1. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Β' τάξη, 2η ενότητα, Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή
Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι,
Θεμιστοκλῆς, 12.2-6 (διασκευή)
1
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
www.xtsat.blogspot.gr

2. Το τρέιλερ του μαθήματος
https://www.youtube.com/watch?v=k9Qs_j4QMXk

3. Λίγα στοιχεία για τον Πλούταρχο
•Ο Πλούταρχος(περ.45μ.Χ.- 120) ήταν ιστορικός, βιογράφοςκαι δοκιμιογράφος. Γεννημένος στη μικρή πόλη της Χαιρώνειας, στη Βοιωτία, ο Πλούταρχος ταξίδεψε πολύ στον μεσογειακό κόσμο της εποχής του και δύο φορές στη Ρώμη. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χαιρώνεια, όπου λέγεται ότι μυήθηκε στα μυστήρια του Απόλλωνα. Ήταν πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, όπου ήταν υπεύθυνος για την ερμηνεία των χρησμών της Πυθίας, αξίωμα που κράτησε για 29 έτη έως το θάνατό του. Έζησε δραστήρια κοινωνική και πολιτική ζωή, κατά τη διάρκεια της οποία παρήγαγε ένα απίστευτο corpusκειμένων, που επιβίωσαν ως την εποχή μας.
3
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82

4. Βίοι Παράλληλοι
•Το πιο γνωστό του έργο είναι οι Βίοι Παράλληλοι, μια σειρά βιογραφιών διάσημων Ελλήνων και Ρωμαίων, διευθετημένων ανά ζεύγη, έτσι ώστε να δίνεται έμφαση στις κοινές ηθικές τους αξίες ή αποτυχίες. Οι διασωθέντες Βίοιπεριλαμβάνουν 23 ζεύγη βιογραφιών, ενός Έλληνα και ενός Ρωμαίου, όπως επίσης και τέσσερις μοναδικούς βίους. Όπως εξηγεί στην πρώτη παράγραφο του έργου του Βίος Αλεξάνδρου, ο Πλούταρχος δεν ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την ιστορία, αλλά διερευνούσε τους χαρακτήρες και το πεπρωμένο διάσημων ανδρών.
4
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82

6. Ἂλλ’ ἐπεὶὁστόλος τῶνπολεμίων
•ἐπεὶ> χρον. σύνδεσμος = όταν
•ὁπολέμιος = ο εχθρός
•Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών
6
Στις 29 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ. γίνεται η ναυμαχία της Σαλαμίνας.

7. προσφερόμενος τῇἈττικῇκατὰτὸΦαληρικὸν
προσφερόμενος> μτχ. του ρ. προσφέρομαι = πλησιάζω > πλησιάζοντας
•πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου
7
Πριν από 10 χρόνια, το 490 π.Χ., οι Πέρσες είχαν εκστρατεύσει εναντίον των Ελλήνων με αρχηγούς τον Δάτη και τον Αρταφέρνη. Τότε οι Έλληνες νίκησαν στον Μαραθώνα, έχοντας επικεφαλής τον Μιλτιάδη. Σε αυτήν, τη δεύτερη εκστρατεία τους, οι Πέρσες είχαν επικεφαλής τον Ξέρξηκαι πολύ περισσότερο στρατό και πλοία. Συντρίφτηκαν και πάλι από τις ελληνικές ναυτικές δυνάμεις στη Σαλαμίνα, με αρχηγούς τον Σπαρτιάτη Ευρυβιάδηκαι τον Αθηναίο Θεμιστοκλή.

8. ἀπέκρυψεντοὺςπὲριξαἰγιαλούς,
•πὲριξ= γύρω
•απέκρυψε τις γύρω παραλίες,
8
Μηδικοί ή Περσικοί πόλεμοι …
… ονομάζονται οι μεγάλοι πόλεμοι της αρχαιότητας μεταξύ των Περσών (Μήδων) και των Ελλήνων. Οι πόλεμοι αυτοί εναντίον του απολυταρχισμού της Ανατολής ήταν πολύ σημαντικοί: η νίκη των Περσών θα σήμαινε το τέλος του ελληνικού πολιτισμού.

9. πάλινἐπάπταινονοἱΠελοποννήσιοι πρὸςτὸνἸσθμόν.
•ἐπάπταινον> πρτ. του ρ. παπταίνω> φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν
•οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι σκέφτονταν πάλι να αποπλεύσουν για τον Ισθμό.
9
Απολογισμός δυνάμεων …
Ο περσικός στόλος διέθετε 1.300 τριήρεις και 3.000 μεταφορικά πλοία, ενώ ο ελληνικός 368.

10. ἜνθαδὴὁΘεμιστοκλῆςἐβουλεύετο
•ἔνθαδὴ= ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση
•ἐβουλεύετο> πρτ. του ρ. βουλεύομαι = σκέφτομαι, σχεδιάζω
•Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν
10

11. καὶσυνετίθειτὴνπραγματείανπερὶτὸνΣίκιννον.
•συνετίθει> πρτ. του ρ. συν-τίθημικαταστρώνω
•ἡπραγματεία= το τέχνασμα(πρβλ. διαπραγματεύομαι, πολυπράγμων)
•και κατάστρωνε το τέχνασμα με τον Σίκιννο.
11

12. Ἦνδὲτῷμὲνγένει Πέρσης ὁΣίκιννος,
•γένει= στην καταγωγή
•Ο Σίκιννοςήταν στην καταγωγή Πέρσης,
12

13. αἰχμάλωτος, εὔνουςδὲτῷΘεμιστοκλεῖ
•ὁ/ἡεὔνους, τόεὔνουν= ευνοϊκός, φιλικός
•αιχμάλωτος, πιστός στο Θεμιστοκλή
13

14. καὶτῶντέκνων αὐτοῦπαιδαγωγός.
•και παιδαγωγός των παιδιών του.
14

15. ΤοῦτονἐκπέμπειπρὸςτὸνΞέρξηνκρύφα,
•Αυτόν στέλνει κρυφά στον Ξέρξη,
15

16. κελεύσαςλέγειν ὅτιΘεμιστοκλῆςὁτῶνἈθηναίωνστρατηγὸς
•κελεύσας> μτχ. του ρ. κελεύω = διατάζω
•διατάζοντάς τον να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων
16

17. αἱρούμενοςτὰβασιλέως
•αἱρούμενοςτὰβασιλέως = παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά (πρβλ. αίρεση, αιρετός, προαιρετικός)
•παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά
17

18. ἐξαγγέλλειπρῶτοςαὐτῷ
•ἐξαγγέλλει= στέλνω ως πληροφορία (πρβλ. εξαγγελία)
•πρώτος του στέλνει ως πληροφορία
18

19. τοὺςἝλληναςἀποδιδράσκοντας,
•ἀποδιδράσκοντας> του ρ. ἀποδιδράσκω= δραπετεύω, προσπαθώ να ξεφύγω
•ότι οι Έλληνες προσπαθούν να ξεφύγουν,
19
Η προπαγάνδα και το «πανούργο ελληνικό φίδι»
Κατά τον πλου από το Αρτεμίσιο (βόρεια της Εύβοιας) του ελληνικού στόλου προς τη Σαλαμίνα, ο Θεμιστοκλής έβαλε και έγραψαν στους βράχους κοντά στις πηγές νερού μηνύματα για τους χιλιάδες Έλληνες που υπηρετούσαν στο ναυτικό του Ξέρξη, όπως: «Είναι άδικο να πολεμάτε εναντίον των πατεράδων σας» «Μείνετε ουδέτεροι» «Ελάτε με το μέρος μας» «Πολεμήστε χωρίς ζήλο»
Η προπαγάνδα αυτή ήταν ίσως ένας από τους λόγους που ο Θεμιστοκλής ονομάστηκε «πανούργο ελληνικό φίδι».

20. καὶδιακελεύεταιἐπιθέσθαι
•διακελεύεται> του ρ. δια-κελεύομαι = συμβουλεύω
•ἐπιθέσθαι> του ρ. ἐπι-τίθεμαι (πρβλ. επίθεση, επιθετικός)
•και συμβουλεύει να τους επιτεθεί
20

21. καὶδιαφθεῖραιτὴνναυτικὴνδύναμιν
•διαφθεῖραι> του ρ. διαφθείρω = εξοντώνω
•και να εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη
21

22. ἐνᾧταράττονται χωρίςὄντεςτῶνπεζῶν.
•ἐνᾧταράττονται> ενώ βρίσκονται σε σύγχυση
•ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό.
22

23. Ταῦταδ'ὁΞέρξηςδεξάμενοςὡςλελεγμέναἀπ’εὐνοίας, ἥσθη
•δεξάμενος> μτχ. αορ. του ρ. δέχομαι > επειδή δέχτηκε
•λελεγμένα> μτχ. πρκ. του ρ. λέγομαι > ότι έχουν ειπωθεί
•ἀπ’εὐνοίας= με φιλική διάθεση
•ἥσθη> αόρ. του ρ. ἥδομαι= ευχαριστήθηκε, ένιωσε ικανοποίηση (πρβλ. ηδονή, ηδύποτο)
•Ο Ξέρξης επειδή δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε
23

24. καὶεὐθὺςἐξέφερεπρὸςτοὺςἡγεμόναςτῶννεῶν
•ἐξέφερε> του ρ. ἐκφέρω> έδωσε διαταγή
•ἡγεμών= αρχηγός > κυβερνήτης
•τῶννεῶν> γεν. πληθ. του ουσ. ἡναῦς= το πλοίο
•και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων
24

25. ἀναχθένταςἤδηδιακοσίαιςναυσὶν
•ἀναχθέντας> ἀνάγομαι= αποπλέω > αφού αποπλεύσουν
•ναυσὶν= δοτ. πληθ. του ουσ. ἡναῦς= το πλοίο
•αφού αποπλεύσουν με διακόσια καράβια
25

26. διαζῶσαιτάςνήσους,
διαζῶσαι> διαζώννυμι= περικυκλώνω (πρβλ. ζώνη, ζωστήρα, εύζωνας)
•να περικυκλώσουν τα νησιά,
26
Το νησί της Σαλαμίνας αεροφωτογραφία

27. ὅπωςμηδεὶςτῶνπολεμίων ἐκφύγοι.
•ἐκφύγοι> του ρ. ἐκ-φεύγω = ξεφεύγω
•για να μη ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.
27

28. 1. Γιατί οι Πελοποννήσιοι άρχισαν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου;
ΟιΠελοποννήσιοιείχανωςπρώτομέλημάτουςναεμποδίσουντοπέρασματωνΠερσώνστηνΠελοπόννησοκαιγι’αυτόείχανοχυρώσειτονΙσθμότηςΚορίνθου.ΕίχανπειστείόμωςαπότοΘεμιστοκλήναναυμαχήσουνεναντίοντωνΠερσώνσταστενάτηςΣαλαμίνας.ΌτανείδαντονπερσικόστόλονακαταπλέειστοΦάληρο,τηνπαραμονήτηςναυμαχίας,φοβήθηκανότιδενθαμπορούσαννατοναντιμετωπίσουνμεεπιτυχίαεξαιτίαςτουμεγέθουςτου.ΆρχισανλοιπόνναεπανεξετάζουντηναπόφασήτουςναναυμαχήσουνσταστενάκαινασκέφτονταινααναχωρήσουνγιατονΙσθμό,όπουθααντιμετώπιζαντουςΠέρσεςαπόξηράκαιθάλασσα.
Σελ. 16

29. 2. Ποιο μήνυμα μετέφερε ο Σίκιννοςστον Ξέρξη για λογαριασμό του Θεμιστοκλή;
ΟΣίκιννοςμετέφερεστονΞέρξητομήνυματουΘεμιστοκλήπωςσυμπαρατάσσεταιστοπλευρότωνΠερσώνκαιείναιέτοιμοςναπροδώσειτουςΈλληνες.Επιπλέον,ενημέρωνετουςΠέρσεςπωςοιΈλληνεςετοιμάζονταννααναχωρήσουναπότηΣαλαμίνακαιτουςσυμβούλεψεναεπιτεθούνστονελληνικόστόλοπριναποπλεύσειαπόταστενά.ΟΘεμιστοκλήςέκανετουςΠέρσεςναπιστέψουνότιεύκολαθαμπορούσαννακαταστρέψουντονελληνικόστόλοεπειδήοιΈλληνεςβρίσκοντανσεσύγχυσηκαιδενομονοούσανμεταξύτους.
Σελ. 16

30. Η κουκουβάγια και η ναυμαχία
Το ξημέρωμα ανήμερα της ναυμαχίας, μια κουκουβάγια, πετώντας από δεξιά, κάθισε στο κατάρτι της τριήρους του Θεμιστοκλή. Αυτό θεωρήθηκε καλός οιωνός και εμψύχωσε τους Έλληνες, καθώς η κουκουβάγια ήταν το πουλί της Αθηνάς και είχε πετάξει από την ευνοϊκή πλευρά.
3. Πώς αντέδρασε ο Ξέρξης σε όσα του διαμήνυσε ο Θεμιστοκλής;
ΟΞέρξηςπίστεψεότιοΘεμιστοκλήςήτανμετομέροςτουκιότιμπορούσεπράγματινακαταστρέψειτονελληνικόστόλομέσασταστενάτηςΣαλαμίνας.Έτσι,θαμπορούσεοστόλοςτουνακινηθείπροςτονΙσθμόκαιναεπιτεθείαπόστεριάκαιθάλασσαστιςσυγκεντρωμένεςεκείστρατιωτικέςδυνάμειςτωνΠελοποννησίων.
Έδωσελοιπόναμέσωςδιαταγήνααποπλεύσουνδιακόσιαπλοίακαινακλείσουνκάθεοδόδιαφυγήςγιαταελληνικάπλοία, ώστεναπερικυκλώσειτονελληνικόστόλοκαιναμηναφήσεικανέναελληνικόπλοίοναδιαφύγει.
Σελ. 16

32. Σκοπός κειμένου
Να αναδείξει τη στρατηγική ευφυΐα ως καθοριστικό παράγοντα για την έκβαση μιας πολεμικής αναμέτρησης. Η υπεροπλία και η αριθμητική υπεροχή δεν είναι ικανός παράγοντας για να φέρει τη νίκη.
32
Το ιερό φίδι της Ακρόπολης.
Οι Αθηναίοι πίστευαν ότι, όταν μια πόλη κινδύνευε, ο θεός που την προστάτευε θα την εγκατέλειπε πρώτος. Μια φορά το μήνα η ιέρεια της Αθηνάς άφηνε στον Παρθενώνα μια πίτα με μέλι, την οποία πίστευαν ότι έτρωγε το ιερό φίδι που ζούσε στην Ακρόπολη. Το μήνα της ναυμαχίας, η πίτα με το μέλι δεν φαγώθηκε. Λέγεται ότι ο Θεμιστοκλής, σε συνεργασία με την ιέρεια, διέδωσαν ότι το φίδι είχε εγκαταλείψει το ναό και, σύμφωνα με την παράδοση, οι Πέρσες θα καταλάμβαναν την Αθήνα. Αυτό ‘έπεισε σχεδόν όλους τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν την πόλη, όπως επιδίωκε ο Θεμιστοκλής.

33. Χαρακτηρισμός Θεμιστοκλή
33
Ο Θεμιστοκλής παρουσιάζεται ως ένας ευφυής, επίμονος, πονηρόςκαι διορατικόςστρατηγός. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Έλληνες, που ταράζονται από την παρουσία του πολυάριθμου περσικού στόλου και ασκούν πιέσεις για αλλαγή του τόπου της αναμέτρησης, ο ίδιος σταθμίζοντας με ψυχραιμίατην κατάσταση διαβλέπει τα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης τοποθεσίας.

34. Οι ενέργειες των Ελλήνων λίγο πριν τη ναυμαχία
Οι Αθηναίοι εγκαταλείπουν την πόλη τους
Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου χτίζουν ένα τείχος στον Ισθμό της Κορίνθου για να εμποδίσουν τους Πέρσες να περάσουν στην Πελοπόννησο
34

35. Η διαφωνία Θεμιστοκλή -Ευρυβιάδη
Ο Θεμιστοκλής θέλει να ναυμαχήσουν οι δυο στόλοι στο στενό της Σαλαμίνας
Ο Ευρυβιάδης θέλει να εμποδίσουν το στόλο των Περσών να κάνει απόβαση στην Πελοπόννησο
35
Πόλεμος και στα … συμβούλια
Σε ένα πολεμικό συμβούλιο πριν από τη ναυμαχία, ο Θεμιστοκλής πήρε το λόγο πριν από την έναρξή του. Ο Αδείμαντος, αντίζηλος του Θεμιστοκλή, τον πρόσβαλε λέγοντας: «Στους αγώνες, Θεμιστοκλή, αυτός που ξεκινάει πριν από το σύνθημα μαστιγώνεται». «Αυτοί, όμως, που αργούν να ξεκινήσουν δεν κερδίζουν κανένα έπαθλο», του απάντησε ο ετοιμόλογος Θεμιστοκλής.

36. Γιατί ο Θεμιστοκλής θέλει να ναυμαχήσει στα στενά της Σαλαμίνας
Τα Ελληνικά πλοία είναι μικρά και ευκίνητα ενώ τα πλοία των Περσών είναι μεγάλα σε μήκος και δεν μπορούν να κάνουν εύκολα ελιγμούς. Έτσι είναι δύσκολο να γυρίσουν σε ένα μικρό χώρο. Θα ήταν εύκολο στους Έλληνες να τους νικήσουν
36

37. Τα δύο στεφάνια
Οι Σπαρτιάτες τίμησαν τους αρχηγούς της ναυμαχίας, «μοιράζοντας» ως εξής τη δόξα της νίκης: στον στρατηγό Ευρυβιάδηπρόσφεραν ένα στεφάνι για την ανδρεία και στον Θεμιστοκλήένα στεφάνι για τη σοφία!

38. Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή από μια άλλη οπτική (χιουμοριστική) https://www.youtube.com/watch?v=aIrA_9fE_v0&list=UUKBlPI4Bn0-D78CyjQuyiEw

39. ΤΕΛΟΣ
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b02xm.htm
https://www.youtube.com/watch?v=k9Qs_j4QMXkhttps://www.youtube.com/watch?v=aIrA_9fE_v0&list=UUKBlPI4Bn0-D78CyjQuyiEw