In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 amfibisch bouwen 03 borrel IN DE PRIJZEN 05 bna kubus VERSLAG 06 creatieve constructies NIEUWS 05 kalzip 09 vlakdoek klimaatgevel 11 steel study house 13 stadion van de toekomst BOOOSTING 08 antwoordkaart 14 boook 15 participanten 16 agenda, colofon, bestuur Voor meer nieuws: www.booosting.nl

1. booosting
0005tlng AMFIBISCH BOUWEN, BOUWEN OP, BOVEN OF IN HET
WATER, IS POPULAIR BIJ DE PLANNENMAKERS EN
AANKONDIGING VAN DE BIJEENKOMST OVER INNOVATIE- ONTWERPERS. ELKE MAAND VERSCHIJNEN ER WEER
HINDERNISSEN BIJ HET AMFIBISCHE BOUWEN OP NIEUWE PLANNEN MET PRACHTIGE BEELDEN VAN
DONDERDAG 25 NOVEMBER 2004 VAN 14.00-18.00 UUR DRIJVENDE OF BOVEN HET WATER ZWEVENDE
WONINGEN OF GEBOUWEN. HET AANTAL PROJECTEN
DAT OOK DAADWERKELIJK WORDT GEREALISEERD IS HElAAS MINIMAAl. ERGENS IN HET ONTWIKKELPROCES LOOPT HET BLIJKBAAR SPAAK.
INNOVATIEHINDERNISSEN IJ HET
AMFIBISCHE BO E

2. Kan Booosting daar als innovatieversneller een rol spelen? Tijdens deze
eerste wateractiviteit zullen diverse sprekers de innovatiehindernissen, voon
äeze op zich zelf al vernieuwende manier van bouwen, be(toe)lichten.
De locatie is passend; we zijn te gast bij ABC Arkenbouw te Urk. Een
rkenbouwer die actief al enige jaren grootschaliger waterbouwprojecten
acquireert. Het nieuwe bedrijfsgebouw van ABC Arkenbouw is geheel op
deze grootschalige stroom van waterwoningen uitgerust. De woningen 14:00 Ontvangst bij ABC Arkenbouw te Urk
kunnen aan een drijvende band worden afgebouwd en worden dan, geheel 14: 15 Introductie Booosting door Atto Harsta, Aldus Bouwinnovatie
ingericht, de fabriek uit gevaren naar de plaats van bestemming. Een echte 14: 2 5 Introductie ABC Arkenbouw door Ton Vianen, directeur
(water)woningfabriek. Ook hun nieuwste ontwikkelingen op het gebied van 14:45 De drijvende bouwsteen van ABC door Ties Rijeken,
modulaire drijflichamen komen aan de orde. ABC Arkenbouw
> Wat zijn de technische zaken die het proces verstoren of dusdanig kostbaar Rondleiding door de waterwoningfabriek van ABC Arkenbouw
dat'llet niet haalbaar is? 'Innovatiehindernissen bij amfibisch bouwen'
hirlll4"rni,>e;>e;I~n bij andere partijen die voor af.. en uitstel door ontwerper Rpb van Loenhout, Attika architecten
16:15 'Innovatiehindernissen bij amfibisch bouwen'
Rfilksvvat,er.staalt, de waterschappen, de financierings door Rijkswaterstaat t
regelgeving? 'Innovatiehindernissen bij amfibisch bo wen' door een bouwer
zullen de diverse sprekers met zowel
het onderwerp kritisch belichten. De
leve water-tegen lezing diè de
aanzet tot inspirerend n

3. 0005tlng
AANKONDIGING VAN DE JAARLIJKSE BORREL VOOR
AANGESLOTENEN OP WOENSDAG 8 DECEMBER 2004 VAN
15.00 TOT 19.00 UUR [ AV A ]
n9

5. Door toepassing van de 'Triple junction' technologie heeft de nieuwe
folie een hoog elektrisch rendement (ca. 850 kWh/jaar per kWp) waardoor
ook elektriciteit wordt opgewekt bij zwakke zoninstraling (bewolking,
ochtend - en avondlicht).
Een ander voordeel is dat de montage van Kalzip, inclusief de elektrische
montage, verricht wordt door slechts één partij . De zgn . plug-and-play-
techniek.
Kalzip is reeds dertig jaar en wereldwijd marktleider op het gebied van
aluminium felsnaaddaken en -gevels met een 70 miljoen m 2 track record.
Kalzip wordt in Nederland vertegenwoordigd door de firma Hafkon te
Maasluis.
?
Corus bouwcentrum Hafkon Maassluis
Bauke Bonnema T 010-59 '5 300
T 025'49593'
Zonnepanelen op een dak vormen een bron van ergernis. De architec-
tonische dakvorm wordt verstoord door lelijke Photo Voltaïsche (PV)
'glasbakken'. Bevestigingen veroorzaken veel lekkage. Montage van de
panelen dient in 'weer en wind' te geschieden en de elektrische aansluitingen
op het dak worden verzorgd door een extra partij .
Aanleiding voor Kalzip om een volledig geïntegreerd PV en stekkerklaar
paneel AluPlusSolar te ontwikkelen. De PV-folie is vooraf in de fabriek
aangebracht, is lichtgewicht en volgt moeiteloos iedere vorm van het Kalzip
aluminium felsnaaddak.

6. 'GEZOCHT: CREATIEVE CONSTRUCTEURS' WAS DE UITDAGENDE TITEL VAN HET Na Ed van Hinte belichten vier constructeurs hun visie op de positie van het
MINISYMPOSIUM OP 28 SEPTEMBER IN DE UTRECHTSE PAPERDOME, EEN constructeursvak. Voor Jan van der Windt, directeur van Ingenieursbureau
ONTWERP VAN SH/GERU BAN. Zonneveld, is het vooral belangrijk dat een architect weet wat hij wil. 'De
arch itect hoeft zelf geen groot constructief inzicht te hebben als hij maar
Inzet was te onderzoeken welke rol constructeurs in toekomstige projecten duidelijk kan overbrengen wat zijn ideeën zijn' aldus van der Windt. Goed
kunnen spelen: medeontwerpers die de nieuwste technieken beheersen of voorbeeld uit zijn praktijk is het winkelcomplex Alexandrium in Rotterdam
op de achtergrond blijvende cijferaars die de ontwerpen van de architect waar Fons Verheijen duidelijk aangaf hoe hij de kurkentrekker hellingbanen
realistisch maken . Ed van Hinte, publicist en schrijver van boeken als naar het parkeerdak wilde hebben. 'De constructeur kan dan een goed en
Lightness en Smart Architectu re die een andere kijk op bouwen belichten , realistisch voorstel maken.'
spiegelde een constructiewereld gebaseerd op andere constructiesystemen. Jan Font Freide van Corsmit Raadgevend Ingenieurs wenst meer waardering
Niet de klassieke constructies met staal en beton maar een techniek van voor eenvoud ige zuivere constructies. Constructies
wikkelen en winden, vergelijkbaar met de plastic krimpfolie rondom een van architecten zijn vaak meer beeldhouwwerken .
stapel. Van Hinte werkt onder andere voor TU Delft Lucht en Ruimtevaart- Een brug van Calatrava suggereert een constructieve
techniek en ziet daar dat ingesleten uitgangspunten moeizaam verdwijnen . zuiverheid maar ontbeert deze meestal. Tegenover
Bijvoorbeeld: de afstand van de ribben in aluminium vliegtuigen is nog de overwaardering van deze hoogstandjes zouden
steeds 50 centimeter omdat de oude tekenl inialen niet langer dan 50
centimeter waren . > de gewone gebouwen , zoals de naoorlogse hoog-
bouw, met simpele en doeltreffende constructies

7. V INITIATIEFNEMER FRIDO VAN NIEUWAMERO NGE N V TEG EN LEZER MICK EEKHOUT
meer waardering verdienen. 'Rekenen wordt vaak denigrerend bekeken, maar
het is het gereedschap van de constructeur, zoals het schetsen het
gereedschap van de architect is' zo bestrijdt Font Freide de soms negatieve
beeldvorming over het constructeurschap.
Rob Nijsse van ABT onderscheidt vier gradaties constructeurs: van de
passieve constructeur die de ontwerpen van architecten doorrekent, via de
constructeur-ontwerper en de ontwerpende constructeur naar de architect.
Ontwerpende constructeurs zijn actiever bij het ontwerp betrokken. Hij
wordt concurrerend met de architect. Dit kan tot fantastische samenwerking
leiden, maar vormt ook de kiem voor aanvaringen. De meeste constructeu rs
zij n nu nog de passieve uitwerker van de plannen. Een creatieve construc-
teur zal zich een deel van de ontwerpinspanning moeten toe-eigenen .
worden gemangeld tussen de economen en de juristen ' verzucht Rob
John Kraus va n D3BN bewees fijntjes dat een creatieve constructeur een Nijsse. 'Het mag steeds minder kosten , en als er iets fout gaat, staan de
'contradictio in terminis ' is. Creativiteit impliceert dat je iets creëert uit het juristen klaar voor schadeclaims '. Dat maakt dat de gem iddelde construc-
niets . Dat doen constructeurs niet. Inventivit eit, wat inhoud dat je teur zeer behoudend blijft.
vraagstu kken oplost, sluit bet er aan bij het werk van de const ructeur. Ter Caroline Kruit, van het vakblad Bouwen met Staal , ziet daarin een verschil
vergelijking stelde Kraus het werk van een kunstenaar naast een met het verleden. Tien jaar geleden organiseerde zij voor Ten Hagen & Stam
wetenschapper: zonder Tolstoi was er geen 'Oorlog en Vrede' (creatie) een ronde tafel gesprek tussen architecten en constructeurs . 'Toen was het
zonder James Watt was de stoommotor door iemand anders uitgevonden vooral een ageren tegen elkaar; nu, tijdens dit symposium, liggen
(i nventiviteit). constructeurs en architecten dichter bij elkaar, maar strijden ze tezamen
tegen verzwaarde maatschappelijke eisen.'
Het matige aanzien van de constructeur steekt de constructeurs soms. Arie
Krijgsman neemt het de journalistiek kwalijk dat ze uitgebreid Van Berkel Conclusie's werden er niet getrokken . De constructeur zal meer naa n
interviewen bij de opening van de Erasmusbrug, maar niet de moeite nemen buiten kunnen treden om zijn werk ruimere bekendheid te geven. Of, de
de constructeur te interviewen . 'Maar de architecten komen naar ons toe en indeling van Rob Nijsse in gedachten, moet de constructeur duidelijken
brengen hun verhalen, de constructeur zoekt ons nooit op' ageerde aangeven wat voor een type constructeur hij is. Voor tachtig procent van de
journalist Pieter de Mos van Cobouw. Passiviteit als weerkerend kenmerk van gebouwen is een rekenaar-constructeur voldoende, voor tien procent
de constructeur wordt al aangeleerd tijdens de studie, zo beamen de een ontwerper-constructeur en voor tien procent een _ _ _ _ __
aanwezige studenten . constructeur-ontwerper. Maar dan moet wel het verschil
Mick Eekhout behoort niet tot de passieve constructeurs . Als gewaagd duidelijk zijn. ' Misschien zijn wij de diskjockeys van de
bedenker en producent van menig constructief hoogstandje weet hij zijn rol toekomst. Vroeger slijtte de diskjockey zijn dagen in
wel over het voetlicht te krijgen . In binnen- en buitenland wordt hij benauwde zweethokjes in een hoekje naast de dans
gevraagd voor risicovolle projecten. Een goede afscherming van je risico's
is bij zulke projecten essentieel. >
vloe r, nu staat hij op een troon in het midden van de
dansvloer en is hij de held van de avond ' _ _ _ _....
_._

8. ...J
W
'"
W
N
f-
N
tv'I
s::::
Q)
WIJZIGINGEN
<I)
o
CL
>
C1l
-C
E
C1l
""0
BOOOSTING
SECRETARIAAT
Vl "-
"- Q)
Q) -<-'
~ -<-'
bIl C1l o
0:::
s:::: E C()
-<-' 0..
o
Vl Q)
Q)
>
o -C
o U
C() VI
• PER 01 10
Per 1 oktober 2004 heeft het Booosting secretariaat een nieuw adres.
Scheepmakershaven 32
3011 VB Rotterdam
T 010 282 9 950
F 010 2829 813
E info@booosting.nl
I www.booosting.nl
BEREIKBAARHEID
Jolanda Steenhouwer is aanwezig op maandag en
dinsdag de gehele dag en op donderdag (in plaats
wan woensdag) tot 13.00 uur.

9. Bij de vlakdoek klimaatgevel kan de
gebruiker (of het G BS) de stand van het
vlakdoek zelf instellen. Dat is nood-
zakelijk omdat de klimaatgevel minder
functioneel is indien de zon niet op de
gevel staat. Bij te openen ramen in de
gevel en geen directe zonbelasting
kan het raam geopend worden.
Een horizontale lamellenzon-
wering, zoals toegepast in
OPENEN BINNENGEVEL IS ONHANDIG GROOT. DE ALTERNATI klimaatramen en klimaat-
MAATGEVEL MET EEN VLAKDOEK BINNENSPOUWBLAD, TEVENS FUNCTI gevels, is beter instelbaar
EREND ALS ZONWERING, BIEDT HIERVOOR EEN OPLOSSING. voor de regulering va n uit-
zicht en daglichttoetreding.
Door de vlakdoek zonwering wordt de zonne-energie deels naar buite Bij het vlakdoek is het doorzicht
ecteerd, terwijl in de gevelspouw de zonnewarmte door middel va een vast gegeven en is de optie op,
echanische ventilatie wordt afgezogen. Het vlakdoek functioneert da neer of gedeeltelijk neer. Er zijn wel mogelijkheden om
als binnenspouwblad van de klimaatgevel en als zonwering. 0 dit ook variabel te maken.
ie van zonnestraling naar buiten te bereiken, is het moderne V'''''UJ<::'' Het reinigen van de traditionele klimaatgevel is duurder
de buitenzijde voorzien van een opgedampte aluminium laag. en stoort de gebruikers. De vlakdoek klimaatgevel heeft
n dit artikel wordt het Quintet Office Park (QOP) te Amsterdam, ontworpe nagenoeg dezelfde reinigingslasten als een enkelschalige
oor Hans van Heeswijk architecten vergeleken met het Mercator 1 glasgevel. Daarnaast zijn de investeringskosten
(Ml) te Nijmegen, ontworpen door Pau! de Ruijter. van een traditionele klimaatgevel
P bestaat uit vijf kantoortorens die op een , onder het park hoger dan van een vlak-
rkeergarage staan. De verdiepingsoverschrijdende vliesgevels zij doe k klimaatgevel.
itgevoerd als vlakdoek klimaatgevels. Bij Ml is de buitenhuid als ee De klimaatgevel is in de
ige glazen gevel rondom het volume opgetrokken. win ter comfortabel, omdat
de afvoerspouwlucht het
DOEK KLIMAATGEVEL (GLAS-DOEK) VS_ binnenglasblad nagenoeg op
RADITIONELE KLIMAATGEVEL (GLAS-GLAS) kamertemperatuur houdt. Bij de
vlakdoek klimaatgevel is dit effect minder en in
De klimaatgevel is ontwikkeld om met binnenzonwering en (nagen winter zal de koude binnenruit in het onde
heldere doorzichtbeglazing een voldoende lage ZTA-waarde te ve
om installatietechnisch het binnenklimaat efficiënt te kunnen regelen .

10. NTET OFFICE PARK VS. MERCATOR 1 eisen va n doorval len en brandoverslag. Er is bewu
geen gelaagd glas toegepast. De aangepaste uuu vv -u,',,"
De glassoort die gebruikt is bij beide projecten besluitregels staan een goedkope en transpara
verschilt niet veel van elkaar. oplossing zoals de vlakdoek klimaatgevel in de
Om het gebruiksgemak te dienen zijn bij QOP de omdat tot borstweringshoogte gelaagd glas
doeken door middel van afstandsbediening te worden toegepast. De vraag rijst daarom of het
besturen, bij M1 is de bediening handmatig. besluit moet worden aangepast!
De bediening van de vlakdoek zonweringen is niet
aangesloten op het gebouw-beheer-systeem (G BS). MOGELIJKE VERBETERINGEN
Dat is minder efficiënt, omdat e.e.a. afhankelijk is van
het bedieningsgedrag van de gebruiker. o Wellicht zijn er in de toekomst weefmanieren
Bij QOP is gekozen voor een doek dat aan de vinden zodat een doek, dat in één keer is geweven
binnenzijde een grijze kleur heeft, die donkerder is verschillende doorlaatpercentages heeft op verschil
dan bij Mlo Dit om reflectie van (kunst-)Iicht vanuit lende hoogten.
andere ramen nog meer te beperken en het zicht naar f) Onderzocht moet worden ofhet doek vervangen
buiten te verbeteren. worden door dunne lamellen.
Bij QOP is gekozen voor een doektype dat minder o Wellicht is het beter de doekbreedte te beperken
licht door laat op de Zuid-, Oost- en Westgevels, dan 1500 of 1200 mm om plooivorming tegen te gaan.
op de Noordgevel. Achteraf is af te vragen of dat juist o Het is belangrijk om de zonwering elektrisch bedien
niet tot gevolg heeft dat de doeken eerder omhoog baar te maken , gekoppeld aan het G BS, echter alti
worden gezet waardoor de klimaatgevel minder goed overrulebaar door de gebruiker.
werkt.
Bij QOP is de afzuiging direct gepositioneerd in het plenum boven aa
iedere verdieping. Bij M1 was de afzuiging via plafond. Nu zijn er kanale
aangebracht om direct af te zuigen bovenin de ruimte aan de gevel.
De breedte van de doeken is bij beide projecten verschillend. van Nieuwenhuizen
info@moveyou.nu
veYou is sinds januari 2004
ngesloten bij Booosting.)

11. STEEL STUDY HOUSE
RC l:Il ~ELON I W~E ERS
De ambitie voor het ontwerp van het Steel Study House vertegenwoordig1j
ogenschijnlijk een contradictie. Het is enerzijds een huis dat is samen te
stellen uit zo veel mogelijk prefab (stalen) componenten . Anderzijds is het
een persoonlijke woning die specifiek voor een plek ontworpen is. Met
andere woorden, het Steel Study House moet de vooroordelen, dat prefal:>
talen huizen altijd steriele cataloguswoningen zijn die worden samengestel
uit schrale en goedkoop ogende materialen, wegnemen.
teel Study House 1 is gelegen in de wijk Noordhoven te Zoetermeer. Deze
ijk ligt tegen de Noordhovensepias en telt zestig vrije kavels. Zoals
gebruikelijk in Nederland staan de huizen veel te dicht op elkaar. Vanuit de
stedenbouwkundige randvoorwaarden werd per zone gedefinieerd welk
agen bebouwd mochten worden. Het architectonische ontwerp is op t
'-'atten als een minimalistische interpretatie van deze randvoorwaarden om
tot een maximaal volume te komen.
Het basisvolume is het resultaat van twee eenvoudige transformaties:
c> splits een rechthoekig volume in twee lagen
trek elk van deze volumen in een tegengestelde richting.
Op die manier ontstaat een gedifferentieerd volume met een grot
itkraging aan de voorkant en een zonnig dakterras op de eerste verdieping
Haaks op deze twee gestapelde dozen loopt op de begane grond een
gerende wand van glazen bouwstenen. Deze markeert de grens tussen
openbare en privé ruimte. Deze wand volgt over de gehele breedte van de
avel exact de 'rooilijn' van de begane grond. De afmetingen van d
itkraging en het dakterras komen voort uit de andere maatlijnen uit het
tedenbouwkundig plan.

12. de twee bovengenoemde genoemde transformaties ontstaat er
ineair pad dat vijf verschillende ruimten aan elkaar rijgt. Elk met
illend programma en karakter.
overgang van publieke naar privé ruimte is als volgt ontworpen.T
!hP(1on"pn met een grote leegte onder de uitkraging, als een stedelijke lu
de met flagstones aangeklede entree. Achter de glazenhollJw<:rF'npnl
nd bevindt zich de keuken. En het midden van het huis is de no,nO"OT'"
imte, met direct zonlicht via een bovenlicht en een dakraam. Dan volgt d
mer en tot slot de buiten kamer. De buiten kamer is een su
r de tuin. I n een wijk waar de vrije kavels zeer dicht op elkaar staan is
isleidend om over tuinen te praten. Om toch aantrekkelijke buitenru
verkrijgen zijn een dakterras, buitenkamer en een patio ontworpen. H
akterras staat via een buitentrap rechtstreeks in verbinding met de
buitenruimten.
n het interieur treffen we ook de buitenmaterialen aan. Zowel de ho
van de buitenkamer als het stalen plafond van de uitkraging zetten
oor naar binnen. De ontmoeting van deze twee materialen is de plek T 070 338 75 70
e trap is geplaatst en waar men door het daklicht de sterren kan zien. E buro@archipelontwerpers .nl
oewel de twee verschoven volumen lang zijn - respectievelijk 14 en
diep - ontstaat er door samenspel van uitkraging, binnenruimte
itenkamer een totale ruimte van ongeveer 23 meter diep.
n dit wijkje zijn de huizen rond een niervormig plein gegroepeerd. Daar
ng, juist waar het plein smal wordt, een prominente plaats in
idden van het plein inneemt, is er een kolomvrije uitkraging gemaakt
e openheid van de ruimte niet te belemmeren .
n de verdere uitwerking vormde deze grote uitkraging het kader voor
structie en materialisering. In de materialisering is gebruik gemaakt
ële producten die hun oorsprong vinden in de utiliteitsbouw va
Cladding (stalen sandwich panelen, prefab staalconstructie,
Iplaatbeton vloer).
rp: 1997, opgeleverd 2004.

14. 0005tln
for Buildings behandelt de 200 •
",p""narnkste basis bouwmaterialen met een
Imlll1in :~O'rntf' close-up foto van het materiaal op
formaat, enkele voorbeelden van toe- ,
singen en informatie over het productie-
de belangrijkste technische eigen-
rc:r~">n ,n .. n en het gebruik van het materiaal in de
rchitectuur.
prachtige materialen bibliotheek is de >,
die de zintuiglijke beleving van het
,rn"TP""'" vooropstelt. Uiteraard krijgt het visuele
veel aandacht. maar ook tast. geur en geluid
in een zogenaamde sensorische tabel bij elk materiaal
van
Skins for Buildings
lAut~f'urc~
o.a. Ed Melet, Piet Vollaard, Els Zijlstra
~ UI12ever. BIS Publishers

16. ooosting
SCHEEPMAKERSHAVEN 32 3011 VB ROTTERDAM
TELEFOON 010 2829 950 TELEFAX 010 2829 813
E-MAIL INFO@BOOOSTING.NL SITE WWW.BOOOSTING.NL
CONTACTPERSOON
Jolanda Steenhouwer A
BEREIKBAAR
maandag en dinsdag 9.00.'7.00 uur
donderdag 9.00 . '3.00 uur
REDACTIE
«< A
A
Jolanda Steenhouwer
VORMGEVING