
• 33% taniman at 6% pastulan

36. Zamboanga Sibugay
• Dating sakop ng Zambongasur/2001 nahiwalay
• Ipil ang kabisera
• May laki na 3,087 kilometrong parisukat
• Bakery, Rice & Corn Milling, Food Processing,
Rattan & Wood Furniture production ang
pinagkakakitaan dito.

37. Cities
Zamboanga
Dapitan
Dipolog
Pagadian
Isabela

38. Zamboanga City
*In 2006, Zamboanga City was re-
labeled from (Zambangan) "City of
Flowers" to "Asia's Latin City".
*Nasa Katimugang bahagi ng
Zamboanga Peninsula
*1,414.70 kilometrong parisukat ang laki

39. Dapitan City
*Ang syudad ng Dapitan ay kilala rin na
"Shrine City in the Philippines" dahil
ipinatapon si Dr. Jose P. Rizal.
* It is also known for the old St. James
Parish and the beautiful beach resort of
Dakak.

40. Dipolog City
*The City of Dipolog is also known as
the "Gateway to Western Mindanao" and
"Orchid City" of the Philippines.
*"Bottled Sardines Capital of the
Philippines.“

41. Pagadian City
*Known as the "Little Hongkong of the
South“ because of its topographical
feature that is reminiscent of
Hongkong, China.
*Pagadian ang pinakasentrong bahagi
ng rehiyong ito.

42. Isabela City
*It is a component city and capital of the
province of Basilan.
*Kahit nasa ilalim ng awtoridad ng
ARMM ang Basilan ang syudad ng
Isabela ay nananatili sa pangrehiyong
patnubay at serbisyo ng Rehiyon IX.

43. Mga Manunulat sa
Rehiyon IX

44. Dr. Jose P. Rizal
Habang nasa Dapitan si Jose Rizal,
pinag-aralan din niya ang mga wika
ng Malay, Bisayan at Subanun.
Nanggamot siya habang
nagsasaliksik.
Nakagawa din siya ng mga tula tulad
ng "Mi Retiro" (My Retreat).

45. Descallar, Antonio
*Isinilang sa Sindangan Zambaoanga .
*Nag-aral sa isang pampublikong paaralan at
nagtapos ng kanyang pag-aaral sa Misamis
Occidental Institute at sa College of Law sa AU.
*Nagwagi siya ng unang gamtimpala sa timpalak ng
pagsulat ng tula na ginaganap noong 1949.
* Kauna-unahang niyang tula na napalimbag sa isang
pambansang magasin ay ang “Now Before the
Conqueror”.

46. Enrique, Antonio
*Sumulat ng mga maikling kuwento tungkol sa mga
Kristiyano at mga Muslim sa Timog na nakatagpo at
nakasalamuha niya sa buhay, tungkol sa probinsiya,
bayan at mga baryong kanyang tinitirhan at binibisita
at tungkol sa mga obserbasyon at mga karanasan.
*Lumabas sa Korean Magazine Playmate ang 1 sa 30
maikling kwento na kanyang akda.
*Palanca Awardee (English Short Story)
*May aklat na “Spots on their Wings” na ipinalimbag
ng Writers Association of Dumagete City.

47. Enriquez, Ignacio Alvarez
*Nagtapos ng AB Degree sa AU noong 1951
*Nag-aral sa University of IOWA at University of Madrid
*Sumulat ng “The House Juan” , “ The Devil Flower”
(unang nobela), “Death of a House” at “Doll”(2 short
story nagwagi sa Phil Free Press).
*”As Between Two Mirrors” – akda niyang pianghanguan
ng dula ng UE Auditorium.
*Naglimbag ng “Three Philippine Epic, Play at House of
Images” (1935) at “ The White House of Alia at Other
Stories” (1985).

48. Acas , Oliva
Baguhan pa lamang siya
sa larangan ng
pagsusulat ng tula
ngunit ang kanyang mga
naisulat ay naipalimbag na.

49. Jubaira, Ibrahim A.
*Siya ang kauna-unahang fictionist sa Zamboanga na
ginamtimplaan ng Presidential Certificate of Merit in
Literature for Teaching the Filipino- Muslim sa
kanyang panahon.
*Bukod sa pagiging manunulat ng tula at mamahayag,
isa siyang kolumnista sa isang pahayagan sa
Zamboanga City at editor ng Cresent Review.
*Ang aklat ni Jubaira ay ipinalimbag hindi lang ng Free
Press Pacific Quarterly (South Korea) pati na rin ng
The Times of Ceylon.

50. Villa, Gonzalo
*Isang manunulat ng tula, maikling kuwento at mananalaysay.
*Naging news editor siya ng Atenean, isang pampaaralang
pahayagan na siyang pinaglathaan ng ilang mga akda niya.
* Una niyang kuwento ang “ When Death Struck”.
*Nagwagi siya sa Pambansang Paligsahan sa pagsulat ng
sanaysay (The Role of America in the Rehabilitation of the
Philippines-1946) ito’y pinamagatan niyang “.
*Kabilang sa mga sinulat niyang nagwagi ng gantimpala ay ang
Footnote of America at pinalitan niya ng “Death of Illusion”,
“Barrio Miracle”, “A voice in Rama”.
* Itinigil niya ang pagsusulat upang tapusin ang kursong
abogasya .

51. Mga Panitikan sa
Rehiyon IX

52. BUGTONG:
*Tigumtigum / Tukotukod ang tawag sa
bugtong ng mga Tausug.
*Ito ay may 2 uri:
1.patanong na kaswal
2.inaawit sa okasyon
*”Magpua’ na ang buway?” (sirit na?)
*”Unu kunu?” (ano iyon?)

53. HALIMBAWA NG BUGTONG:
Kahuykahuy baubid Isang pirasong kahoy na maliit
Kahuy batang baibid Na halaman na mayroong maliit na sanga
Di’magtubu ha biid Hindi tumutubo sa burol
Subya ha gi’tung tawid Subalit sa gitna ng dagat
Karbahal Itim na koral
Tubig ha liyung-liyung Tubig sa loob ng butas, walang dahon ang
Di’kapakpakan dahon Pwedeng mahulog dito
Butung Niyog

54. AWITING BAYAN:
Inaku duringding
Umaga na yata
Nagtitilaukan na
Ang manok sa lupa.
Kayat ang sabi ko
Sa matanda’t bata
Matulog na ngayon
Bukas ay gawa.
INAKU
DURINGDURING
DORI-DORI
SINGKIL
Dori-dori Singkil
Mang Manuel dagil
Mang Iskong Koliroy
At Mang Juan Bambo

55. MGA HALIMBAWA NG ALAMAT:
1.Anghel sa Kalangitan
In waktu kamaasan pa, in
manga tau ha dunya
nginuinu bang mainaguulan.
Dum adlaw tiyali nila sa ‘way
makabya’. Sara hambuk
adlaw , nakabuti in suysuy
pa Tauhan.
Laung sin tau,”Jabrail, kari
kaw kunu”. Baytai in sanga
manusya ‘ na hangkan
magulan sabab namamagyu”
in mga biraddali.”
Ni miyadu na in Jabarail
ampa madtu biyaytaan in
manga tau in kahalan sin
pagulan ha awan atawn
langit sabab in sanga
biraddali sin tuhan
Nooong unang panahon ang mga
tao sa mundo ay nagtataka kung bakit
umuulan. Umaga hanggang gabi ay
nag-iisip sila, subalit wala ni isa sa
kanila ang makapagsabi. Ngunit isang
araw, ang kanilang katanungan ay
umabot sa Diyos.
Sabin ng Bathala.” Gabriyel, magtungo
ka sa mundo at sabihin mo sa mga tao
na umuulan dahil ang mga angel ay
naliligo.
Dahil dito pumunta si Gabriyel, sa
mundo ng mga tao at sinabi sa mga tao
na umuulan dahil naliligo ag mga
2. In Duwa Bud

56. KWENTONG BAYAN:
Manik Buangsi
Noon ay may isang sultan na may pitong anak na
dalaga. Ang bunso ang pinakamaganda sa lahat. Ang kanyang
pangalan ay Tuan Putli. Nang magdalaga si Tuan Putli ay
maraming dugong bughaw ang lumigaw sa kanya. Ngunit hindi
niya pinansin ang mga ito, sapagkat sa kanyang panaginip ay
nakita na niya ang lalaki na kanyang iniibig. Siya ay si Manik
Buangsi. Datapwat si Manik Buangsi ay hindi isang
pangkaranwang tao. Siya ang nilalang na walang kamatayan at
nakatira sa pook ng mga bathala. Sa panaginip lang niya
dinadalaw si Tuan Putli.
Dumating ang araw na hindi na matiis pa ni Manik Buangsi
ang kanyang pag-ibig kay Tuan Putli. Kung kayat kinausap niya
si Allah. Pumayag naman si Allah na bumaba isi Manik Buangsi
sa lupa.

57. Si manik Buangsi ay nag-anyong isang ginuntuang
bayabas. Napasakamay siya ng isang matandang babae na
pulubi. Nag bigyan ni Tuan Putli ang pulubi ng limos ay
ibinigay naman ng pulubi ang prutas sa kanya. “Itanim mo ito
sa hardin,” ang bilin ng pulubi kay Tuan Putli.” “ Ang bungang
nito ay siyang iyong kapalaran!”.
Itinanim ni Tuan Putli ang bunga. Tumubo agad ito at
nagbunga ng marami. Pinitas nito ang pinakamalaki at
pinakamgandang bunga at iyo ay dinala niya sa loob ng
kanyang silid.
Sa loob ng bungang iyon ay naroon si Manik Buangsi. Sa
gabi, nagmumula sa bungang iyon ang isang kakaibang
liwanag. Pagkatapos, lalabas si Manik Buangsi at panonoorin
ang mukha isang magandang dayang-dayang. Saka lamang
siya bumabalik sa loob ng bunga kapag tumilaok na ang
manok. Ngunit sa isang pagkakaton ay nakatulog si Manik
Baungsi. Nang magising siya ay nakasikat na ang araw.
Gayon na lamang ang pagtataka ng dalaga. “Kung gayon, isa
kang katotohanan!” bulalas ni Tuan Putli.

58. Ngumiti si Manik Buangsi. “oo Wika niya. At narito ako upang
pakasalan ka!.
Naganap ang kasalan ni Tuan Putli at Manik Buangsi at sa
piging na iyon ay bumaba ang mga bathala mula sa
kalangitan upang masaksihan ang pag-iisang dibdib ni Tuan
Putli at Manik Buangsi.
Nanatili sina Manik Buangsi at Tuan Putli sa lupa. Sa
kabilang dako, naninibugho ang mga kapatid ni Tuan Putli sa
kanyang magandang kapalaran. Hanggang sa naisip ng
tatlong dalaga na sirain ang magandang ugnayan ng dalawa.
“Hindi ka dapat magtiwala sa asawa mo,” sabi ng isa kay Tuan
Putli.
“Maaring isa lamang siyang masamang espirito!”
“Maganda siyang lalaki,” wika pa ng isa pa. “ sigurado mo bang
ikaw lang ang babaeng minamahal niya?”
“Sa tingin ko ay isa ka lamang sa mga babaeng dumaan sa
buhay niya,” sabi sa kanya ng isa pa, “Paluluhain ka niya
balang araw!”

59. Ngumiti si Manik Buangsi. “oo Wika niya. At narito ako upang
pakasalan ka!.
Naganap ang kasalan ni Tuan Putli at Manik Buangsi at sa
piging na iyon ay bumaba ang mga bathala mula sa
kalangitan upang masaksihan ang pag-iisang dibdib ni Tuan
Putli at Manik Buangsi.
Nanatili sina Manik Buangsi at Tuan Putli sa lupa. Sa
kabilang dako, naninibugho ang mga kapatid ni Tuan Putli sa
kanyang magandang kapalaran. Hanggang sa naisip ng
tatlong dalaga na sirain ang magandang ugnayan ng dalawa.
“Hindi ka dapat magtiwala sa asawa mo,” sabi ng isa kay Tuan
Putli.
“Maaring isa lamang siyang masamang espirito!”
“Maganda siyang lalaki,” wika pa ng isa pa. “ sigurado mo bang
ikaw lang ang babaeng minamahal niya?”
“Sa tingin ko ay isa ka lamang sa mga babaeng dumaan sa
buhay niya,” sabi sa kanya ng isa pa, “Paluluhain ka niya
balang araw!”

60. Mahigpit ang yakap ni Tuan Putli sa baywang ng
asawa. “ hindi ako magdidilat ng mata,” pangako niya. “
pipikit ako!.”
Nagsimula silang tumawid sa makipot sa tulay, sakay
ng kabayo. Ngunit hindi kaginsa-ginsa’y, biglang
nakarinig ng tinig si Tuan Putli. Siya ang tinatawag nito.
“Tuan Putli! Tuan Putli! Tuan Putli!” daing ng tinig. Ang
tinig na iyon at tulad ng kanyang yumaong ina!
Bigla nitong iminulat ang mga mata at tumingin sa
ibaba. Dahil sa takot sa nakita ay nakabitaw ito at
nahulog sa kailaliman.
Mula noon mag-isa na lang si Manik Buangsi na
nakarating sa kaharian, ngunit malungkot ito sa
pagkamatay ng asawang hindi nakinig sa kanya.