2. Τι είναι τα κλέφτικα τραγούδια
Τα κλέφτικα τραγούδια ως διακριτό είδος των επικών δημοτικών τραγουδιών πήραν
το όνομά τους από το περιεχόμενο των στίχων τους. Σε ό,τι αφορά στον
ελλαδικό χώρο τα κλέφτικα τραγούδια είναι δημιουργήματα μιας συγκεκριμένης
περιόδου της Τουρκοκρατίας μετά τον 16ο αιώνα και στα θέματά τους διαφαίνεται η
επαναστατική δράση των κλεφτών και των αρματολών. Στους στίχους εγκωμιάζεται η
ζωή, τα κατορθώματα, η νικηφόρα μάχη ή ο ένδοξος θάνατός τους. Μολονότι
αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα, δεν περιλαμβάνουν ακριβή διήγηση, ούτε
προσήλωση σε συγκεκριμένα πρόσωπα .Εδώ οι ήρωες, σε αντίθεση με τα ακριτικά,
δεν έχουν υπερφυσικές ικανότητες και είναι απλοί θνητοί. Στα ολιγόστιχα λιτά, χωρίς
εξηγήσεις και περιγραφές περιστατικών, κλέφτικα τραγούδια η μετάβαση από την μια
εικόνα στην άλλη γίνεται γρήγορα. Σε όλα σχεδόν απαντάται ζωντανός διάλογος
μεταξύ προσώπων, ενώ ενίοτε, όταν δεν υπάρχει δεύτερο πρόσωπο, ο δημιουργός
εισάγει μια συμβατική εικόνα, ένα πουλί με ανθρώπινη λαλιά, μια κόρη, προκειμένου
να παραχθεί ο διάλογος.
3. Τ α τ ρ α γ ο ύ δ ια α υ τ ά ε ξ υ μ ν ο ύ ν τ ο ν η ρ ω ϊσ μ ό , τ α κ α τ ο ρ θ ώ μ α τ α , τ ο ν π ό θ ο κ α ι
τ α ο ρ ά μ α τ α γ ια τ η ν ε λ ε υ θ ε ρ ία σ τ ο ν α γ ώ ν α τ ο υ ς κ α τ ά τ ω ν Τ ο ύ ρ κ ω ν
κ α τ α κ τ η τ ώ ν . Δ ιη γ ο ύ ν τ α ι ε π ίσ η ς δ ιά φ ο ρ ε ς π τ υ χ έ ς α π ό τ η δ ύ σ κ ο λ η ζ ω ή τ ο υ ς
σ τ α β ο υ ν ά , τ α β ά σ α ν α κ α ι τ ις σ τ ε ρ ή σ ε ις τ ο υ ς . Τ ο ε ίδ ο ς α υ τ ό έ χ ε ι δ ώ σ ε ι
π ο λ λ ά υ π έ ρ ο χ α π ρ α γ μ α τ ικ ά τ ρ α γ ο ύ δ ια , α π ό π ο ιη τ ικ ή κ α ι μ ο υ σ ικ ή ά π ο ψ η .
Τ ρ α γ ο ύ δ ια π ο υ ε ίχ α ν ε ν τ υ π ω σ ιά σ ε ι τ ο ν C la u d e F a u r ie l † κ α ι τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς
ξ έ ν ο υ ς μ ε λ ε τ η τ έ ς π ο υ ή λ θ α ν σ τ η ν Ε λ λ ά δ α γ ια ν α τ α κ α τ α γ ρ ά ψ ο υ ν .
Τ α κ λ έ φ τ ικ α τ ρ α γ ο ύ δ ια , τ σ ά μ ικ α , κ α λ α μ α τ ια ν ά κ α ι τ ρ α π ε ζ ίτ ικ α ( τ ο υ τ ρ α π ε ζ ιο ύ ) ,
δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι γ ια τ ο η ρ ω ϊκ ό , λ ε β έ ν τ ικ ο κ α ι κ ά π ο ιε ς φ ο ρ έ ς τ ρ α χ ύ ύ φ ο ς τ ο υ ς .
Μ έ χ ρ ι κ α σ ή μ ε ρ α ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν ν α α σ κ ο ύ ν μ ι α ι δ ι α ίτ ε ρ η γ ο η τ ε ί α σ τ ο λ α ό κ α ι
χ ο ρ ε ύ ο ν τ α ι κ α ι τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ ν τ α ι σ τ α γ λ έ ν τ ια κ α ι σ τ ις ε κ δ η λ ώ σ ε ις σ ' ο λ ό κ λ η ρ η
τ η ν Α ρ κ α δ ία κ α ι τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο .
4. Τα κλέφτικα τραγούδια αναφέρονται όχι τόσο στους κλέφτες όσο στους
αρματολούς. Η ονομασία κλέφτικα δεν αποτελεί εμπόδιο αφού η λέξη αυτή
χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας και για τους
αρματολούς. Εκτός αυτού μας είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι ο λαός
συνέθεσε τέτοια τραγούδια για να υμνήσει τους κλέφτες, τη στιγμή μάλιστα που
δεν του ήταν καθόλου συμπαθείς. Αντίθετα οι αρματολοί ήταν αυτοί που τους
προστάτευαν από τους κλέφτες και απομάκρυναν τους Τούρκους από την
περιοχή της κυριαρχίας τους.
Τα τραγούδια αυτά πρωτοβγήκαν μάλλον στις αρχές ή στα μέσα του 18ου
αιώνα, όταν δηλαδή το κύρος των αρματολών είχε αυξηθεί, μια που δεν
περιόριζαν μόνο τη ληστεία, αλλά προσπαθούσαν να απομακρύνουν τους
αλλόθρησκους που διεκδικούσαν τις θέσεις και τα αξιώματά τους. Εκτός αυτού
τα παλιότερα τραγούδια που μας σώζονται αναφέρονται όλα στους
αρματολούς, που η δράση τους τοποθετείται γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα,
όπως για παράδειγμα στον Χρίστο Μιλιόνη, τον Λάπα, τον Ζίδρο...
5.
6. Στα κλέφτικα τραγούδια αποτυπώνονται στιγμές από τη δράση των ομάδων
τοπικών ενόπλων ,των αρματολών. Πρόκειται κυρίως για περιστατικά ένοπλης
αντιπαράθεσης κλέφτικων ομάδων με αρματολικές, αλλά και όψεις από τη
ζωή τους γενικότερα. Επιπλέον σε αυτά εκβάλλουν συστήματα αξιών, στάσεις
ζωής και πολιτισμικές πρακτικές που αναπτύσσονται ιδιαίτερα στον αγροτικό
χώρο και τους ορεσίβιους. Από αυτή την άποψη τα κλέφτικα συνιστούν
πολιτισμική παραγωγή μιας ιστορικά και κοινωνικά προσδιορισμένης
κοινωνικής πραγματικότητας: των ορεινών αγροτικών και ποιμενικών
κοινοτήτων του ηπειρωτικού χώρου της νότιας Βαλκανικής κατά τον 18ο
αιώνα.
7. Το περιεγχομενο των κλέφτικων
τραγουδιών
Αναφέρονται σε συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα και επώνυμους κλέφτες,Ο
στόχος τους, ωστόσο, δεν είναι η ιστορική ακρίβεια αλλά το συγκεκριμένο ήθος
που εκφράζει ένα σύστημα αξιών, μια συγκεκριμένη ιδεολογία. Ο λαϊκός ήρωας
στα κλέφτικα τραγούδια, αμυνόμενος, απορρίπτει αδίστακτα την εντολή σε
υποταγή και προκρίνει το θάνατο, αρνούμενος να διαχωρίσει την ατομική του
ύπαρξη από την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα του εγώ. Επειδή λοιπόν το 18ο
αιώνα ήταν σχεδόν αποκλεισμένη η ομαδική συλλογική επαναστατική δράση, ο
κλέφτης αποτελεί αιτιολογημένο σύμβολο της ατομικής αντιπαράθεσης με τους
φορείς της εξουσίας.
Παρόλο που το κλέφτικο τραγούδι δεν είχε πιθανώς καθολική κοινωνική απήχηση
και αποδοχή στις περιοχές δράσης των κλεφτών, έξω από αυτές το ιδεολογικό
του μήνυμα είχε μια διαταξική πρόσληψη και λειτουργία. Έτσι η ποιητική έκφραση
των πληθυσμών της υπαίθρου, ειδικότερα των καταπιεσμένων κοινωνικών
στρωμάτων που είναι γενικότερα οι φυσικοί φορείς του δημοτικού τραγουδιού και
οι παράγοντες που το συντηρούν και το αναπαράγουν, μεταφέρθηκε
κωδικοποιημένη στα μπαϊράκια των επαναστατικών σωμάτων, ως απόλυτο
αίτημα ελευθερίας.
8. Της νύχτας οι αρματωλοί και της
αυγής οι κλέφτες
Της νύχτας οι αρματωλοί και της αυγής οι κλέφτες
ολονυχτίς κουρσεύανε και την αυγή κοιμώνται,
κοιμώνται 'ς τα ψηλά βουνά και 'ς τους παχιούς τους
ήσκιους.
Είχαν αρνιά και ψένανε, κριάρια σουβλισμένα,
είχαν κ' ένα γλυκό κρασί από το μοναστήρι,
είχαν και σκλάβα νέμορφη και τους κερνάει και πίνουν.
"Κέρνα μας, σκλάβα, κέρνα μας γεμάτα τα ποτήρια,
και κείνονε νοπού αγαπάς για διπλοκέρασέ τον,
και 'ς το δικό μου το γυαλί ρήξε σπυρί φαρμάκι,
για ναν το πίνω βράδυ αυγή, αυγή και μεσημέρι,
να κατακάτση ο σεβντάς, σεβντάς πού ‘χω για σένα".
ΠΗΓΗ:www.xorio.gr
9. ΤΟΥ ΛΑΒΩΜΕΝΟΥ ΚΛΕΦΤΗ
Φάτε και πιέτε, βρε παιδιά, χαρήτε να χαρούμε,
κ' εγώ δεν έχω τίποτε παρά είμαι λαβωμένος.
Πικρή που είναι η λαβωματιά, φαρμακερό είν' το βόλι!
Για πάρτε με και σύρτε με ψηλά 'ς τον άη Θανάση,
που ναι τα δέντρα τα δασιά με τους παχείς τους
ήσκιους.
Κόφτε κλαριά και στρώστε μου, κλαριά να με
σκεπάστε,
και 'ς τη δεξιά μου τη μεριά ν' αφήστε παρεθύρι,
να μπαιζοβγαίνη το πουλί, να φέρνη τα χαμπέρια.
ΠΗΓΗ:www.xorio.gr
