Fr chapter 3 racb 24 nov 2013

Монгол улс ТТТ-7970: Улаанбаатар хотын гэр хорооллын дэд төвийг
хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр Эцсийн тайлан
2013 оны 11 дүгээр сар Хуудас 17
3 ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ХӨТӨЛБӨР
Энэхүү бүлэг нь ОШСЗШ-ын бүрэлдхүүн хэсэг, хөтөлбөр, үйлчилгээний шинэчлэл,
стратегийн нөхцөл байдал болон хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн талаар
тайлбарлана. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн үр нөлөө ба үр дүн нь ОШСЗШ-ын
гурван үе шатанд санхүүжигдэх төслийн төрөл бүрийн үр дүнгийн хамтаар гарна.
3.1 Олон шатлалт санхүүгийн зээлийн шугамын бүрэлдхүүн хэсэг
3.1.1 Салбарын хөгжлийн хөтөлбөр ба бодлогын хүрээ
9 жилийн хугацаанд хэрэгжих Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь АХБ-ны олон шатлалт
санхүүгийн зээлийн шугамаас (ОШСЗШ) санхүүжих гурван бие даасан үе шаттай
явагдах болно. Тус хөтөлбөрийн зорилго нь хотын төвөөс дундаж зайд байрлах гэр
хорооллын бүсэд инженер хангамжын үйлчилгээг өргөтгөн хүргэх, хотжилтын дэд
бүтэц болон суурь үйлчилгээний хүртээмж болон чанарыг сайжруулахад оршино.
Хөтөлбөрийн үр дүнг гэр хорооллын 400,000 гаруй оршин суугчид шууд Улаанбаатар
хотын нийт хүн ам дам замаар хүртэх болно. Cалбар болон орон зайн шийдлийг
нэгтгэснээр одоогийн дэд төвүүд хийгээд дэд төвүүдэд хүрэх гол зам дагасан
корридоруудын нийгэм эдийн засгийн хөгжлийг нэмэгдүүлэх ба гэр хороололыг
амьдрахад ая таатай орчин нөхцөлтэй, бүтээмжтэй, үйл ажиллагаа нь тогтворжсон
хотын хороолол болгон өөрчлөх болно.
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийг Улаанбаатар хотын захиргаа, Монгол Улсын Засгийн
Газар болон олон улсын түншүүдтэй нягт уялдаа холбоотой хамтран боловсруулсан.
Энэхүү хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь Улаанбаатар хотын захиргаанд гэр
хорооллын чадавхийг дээшлүүлэх, хөрөнгө оруулалтын гол биет нөхцөл байдал,
бодлогын эрс шинэчлэлт, байгууллагын бүтцийг сайжруулахад зайлшгүй
шаардлагатай урт хугацааны тууштай дэмжлэг үзүүлнэ. Тус хөтөлбөр нь үйл
ажиллагаа ба засвар үйлчилгээ, хөрөнгө босгох төлөвлөгөө, байгууллага болон түүнийг
уялдуулах ажлын хүрээ, хууль эрх зүйн хүрээ, чадавхийг дээшлүүлэх зэргийг багтаасан
хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөг боловсруулна. ОШСЗШ болон 10 жилийн хугацаатай
хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийг дэмжих салшгүй нэг хэсэг нь гэр хорооллыг
хөгжүүлэх хөтөлбөр юм. Энэхүү хөтөлбөрийг АХБ болон Улаанбаатар хотын
Захиргааны хамтын ажиллагааны хүрээнд гүйцэтгэж байна. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг
хавсралт 4-т харуулсан болно.
Гэр хорооллыг хөгжүүлэх хөтөлбөрийн алсын хараа нь оршин суугчдын амьдрах
нөхцөл сайтай, байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөөлөл багатай, эдийн засгийн шинэ шинэ
боломжтой, сайтар хөгжсөн, оролцоог хангасан, өрсөлдөх чадвартай, тогтвортой
хөгжил бүхий дэд төвийг бий болгох явдал юм. Эрхэм зорилго нь газар зүйн хувьд
төлөвлөгдсөн, эдийн засгийн болон үйлчилгээний салбарын оролцоог сайжруулах
явдал юм. Энэ нь эдийн засгийн болон үйлчилгээний салбарыг хөгжүүлэх дэд бүтцийн
хөрөнгө оруулалт, орон сууцны нөхцлийг сайжруулах, газар ашиглалтын оновчтой
бодлогыг дэмжих, хүрээлэн буй орчинг сайжруулах зэрэг үйл ажиллагааг хамарна.
Энэхүү хөтөлбөр нь 5 үндсэн зарчмын үндсэн дээр гүйцэтгэгдэж байна: (i) хотын
тогтвортой үйлчилгээ; (ii) өсөн нэмэгдэх эдийн засгийн боломжууд; (iii) газар ашиглалт
болон хот төлөвлөлтийг сайжруулах; (iv) олон нийтийн соёлын үйлчилгээ (v) чадавхийг
дээшлүүлэх. Мөн тус хөтөлбөр нь 4 стратегийн зорилттой.

• Стратегийн зорилт 1: Дэд төвд зам болон нийтийн үйлчилгээг өргөтгөж
хоорондын холбоог сайжруулна. Энэ нь хүрээлэн буй орчныг сайжруулж, эдийн
засгийн болон үйлчилгээний салбарт хот байгуулалтыг илүү үр дүнтэй төлөвлөн
хэрэгжүүлэх юм. Үйл ажиллагаа/ бүрэлдхүүн хэсэг: Дэд төвд инженер хангамжийн
үйлчилгээг өргөтгөж шугам сүлжээ болон хотын коридор бий болгож, хүн амын
нягтралыг нэмэгдүүлнэ.
• Стратегийн зорилт 2: Эдийн засгийн болон нийгмийн үйлчилгээний
хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ. Үйл ажиллагаа/ бүрэлдхүүн хэсэг: Хүн амын
хэрэгцээнд тулгуурлан нийгэм эдийн засгийн үйлчилгээнд хөрөнгө оруулалт хийж,
хотын төвлөрөлийг нэмэгдүүлэн ажлын байрыг нэмэгдүүлнэ.
• Стратегийн зорилт 3: Үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагууд илүү үр ашигтай
ажиллана. Үйл ажиллагаа/ бүрэлдхүүн хэсэг: Салбарын шинэчлэл, усан хангамж
болон ариутгах татуурга, дулааны ашиглалт, үйлчилгээг сайжруулна.
• Стратегийн зорилт 4: Байгууллагын чадавхийг сайжруулна. Энэ нь
сайжруулсан төлөвлөлт, дэд төвийн хөгжил, дэд төвийн хөгжилд иргэд оршин
суугчдын оролцоог нэмэгдүүлэх, Үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагын үйл ажиллагаа
болон менежментийг сайжруулах болон хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн чадавхийг
сайжруулах. Үйл ажиллагаа/ бүрэлдхүүн хэсэг: Хот төлөвлөлтийг бэхжүүлэх, хот
төлөвлөлтийг чадавхижуулах, нийгмийн хөгжил, орон сууцаар хангах, олон
нийтийн оролцоог дэмжих, байгууллагын чадахийг сайжруулж төслийн
менежментийн дэмжлэг үзүүлэх.
Зураг 3.1 Стратегийн зорилтуудын хоорондын хамаарлыг үзүүлсэн болно.
Зураг 3.1. Гэр хорооллын тогтвортой үйлчилгээний стратегийн чиг баримжаа
ОШСЗШ-ийн үе шатууд нь төлөвлөгөөнд тусгагдсан байгууллагын бүтцийн болон
бодлогын шаардлагатай холбогдож байгаа юм.
Хавсралт 4-т нарийвчилсан төлөвлөгөөг харуулсан.
Эрхэм зорилго: УБ-ын гэр
хороололАмьдрах чадвартай, эдийн
засгийн хувьд уян хатан, оролцоог
хангасан, сайн-бүтэцтэй болно
Стратегийн зорилт 1: Зам болон
нийтийн үйлчилгээг өргөтгөж,
шугам сүлжээний холболтыг
сайжруулна
Стратегийн зорилт 4: Байгууллагын
чадавхийг сайжруулна.
Стратегийн зорилт 2: Эдийн
засгийн болон нийгмийн
үйлчилгээний хүртээмжийг
нэмэгдүүлнэ.
Стратегийн зорилт 3
Үйлчилгээ үзүүлэгч
байгууллагууд илүү үр
ашигтай ажиллана
Үйлчилгээний хүргэлт, хөтөлбөрийн
хэрэгжилтэд зориулсан
байгууллагын ашигтай ажиллагаа нь
хөтөлбөрийн оролцоотойгоор
тогтвортой байдлыг хангах,
чадварыг шаардахад түлхэц өгнө.
Усан хангамжийн хүрэлцээ, ариун
цэврийн байгууламж, дулаан
хангамж сайжирснаар хөрс, ус,
агаарын бохирдол буурч оршин
суугчдын эрүүл мэнд болон гэр
хорооллын амьдрал дээшилнэ. Зам
болон холболтыг сайжруулах нь
эдийн засгийн өсөлтийг дэмжинэ.
Иргэдийн оролцоон дээр тулгуурласан хот
төлөвлөлт, байгууллагын бүтцийн сайжруулалт,
хөтөлбөрийн үр нөлөөтэй менежментийг гэр
хорооллын дэд төвийн дахин төлөвлөлтийн үр
нөлөөг идэхжүүлэхийн тулд сургалт болон
чадавхийг бэхжүүлэх замаар бий болгоно.
Эдийн засаг, нийгмийн дэд бүтэц болон жижиг
санхүүгийн хүрэлцээ сайжирснаар орон
нутгийн эдийн засгийг идэвхижүүлж ОНЭЗИ,
ажил болон ажлын байрны хүрэлцээг үүсэхэд
тусалж, ядуурлын хөтөлбөрийн оролцооны
нийгмийн хамралт ба хөнгөлөлтийг дэмжинэ.

3.1.2 Стратегийн нөхцөл байдал
Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого нь Мянганы Хөгжлийн Зорилтод
тулгуурласан Үндэсний Хөгжлийн стратеги12
болон нэн түрүүнд хэрэгжүүлэх ажлуудыг
багтаасан. Нийт 6 үндсэн зорилттой: (i) МХЗ-г хэрэгжүүлэх; (ii) экспортод гаргадаг,
сүүлийн үеийн технологи, мэдлэгт суурилсан эдийн засаг; (iii) стратегийн ач
холбогдолтой ашигт малтмалыг ашиглан орчин үеийн үйлдвэрлэлийг дэмжих; (iv)
бүсийн хөгжлийг дэмжин дэд бүтцийг сайжруулж, хот хөдөөгийн ялгааг багасгах; (v)
экологийн тэнцвэрт бус байдлыг зогсоох; мөн (vi) авилгал, хүнд суртлыг арилгах,
хариуцлагын тогтолцоог бий болгох.13
МХЗ-г хэрэгжүүлэх хөгжлийн хөтөлбөрийн хүрээнд Зорилт 7-ийн Байгаль орчны
тогтвортой байдлыг хангахад дараах ажлууд орно: (i) аюулгүй ундны усаар
хангагдаагүй иргэдийн тоог 40 хүртэлх хувиар бууруулна мөн (ii) сайжруулсан ариун
цэврийн байгууламжаар хангагдаагүй иргэдийн тоог 60 хүртэлх хувиар бууруулна. Мөн
хүн амын, тэр тусмаа гэр хорооллын оршин суугчдын амьдрах орчинг сайжруулах нь
энэхүү зорилттой холбогдож байгаа юм. 2015 он гэхэд ус, цахилгаан, ариутгах татуурга
болон халаалтын шугамд холбогдоогүй хүмүүсийн тоог 30 хувиар бууруулна гэсэн
зорилттой ажиллаж байна. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь МХЗ-д тулгуурласан
Үндэсний хөгжлийн стратегийг (i) Дэд бүтэц, орон сууц болон ажлын байраар
хангагдсан, эдийн засгийн боломж бүхий, хөрс, усны бохирдол зэрэг байгаль орчны
сөрөг нөлөө багатай дэд төвүүдийн сүлжээг байгуулах; (ii) усан хангамж, ариутгах
татуурга, дулааны сүлжээгээр хангагч байгууллагуудыг өөрсдийгөө санхүүжүүлдэг,
орчин үеийн дэвшилтэт технологи ашигладаг, чанартай үйлчилгээтэй болгох; мөн (iii)
үр ашигтай, өсөн нэмэгдэх иргэд, хувийн хэвшил болон төрийн оролцоотой хот
төлөвлөлтийн систем бий болгох замаар дэмжинэ.
Улаанбаатар хотын хэмжээнд
Улаанбаатар хотын шинэ удирдлагын манлайлал дор гэр хорооллын өөрчлөлт
төсөөлж байснаас богино хугацаанд хэрэгжих бололцоо бүрдэж байна. 2012 оны 8
дугаар сарын 8-нд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Э.Бат-үүлийг Улаанбаатар хотын
захирагч бөгөөд Нийслэлийн Засаг даргаар томилсон. Шинээр томилогдсон Засаг
дарга гэр хорооллыг дахин төлөвлөж хөгжүүлэх талаар бодлого төлөвлөгөөгөө
тодорхой илэрхийлсэн. 2013 оны 2 дугаар сард Улаанбаатар хотын захиргаа НИТХ-ын
даргаар ахлуулсан “Гэр хорооллыг хөгжүүлэх Төслийн Удирдах Хороо”-г байгуулсан.
УИХ 2013 оны 2 дугаар сард Улаанбаатар хотыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий
төлөвлөгөөг баталсан. Ерөнхий төлөвлөгөөнд дэд төвүүдийг хөгжүүлэхээр заасан
бөгөөд үүнд нэн тэргүүнд хөгжүүлэх Баянхошуу, Сэлбэ болон Улаанбаатар хотыг
тэнцвэртэй хөгжүүлэх бусад гол дэд төвүүд багтана. (Зураг 3.2). Улаанбаатар хотын
захиргаа Гэр хорооллын хөгжлийн газар, Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төсөл зэрэг
нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газруудаар дамжуулан 12 дэд төвийн дахин төлөвлөлт
дээр ажиллаж байна. Гэр хорооллын бусад дэд төвүүдийн дахин төлөвлөлт Олон
шатлалт санхүүгийн зээлийн шугамын дор хэрэгжинэ.
12
2008 оны 8 дугаар сар УИХ-аар батлагдсан Үндэсний Хөгжлийн Стратеги нь 2 үе шаттай: эхнийх нь 2007-
2015 онд МХЗ-г хэрэгжүүлж эдийн засгийг хурдацтай хөгжүүлэх, 2-рт 2016–2021 хооронд мэдлэгт
суурилсан эдийн засагт шилжих.
13
АХБ. 2012. Улсын Түншлэлийн стратеги: Монгол Улс, 2012–2016. Mанила хот.

Зураг 3.2. Улаанбаатар хотыг 2030 хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө:
Төв болон дэд төвүүд
Улаанбаатар хотын Захирагч 2012-2016 онуудад хот хөгжүүлэх 4 жилийн төлөвлөгөө
боловсруулан тэргүүн ээлжинд дараах зорилтыг дэвшүүлж байна. Үүнд: (i)
Улаанбаатар цэвэр агаартай болно (ii) Улаанбаатарчууд хувийн сууцтай болно; (iii)
Улаанбаатарчууд ажилтай, орлоготой болно; (iv) Улаанбаатар аюулгүй, тайван болно
(v) Улаанбаатар хээл хахуульгүй, авлигагүй орчин болно. Энэхүү тэргүүлэх таван
зарчмын эхний дөрөв нь санхүүжилтийн хөтөлбөрөөс шууд дэмжлэг авна.
Монгол улсын Засгийн Газар “Гудамж төсөл”-ийг хэрэгжүүлэх болж, эдийн засгийн
идэвхижил, хөгжлийн оньс бол гудамж мөн хэмээн томьёолон түүний дагуу дэд
бүтцийн хөрөнгө оруулалт хийхээр төлөвлөж байна. Энэхүү төсөл болон Хөрөнгө
оруулалтын хөтөлбөр хоорондоо боломжит уялдаатай. Иймд эдгээр уялдаа холбоог
тодруулж бэхжүүлэхээр ажиллаж байна.

АХБ-ны чиглэл
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь хот байгуулалтын салбарт Азийн Хөгжлийн Банкны
стратегийн зорилтыг тусгасан. АХБ-ны 2020 он хүртэлх бодлогын хүрээнд
хотуудын хөгжлийн үндсэн зарчим бол- өрсөлдөх чадвартай, амьдрах нөхцөл
сайтай, нийгмийн оролцоог хангасан, хүрээлэн буй орчны хувьд цэвэр таатай,
уяан хатан хот болгон хөгжүүлэх явдал юм. АХБ-ны Хотын үйл ажиллагааны
төлөвлөгөө14
-ний өргөн цар хүрээнд гурван Э буюу эрх тэгш байдал, эдийн
засаг, байгаль орчин зэрэг дээр төвлөрч, хотыг оролцоог хангасан, ногоон
хөгжлийг дэмжсэн өрсөлдөх чадвартай болгох гэсэн алсын хараатай. Хөрөнгө
оруулалтын хөтөлбөр АХБ-ны хот
төлөвлөлтийн салбарын гол
зорилтуудыг дэмжинэ: (i) оролцоог
хангасан хотыг бий болгох—Ядуу
болон эмзэг бүлгийн иргэдийг
амьдрах таатай нөхцөл, үйлчилгээ,
байр сууц, болон дэд бүтцийн
шийдлээр хангах(ii) эдийн засгийн
өсөлтийг бий болгох—инженерийн
дэд бүтэц, нийгмийн болон
байгууллагын дэд бүтцийн өсөлтийг
хангах болон (iii) байгаль орчныг
сайжруулахад дэмжлэг үзүүлнэ—
ашиглалтыг сайжруулах, үр ашигтай,
цаг уурын өөрчлөлтөнд уян хатан
хотыг байгуулах. Хөрөнгө
оруулалтын хөтөлбөрийн зорилт нь Улсын түншлэлийн бодлого (УТБ)15
-ын
стратегийн зорилттой нийцэж байгаа бөгөөд энэ нь АХБ-ны 2020 он хүртэлх
бодлого болон Засгийн Газрын Хөгжлийн үндэсний бодлоготой нэг шугаманд
байгаа юм. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөртэй холбоотой Улсын түншлэлийн
бодлого нь дараах зүйлсийг хамруулна (i) оролцоог хангасан тогтвортой
хөгжлийг бий болгоход Засгийн Газарт дэмжлэг үзүүлэх; (ii) нэн шаардлагатай
дэд бүтцийн тодорхойлж, тогтвортой ажлын байрыг бий болгон, (iii) нийтийн
үйлчилгээнд холбогдоход Засгийн Газарт туслалцаа үзүүлнэ. Энэхүү бодлого
нь мөн нийгмийн хөгжил тэр дундаа боловсролын үйлчилгээг сайжруулах
хэрэгтэйг тодорхойлсон ба эрүүл мэндийн үйлчилгээг үр дүнтэй, хүртээмжтэй
болгоход чиглэнэ. Уг бодлого нь чадавхийг бэхжүүлэх, үйлчилгээний шинэчлэл,
Төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг идэвхижүүлэхэд онцгой анхаарна.
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн бүхий л бүрэлдхүүнүүд амьдрах нөхцөл
сайтай хотыг бий болгоход усан хангамж, хотын дэд бүтцийн үйлчилгээг
сайжруулахад 5 зорилтыг дэмжиж ажиллана. Энэ нь үйлчилгээний хүртээмжийн
санхүүгийн тогтвортой байдлыг сайжруулахад чиглэнэ; дэд бүтцийн засвар
үйлчилгээ, агаарын чанар, хотын хүрээлэн буй орчныг сайжруулах, хөрс, усны
бохирдол, замын түгжрэлийг бууруулах зэрэг үйл ажиллагааны хөрөнгө
14
AХБ-ны Хотын үйл ажиллагааны төлөвлөгөө 2011-2020. Maнила
15
Улсын түншлэлийн стратеги 2012 оны 3-р сар Монгол Улс, 2012–2016
Шигтгээ 3.1 Усан хангамж болон Хотын дэд бүтэц
болон үйлчилгээ—Салбарын үр дүн болон гол
үзүүлэлтүүд
Салбарын үр дүн: Хотын үйлчилгээ болон амьдрах
орчинг сайжруулах боломж бүрдэнэ.
Үзүүлэлтүүд:
• 2016 онд хотын хүн амын 65% нь ундны цэвэр усанд
хангагдсан байна. (2008 оны байдлаар 46% байсан)
• 2016 онд хүн амын 40% нь шаардлага хангасан ариун
цэврийн байгууламжтай болно. (2008 оны байдлаар
27%)
• 2016 онд гэр хорооллын нэг хүнд ногдох усны дундаж
зарцуулалт өдөрт 10 литр болно. (2010 оны байдлаар
6.5 л/өдөрт)
• 2016 онд уушгины болон гэдэсний халдварт өвчний
тархалт 15%-иар буурна. (2010 онд 12000 тохиолдол
бүртгэгдсэн)
Эх сурвалж: Улсын түншлэлийн стратегийн нэгдсэн дүн
Монгол Улс, 2012–2016.АХБ. 3 дугаар сар 2012.

оруулалтыг дэмжих юм. Улсын түншлэлийн бодлогыг хөгжүүлэх өөрчлөлтийн
хүрээнд, хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр жендерийн тэгш байдал, сайн засаглал
болон хувийн хэвшлийн хөгжлийг дэмжинэ. Түүнчлэн энэхүү хөрөнгө
оруулалтын хөтөлбөр нь АХБ-ны Улсуудын бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжих
хөтөлбөртэй16
(2013-2014) уялдаж байгаа бөгөөд Улаанбаатар хотын гэр
хороолололд нийтийн үйлчилгээ болон мэргэжил сургалтын чанарыг
сайжруулахад анхаарч ажиллана.
3.1.3 Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр 10-12 дэд төвийн дахин төлөвлөлтийг дэмжиж
ажиллана. Дэд төвүүд нийгмийн үйлчилгээний байгууллагууд, бизнес, нийтийн
тээврийн үйлчилгээ зэргийг цогцоор нь багтаасан байна. Эдгээр дэд төвүүд нь
ерөнхийдөө ЗХУ-ын болон сүүлийн жилүүдэд Засгийн Газар, донор байгууллагуудын
барьж байгуулсан хорооны барилга, цагдаагийн газар, сургууль, цэцэрлэг зэрэг
нийгмийн дэд бүтэц дээр төвлөрсөн байдаг. Тэдгээрийн нөлөөллийн хүрээ 30,000-аас
100,000 гаран хүнийг хамарна. Дэд төвийн зах хэсэгт амины сууцнуудаас бүрдсэн
суурьшлын бүс байх боловч зарим хэсэгт айлуудын хашааг хэсэг хэсгээр нь орон
сууцжуулах замаар нягтралыг нэмэгдүүлэх үйл явц эхлэх юм. Улаанбаатар хотын гэр
хороололд харилцан адилгүй хэмжээтэй нийт хорин дөрвөн дэд төв байгуулагдах юм.
Хотын тэнцвэртэй байдлыг хангахаас гадна дэд төвүүд дэх хотын үйлчилгээг
сайжруулах нь чухал билээ. Гэр хорооллын дэд бүтцийг цөм хэсгүүдэд тусад нь
хөгжүүлнэ. Ерөнхий дэд бүтэц болох усан хангамж, ариутгах татуурга, халаалтын
систем болон замыг эдийн засгийн дэд бүтэц болох худалдааны төвүүдийг байгуулна.
Тухайн нутаг дэвсгэр дэх үйлчилгээний хүртээмж муу байгаа учир хотын төвийн
ачаалал нэмэгдэж байгаа юм.
Дэд төвүүдийг хөгжүүлэх үндэслэл:
• Гэр хороололд дэд төвийг байгуулагдсанаар хөгжин дэвжиж, эдийн засгийн
өсөлтийг нэмэгдүүлэх боломжтой.
• Дэд төвүүд хотын төвтэй зам ба бусад дэд бүтцээр холбогдсон гол цэг нь болно.
• Байгаль орчны нөхцлийг сайжруулах бодит боломж бий.
• Гэр хорооллын асуудлуудыг шийдэхдээ хэсэгчлэн зохион байгуулж, тохиромжтой
хөгжлийн хувилбарыг эхлүүлэх хэрэгтэй.
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн товч ухагдхуун:
• Гэр хорооллын хөгжилд дэд төвд анхаарлаа хандуулна.
• Гэр хороолол дахь нягтралтай уялдуулан дэд бүтцийг хөгжүүлнэ. Төлөвлөлтийг
боловсронгуй болгож хувийн хэвшлийнхний оролцоог дэмжин дэд төвд инженерийн
дэд бүтцийг хөгжүүлнэ.
Санхүү эдийн засгийн чадамжийг бататгаж, үнэ тариф болон үйлчилгээний
шинэчлэлийг сайжруулж гэр хорооллын иргэдийг өндөр чанартай үйлчилгээгээр
хангана.
16
Улсуудын бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжих хөтөлбөр, 2013-2014, 3-р сар Монгол Улс

Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн эхний үе шатанд Баянхошуу болон Сэлбэ дэд
төвийн дахин төлөвлөлтийн байршлыг Улаанбаатар хотын Ерөнхий төлөвлөгөөнд
(Зураг 3.3) хойд/урд, баруун/зүүн хэсгээр тодорхойлон батлагдсаны дагуу сонгосон.
Мөн санхүүжилтийн хөтөлбөрийн хүрээнд Ерөнхий төлөвлөгөөний гол ажил болох дэд
бүтцийн өргөтгөлд дэмжлэг үзүүлэх ба энэхүү 2 дэд төвд дэд бүтцийг өргөтгөх ажил
хийгдэнэ. Цаашлаад Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвүүд нь үйлчилгээгээр хангагдсан,
дэд бүтэц хөгжсөн хотын хойд хэсгийн хамгийн том дэд төвүүд болох юм. Зураг 3.4-т
Ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу дэд төвүүдийн хил хязгаарыг шараар тэмдэглэсэн
болно. Эдгээр хэсэг нь хөгжлийн үйл явцтай холбогдож дэд төвд хүн амын нягтралыг
нэмэгдүүлэх ач холбогдолтой. Мөн дэд бүтцийг сайжруулалт, эдийн засгийн өсөлт
төсөлд хамрагдсан иргэдэд шууд нөлөөлнө.
Хөрөнгө оруулалтын эхний үе шатанд Баянхошуу дэд төвийг сонгосон бөгөөд эдгээр нь
Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөөнд орсон байна. Түүнчлэн эдгээр нь хотын
хойд хэсгийн хамгийн том дэд төвүүд болох бөгөөд эдгээр дэд төвүүд нь бусад дэд
төвүүдийн хамтаар хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд хөгжих юм. Мөн дэд
төвүүдэд нийгмийн үйлчилгээ болон замын сүлжээг өргөтгөж хүн амын өсөлт,
нягтралыг нэмгдүүлнэ. 2030 он гэхэд 65000 хүн амтай дэд төвд 195000 хүн ам
сууршина.
Зураг 3.3: Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөөнд Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвүүд
a
e

Зураг 3.4: Хамрагдах хэсэг, Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төв
Төсөл 2 болон төсөл 3 нь АХБ 7591- MON төслийн хүрээнд тодорхойлогдсон 24 дэд
төвүүдээс сонгогдсон юм. ОШСЗШ-аар санхүүжигдэх хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн
хүрээнд төсөл 2 болон төсөл 3 –н хүрээнд 13 дэд төв хамрагдах боломжтой юм.
Улаанбаатар хотын захиргаа, АХБ хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд төсөл 2
болон төсөл 3-ын хүрээнд хамрагдах дэд төвүүдийн жагсаалтыг эцсийн байдлаар
гаргасан. Харин одоогийн байдлаар дэд төвүүдийн тооцооллын зорилгууд дор
тодорхойлогдсон байгаа.
Зураг 3.5 Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн 2 болон 3-р шатанд төлөвлөгдөх дэд
төвүүдийг харуулсан болно.
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн үе шатуудад дараах дэд бүтцийг хөгжүүлнэ:
Нийгмийн, эдийн засгийн болон инженерийн дэд бүтэц
Үе шат 1—Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвийн дахин төлөвлөлт дараах
ажлуудыг багтаана:
• Усан хангамж болон ариутгах татуургын сүлжээг барьж байгуулах
• Дулааны сүлжээг барьж байгуулах
• Зам болон холбогдох дэд бүтцийг сайжруулах
• Ус зайлуулах системийг сайжруулан барьж байгуулах
• Эдийн засгийн болон нийгмийн үйлчилгээний байгууллагуудыг барьж байгуулах—
цэцэрлэг (төвлөрсөн эсвэл төвлөрөөгүй), автобусны зогсоол, бизнес хөгжлийн төв
болон сургалт үйлдвэрлэлийн төв, худалдааны төв болон авто машины зогсоол.
Үе шат 2—Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвийн дахин төлөвлөлтийг гүйцэтгэж
дуусах
• Баянхошуу: Ханын материал болон Баянхошуу, Сэлбэ дэд төвүүдийн өргөтгөл
орно. Дэд бүтэц болон замыг сайжруулна.
• Сэлбэ: Чингэлтэй, Хайлааст болон худалдааы төвийг сайжруулах ажил мөн зам
болон дэд бүтцийн холболт хийгдэнэ.

• Амгалан, Улиастай зэрэг зүүн хэсгийн гэр хорооллыг судлан Улаанбаатар хотын
Ерөнхий төлөвлөгөөнд оруулсан бөгөөд бусад дэд төвүүдэд мөн холболт хийнэ.
Үе шат 3—Зүүн хэсгийн дэд төвүүдийг дахин төлөвлөлт хийх болон холболт
хийх:
• Хотын зүүн хэсгийн гол дэд төвүүд болох Амгалан, Улиастайн дахин төлөвлөлт
• Сонгогдсон дэд төвүүдийн холбоог сайжруулна. Үүнд Баянхошуу болон Сэлбэ зэрэг
бусад дэд төвүүд болон хотын төвийн хоорондох холболт багтана.
• Сэлбэ дэд төвийн зүүн хэсэг, Дамбадаржаа, Дарь-Эх зэрэг хэсгийн гэр хороололд
“Гудамж” төслийн хүрээнд замын сүлжээг сайжруулна.
Зураг 3.5: Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн 2 ба 3 дахь төслийн хүрээнд бий болох дэд төвүүд
Зураг 3.6: Дэд төвийг урьдчилсан байдлаар сонгох – Үе шат 2 болон 3

Зураг 3.7. Хөтөлбөрийн 1-ээс 2 ба 3 дугаар үед шилжих схемийг харуулсан.
Зураг 3.7: ОШСЗШ:::: Хөтөлбөрийн 1-ээс 2 ба 3 дугаар үед шилжих схем
Анхны
жил
Таван
жил
Арван
жил
2 дах үе шат (Төсөл) Хэрэгжилт
3rd
Tranche (Project) Implementation
Төслийг Бэлтгэх
Техникийн
Туслалцаа
ТБТТ
Үе шат 2 Төсөл 2
3- 6 дэд төв нэмээд Баянхошуу ба Сэлбийн
дэд төвүүдийн өргөтгөл, хотын коридор
7-10 дэд төв нэмээд 3-6 дэд төвийн
өргөтгөл
УИХ батлах
АХБ-ны Удирдах
зөвлөлбатлах
Засгийн Газар батлах
АХБ-ны удирдлага батлах
Засгийн Газар батлах
АХБ-ны менежмент батлах
Баянхошуу, Сэлбэ дэд төв, хотын
коридор
З дах үе шат (Төсөл) Хэрэгжилт

Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн биет бус бүрэлдэхүүнд төслийн хэрэгжилтийг
дэмжихэд байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх, үйлчилгээний шинэчлэл зэрэг багтана.
ОШСЗШ болон биет хөрөнгө оруулалт хоёрын холбоо болон салбарын төлөвлөгөө
зэрэг нь гэр хорооллын системтэй хөгжилд түлхэж болно.
Зураг 3.8-д дэд төвийг хөгжүүлэх 5 алхамыг харуулав.
Зураг 3.8: Дэд төвийг хөгжүүлэх төлөвлөгөө
Алхам 1 – Дэд төвийг тодорхойлох
• Дэд төвийн техник эдийн засгийн үндэслэл.
• хотын түвшинд, мөн дэд төвийн түвшинд хот төлөвлөлтийн ажлыг алсын
хараатай, уян хатан болгох
Алхам 2 – Дэд төвийг хөгжүүлэх төлөвлөгөө
• бодлого, зохион байгуулалт, үйлчилгээний чанарт эрс шинэчлэл хийх .
• Дэд бүтцийн эдийн засгийн тооцоо гарсан.
Алхам 3 – Цөм хэсэгт үйлчилгээгээр хангасан.
• Төслийг хэрэгжүүлэх байгууллагын чадавхийг сайжруулах зэрэг болно.
Алхам 4 – Цөм хэсэгт нягтралыг нэмэгдүүлэх
• Үйлчилгээний хүртээмжийг сайжруулснаар газар ашиглалт болон
нягтрал, байгаль орчныг сайжруулж нягтралыг нэмэгдүүлнэ.
Үйлчилгээний шаардлага өсөн нэмэгдэж, төлбөр төлөх чадамж өснө.
Ингэснээр зардал буурах боломжтой.
• Шаардлагатай холболтыг төлбөр төлж хийлгэх.
Алхам 5 –Хэрэгцээ шаардлага өсөн нэмэгдэхэд үйлчилгээний хүртээмж сайжирна.
• Үйлчилгээгээ үзүүлэгч байгууллагуудын үйл ажиллагаа өргөжинө.
Алхам 1:1:1:1: Дэд
төвийг
тодруулах
Алхам 2:2:2:2: Дэд
төвийн
төлөвлөлтийг
боловсруулах
Алхам 3:3:3:3:
Цөм хэсгийг
үйлчилгэгэр
хангах
Алхам4:4:4:4: Цөм
хэсгийг
тойрч
нягтрал
үүснэ
Алхам 5:5:5:5:
Хэрэгцээ
ихсэхэд
цөм
өргөжиж
үйлчилгээн
ий хүрээ
тэлнэ....
Секторбатарифийгөөрчлөх,чадавхийгхөгжүүлж
байгууллагыгбэхжүүлэх
Хөтөлбөрийгхянах,өөрчлөх,ашигтайпрактикийг
ашиглах

• Өргөтгөлийн ажлын санхүүжилт төслөөс, эсвэл үйлчилгээ үзүүлэгч
хувийн хэвлийн байгууллуудаас гарна.
• Хөршүүд хувь нийлүүлэн газраа чөлөөлөх эсвэл шууд худалдааны аргыг
ашиглах боломжтой..
Үйл явцын турш
• Үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагуудын санхүүгийн тогтвортой байдлыг дэмжих.
• Үнэ тариф болон салбарын шинэчлэл, чадавхийг бэхжүүлэх, байгууллагын бүтцийг
сайжруулах.
• Төсөл 1-ий үед үнэлгээ болон хяналтыг хийж, дараагийн үе шатуудад туршлага
хуримтлуулна.
Донор байгууллагуудтай үйл ажиллагаагаа уялдуулна.
Зураг 3.9-д дэд төв тус бүрийн хөгжлийн үйл явцыг дэлгэрэнгүй харуулсан болно.

TA 7970 Mongolia: Ulaanbaatar Urban Services and Ger Areas Development Investment Program Draft Final Report
August 2013 Page 29
Хүснэгт 3.9 Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн төлөвлөлт ба гүйцэтгэлийн явц
1-р шат. Улаанбаатар хотын тохижилт, гэр хорооллын барилгажилтын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн анхан шатны төлөвлөлт
Зорилго, Зорилт Зам төлөвлөлтийн сектор ба
баримтлах бодлого
Хөтөлбөрийн төлөвлөлт,
гүйцэтгэлийн стратеги
Хөтөлбөрийн үр нөлөө, ач
холбогдол ба үр дүн
Хөрөнгө оруулалт,
санхүүжилтийн төлөвлөгөө
2-р шат. Дэд төвүүдийг хөгжүүлэх бэлтгэл ажлын удирдамж 1, 2 ба 3-р хэсэгчилсэн төлөвлөлт. Зорилтот хугацаа 2020-2030
MUB Guidance
a) Стратегийн зөвлөлгөөн
b) Ерөнхий төлөвлөгөө2030
c) Хотын даргын хөгжлийн
хөтөлбөр (2012-2016)
d) Хэсгүүдийн төлөвлөлт
e) Гэр хорооллыг хөгжүүлэх
бусад хөтөлбөрүүдээс
суралцах нь
Оршин суугчдын оролцоо
a) Оршин суугчдад мэдээлэл
хүргэх, тэдгээрийн татан
оруулах талаар ажиллагаа
b) Оршин суугчдыг нүүлгэн
шилжүүлэх ажлын зохион
байгуулалт
c) Хэрэгцээг тооцох
d) Оршин суугчдын дунд
явагдах үйл ажиллагааны
төлөвлөгөө
e) Газрын боломж, нөхцлийн
талаарх судалгаа (холбогдох
асуудлаар тодруулга)
Хувийн хэвшлийн оролцоо
a) Тухайн нутаг дэвсгэрт
байгаа бизнессийн
байгууллагуудын үйл
ажиллагааг үнэлэх
шаардлага
b) Үл хөдлөх хөрөнгийн зах
зээлийн анализ (хотын
хэмжээнд)
c) Үл хөдлөх хөрөнгийн загвар
(дэд төвүүдийн хэмжээнд)
d) Хувь оруулагчдын
зөвлөлгөөн
Үйл ажиллагааны зарчим
a) гэр хороолын дэд төвүүдийн
оршин суугчидтай ажиллах
b) Төрийн байгуулагуудтай
ажиллах
c) Хувийн хэвшлийнхэнтэй
ажиллах
Гэр хорооллын дэд төвүүдийг
хөгжүүүлэх төлөвлөгөөний
бэлтгэл ажил
a) Хүн амын төлөвлөлт
b) Хотын газар ашиглалтын
төлөвлөлт
c) Дэд бүтцийн төлөвлөлт
d) Бүсчилсэн төлөвлөлт
e) Орон сууцжуулах ба жижиг
санхүүжилт хийх сонголтууд
f) Газрын менежментийн
төлөвлөлт
3-р шат. Техник эдийн засгийн үнэлгээ
Эцсийн болон завсрын
үр дүнг тодорхойлох
1) Оршин суугчдын
саналыг хот
төлөвлөлтөнд
тусгасан байдал
2) Гэр хороололд
хотын тохижилт
үндсэн үйлчилгээг
хүргэх
3) Дэд төвүүдийн
хөгжил
4) Хөтөлбөр
хэрэгжүүлхэд
үзүүлэх
үйлчилгээг
чадавхижуулах
Үндсэн ба дэд
төслүүдийн анхан
шатны загварчлал
a) Цэвэр ус, бохирын
систем
b) Нийгэм ба эдийн
засгийн дэд бүтэц
c) Бичил санхүүжилт
d) Хүрээлэн буй
орчныг
сайжруулах
e) Институц,
үйлчилгээний
хүрээнд хийх
шинэчлэл
f) Хөтөлбөрийн
гүйцэтгэлд
Төлөвлөлт ба техник
эдийн засгийн үнэлгээ
Зардлын үнэлгээ
a) Цэвэр ус, бохирын
систем
b) Дүүргүүдийн
дулааны систем
c) Эдийн засгийн дэд
бүтэц
d) Нийгмийн дэд
бүтэц
e) Орон сууц, жижиг
үйлдвэрлэлийн
санхүүжилтийн
хэлбэрүүд
Санхүү, эдийн засаг,
нийгмийн үнэлгээ
a) Компанийн
засаглал,
санхүүгийн
менежментийн
үнэдгээ
b) Нийгэм-эдийн
засаг ТТББ-ын
судалгаа
c) Эдийн засаг,
санхүүгийн анализ
Хүрээлэн буй орчныг
хамгаалах
a) Хүрээлэн буй
орчны эхлэл
судалгааны
бэлтгэл
ажиллагаа,
хүрээлэн буй
орчны үнэлгээ ба
дүгнэлт, хүрээлэн
буй орчинд
нөлөөлөх ерөнхий
үнэлгээ
Нүүлгэн шилжүүлэх
ажиллагаа
a) Нүүлгэн
шилжүүлэх
ажиллагааны
хамрах хүрээ,

August 2013 Page 30
институц бий
болгох
дэмжлэг үзүүлэх
g) Чадавхийн хөгжил
4-р шат. Дэд төвүүдийг хөгжүүлэх нарийвчилсан төлөвлөгөө 4A-р шат: Хуримтлал
MUB Заавар
a) Газрын үнэлгээ
b) Нүүлгэн шилжүүлэлт
c) Гэр хорооллыг хөгжүүлэх
бусад хөтөлбөрүүдээс
суралцах нь
Нүүлгэн шилжүүлэх төлөвлөгөө ба
орүин суугчдын оролцоо
a) Нүүлгэн шилжүүлэхтэй
холбоотой нөхөн олговрын
багц ба бэлтгэл ажиллагаа
b) Нүүлгэн шилжүүлэлтийн
асуудлаарх судалгаа
c) Нүүлгэн шилжүүлэлтийн
нөхөн олговрын талаар оршин
суугчдын зөвлөлгөөн
d) Нүүлгэн шилжүүлэх
төлөвлөгөөний бэлтгэл ба
холбогдох зардал
Газрын менежментийн төлөвлөлт
a) Газрын санд тавих хяналт ба
менежментийн хэлбэрүүд
b) Дэд төвүүд байрших газрын
бэлтгэл, менежментийн
Төлөвлөлтийн эцсийн шат,
Зардлын Үнэлгээ Санхүүжилтийн
a) Хөгжлийн төлөвлөгөөний
удирдамж
b) Хотын газар ашиглалтын
төлөвлөлт
c) Дэд бүтцийн төлөвлөлт
d) Бүсчилсэн төлөвлөлт
Хөрөнгө оруулалт ба
санхүүжилтийн төлөвлөгөө,
Санхүү-эдийн засгийн анализ
Орон сууцны
хөтөлбөрийн
хуримтлал
a) Хуримтлал бий
болгох хэлбэрийг
загварчлах
b) Банк, санхүүгийн
байгууллагуудтай
харилцах
c) Оршин суугчдын
оролцоог
тодорхойлох
d) Хуримтлалын
данс нээх
5-р шат. Дэд төвүүд байгуулах нарийвчилсан загвар, тендер зарлах, олгох Орон сууцжуулах
хуримтлал
Гүйцэтгэл—
хуримтлалыг банкинд
байршуулсан байна.
Архитектор ба инженерийн нарийвчилсан
загвар гаргах бэлтгэл ажиллагаа
a) Нийгмийн дэд бүтэц
b) Эдийн засгийн дэд бүтэц
c) Бүтээн байгуулалтын дэд бүтэц
Барилгын ажлын тендерийн гэрээ Барилгын ажилын тендер олгох
6-р шат. Гүйцэтэл Орон сууцжуулах
хуримтлал
Гүйцэтгэл—
Хуримтлалыг
найдвартай зээлдэгчид
тараан олго
Үр дүн 1: Оршин суугчдын санал
дээр үндэслэсэн ерөнхий төлөвлөлт
- Хот төлөвлөлт ба гэр хорооллын
менежментийг сайжруулах
- Оршин суугчдын саналыг
харгалзан төлөвлөлтийг
Үр дүн 2: Гэр хорооллын нөхцлийг
сайжруулах өргөн хүрээний
төлөвлөлт
- Усны хангамж, бохирын
системийг сайжруулах
- Дулааны системийг сайжруулах
- Гудамжны гэрэлтүүлэг,
тохижилт, хот доторхи замыг
Үр дүн 3: Гэр хорооллын дэд
төвүүдийн хөгжил
- Эдийн засаг, нийгмийн дэд
бүтцийг сайжруулах
- Орон сууц, жижиг
үйлдвэрлэлийн бичил
санхүүжилт
Үр дүн 4: Хөтөлбөрийн гүйцэтгэл,
үйлчилгээ үзүүлхэд чигэлсэн үр
дүнтэй институц бий болгох
- Усны хангамжийн талаар
бодлогын шинэчлэл, дулаан ба
бохирын системийн
төлөвлөлтийг батлуулж
гүйцэтгэсэн байна

August 2013 Page 31
7-р шат: Хөтөлбөрийн гүйцэтгэл ба Үнэлгээ
Дэд төвүүдийг хөгжүүлэх нарийвчилсан төлөвлөгөөнд
мониторинг хийх
Дэд төвүүдийг хөгжүүлэх нарийвчилсан төлөвлөгөөний
гүйцэтгэлийн баримтжуулах
Дэд төвүүдийг хөгжүүлэх төлөвлөгөөний үр үнг
дараагийн шатанд авч хэрэгжүүлэх, арга туршлага болгох

August 2013 Page 32
3.2 Үр нөлөө ба Үр дүн
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн үр дүнд Улаанбаатар хотод амьдрах орчин
сайжирна. Улаанбаатар хотын орчимд амьдрах орчин бүрдсэн, орчин үед нийцсэн,
эдийн засаг хөгжих боломжтой, хотын тохижилт үйлчилгээгээр хангагдсан, хүрээлэн
буй орчинд бага сөрөг нөлөө бүхий дэд төвүүдийн сүлжээ бий болох юм.
3.3 Үр дүн
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрөөс дараах үр дүнг олж харж болно. —(i) дэд төвүүдийн
хооронд зам харилцаа, хот тохижилтын үйлчилгээ өргөжин хөгжинө; (ii) тухайлсан
хэсгүүдэд эдийн засаг, нийтийн үйлчилгээний боломжийг өргөтгөнө; (iii) үйлчилгээ
үзүүлэгчид илүү үр дүнтэй ажиллах нөхцөл бүрэлдэх; бa (iv) институцууд бэхжиж,
чадвар нь өснө.
3.3 1 Зам харилцаа өргөжиж, үйлчилгээний нөхцөл сайжирна
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн Төсөл 1
Төсөл 1 хэрэгжиснээр Улаанбаатар хотын хойд хэсэгт гэр хорооллуудын дунд
байршилтай Баянхошуу, Сэлбэ гэсэн хоёр дэд төвийг хөгжүүлэхийг эхлэн зорьж байгаа
хотын ерөнхий төлөвлөгөө хэрэгжихэд дэмжлэг үзүүлэх юм. Эдгээр нь гэр хорооллын
хойд хэсгүүдийн төв байхаар төлөвлөгдөж байгаа бөгөөд 200, 000 гаруй хүн амд орчин
үеийн нийгэм эдийн засгийн үйлчилгээ үзүүлхээр зорьж байгаа юм. Амьжиргааны
түвшин ба хүрээлэн буй орчинг сайжруулах, эдийн засгийн өсөлтийг үр дүнтэй ашиглах
зорилгоор тухайн нутаг дэвсгэрийн хөгжлийг дахин төлөвлөхдөө: (i) дэд төвүүд
байрших нутаг дэвсгэрийг дахин зохион байгуулалтанд оруулж гол зам дагуу хотын
үйлчилгээг өргөжүүлэх; (ii) оршин суугчдын хэрэгцээ, хотын тохижилт үйлчилгээг хүргэх
шаардлагад үндэслэсэн нийгэм эдийг засгийн үйлчигээний төв байгуулах; ба (iii) оршин
суугчдын сонголтонд үндэслэн хувийн хэвшлийн оролцоотой орон сууцны
төлөвлөлтийг тодорхой ангиллаар гүйцэтгэхэд анхаарах юм.
Дээрх хоёр дэд төв нь хоорондоо 8км-ийн зайтай, хойд/өмнө ба зүүн/баруун чиглэлдээ
гол хучилтат замын огтлолцол дээр байдаг. Баянхошуу нь хэд хэдэн нуруу
далангуудын дунд байрлалтай ба ус зайлуулах суваг сүлжээгээр дутмаг, гэхдээ эргэн
тойрон автобусны шугамуудтай, худалдаа наймаа идэвхитэй явагддаг тул хөл
хөдөлгөөн их газар юм. Сэлбэ нь Сэлбийн голын зүүн эрэгтэй хиллэх ба өмнөд
хэсгээрээ үерт автагддаг байна.20
Орон сууцжуулах төлөвлөлтөнд хамрагдаж байгаа
Баянхошуу дэд төвийн 96%, Сэлбэ дэд төвийн 98% буюу хүн ам сууришдаг нутаг
дэвсгэрийн ихэнх хувийг хувийн хашаа байшинтай айлууд эзэлдэг байна. Баянхошууны
хүн амын дөнгөж 5%, Сэлбийн 2% нь нийтийн үйлчилгээг авах боломжоор хангадсан
ба үүнийг 15% байвал хэвийн хэмжээнд байна гэж үздэг юм. Газар хуваарилалтын
хяналтгүйгээс эхлэл төгсгөл нь мэдэгдэхгүй болсон чиглэлүүд үүссэн түүнчлэн янз
бүрийн өргөнтөй, ихэнхидээ 6мертээс ихгүй, шороон замууд зэргээс болж замын
сүлжээ эмх замбараагүй болсон байна. Цэвэр, бохир усны систем дутагдалтай, дулаан
халаалтын үйлчилгээ байхгүй байна.
Төсөл 1 нь Баянхошуу, Сэлбэ гэсэн хоёр дэд төвийн дахин төлөвлөлтийг хамарч
байгаа юм. Энэхүү төслийг Улаанбаатар хотыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх Ерөнхий
төлөвлөгөөнд нийцүүлэн Баянхошуу болон Сэлбийг нэн түрүүнд хөгжүүлэх дэд төвүүд
байхаар боловсруулсан бөгөөд 2013 оны 2-р сард Монгол Улсын Их Хурлаар
20
Дэлхийн банкны "USIP3" төслийн дагуу зарим замын хэсгүүд тэдгээрийн ус зайлуулах төхөөрөмжийг засаж
сайжруулхаар төлөвлөж байгаа. ТБТТ- эдгээр мэдээллийг тооцож анхааралдаа авсан болно.

August 2013 Page 33
батлагдсан болно. Гэр хорооллуудын яг дунд орших эдгээр дэд төвүүдийн нийгэм,
эдийн засгийн болон материаллаг дэд бүтцийн асуудлыг шаардагдах хэмжээнд
шийдэж өгөх ба энэ нь төвүүдтэй хиллэн оршдог ойр орчмын газруудын хөгжил
дэвшилд ч нөлөөлнө гэж үзэж байна.
Зураг 3.10: Дэд төвүүдийн хоорондын зай
Хөгжлийн төлөвлөлтийн удирдамжийг (ХТУ)
гаргахдаа Баянхошуу, Сэлбийн одоогийн
нөхцөл байдлыг харгалзан үзсэний үндсэн
дээр дараах асуудлуудыг хамарсан: (i)
одоогийн хүн амын тоо ба 2020 болон 2030
он хүртэлх өсөлт; (ii) хүүхдийн цэцэрлэг,
сургууль, эрүүл мэндийн төвүүд, эмнэлэг,
автобусны буудал зэрэг одоогийн нийгэм
эдийн засгийн дэд бүтцийн байдал; (iii)
материаллаг дэд бүтэц— үүнд ус түгээх
худгууд, нийтийн өмчийн барилгуудыг
дулаанаар хангах, гүүр/ус зайлуулах
хоолойнууд; (iv) байгалийн ус зайлуулах тогтоц, (v) гамшгийн эрсдлийн хүчин зүйлүүд
ба (vi) төвүүдийг газар нутаг эдийн засгийн хувьд хооронд нь болон Улаанбаатар
хотын төвтөй харилцан уялдаатай холбож өгөх тухай болно (Шигтгээ 2).
Замын сүлжээг сайржуулснаар дэд төвүүдийн хорондох зам харилцаа өргөжих бөгөөд
ус хангамж, хог хаягдал, дулаан гэх мэт төлөвлөгөөнд орсон бусад дэд бүтцийн
асуудалтай хамтатган шийдвэрлэх юм. Үерийн усны хяналт, далан суваг, гүүр
байгуулах, орчны нөхцлийг сайжруулах гэх мэт нийгэм эдийн засгийн дэд бүтцийг бий
болгоход нэн түрүүнд ач холбогдол өгч байгаа.
Баянхошуу, Сэлбэ дэд төвүүдийн ХТУ-ийн хүрээнд Төсөл 1-ээр нэн түрүүнд хөрөнгө
оруулалт хийх салбаруудыг тодорхойлсон. Үүнд хамрагдах нутаг дэвсгэрийг
тодорхойлохдоо: (i) Төсөл 1-ийн төсвөөс гадна (ii) газрын санг бүрдүүлхэд оршин
суугчдын оролцоо ба тэдгээрийн боломж; болон (iii) орон сууц, газрын чиглэлээр үйл
ажиллагаа явуулдаг хувийн хэвшлүүдэд тулгуурлан газрын санг бүрдүүлэх боломж
зэрэг асуудлыг анхааран авч үзсэн болно.
Шигтгээ 2. Оршин суугчдын санал, хүсэлтэд
үндэслэсэн хот төлөвлөлт
ХТУ-ийн дагуу дэд төвүүдийг хөгжүүлэх бэлтгэл
ажиллагаанд НҮБ-ын Хүн ам, нутагшил,
суурьшлын хөтөлбөрөөс бэлтгэсэн “Оршин
суугчдын үйл ажиллагааны төлөвлөгөө”-гөөр
тодорхойлж өгсөн оршин суух ба бизнесийн үйл
ажиллагаа явуулхад шаардагдах нөхцлийг
харгалзан үзэх нь зүйтэй. Зөвлөхүүд Сэлбэ,
Баянхошуу нь гэр хорооллуудын “хотожсон төв”
болох улмаар хотын төвийн үйлчилгээнд
нөлөөтөй тул нийгэм, эдийн засаг, материаллаг
дэд бүцийн бусад боломжуудыг олж харах нь тус
дөхөм болно гэж үзсэн.
8km

August 2013 Page 34
Зураг 3.11: Баянхошуу –Замын сүлжээ болон Хотын журам
Зураг 3.12: Сэлбэ – Замын сүлжээ ба Хотын журам
Хүснэгт 3.1-ээр ХТУ-ийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг тоймлон харуулсан.
Хүснэгт 3.1 Баянхошуу ба Сэлбийн дэд төвүүдийн ХТУ-ийн төлөвлөлтийн тойм
Баянхошуу дэд төв Сэлбэ дэд төв
Дэд төвд хамрагдах нутаг
дэвсгэр
162 гектар 156 гектар
Өмчлөлд очсон нийт газар 2,114 газар 1,970 газар
Дэд төвд хамрагдах хүн ам
одоогийн байдлаар
7,500 7,800
2020 онд
12,800 13,900
2030 онд
19,100 23,500
Төсөл 1-д хамрагдах нутаг
дэвсгэр
91 гектар 114 гектар
Усан хангамж ба ариутгах татуургын үйлчилгээг сайжруулах
2020 он гэхэд Баянхошуу ба Сэлбэ дэд төвүүдэд оршин суух хүн амын тоо нь өөрийн
өсөлт болон шилжин суурьшилтын нөлөөгөөр аль алинд нь 20,000 хүрнэ гэж
тооцоолон цэвэр ба бохир усны системийг хангалттай хэмжээнд төлөвлөж өгсөн.
Усны шугам хоолой, ариутгах татуургын системийг шинээр байгуулснаар: (i) амьдрах

August 2013 Page 35
орчин тухтай болж, (ii) усны хангамж муу, эрүүл ахуйн дэд бүтцийн хангалтгүй орчноос
бий болдог өвчин эмгэгийн гаралт буурч; (iii) тухайн нутаг дэвсгэрийн эдийн засаг,
бизнес өргөжин; (iv) хүн амын шинээр суурьшилт нэмэгдэж, үл хөдлөх хөрөнгө
оруулагчдыг татах зэрэг ач холбогдолтой юм.
Хавсралт 6 Усан хангамж болон ариун цэврийн байгууламжийн тооцоог харуулсан
болно.
Дулаан хангамжийг сайжруулах
Улаанбаатар нь дэлхийн хамгийн хүйтэн нийслэл ба тогтвортой хөгжил амьдрах орчинг
бүрдүүлхэд найдвартай бөгөөд хангалттай дулаан хангамж маш чухал юм.
Дулаан халаалт 9 сарын дундаас 5 сарын дунд хүртэл ойролцоогоор 8 сарын турш
шаардлагатай байдаг. Одоогоор нүүрс бараг дангаараа халаалтын эх үүсвэр болж
байна. Хотын төвийн хэсгүүд дүүрэг дүүрэгтээ дулааны хоолойн системтэй ба
тэдгээрийг нүүрсээр ажилладаг гурван дулааны цахилгаан станц хангаж байдаг.
Гэр хорооллуудад бага оврын нам даралтын зуухаар (НДЗ) нийтийн үйлчилгээний
байгууллагуудаа дулаанаар хангах ба оршин суугчдын хувьд гэр орноо дулаацуулах,
хоол ундаа хийхэд нүүрс/модоор галладаг зуух эсвэл нам даралтын зуухыг ашигладаг
ба энэ нь өвлийн улиралд хотыг тэр аяар нь нөмөрдөг агаарын бохирдлын нэг эх
үүсвэр болж байдаг байна.
Төсөл 1-ийн дулааны иж бүрэн төлөвлөлт нь Баянхошуу ба Сэлбийн дэд төвүүдийг
найдвартай, цэвэр дулаанаар хангах зорилготой ба Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн
хүрээнд хийгдэж байгаа орон сууцжуулалт, хүн амын өсөлтийг давхар тооцоолсон
болно. Шинээр байгуулах дулааны станц ба дулаан түгээх сүлжээг бусад дэд бүтцийн
шинэчлэлтэй нийцүүлэх энэхүү төсөл нь Монгол болон бусад хүйтэн цаг агаартай
газруудад хүн амын амьжиргааг дээшлүүлэх, орон нутгийн бизнесийн хөгжлийг
дэмжих, зөвшөөрөлгүй газар оршин суугчдын асуудлыг шийдвэрлэх зэрэгт үлгэр
жишээ болж өгөх юм.
Одоогоор Баянхошуу ба Сэлбэ дэх дэд төвүүдийн бүх оршин суугчид, бизнесийн
байгууллагууд ихэвчлэн нүүрсээр галладаг хувийн дулааны системийг ашиглаж байна.
Тэд зуух болон бойлерээ халаах нүүрсээ өөрсдөө олж авах бөгөөд бага орлоготой
өрхийн орлогын ихэнхи нь нүүрс худалдан авхад зарцуулагддаг. Зөвхөн сургууль гэх
мэт нийтийн үйлчилгээний байгууллагууд тус тусын бага оврын (1 м.ваттаас бага)
нүүрсээр галладаг НДЗ-аар дулаанаа хангадаг ба эдэгээр нь хотын төвийн дулааны
системтэй бараг дүйцхүйц хэмжээний ачаалалтай үйлчилгээг үзүүлж байдаг ажээ.
Дулаан түгээх сүлжээг цэвэр ба бохир
усны системтэй хамт барихаар төлөвлөж
байгаа ба ингэснээр оршин суугчдад
зардал багатай тусах юм. Мөн
бололцооны хирээр замын барилгын
ажил эхлэхээс өмнө эдгээр ажлыг
гүйцэтгэхийг зорино.
Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн
хүрээнд баригдах тодорхой тооны
барилгууд болон зарим нэг нийтийн
үйлчилгээний барилгуудаас бусад
барилга тухайлбал хувийн өмчийн барилгын хувьд дулааны сүлжээнд холбогдох эсэх
асуудлаа өмчийн эзэд өөрсдөө хариуцан шийдвэрлэнэ. Энэ мэтийн бусад олон
төрлийн холболтыг хийх асуудлыг техник эдийн засгийн нарийвчилсан үнэлгээ хийх
Одоо ашиглагдаж байгаа төвийн халаалтын
системийн хүчин чадал хүрэлцэхгүй тул хол орших дэд
төвүүдэд төвийн системд шугам хоолой шиээр барих
нь тохиромжгүй юм.Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн
зорилтууд бол худалдаа арилжааг хөгжүүлж, оршин
суугчдын нягтаршлыг нэмэгдүүлэх бөгөөд халаалтын
систем болон үйлчилгээг хүртээмжтэй болгох явдал
юм. Нягтаршил багатай бүсэд халаалтын шугам
суурилуулснаар зардал өсч, үр ашиг багасаж, дэд
төвийг халаалтын шугамаар бүрэн хангахад саад
учруулна.

August 2013 Page 36
үеэр тодруулах ба эхний ээлжийн дулааны станцууд ашиглалтад ороод ирэх үеэр
дулаан түгээх сүлжээ ба хэрэглэгчийн хэрэгцээг аль болох өргөтгөн тооцоно.
Хавсралт 7 Дулаан хангамжийн үйлчилгээний салбарын тооцоог харуулсан.
Зураг 3.13: Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвүүдийн халаалтын систем
Төсөл 1— Санхүүжүүлэхээр төлөвлөж буй дэд бүтцийн тухай хураангуй
Хүснэгт 3.2-оор Төсөл 1-ийн хүрээнд санхүүжигдэхээр төлөвлөгдөж байгаа дэд
бүтцүүдийг үзүүлэв.
Хүснэгт 3.2 Баянхошуу ба Сэлбийн дэд төвүүд – Төлөвлөж буй дэд бүтцүүд: Төсөл 1
Материаллаг дэд
бүтэц
Баянхошуу дэд төв Сэлбэ дэд төв
Ус хангамжийн
шугам
6.712 км ус түгээх сүлжээ. 11.9 км ус түгээх сүлжээ.
Бохирын шугам 7.721 км бохир зайлүүлах дотоод
сүлжээ, 3.475 км үндсэн шугам
11.21 км бохир зайлүүлах дотоод
сүлжээ, 2.09 км бохир зайлүүлах
гадаад сүлжээ, насосны станц, мөн
2.56 км үндсэн шугам
Дулаан 8.4 МВ-ын хоёр дулааны станц
8.837 км дулаан дамжуулах хоолой
1.200 дулаан дамжуулах зангилаа
8.4 MВ-ын гурван дулааны станц
12.673 км дулаан дамжуулах хоолой
1.200 дулаан дамжуулах зангилаа
Хот доторх зам 4.96 км, 5.5м-ийн авто зам ба 1 м-ийн
явган хүний зам, газар доорх эрчим
хүчний шугам
1.19 км, 5.5 м-ийн явган хүний зам
Одоо байгаа замын гэрэлтүүлгийг 6.15
км тутамд шилжүүлэн байршуулах.
5.356 км, 5.5-ийн авто зам ба 1 м-
ийн явган хүний зам, 40м тутамд
гудамжны гэрэлтүүлэг болон эрчим
хүчний шугам
3.42 км, 5.5м-ийн явган хүний зам
замын гэрэлтүүлгийг 40м тутамд
байршуулах.

August 2013 Page 37
Үерийн хамгаалал 0.87 км зам доорх ус зайлуулах хоолой
6м3/мл—засмал зам
2.00 км гол дагуух ус зайлүүлах
шуудууг засан сайжруулах
1.00 км гүүр – 2 хэсэгтэй
Нийтийн талбай 4.32 га нийтийн эзэмшлийн газар, явган
хүний замтай
3.12га нийтийн эзэмшлийн газар,
явган хүний замтай
2 ба 3 дахь хэсгүүдэд хамрагдах Төсөл 2 ба 3
Хөрөнгө оруулалтаар бусад дэд төвүүд болон зам харилцааг сайжруулах, шинэчлэх
үйл ажиллагааг дэмжинэ. Өмнө дурдсанчлан дэд төвүүдэд шаардлагатай байгаа
цэвэр, бохир ус, халаалтын системийг сайжруулах, хот доторх зам дагуух үерийн усны
хамгаалалт, нийтийн эзэмшлийн газрыг тохижуулах ажлыг гүйцэтгэнэ.
Хүснэгт 3.3-аар Төсөл 2 ба 3-ын хөтөлбөрт багтсан дэд бүтцийг үзүүлэв.
Хүснэгт 3.3 Инженерийн дэд бүтцийг сайжруулах—2 ба 3-р Төсөл:
Бодит дэд бүтэц 2-р Төслийн дэд төвүүд 3-р Төслийн дэд төвүүд
Усан хангамж Ханын материалд:
• Ус хангамжын шугам
сүлжээний зориулалтаар 41,5
га талбайг ашиглана.
Захын орчимд:
• Усан хангамжын шугам сүлжээний
зориулалтаар 22.6 га талбайг
ашиглана
• 500 m3
–ийн багтаамжтай 1 усан сан
Амгалан:
• Усан хангамжын шугам
сүлжээний зориулалтаар 22.6 га
талбайг ашиглана
Улиастай:
• Усан хангамжын шугам
сүлжээний зориулалтаар 45.2 га
талбайг ашиглана
500 m3
–ийн багтаамжтай 1 усан сан
Ариутгах татуургын
шугам
Ханын материал:
• 0.5 km урт бохир цуглуулах коллектор
Зах орчим:
• 22.6 га-г ариутгах татуургын
сүлжээний зориулалтаар ашиглагдаж
байна
• 1.25 km урт бохир цуглуулах
коллектор
Амгалан:
сүлжээний зориулалтаар
ашиглагдаж байна
коллектор
Улиастай:
сүлжээний зориулалтаар
үндсэн коллектор
Дулаан Баянхошуу:
• 30 MW дулааны станц
• 4.924 км урт дулааны шугам сүлжээ
Улиастай:
• 45.2 га талбай дулааны
зориулалтаар ашиглагдаж байна
Сэлбэ:
• (8.4 MW ба 20 MW) дулааны 2 станц
• 7.416 км урт дулааны шугам сүлжээ
Амгалан:
• 22.6 га дулааны
байгууламжуудын зориулалтаар
Зах орчим:
• 22.6 MW дулааны станц
Хотын авто зам Зах орчим:
22.6 га-г авто замын зориулалтаар
ашиглана.
Ханын материалд: 41,5 га-г авто замын
зориулалтаар ашиглана.
Холбох замууд:
• Баянхошуу- Оршуулгын газар-Дэнжийн
1000-ийн авто замыг 4.2 км-ээр уртасгах
2,1 км авто замаар Сэлбэ, Чингэлтэй-
Хайлаастыг холбох, одоо байгаа авто замыг
Амгалан:
22.6 га-г авто замын зориулалтаар
ашиглаж байна
Улиастай:
45.2 га –г авто замын зориулалтаар
ашиглаж байна
Одоо байгаа авто замыг сайжруулах
• Сэлбэ – 7 буудал – Дарь эх 3.8 км
• 15-р хороолол – Улиастай 10.4 км
• Амгалангийн гол зам, 2.2 км
Шинэ авто зам
• Дарь эхийн ТЗА-ны Буудал – 1.0 км
• Дарь эх 2 – 15-р хороолол, 7.0 км
Сэлбийн гүүр 1.5 км
Хавсралт 8 нь 2 ба 3-р үе шатанд байгуулагдах дэд төвүүдийн төлөвлөлтийн зарчмыг
харуулсан.

TA 7970 Mongolia: Ulaanbaatar Urban Services and Ger Area
August 2013
Зураг 3.14:
3.3.2 Эдийн засгийн өсө
Төсөл 1
Хүснэгт 3.4 –т Хөрөнгө оруулалтын х
байгуулах нийгэм эдийн засгийн дэд б
түүнчлэн Хөгжлийн төлөвл
туслалцааны дагуу гаргасан болно.
Эдгээр төлөвлөгөөнд НҮБ-ын
“Оршин суугчдын үйл ажиллагааны т
бизнесийн үйл ажиллагаа явуулхад шаардагдах н
эдийн засгийн байдал, техникийн туслалцааны
сонирхол зэргээс хархад эдгээр дэд б
нь тодорхой байна. Баянхошуунд дэд б
ба Хорооны барилга барих ажил багтаж ба
Эдийн засаг, нийтийн үйлчилгээний дэд б
багтаж байна. Сэлбийн нийгмийн дэд б
төв болон Хорооны барилгын ажил т
мөн адил багтаж байна.
Зураг 3.15 болон 3.16 нь Баянхошуу боло
нийтийн байгууламжуудыг харуулсан
Хүснэгт 3.4 Эдийн засаг, олон нийтийн
Нийгмийн дэд бүтэц ба
үйлчилгээ
Цэцэрлэг 1,800 м2 анги, захиргаа,
талбай +
Эдийн засгийн дэд бүтэц ба үйлчилгээ
Бизнес инкубатор төв ба
Мэргэжил сургалт,
Үйлдвэрийн төв
1,800 м2 талбай
ногоон байгууламж
Түүнчлэн төсөл 1-ийн хөрөнгө
дэд төвүүдэд Хорооны захиргааны барилгаын н
байна. Дэд төв тус бүрт 40 айлын орон сууц баригдах ба эдгээр нь зарим талаар
газарот орсон айлуудыг түр байршуулхад ашиглагдах юм. Эдгээр барилгын ажлууд нь
УБЗ-ийн гэр хорооллыг хөгжүү
нийт 10-12 сая ам.доллар зарцуулагдах тооцоо гарсан байна.
TA 7970 Mongolia: Ulaanbaatar Urban Services and Ger Areas Development Investment Program Draft
4: 2 болон 3-р үе шат – Замын сүлжээ
өлт ба нийтийн үйлчилгээ
оруулалтын хөтөлбөрийн Төсөл 1-ийн дагуу дэд т
байгуулах нийгэм эдийн засгийн дэд бүтцийн ерөнхий дүр зургийг харуулсан ба
влөгөөний удирдамжийг Төслийг бэлтгэх техникийн
дагуу гаргасан болно.
ын Хүн ам, нутагшил, суурьшлын хөтөлбөрөө
йл ажиллагааны төлөвлөгөө”-гөөр тодорхойлж өгсөн оршин суух ба
йл ажиллагаа явуулхад шаардагдах нөхцлийг харгалзан үзсэн
техникийн туслалцааны дагуу судалгаа хийлг
сонирхол зэргээс хархад эдгээр дэд бүтцийг байгуулах нь чухал шаардлагатай байгаа
нь тодорхой байна. Баянхошуунд дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтад хүүхдийн цэцэрлэг
ба Хорооны барилга барих ажил багтаж байна.
йлчилгээний дэд бүтцэд автобусны буудал, зах байгуулах ажил
багтаж байна. Сэлбийн нийгмийн дэд бүтцэд хүүхдийн цэцэрлэг, чөлөөт цаг
в болон Хорооны барилгын ажил түүнчлэн автобусны буудал, зах байгуулах ажил
Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвүүдэд төлөвлөгд
нийтийн байгууламжуудыг харуулсан.
3.4 Эдийн засаг, олон нийтийн үйлчилгээ—Төсөл 1
Баянхошуу дэд төв Сэлбэ дэд т
м2 анги, захиргаа, үйлчилгээний
+ 500 м2 тоглоомын талбай
1,800 м2 анги, захиргаа,
талбай + 500 м2 тоглоомын талбай
йлчилгээ
м2 талбай + 500 м2 задгай талбай
ногоон байгууламж
1,800 м2 талбай + 500
талбай ногоон байгууламж
ө оруулалтаас гадна Улаанбаатар хотын захиргаа (УБЗ)
дэд Хорооны захиргааны барилгаын нөхцлийг сайжруулхаар т
рт 40 айлын орон сууц баригдах ба эдгээр нь зарим талаар
р байршуулхад ашиглагдах юм. Эдгээр барилгын ажлууд нь
үүлэх 2013 оны төсвийн мөнгөөр санхүүжигдэнэ. Уг ажилд
12 сая ам.доллар зарцуулагдах тооцоо гарсан байна.
Draft Final Report
Page 38
ийн дагуу дэд төв тус бүрт
р зургийг харуулсан ба
слийг бэлтгэх техникийн
өөс бэлтгэсэн
н оршин суух ба
зсэн. Нийгэм
дагуу судалгаа хийлгүүлэх хүсэл
тцийг байгуулах нь чухал шаардлагатай байгаа
хдийн цэцэрлэг
тцэд автобусны буудал, зах байгуулах ажил
т цаг өнгөрөөх
нчлэн автобусны буудал, зах байгуулах ажил
гдөж буй олон
Сэлбэ дэд төв
м2 анги, захиргаа, үйлчилгээний
м2 тоглоомын талбай
00 м2 задгай
талбай ногоон байгууламж
Улаанбаатар хотын захиргаа (УБЗ)
хцлийг сайжруулхаар төлөвлөсөн
рт 40 айлын орон сууц баригдах ба эдгээр нь зарим талаар
р байршуулхад ашиглагдах юм. Эдгээр барилгын ажлууд нь
жигдэнэ. Уг ажилд

August 2013 Page 39
Зураг 3.15 Баянхошуу дэд төв: Олон нийтийн үйлчилгээний байгууллагуудын байршил
Зураг 3.16: Сэлбэ дэд төв: Олон нийтийн үйлчилгээний байгууллагуудын байршил
Худалдааны төвХорооны барилга
Автобусны зогсоол
BRT
Цэцэрлэг
Бизнес хөгжлийн төв
Мэргэжил, сургалт үйлдвэрлэлийн төв
Худалдааны төв Хорооны барилга Автобусны зогсоол
Цэцэрлэг
Мэргэжил, сургалт, үйлдвэрлэлийн төв

August 2013 Page 40
Төсөл 2 ба 3
2 ба 3 дахь хэсгийн хүрээнд нийгэм эдийн засгийн дэд бүтэц болон нийтийн үйлчилгээ
мөн адил төлөвлөгдсөн болно.
Хүснэгт 3.5-д үнэлгээг урвдчилсан байдлаар харуулав. Нарийвчилсан үзүүлэлтүүд нь
Төсөл 1-ийн гүйцэтгэлийн эхний шатанд тодорхойлогдох юм.
Нийгэм болон эдийн засгийн дэд бүтэц—2 ба 3-р Төсөл
Хүснэгт 3.5: Санал болгож буй эдийн засаг болон нийгмийн үйлчилгээ—Төсөл 2 ба 3
Нийгмийн дэд бүтэц ба нийгмйн
үйлчилгээ
2-р Төслийн дэд төвүүд 3-р Төслийн дэд төвүүд
Нийгмийн дэд бүтэц Захын орчим Амгалан
Хайлааст Улиастай
Чингэлтэй
Эдийн засгийн дэд бүтэц ба
үйлчилгээ
Захын орчим Амгалан
Улиастай
3.3.3 Нийтийн үйлчилгээг илүү үр ашигтай хүргэх
Цэвэр ба бохир усны ашиглалтыг сайжруулах 22
Улаанбаатарын усан хангамж бүхэлдээ гүний уснаас хамааралтай бөгөөд Төв, Дээд,
Үйлдвэр, Мах комбинат гэсэн дөрвөн худгаас усыг шахуургаар гаргаж авдаг. Эдгээр
худгаас куб.метр ус гаргаж авах цахилгааны зарцуулалт өөр өөр байдаг. Ялангуяа
Дээд худаг уулын толгойд байрлах тул харьцангуй өндөр зарцуулалттай. Цахилгааны
их хэмжээний зардлын хэмнэхийн тулд Төвийн худгаас татах усны хэмжээг нэмэгдүүлж
Дээд худгийн усны хангамжийн дутагдлыг нөхөх санал тавьж байгаа юм. Шахуургын
даралтыг багасгах замаар Үйлдвэр, Мах комбинатын худгийн цахилгааны
зарцуулалтыг бага зэрэг бууруулах боломжтой юм. Ингэснээр дөрвөн худагт нийтдээ
цахилгааны хэмнэлт 30%-д хүрч 370,000 ам.Доллар хэмнэгдэх боломжтой.
УСУГ-аас Үйлдвэр ба Мах комбинатын худаг дээр өөрчлөлт хийх саналыг хүлээж
авсан ба харин Дээд ба Төв худгийн хувьд японы талтай хийсэн гэрээний улмаас
шахуургад өөрчлөлт хийхэд асуудал хязгаартай байгаа юм. Үүний улмаас Үйлдвэр,
Мах комбинатын худгийн цахилгааны хэмнэлт мөн хязгаарлагдхад хүрч байгаа. Гэхдээ
тухайн жилийн төсвөөс 1,3 сая ам.Доллар олговол УСУГ зарим нэг өөрчлөлтийг хийж
болно гэж үзэж байгаа ажээ.
Худаг тус бүрээр тоног төхөөрөмжийн тооллого, хэрэгцээ шаардлагатай байдлын
үнэлгээ хийсэн (Хүснэгт 3.6). Үйл ажиллагаанд голлох ач холбогдолтой гэсэн тоног
төхөөрөмжийг чухалчлан үзсэн болно.
22
PPTA 7970-MON –оос гадна, Орон Нутагт Техник Туслалцаа Үзүүлэх (RETA 7918) санхүүжилтийг Vitens Evides
International (VEI) –тэй хийсэн гэрээний дагуу гүйцэтгэдэг ба Royal Haskoning DHV болон дотоодын бие даасан
зөвлөхүүд “Цэвэр ба бохир усны ашиглалтыг сайжруулах төсөл” дээр ажилладаг.

August 2013 Page 41
Хүснэгт 3.6 Худаг тус бүрээр хийх засан сайжруулалт
Байршил Засан сайжруулах төлөвлөгөө
Дээд шахуургын станц Хяналтын төвийн оператортой хоёр шугамаар холбоо үүсгэх;
Үйлдвэр шахуургын станц Операторын хяналтын систем ба зайн холбооны хэрэгсэл, давтамж
хянах шахуурга, 16 туслах шахуурга, харилцаа холбооны хэрэгсэл,
хэмжих багаж (усны түвшин, даралт, хуримтлалын түвшин хэмжих),
хлорын орцыг автоматаар тохируулах, операторын хяналтын төвтөй
холбогдох;
Мах комбинат шахуургын
станц
Операторын хяналтын төв ба худгийн станцыг холбох зайн холбооны
хэрэгсэл, худгийн станц ба худаг хооронд харилцаа холбоо тогтоох;
Баянгол шахуургын станц,
Зүүн-хойд хуримтлуулах станц
ба Чингэлтэй хангах станц.
Операторын хяналтын төвтэй холбох;
Нисэх шахуургын станц PLC, SCADA ба зайн холбооны хэмжих систем , хэмжилт/хяналтын
төхөөрөмж
Толгойт хангах станц PLC ба операторын хяналтын төвийг зайн холбооны хэмжих
системтэй холбох;
Шар хад хуримтлулах ба
хангах станц
Хэмжилтийн төхөөрөмж, PLC ба операторын хяналтын төвийг зайн
холбооны хэмжих системтэй холбох;
Түгээх сүлжээ 20 хяналтын үелзэл (даралт ба урсгалын хяналт), 10 урсгал/даралт
хяналтын цэг, одоо байгаа 10 хэмжих цэгийг дахин барих;
Операторын хяналтын төв Операторын хяналтын төхөөрөмж: холын зайн холбоо, сервер,
компьютерүүд, программ хангамж
Төв цэвэрлэх байгууламж (ТЦБ) нь маш хуучирсан бөгөөд ашиглалтаас гарах болсон
байна. Дараагийн 10 жилд багтаан бохир ус ариутгах станцыг иж бүрэн шинээр
байгуулах төлөвтөй байгаа. Иймээс одоогийн станцыг сайжруулхад их хэмжээний
хөрөнгө зарцуулах шаардлагагүй юм. Энэ нь 10-15 жилийн баталгаат хугацаатай
механик, цахилгаан/электроникийн чиглэлийн тоног төхөөрөмжийг солих асуудал байж
болох бөгөөд томоохон барилга байгууламжид хөрөнгө оруулалт хийхгүй гэсэн үг юм.
Агааржуулах танкад явагддаг биологийн процессын ажиллагаа шаардлагад нийцэхгүй
байна. Лаг амархан хөнгөрч, нягтрал нь бага тул хүчин чадал бага 2-р цэвэршүүлэх
төхөөрөмжийн ажиллагааг хүндрүүлж байгаа юм.
Дээрх асуудлыг шийдвэрлэхэд засварын ажлын гол зорилго чиглэж байна. Үүнээс
гадна УСУГ-аас дахин 2 цэвэршүүлэх төхөөрөмж байгуулах төсөв гаргах боломжтой
байгаа ажээ. Засварын ажлаар дараах арга хэмжээг авна.
• Одоо байгаа SCADA системийг засч сайжруулах ба шинэ компьютер
суурилуулна. SCADA-г дотоод системд холбох ба Операторын хяналтын төвд
холбогдохгүй;
• Агааржуулах танк тус бүрт сонгогч суурилуулна;
• Агааржуулах танкд зориулан 10,000 шинэ агаар шүүгч авах сонгон
шалгаруулалт;
• Агааржуулах танкд зориулан ханасан хүчил төрөгч мэдрэгч 20-ыг авах сонгон
шалгаруулалт; болон
• 2-р төхөөрөмжид 5 ширхэг хит авиа мэдрэгч суулгах.
Одоо хэрэглэж байгаа био-бохирын төхөөрөмж нь хаягдлын цэвэршүүлэх ажиллагааг
чанаржуулах зорилгтой байжээ. Гэвч лагад анхан болон дараагийн шатны
цэвэршүүлэлт хийх хангалттай хүчин чадалгүй юм.
Үйлдвэрлэлийн хог хаягдал үнэн хэрэгтээ тийм ч их хувийг эзэлдэггүй. Үйлдвэрүүд
2011 онд УСУГ-аас хэрэглэсэн нийт усны хэрэглээний дөнгөж 6%-ийг эзэлдэг байна.

Fr chapter 3 racb 24 nov 2013

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

En vedette

En vedette (9)

Similaire à Fr chapter 3 racb 24 nov 2013

Similaire à Fr chapter 3 racb 24 nov 2013 (20)

Plus de Bayar Tsend

Plus de Bayar Tsend (20)

Fr chapter 3 racb 24 nov 2013