1. БОЛОВСРОЛЫН ЧАНАРЫН
ШИНЭЧЛЭЛ
Доктор Д.Мөнхжаргал
Бага, дунд боловсролын бодлогын зөвлөх багийн ахлагч
МУБИС-ийн сургалт, хамтын
ажиллагаа эрхэлсэн проректор
2013.08.15

2. Хамран сургалт
 2012 он, Хамран сургалтын хувь
Бага-95.2%,
Дунд-89.9%
 2005 : 11 жилийн, 2008: 12 жилийн тогтолцоо
 Багшийн хүрэлцээ боломжийн

3. Боловсролын үр дүн
Хүүхдийн төлөвшил /2012/
16-18 насны хүүхдийн сэтгэцийн онцлог
• Түгшүүр дарамт, сэтгэл зовнил,
• Өөрийгөө дутуу үнэлж чамлах хандлага,
• Бие даасан биш, бүлгээс хараат байдал

4. Сургалтын чанар
ТИМСС/ПИРЛС-2011
IV анги - 39.6%
VIII анги - 25.8%
Сурлагын амжилтын үнэлгээ
1997, 2000, 2004, 2007

5. Хөтөлбөрүүдийн агуулгын гүнзгийрлийн төвшин /2009/
0
50
100
150
200
250
Сэргээн санах Үйлдэл гүйцэтгэх Ухаарч ойлгох Асуудал шийдвэрлэх Ерөнхийлөх, нотлох

6. Багшид тулгамдаж буй асуудал
Ажлын байрны дарамт, сэтгэл зовнил
Ажлын
ачаалал
Удирдлагын
дарамт
Чимээ
шуугиан
Сурлагын амжилт
доогуур байх
Байнгын
хяналт, шалгалт
28% 20.3% 18.8% 9% 8.9%
Хов живээр үг
хийх, гуйвуулах,
мушгих
Байнгын
хяналт, шалга
лт тавих
Удирдлага
гэнэт
дуудах
Өөрийн ажлаа
хийлгэх
Сэтгэл санаагаар
дарамтлах
22.7% 17.8% 16.2% 10.9% 10.2%

7. Боловсролын салбар дахь шударга бус байдал
 Хяналт, үнэлгээний дарамт
 Үнэлгээний хуурмаг байдал
 Алагчлах хандлага
 Аргацаах хандлага

8. Боловсролын шинэчлэлийн олон улсын чиг хандлага
ЮНЕСКО
1990 Education for all – Бүх нийтийн боловсрол
2010 Every Child Development – Хүүхэд бүрийн хөгжил
ФИНЛАНД
1970 Every Child Development –Хүүхэд бүрийн хөгжил
1990 Every Teacher Development –Багш бүрийн хөгжил

9. Ямар иргэн төлөвшүүлэх вэ?
Citizen
Иргэн
• Түгшүүр дарамт,
сэтгэлийн зовнилтой
• Өөрийгөө дутуу үнэлж
чамлах хандлагатай
• Бие даасан биш, бүлгээс
хараат байдалтай
Upright citizen
Зөв төлөвшилтэй иргэн
• Үндэсний соёлоо дээдэлдэг
• Байгаль дэлхийгээ хайрлан
хамгаалдаг
• Шударга ёсыг дээдэлдэг
• Нөөц баялагаа ухаалаг зөв
хэрэглэдэг
• Өөрийгөө хянан зохицуулах
чадвартай
• Харилцааны зөв
хандлагатай

10. Ямар чадвартай багш бэлтгэх вэ?
Effective teacher
Гүйцэтгэгч багш
• Техникийн шинжтэй
гүйцэтгэгч
• Сургалтын хөтөлбөрийг
чанад баримтлан
мөрдөгч
• Суралцагчдыг хөтөлбөр
эзэмшсэн байдлаар
үнэлэн байрлуулагч
Transformative teacher
Өөрчлөгч багш
• Нийгмийн дэвшилтэт
өөрчлөлтийг манлайлагч
• Суралцагчийн дуу
хоолойг сонсогч
• Сургалтын явцад
суралцагчтай хэлэлцэгч
• Өөрийгөө тасралтгүй
хөгжүүлэгч
• Хүүхэд бүрт хүрч
ажиллах чадвартай

11. Ямар сургалтын хөтөлбөртэй байх вэ?
Differentiated subject
curriculum
Хичээл төвтэй салангид
• Хичээлд шүтсэн
• Академик шинжтэй
• Өөр хоорондоо салангид
• Танин мэдэхүйн анхан
шатны төвшинд
эргэлддэг
Integrated core curriculum
Хүүхэд төвтэй
интеграцчлагдсан
• Хүүхдийн сонирхол,
хэрэгцээнд төвлөрсөн
• Хүний чадамжид
суурилсан
• Амьдрах ухаан төвтэй
• Танин мэдэхүйн анхан
шатны төвшинд эргэлдэх
бус бүтээлч сэтгэлгээний
төвшинд хурдацтай
шилждэг тавил бүхий

12. Сургуульд ямар соёлыг төлөвшүүлэх вэ?
Effective school
Гүйцэтгэгч сургууль
• Хөтөлбөрийг ягштал
даган биелүүлэгч
• Багш нараа захиргааны
аргаар дарамтлагч
• Хяналт, үнэлгээний
тогтолцоонд тохируулан
гүйцэтгэгч
Creative school
Бүтээлч сургууль
• Өөрийн онцлогт тохирсон
сургалт зохион
байгуулагч
• Багш, суралцагчдын
бүтээлч үйлийг дэмжигч
• Өөрийгөө үнэлэх,
удирдах чадвартай

13. Ямар боловсролын шинэчлэл нийгэмд хөгжил, дэвшил, шударга ёсыг бий болгож
чадах вэ?
 Өөрчлөлтийг манлайлагч, өөрийгөө тасралтгүй хөгжүүлдэг,
шударга багштай,
 Өөрийгөө удирдах чадвартай, багшийн бүтээлч үйлийг
дэмждэг сургуультай,
 Суралцагч төвтэй, интеграцчлагдсан, чадамжид суурилсан
сургалтын хөтөлбөртэй,
 Өөрийн болон ахицын үнэлгээний тогтолцоо давамгайлсан,
 Багшид итгэл хүлээлгэх хандлага төлөвшсөн,
 Суралцагч бүрийг жигд хөгжүүлэх тэгш байдлыг хангасан
байхуйц боловсролын шинэчлэл

14. Ямар боловсролын шинэчлэл нийгэмд хөгжил, дэвшил, шударга ёсыг бий болгож
чадах вэ?
 Үндэсний стандарт, сургалтын хөтөлбөр боловсруулах
 Сургалтын арга зүй, технологийг хөгжүүлэх
 Чанарын үнэлгээний тогтолцоо бий болгох
 Багш бэлтгэх болон тэдний төлөвшил, тасралтгүй хөгжлийн шинэ тогтолцоог
төлөвшүүлэх
 Сурах бичиг, сургалтын орчин, хэрэглэгдэхүүний стандарт боловсруулах
 Боловсролын байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх, бие даасан бүтээлч үйл
ажиллагааг дэмжих гэсэн асуудлуудыг цогцоор нь шийдэх

15. Баримтлах зарчимууд
12 жилийн сургалтын тогтолцоонд шилжүүлэх бодлогын үргэлжлэл
байх
“Зөв Монгол хүүхэд” хөтөлбөртэй уялдсан байх
Агуулга, арга зүй нь нийгмийн хөгжил, орон нутгийн онцлог,
хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн байх
Сургалтын шинэ технологи, арга зүй хөгжүүлэхэд чиглэсэн байх
Боловсролын чанарыг хүүхдийн эзэмшсэн мэдлэг, чадвар,
төлөвшлөөр /чадамж/ үнэлэх
Хүүхэд бүр боловсрол эзэмших тэгш боломжоор хангагдах орчин
нөхцөлийг бүрдүүлэх
Боловсролын үйл ажиллагаанд олон нийт, иргэний нийгмийн
байгууллагын оролцоог хангах

16. Үндэсний стандарт, хөтөлбөр
 12 жилийн сургалтын тогтолцоонд нийцсэн
 Хүмүүнлэг, ардчилсан нийгмийн иргэнд
төлөвшсөн байх чадамжид суурилах
 Монгол хэл, математик, байгалийн ухааны
боловсролын стандартыг боловсруулах
 Ахлах ангийн сургалтын агуулга, хөтөлбөр уян
хатан, хувилбартай байх
 Бага, дунд боловсролын стандартыг үндэсний
цөм болон сургуулийн түвшний хөтөлбөрөөр
хэрэгжүүлнэ.

17. Үндэсний стандарт, хөтөлбөр
 Сургалтын байгууллагууд үндэсний цөм хөтөлбөрт
суурилсан, орон нутгийн онцлогийг тусгасан
сургалтын хөтлбөрийг хэрэгжүүлж болно.
 Бага, дунд, ахлах ангид судлах сургалтын агуулгыг
багцлах, нягтруулах, залгамж холбоог сайжруулах
замаар судлах хичээлийн тоог судалгааны үндсэн
дээр оновчтой тогтооно

18. Сургалтын арга зүй, технологийн шинэчлэл
Сургалтын технологийг суралцагчдын үйл ажиллагаанд
тулгуурлан мэдлэг, чадвар бүтээх, хамтран ажиллах арга
барилд сурахад чиглүүлэн шинэчилэх
Боловсролын онол, арга зүйн
мэдлэг, сэтгэлгээ, хандлага, ажлын арга барилыг шинэчлэхэд
чиглэсэн цогц үйл ажиллагаа хэрэгжүүлэх
“Боловсролын технологийн сан”-г бүрдүүлж хөгжүүлэх
Боловсролын үйлчилгээний чанар, сургууль, багш нарын үйл
ажиллагааг үнэлэх шалгуурт сургалтын арга, технологийн
шинэчлэл хийж буй байдлыг тусгадаг болох.

19. Багшийн тасралтгүй хөгжил
 “Шинэ зууны Монгол багшийн загвар”-ыг боловсруулна.
 “Багш” боловсролын стандарт, багш бэлтгэх сургалтын
хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулж хэрэгжүүлнэ.
 ЕБС-д магистр багшийн эзлэх хувийг нэмэгдүүлэх
бодлоготой уялдуулан багш бэлтгэх сургалтын шинэ
тогтолцоог нэвтрүүлнэ.
 Элсэгчдийг сонгон шалгаруулахад тэдний мэдлэг чадварт
тавигдах шаардлагыг өндөржүүлж, багшлах авъяас
чадвартай, хүсэл сонирхолтой байдлыг чухалчилна.
 Багш мэргэжлээр суралцагчдад сургалтын төлбөрийн
хөнгөлөлтийн бодлогыг хэрэгжүүлнэ.

20. Багшийн тасралтгүй хөгжил
 Багш бэлтгэдэг сургуулийн багш нарын мэргэжлийн
тасралтгүй хөгжлийг хангасан мэргэжил дээшлүүлэх
хөтөлбөр, тогтолцоо бий болгоно.
 Сургуульд суурилсан багшийн хөгжлийн бодлогыг
хэрэгжүүлнэ.
 Багш, удирдах ажилтны мэргэжил дээшлүүлэхэд
мэдээлэл харилцаа, холбооны технологийн ололтыг
ашиглаж онлайн сургалтыг дэмжинэ.
 Багш судлалыг хөгжүүлнэ.
 Мэргэжлийн холбоо, төрийн бус байгууллагын оролцоог
дэмжиж ажиллана.

21. Чанарын үнэлгээний шинэчлэл
Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын сурлагын
амжилтыг үнэлэх үнэлгээний арга зүйг шинэчлэн
хөгжүүлнэ.
Боловсролын үр дүнгийн үнэлгээний үндсэн шалгуур
нь суралцагчдын эзэмшсэн мэдлэг чадвар, төлөвшил
байхаар үнэлгээний шалгуур үзүүлэлт (бенчмарк)
боловсруулж хэрэгжүүлнэ.
Бага, дунд боловсролын стандартын хэрэгжилтийг
үнэлэх судалгааг үнэлгээний олон улсын аргачлалаар
үндэсний хэмжээнд тодорхой давтамжтайгаар хийнэ.

22. Сурах бичиг, сургалтын орчны шинэчлэл
 Сурах бичиг, сургалтын хэрэглэгдэхүүн сурагчийн, багшийн хэвлэмэл
болон электрон ном, аудио, видео сургалтын туслах материал зэрэг
олон хэлбэрийн бүтээгдэхүүнийг багтаасан цогц шинжтэй байна.
 Ахлах ангийн сурах бичиг нь сургалтын хөтөлбөртэй уялдан агуулгын
түвшний сонголттой байна.
 Сургалтын агуулга, хөтөлбөр, сургалтын болон үнэлгээний арга зүй,
технологид нийцсэн сурах бичиг зохиох, бүтээх арга зүйн чиглэлээр
багш, судлаач, мэргэжилтнийг бэлтгэн мэргэшүүлнэ.
 Сурах бичгийн чанарыг дээшлүүлэхэд хэрэглэгч төвтэй, олон нийтийн
оролцоонд тулгуурласан сурах бичгийн хяналтын, нээлттэй тогтолцоог
бий болгож хэрэгжүүлнэ.
 Бага, дунд боловсролын сургалтын орчны стандартыг шинээр
боловсруулж мөрдөнө.

23. Боловсролын удирдлага, менежмент
 Аймаг, нийслэлийн Боловсролын газрын төрийн захиргааны чиг үүргийг
сургууль, багш нарт арга зүй, технологийн дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх
мэргэжлийн байгууллага болгон өөрчлөнө.
 Төвлөрлийг сааруулах бодлого баримтлан сургуульд суурилсан
удирдлага, менежментийг хөгжүүлнэ.
 Сургуулийн зөвлөлийн эрх хэмжээ, чиг үүргийг сургуулийн хөгжлийг
хангах, дэмжих, удирдлагын үйл ажиллагаанд хяналт тавих, үнэлгээ
өгөх, сонирхлыг бүлгүүдийн оролцоог хангасан байхаар өөрчилнө.
 Сургуулийн удирдах ажилтныг орон нутгийн мэргэжлийн байгууллага,
олон нийтийн оролцоотой сонгон шалгаруулж, томилох зохицуулалтыг
бий болгож, удирдах ажилтныг бэлтгэх, ур чадварыг дээшлүүлэх
тогтолцоог боловсронгуй болгоно.

24. Боловсролын удирдлага, менежмент
 Бүх шатны боловсролын байгууллагын ажилтны ажлын
байрандаа хөгжих боломжийг хангасан удирдлага, зохион
байгуулалтын шинэ тогтолцоог төлөвшүүлнэ.
 Сургалтын байгууллагын ажлыг үнэлэх үнэлгээний шалгуур
үзүүлэлтийг шинэчлэн тогтооно.
 Ерөнхий боловсролын сургуулийн үйл ажиллагаанд өөрийн
үнэлгээ, дотоод мониторингийн тогтолцоог төлөвшүүлж, багшийн
ажлын үнэлгээний үзүүлэлт, арга хэлбэрийг шинэчлэн, тэдний
багшлах академик эрх чөлөө хангахад чиглэсэн хяналт-
шинжилгээний тогтолцоо бий болгоно.
 Сургалтын технологийн дотоод хяналт-шинжилгээнд мэргэжлийн
байгуулагаас дэмжлэг, туслалцаа үзүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлнэ.

25. Анхаарал хандуулсанд баярлалаа