1. TUGASAN 1 (KERJA KURSUS) - 45%
Bincangkan perkara berikut dengan jelas dan sertakan contoh-contoh yang sesuai:
a. Fonetik dan fonologi bahasa Melayu. (15 markah)
- Jawapan anda harus mencakupi beberapa definisi mengenai fonetik dan fonologi
yang diberikan oleh tokoh-tokoh bahasa seperti Harimurti Kridalaksana, Abdul
Hamid Mahmood, Abdullah Hassan, Nor Hashimah Jalaluddin, Indirawati, K. L.
Pike, David Crystal dan Gleason.
- Anda juga harus membincangkan jenis-jenis fonetik seperti (i) fonetik artikulasi,
(ii) fonetik akustik dan (iii) fonetik auditori.
- Jawapan anda juga harus menyentuh matlamat akhir ilmu fonetik dan fonologi,
khususnya bahasa Melayu.
1. Definisi Fonetik.
Fonetik berasal dari perkataan Inggeris phonetics ialah ilmu yang mengkaji
bagaimana bunyi bahasa yang dihasilkan. Pengkajian ini bertumpu pada panjang
pendek keras lembut, tekanan, intonasi dan irama bagi bunyi bagi satu-satu bahasa
Ilmu Fonetik ini juga memperlihatkan bagaimana organ manusia seperti paru-paru,
larings, rongga mulut dan hidung turut membantu menghasilkan bunyi bahasa. Jika
diikut urutan kajian dalam ilmu linguistik, ilmu fonetik akan menjadi ilmu pertama yang
akan dikaji diikuti selepasnya oleh fonologi, morfologi, sintaksis dan semantik.Bidang
fonetik juga melibatkan kajian bagaimana bunyi bahasa itu didengar dan ditanggapi.
Menurut Kamus Dewan (2005), fonetik ialah ilmu bahasa (linguistik) yang berkaitan dengan
penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan penyebutannya. Ini diikuti dengan
Marsono (1986), yang menyatakan bahawa ilmu fonetik ialah ilmu yang mengkaji bunyi-bunyi
bahasa tanpa meneliti fungsi bunyi itu sebagai pembeza makna dalam sesuatu bahasa.
Daripada kedua-dua definisi yang dinyatakan di atas, dapat dibuat kesimpulan bahawa ilmu
fonetik adalah kajian yang dibuat hasil daripada tinjauan terhadap jisim atau

2. bahan fizik yang mewujudkan bentuk ucapan. Dengan kata lain, fonetik ialah kajian yang
berkaitan dengan organ pertuturan, sifat bunyi bahasa (akustik), dan pendengaran
(auditori).Mengikut Kamus Linguistik (Harimurti Kridalaksana,1984) memberikan definisi
fonologi sebagai bidang dalam linguistik yang menyelidiki bunyi-bunyi bahasa mengikut
fungsinya.
Menurut Raminah Haji Sabran (1984) dalam buku berjudul Kajian Bahasa Untuk Pelatih
Maktab Perguruan menyatakan bahawa fonetik kajian tentang fenomena bunyi atau
pertuturan manusia sejagat.
Selain itu, fonetik boleh didefinisikan sebagai mempelajari segala bunyi yang diucapkan
melalui mulut manusia, baik bunyi manusia, bukan bunyi bahasa, maupun bunyi bunyi
marginal, dan memberikan simbol fonetik untuk setiap bunyi, yakni menurut Dr. Lufti
Abas (1985).
Bagi Arbak Othman (1983), fonetik adalah kajian tentang bunyi-bunyi ujar. Sebagai ilmu,
fonetik berusaha menemukan kebenaran-kebenaran umum dan memfomulasikan
hukum-hukum umum tentang bunyi-bunyi itu dan pengucapannya, manakala sebagai
kemahiran, fonetik memakai data deskriptif dasar daripada fonetik ilmiah bagi memberi
kemungkinan pengenalan dan pengucapan bunyi-bunyi ujar itu.
Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar (2006) berpendapat bahawa fonetik ialah
kajian mengenai bunyi-bunyi bahasa yang dihasilkan oleh manusia. Kata mereka
lagi,secara ringkasnya, dapatlah kita katakan kajian bunyi-bunyi yang kita hasilkan
adalah bagimenjawab soalan-soalan yang beriku.
Nor Hashimah Jalaluddin (2000) berpendapat bahawa fonetik ialah ilmu yangmengka
ji bagaimana bunyi bahasa dihasilkan. Jelasnya lagi bahawa ilmu ini juga
memperlihatkan bagaimana organ manusia seperti paru-paru, larings, farings, rongga
mulut dan hidung turut membantu menghasilkan bunyi bahasa.
Harimurti Kridalaksana ( 1984) mendefinisikan fonetik sebagai ilmu yangmenyelidiki penghasilan,
penyampaian dan penerimaan bunyi bahasa.

3. 2. Definisi Fonologi.
Bidang fonologi adalah bidang yang mengkaji salah satu daripada aspek yang terpenting
dalam bahasa iaitu bunyi. Bidang ini juga disebut sebagai bidang fonetik namun ia terdapat
sedikit perbezaan. Mari kita menelusuri lagi makna fonetik dan fonologi.Bahasa yang
dihasilkan melalui alat artikulasi manusia disebut pertuturan, kalimat atau ujaran, iaitu satu
sistem bunyi yang teratur atau percantuman bunyi yang hadir secara berulang-ulang atau
berurutan. Bahasa berasal daripada bunyi-bunyi yang disebut bunyi-bunyi bahasa. Kajian
bunyi terbahagi kepada dua bidang, iaitu fonetik dan fonologi. Fonologi ialah kajian tentang
sistem bunyi bahasa yang berkaitan senarai bunyi bahasa dan ciri-ciri bunyi tersebut serta
peraturan khusus yang menjelaskan cara bunyi-bunyi tersebut berhubung antara satu sama
lain. Tugas bidang fonologi ialah merumuskan, menghuraikan dan menjelaskan segala
bentuk bunyi dalam sesuatu bahasa secara terperinci.
Fonologi ialah ilmu yang mengkaji tentang sistem bunyi yang diucapkan atau dituturkan oleh
manusia. Setiap bunyi bahasa yang dituturkan haruslah bermakna dan boleh difahami oleh
kedua-dua pihak yang menuturkannya. Manakala fonetik pula ialah bidang yang mengkaji
tentang organ-organ pertuturan, sifat bunyi bahasa (akustik) dan pendengaran (auditori).
Fonologi ialah kajian bunyi bahasa manusia secara saintifik. Beberapa orang tokoh
ilmu fonologi teelah memberikan definisi masing-masing mengenai fonologi. Parker
(1974 ) contohnya, menjelaskan ilmu fonologi ialah suatu bidang yang mengkaji
sesuatu bahasa, iaitu yang berkaitan rumus-rumus atau peraturan yang menentukan
sebutan. Yang pastinya, daripada definisi yang telah dinyatakan, ilmu fonologi
ditakrifkan sebagai kajian bunyi bahasa manusia secara saintifik. Walaupun sesuatu
bunyi itu mempunyai makna, tidak semestinya bunyi tersebut digolongkan sebagai
bunyi bahasa melainkan bunyi tersebut dihasilkan oleh alat artikulasi. Apakah alat
artikulasi akan dibincangkan di bahagian yang seterusnya nanti. Manakala, Abdullah
Hassan ( 1993 ) berpendapat , fonologi ialah ilmu mengkaji bunyi-binyi yang berfungsi
dalam sesuatu bahasa

4. Gambar Rajah Keratan Rentas Alat Pertuturan Manusia
(i) fonetik artikulasi,
Fonetik Arikulasi merujuk kepada kajian yang mendiskripsikan cara-cara produksi
sesuatu bunyi. Penghasilan bunyi bahasa melibatkan daerah dan organ artikulasi.
Daerah artikulasi merupakan bahagian saluran suara yang tidak dapat bergerak
tetapi dapat disentuh oleh organ artikulasi semasa melafazkan sesuatu bunyi. Organ
artikulasi pula ialah alat yang digunakan untuk mengujar bunyi bahasa.
Organ artikulasi boleh dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu artikulator aktif dan
artikulator pasif. Artikulator aktif ialah organ saluran suara yang boleh bergerak
seperti bibir, lelangit lembut, dan gigi bawah. Artikulator pasif pula tidak dapat
bergerak dalam saluran suara seperti gigi atas dan lelangit keras.
Bunyi bahasa dihasilkan daerah dan organ yang berbeza-beza sehingga
menimbulkan penamaan bunyi seperti letupan bibir tak bersuara atau bersuara,
sengauan bibir, geseran lelangit keras tak bersuara atau bersuara, getaran gusi dan
sebagainya.

5. Ilmu yang menghuraikan bagaimana gelombang bunyi diproses oleh telinga dan
seterusnya dihantar ke otak untuk diproses menjadi bunyi-bunyi yang bermakna.
Fonetik artikulasi akan mendedahkan kepada kita bagaimana sesuatu bunyi itu
dihasilkan, oleh itu secara langsungnya kita akan diperkenalkan dengan organ-organ
yang terlibat dalam penghasilan bunyi bahasa itu. Contohnya, udara bergerak dari
paru-paru ke trakea, pita suara, kerongkong, dan akhirnya keluar sama ada melalui
rongga mulut dan/atau rongga hidung. Ini akan melibatkan organ-organ sebutan yang
tertentu semasa bunyi bahasa itu disebut. Menerusi ilmu ini juga, kita akan
mempelajari bagaimana kita boleh mengubah bentuk organ-organ sebutan serta
mengolah udara untuk menghasilkan bunyi-bunyi bahasa yang berbeza.
Dalam bidang fonetik artikulasi, daerah artikulasi ialah titik penyentuhan di mana
berlakunya halangan dalam saluran vokal antara artikulator aktif (bergerak, biasanya
sebahagian lidah) dan artikulator pasif (pegun, biasanya sebahagian lelangit mulut)
untuk menghasilkan konsonan. Bersama cara artikulasi dan pembunyian, inilah yang
menentukan bunyi tersendiri sesebuah konsonan.
Fonetik artikulasi ialah cabang fonetik yang meneliti cara dan pendeskripsian sesuatu
bunyi bahasa yang dihasilkan oleh manusia berasaskan alat-alat pertuturan dalam
artikulasi. Pendeskripsian ini melibatkan alat artikulasi atau artikulator. Artikulator
yang terlibat dalam proses penghasilan bunyi bahasa dapat dibahagikan kepada tiga
jenis, iaitu artikulator bahagian dada, tekak dan kepala.
Abdul Hamid Mahmood dan Nur Farah Lo Abdullah (2007) menjelaskan bahawa
“fonetik artikulasi mengkaji bagaimana bunyi-bunyi bahasa itu dikeluarkan oleh alat-alat
artikulasi”.
Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar (2006) berpendapat bahawa fonetik
artikulasi ialah satu bidang kajian mengenai cara kita menggunakan alat dan daerah
artikulasi bagi bertutur.
Nor Hashimah Jalaluddin (2000) berpendapat bahawa fonetik artikulasi ialah bidang
kajian mengenai pemerhatian ahli fonetik yang menggunakan x-ray untuk melihat
bagaimana pergerakan udara yang digandingkan dengan pergerakan organ-organ

6. pertuturan dan juga koordinasi kesemua pergerakan itu sehingga terhasilnya bunyi.
Tegasnya, pemerhatian itu termasuklah bagaimana pergerakan lidah, rahang, bibir
dan sebagainya, di samping cuba merakamkan posisi dan pergerakan lidah, lelangit
lembut dan pita suara. Malahan tegasnya lagi bahawa bidang kajian itu juga
mengenai pemerhatian dan atau mengambil gambar melalui cermin, contohnya bagi
melihat pergerakan pita suara dengan menggunakan alat “laryngoscopic”, manakala
alat “electromyography” pula digunakan untuk mengesan dan mengukur bilangan
kecil potensi elektrik yang digabungkan dengan penekanan otot pada tahap yang
relevan dalam terusan ujaran. (Contoh gambar tentang alat-alat itu yang boleh
diperoleh daripada Colin Painter: An Introduction to Instrumental Phonetics, 1979 ada
dikemukakannya.)
1) Paru-Paru (Lungs)
Paru-paru dilindungi oleh tulang rangka dan diampu dibahagian bawahnya oleh oleh
diafragma. Semasa Menghembus udara keluar, paru-paru ditekan dan mengecut,
dan apabila udara disedut masuk, paru-paru pula akan mengembang Otok-otok yang
terdapat di antara tulang rusuk dan diafragma banyak membantu dalam
mengekalkan tekanan udara semasa penghasilan bunyi-bunyi bahasa.
2) Larings
Larings terdapat di bahagian atas tengkorak (trachea) dan bersambung dengan paru-paru
agar semua udara yang masuk/keluar dari/ke paru-paru akan melaluinya. Ianya
mengandungi rawan-rawan trioid, krikoid, dan aritenoid. Di sinilah terdapat pita suara
yang juga dikenali sebagai glottis. Pita suara mempunyai dua keping otot dan tisu
penyambung yang terbentang antara antara satu sama lain di bahagian tenggkorak.
Pita suara melekat pada tulang-tulang aritenoid. Keadaan glotis atau pita suara yang
berbeza akan menghasilkan bunyi yang berbeza, sama ada bunyi itu bersuara atau
tidak bersuara

7. 3) Farings
Farings terletak atas daripada larings. Farinks berbentuk seperti tiub yang kemudian
bercabang kepada dua yang mengarah ke rongga oral (mulut) dan satu lagi
mengarah ke rongga nasal (hidung). Farings bertindak sebagai bekas untuk
menampung udara yang mampu menghasilkan getaran berdasarkan getaran yang
berlaku di pita suara. Getaran bersambung dari golia dan terus-menerus hingga ke
bahagian atas farings.
4) Rongga Oral (Mulut)
Rongga ini merupakan bahagian/ organ terpenting kerana ia boleh dipelbagaikan
bentuknya untuk menghasilkan bunyi yang pelbagai.Rongga oral/mulut dibumbungi
oleh lelangit. Lelangit di bahagian hadapan bertulang keras dan melekat serta tidak
boleh bergerak. Ianya dikenali sebagai lelangit keras. Manakala di bahagian
belakang dikenali sebagai lelangit lembut. Lelangit lembut boleh digerakkan dan
ianya berfungsi untuk menyekat udara dari keluar melalui rongga hidung. Fungsi
lelangit dalam pengujuran adalah pelindung (foil) kepada lidah dalam pergerakan
artikulasi. Anak tekak juga terletak dalam rongga oral/mulut. Anak tekak ialah daging
lembut yang terletak di hujung lelangit lembut dan peranannya perlu diasingkan
daripada lelangit lembut.
Organ yang paling penting yang terdapat dalam rongga oral/mulut ialah lidah.
Munurut Nor Hashimah Jalaluddin (1998),lidah boleh dibahagikan kepada tiga
bahagian besar berdasarkan hubungannya dengan bahagian lelangit, iaitu ( ketika
kedudukan lidah ditempat asal):
i. Daun lidah (Blade)-bahagian yang bertentangan dengan gigI-gusi.
ii. Depan lidah (Front)-bahagian yang bertentangan dengan lelangit keras.
iii. Belakang lidah (Back)-bahagian yang bertentangan dengan lelangit lembut.
5) Rongga Nasal (Hidung)

8. Rongga nasal/hidung merupakan organ yang menghasilkan bunyi-bunyi nasal atau
sengau. Apabila pita suara bergetar, velum diturunkan supaya farings, rongga hidung
dan mulut dapat berhubung antara satu sama lain. Udara yang bergetar akan
menghasilkan bunyi-bunyi nasal/sengau. Bungi sengau akan terhasil apabila pada
waktu yang sama udara yang hendak keluar dari rongga mulut tersekat, maka udara
yang hendak keluar, akan keluar melalui rongga hidung,
2.2 Organ/Alat/Saluran Sebutan
a) Pita Suara
Mengandungi glotis yang akan berkeadaan terbuka atau tertutup untuk menghasilkan
bunyi-bunyi bersuara atau tidak bersuara
b) Anak Tekak (Uvulum)
Sekeping otot yang terdapat di bahagian hujung lelangit lembut. Biasanya belakang
lidah akan berinteraksi dengannya untuk menghasilkan bunyi-bunyi uvular.
c) Lelangit lembut. (Velum)
Organ yang lembut dan boleh mengawal udara untuk sama ada keluar melalui mulut
atau hidung. Bahagian ini boleh disentuh oleh lidah,khususnya lidah bahagian
belakang.
d) Lelangit keras (Palatum)
Merupakan bahagian atas rongga mulut. Jika dirasa dengan lidah, ia berkeadan licin.
Selalunya bahagian tengah lidah akan berinteraksi dengannya untuk menghasilkan
bunyi [c] dan [j].
e) Gusi-lelangit keras. (Alveopalatum)
Merupakan batas gusi yang terletak di antara gusi dan lelangit keras.

9. f) Gusi. ( Alveolum)
Merupakan bahagian isi di mana terdapatnya gigi. Bahagian hujung dan daun lidah
sering berinteraksi dengannya untuk menghasilkan bunyi-bunyi seperti [t] dan [n].
g) Lidah.
Merupakan organ yang paling aktif dan boleh bergerak ke beberapa daerah dan
membentuk pelbagai bentuk. Ia boleh dibahagikan kepada lima bahagian iaitu,
hujung lidah, daun lidah, depan lidah, belakang lidah, dan akar lidah. ( Nor’Aini Ismail
: 2005).
h) Gigi. (Dental)
Ianya turut membantu dalam penghasilan bunyi. Walaupun gigi atas dan bawah
sahaja yang kelihatan dan sering disebut sebagai organ yang berperanan dalam
penghasilan bunyi tetapi sebenarnya gigi depan dan belakang juga begitu.
i) Bibir. (Labia)
Ianya boleh dirapatkan untuk menghasilkan bunyi-bunyi seperti [p] dan [b]
atau dirapatkan ke gigi hadapan untuk menghasilkan bunyi [f] dan [v] atau boleh juga
dibundarkan dan dileperkan untuk menghasilkan vokal.
3.0 Bunyi-Bunyi Bahasa
Bunyi-Bunyi ujuran boleh dibahagikan kepada konsonan dan vokal. Munurut Nor
Hashimah Jalaluddin (1998), faktor utama dalam klasifikasi bunyi-bunyi konsonan
ialah titik artikulsi dan cara artikulasi. Di samping itu faktor bersuara dan tak bersuara
serta juga kedudukan velum (bagi menentukan bunyi oral atau sengau) memainkan
peranan yang penting dalam menghasilkan bunyi-bunyi konsonan. Manakala faktor
utama dalam klasifikasi bunyi vokal pula ialah kedudukan bibir dan darjah turun naik
lidah dalam rongga mulut.

10. 3.1 Cara Sebutan Bunyi
Menurut Nor ‘Aini Ismail (2005), cara asas menyebut segmen bunyi itu, sama ada
segmen vokal atau konsonan boleh dilihat dari tiga aspek, iaitu:
a) Bunyi oral atau nasal
b) Bunyi bersuara atau tak bersuara.
c) Udara semasa menghasilkan bunyi itu dihalang atau tidak.
a) Bunyi oral atau nasal
Bunyi itu dikatakan sebagai bunyi oral jika udara keluar melalui mulut ketika sesuatu
bunyi bahasa itu disebut. Manakala bunyi nasal berlaku apabila lelangit lembut
direnggangkan dari farings dan keadaan ini akan menyebabkan udara akan keluar
melalui rongga nasal.
Contoh;
Bunyi Oral - [s ], [ p ], [ k ].
Bunyi Nasal - [ m ], [ n ].
b) Bunyi bersuara atau tak bersuara.
Bunyi bersuara terjadi apabila udara melalui pita suara yang bukaan glotisnya agak
rapat. Ketika itu pita suara akan bergetar. Bunyi tak bersuara pula ialah bunyi yang
terjadi ketika udara melalui pita suara yang bukaan glotisnya agak renggang dan
keadaan pita suara ketika itu tidak bergetar
Contoh:
Bunyi bersuara - [v ], [ b ], [ l ].
Bunyi tak bersuara - [ f ], [ p ], [ s ].
c) Udara semasa menghasilkan bunyi dihalang atau tidak.
Penghasilan udara dari papu-paru juga mungkin terhalang sama ada secara
penuhnya atau tidak oleh organ-organ tertentu di dalam rongga pertuturan.
Contohnya semasa bunyi konsonan plosive dihasilkan. Udara mungkin bergerak
secara terus menerus tanpa dihalang dalam rongga pertuturan, seperti semasa

11. menyebut bunyi-bunyi vokal.
3.2 Konsonan
Konsonan ialah segmen bunyi yang ketika menyebutnya, udara akan terhalang sama
ada secara sepenuhnya atau tidak di dalam pertuturan dan ianya juga ialah bunyi
bahasa selain daripada bunyi vokal. Bunyi konsonan boleh jadi bunyi oral atau bunyi
nasal, bersuara atau tak bersuara. Menurut Radiah Yussof (2005), untuk
mendeskripsikan sesuatu bunyi konsonan, beberapa aspek boleh digunakan, iaitu:
a. Cara yang utama iaitu oral atau nasal.
b. Cara udara dilepaskan iaitu hentian, letusan, geseran, geteran, sisian, atau
geluncuran.
c. Daerah iaitu biladial (dwididir), ladiodental (bibir-gigi), dental (antara gigi), alveolar
(gusi), palatal (lelangit keras), velar (lelangit lembut), uvulur (anak tekak), faringal
(rongga tekak), atau gotal (pita suara).
d. Keadaan pita suara, sama ada bersuara atau tak bersuara.
3.2.1 Titik Artikulasi Konsonan
Titik artikulasi dan artikultor merupakan nadi utama dalam menghasilkan bunyi -bunyi
bahasa. Menurut Nor Hashimah Jalaluddin (1998), terdapat dua belas titik artikulasi
yang terlibat bagi menghasilkan bunyi-bunyi bahasa (konsonan). Beliau berpendapat
titik artikulasi ialah alat tutur manusia yang tidak boleh bergerak. Ia bersifat statik.
Manakala artikulator pula ialah alat-alat tutur yang boleh bergerak seperti lidah,
rahang, lelangit lembut dan bibir. Bibir boleh boleh termasuk dalam titik artikulasi di
samping artikulator. Ini kerana bibir atas boleh dianggap sebagai titik artikulasi
sementara bibir bawah pula boleh dianggap sebagai articulator. Pengelasan ini
adalah berdasarkan pada ciri boleh bergerak yang membezakan antara titik artikulasi
dengan artikulator. Titik artikulasi tersebut ialah:
1) Dua bibir

12. 2) Bibir-Gusi
3) Gigi (Dental)
4) Gigi-Gusi (Alveolus)
5) Gelungan ( Refroflex)
6) Lelangit keras – Gigi gusi
7) Gigi Gusi – Lelangit keras
8) Lelangit keras
9) Lelangit Lembut
10) Anak Tekak
3.2.2 Klasifikasi Konsonan
a) Sengau
Bunyi sengau dihasilkan dengan menurunkan velum agar udara dapat melalui rongga
hidung dan rongga mulut. Udara yang melalui rongga mulut akan disekat di titik-titik
artikulasi yang tertentu dengan artikulasi. Contohnya [m], [ŋ ], [η ], [Ν] .
b) Letupan ( Afrikat)
Letupan ialah bunyi yang mengalami halangan udara sebentar dan kemudiannya
dilepaskan secara perlahan ketika menyebutnya. Contohnya [ c ] dan [ j ]
c) Getaran (Tril)
Getaran ialah bunyi yang terhasil apabila udara akan bergetar ketika disebut.
Getaran ini disebabkan oleh getaran lidah atau alat sebutan yang lain. Contoh. [ r]
d) Geseran (Frikatif)
],Geseran ialah bunyi semasa menyebutnya, udara yang dilepaskan secara
bergeser di sempitan yang dilakukan oleh dua alat sebutan Contoh [ s ], [ z ], [ f ], [
[ β], [ θ ].

13. e) Sisian (Lalerar)
Bunyi sisian dihasilkan dengan menaikkan hujung lidah ke arah bahagian belakang
gigi dan udara akan keluar melalui sisi lidah. Contoh [ l ]
f) Tamparan
Tamparan mempunyai persamaan dengan getaran kecuali hujung tidak digetarkan.
Hujung lidah ditamparkan sekali sahaja bagi menghasilkan bunyi tamparan. Contoh [
ſ ] [ R ]
g) Malaran Tak Bergeser
Bunyi ini dikenali juga sebagi bunyi separuh vokal. Ianya ialah bunyi yang ketika
menyebutnya berlakunya penggeluncuran udara. Contoh [ w ] [ y ].
3.3 Vokal
Vokal ialah bunyi yang dihasilkan secara lantang dan udara akan bergerak terus
menerus dari paru-paru ke rongga pertuturan tanpa halangan. Bunyi-bunyi vokal
melibatkan udara egresif sahaja iaitu udara yang dihembus keluar semasa
menghasilkan bunyi ini. Ketika bunyi-bunyi vokal dihasilkan, tiada sekatan dan
penyempitan berlaku di antara titik artikulasi dengan artikulator.
Menurut Radiah Yussof (2005), untuk mendeskripkan sesuatu vokal, kita perlu
menggunakan aspek:
i. Lidah - sama ada tinggi, tengah, atau rendah
ii. Bahagian lidah - sama ada tengah, atau belakang
iii. Keadaan bibir - sama ada neutral, leper atau bundar.
3.3.1 Vokal Sistem Kardinal – Daniel Jones (1956)
Pengelasan vokal yang terbaik adalah berdasarkan vokal system kardinal yang

14. dihasilkan leh Daniel Jones (1956). Rajah vokal kardinal adalah seperti yang berikut:
Apabila menghasilkan bunyi-bunyi vokal, lidah dan bibir dianggap mempunyai
peranan terpenting. Lelangit lembut (terutama velum) pula akan menentukan sama
ada bunyi vokal itu bunyi atau bunyi sengau.
Lidah boleh memberikan berbagai-bagai bentuk dan rupa bagi menghasilkan bunyi-bunyi
vokal yang berbeza. Lokasi dan kedudukan lidah berasaskan kepada
dua paksi iaitu yang mendatar dan yang menegak. Bahagian mendatar ialah dari
depan ke belakang mulut sementara yang menegak pula ialah dari lantai mulut
hingga ke bumbung mulut.
Terdapat empat bahagian bagi paksi menegak, iaitu:
i. Bahagian sempit/tinggi
ii. Bahagian separuh sempit/tinggi
iii. Bahagian separuh luas/rendah
iv. Bahagian luas/rendah
Paksi menegak ini bermula dari dari lantai lidah hingga ke atas iaitu ke bahagian
lelangit. Tinggi atau sempit merujuk kepada kedudukan lidah yang hampar dengan
bumbung mulut. Merujuk kepada mendatar, tiga titik mendatar itu ialah kedudukan
depan, tengah dan belakang lidah. Selain lidah, bibir turut memainkan peranan yang
penting dalam menghasilkan bunyi vokal. Bentuk bibir boleh dibahagikan kepada
bundar dan hampar. Bibir akan menjadi bundar apabila menghasilkan bunyi -bunyi
vokal belakang. Manakala bentuk hampar akan terjadi apabila bunyi -bunyi vokal
depan dibunyikan .
3.4 Diftong
Bunyi diftong berkait dengan vokal, ini adalah kerana bunyi diftong melibatkan dua
deretan vokal yang hadir serentak. Menurut Nor Hashimah Jalaluddin (1998), bunyi
diftong terhasil apabila vokal hadir selepas bunyi vokal yang satu lagi menggeluncur
ke arah vokal yang mula-mula hadir tanpa menunjukkan sebarang puncak
kelantangan. Ketiadaan puncak kelantangan semasa penghasilan bunyi diftong

15. menjadi bunyi tersebut sebagai satu suku kata sahaja.
Terdapat tiga jenis diftong dalam bahasa Melayu iaitu /ai/, /oi/ dan /au/.
Bunyi /i/ aka menggeluncur ke bunyi /a/ dan bunyi /i/ akan hilang puncak
kelantangannya. Begitu juga bunyi /i/ pada diftong /oi/ dan /u/ pada diftong /au/
ii- fonetik akustik
Fonetik akustik ialah cabang fonetik yang meneliti ciri-ciri fizikal atau sifat bunyi bahasa
yang dihasilkan oleh manusia berasaskan alat-alat pertuturan itu sendiri, iaitu
bagaimana gelombang udara dari paru-paru mengalami perubahan yang disebabkan
oleh gangguan yang dibuat oleh artikulator atau alat artikulasi seperti pita suara, lidah,
bibir dan sebagainya yang membawa bunyi bahasa itu ke telinga pendengar. Penelitian
terhadap ciri-ciri fizikal atau sifat bunyi bahasa yang menggunakan sejenis alat yang
dikenali sebagai spektrogram itu melibatkan bunyi nada, kelantangan dan kepanjangan.
Dengan menggunakan spektrogram bunyi-bunyi bahasa yang dihasilkan oleh manusia
itu dapat ditentukan tahap frekuensi dan tahap lebar gelombang dan getaran bunyi pada
sesuatu masa. Hasil kajian melalui penggunaan spektrogram mendapati bahawa setiap
orang mempunyai nada yang berbeza, lebih-lebih lagi jika dibandingkan antara jantina.
Sebagai contoh nada suara seorang perempuan didapati tahap frekuensi dan tahap
lebar gelombang dan getaran bunyinya jauh lebih tinggi berbanding dengan nada suara
seorang lelaki. Hal ini kerana nada suara seorang perempuan mempunyai 240 pusingan
bagi setiap saat, sedangkan nada suara seorang lelaki hanya 150 pusingan bagi setiap
saat. Malahan, kajian yang dilaksanakan dengan menggunakan spektrogram juga
mendapati bahawa bunyi vokal hadapan berbeza dengan bunyi vokal belakang. Bunyi
vokal hadapan nadanya lebih tinggi, manakala bunyi vokal belakang nadanya lebih
rendah. Contoh bunyi vokal hadapan dalam bahasa Melayu ialah bunyi [i] dan [e], dan
bunyi vokal belakang dalam bahasa Melayu ialah bunyi [u] dan [o]. Demikianlah halnya
dengan bunyi-bunyi bersuara yang disebabkan getaran pada pita suara berbanding
dengan bunyi-bunyi tidak bersuara yang disebabkan oleh tiada getaran pada pita suara

16. didapati nada bunyi-bunyi bersuara lebih tinggi tahap frekuensi dan tahap lebar
gelombang dan getaran bunyi berbanding dengan bunyi-bunyi tidak bersuara. Hasil
kajian melalui penggunaan spektrogram juga mendapati bahawa bunyi konsonan dan
suku kata dalam bahasa Melayu mempunyai tahap kelantangan yang berbeza. Hal ini
kerana faktor yang mempengaruhi perbezaan itu berpunca daripada tekanan udara dari
paru-paru. Maknanya apabila bunyi konsonan atau suku kata itu ditekan, tekanan udara
bertambah dan kesanya menghasilkan bunyi yang lebih lantang. Antara contoh tahap
kelantangan bunyi konsonan dalam bahasa Melayu yang dipengaruhi oleh tekanan
udara dari paru-paru ialah penghasilan bunyi konsonan [s], [z] dan [š] didapati lebih
lantang berbanding dengan penghasilan bunyi konsonan [f] dan [v].
(iii) fonetik auditori.
Fonetik Auditori ialah kajian terhadap bunyi bahasa yang diterima pendengar. Bunyi
yang diterima pendengar sudah tentulah membawa makna yang berbeza mengikut
tafsiran pendengar. Proses pengekodan yang berlaku melibatkan unsur-unsur signal
akustik iaitu kelangsingan, kelantangan dan kepanjangan yang secara sendirinya
mempunyai makna emosi.Makna emosi ini dapat ditentukan dengan melakukan Ujian
persepsi terhadap penutur. Soal selidik ini dapat menganalisis ketepatan dapatan makna
penutur.
Fonetik auditori ialah cabang fonetik yang meneliti bunyi berasaskan pendengaran
terhadap bunyi bahasa yang dihasilkan, iaitu proses yang terjadi tatkala seseorang
menerima bunyi dan bagaimana telinga dan otak bertindak terhadap gelombang bunyi
itu didengar sebagai persepsi bahasa. Fonetik auditori juga meneliti penerima bunyi
yang berasaskan nada, kelantangan dan kualiti bunyi.

17. Pendapat Lain tentang Fonetik Auditori
Setiap peneliti atau linguis mempunyai pendekatannya sendiri apabila menjelaskan
perihal fonetik auditori. Antaranya yang telah mengemukakan pendapat mereka tentang
fonetik auditori adalah seperti yang berikut:
Abdul Hamid Mahmood dan Nur Farah Lo Abdullah (2007) menjelaskan bahawa
“fonetik auditori merupakan kajian yang berkaitan dengan pendengaran terhadap
bunyi-bunyi yang dihasilkan supaya bunyi-bunyi itu dapat diperturunkan ke dalam
lambang-lambang yang tepat.
Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar (2006) berpendapat bahawa fonetik auditori
ialah kajian fonetik yang mendeskripsikan cara bagaimana kita memproses dan
menginterpretasi bunyi-bunyi yang dihasilkan.
Nor Hashimah Jalaluddin (2000) berpendapat bahawa fonetik auditori ialah bidang
kajian berkenaan pendengaran dan proses yang wujud apabila kita menerima bunyi
dan bagaimana bunyi itu dirasai. Tegasnya, fonetik auditori melibatkan otak dan
telinga. Tambahnya lagi, gelombang bunyi yang sampai ke telinga sebenarnya ialah
getaran mekanikal bagi partikel-partikel udara. Manakala bunyi yang boleh didengar
dan dirasa itu tentunya mempunyai jurang frekuansi dan kepadatan tertentu.
Matlamat akhir ilmu fonetik dan fonologi, khususnya bahasa Melayu. Telah
menyatakan bahawa kajian fonetik dan fonologi melibatkan organ pertuturan manusia
secara lansung. Organ tutur manusia ini disebut alat artikulasi. Terdapat banyak alat
artikulasi manusia dan setiap satunya mempunyai kedudukan dan fungsi yang
berbeza dalam menghasilkan bunyi bahasa. Namun demikian terdapat unsur yang
bukan dikategorikan sebagai alat artikulasi manusia, tetapi mempunyai peranan yang
amat penting dalam menghasilkan bunyi. Unsur tersebut ialah udara dan merupakan
sumber tenaga utama dalam menghasilkan bunyi.
Bunyi vokal atau konsonan merupakan antara bunyi bahasa yang dihasilkan
oleh alat artikulasi manusia. Semua bunyi vokal merupakan bunyi-bunyi bersuara,
manakala bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak bersuara. Bunyi
bersuara dan tidak bersuara ini berkait rapat dengan keadaan pita suara. sekiranya

18. keadaan pita suara (glotis) tertutup rapat sewaktu udara keluar melaluinya, maka
getaran akan berlaku pada pita suara dan bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara.
Sebaliknya jika pita suara itu direnggangkan atau terbuka sewaktu udara melaluinya,
maka getaran pada pita suara tidak berlaku maka yang terhasil ialah bunyi yang tidak
bersuara.

19. Bibliografi
Abdullah Hassan. (1980). Linguistik Am untuk Guru. Kuala Lumpur : Fajar Bakti
Abdullah Hassan. (1978). Rencana Linguistik. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan
Pustaka
Nor Hashimah Jalaluddin. (1998). Asas Fonetik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka
Nik Safiah Karim. (1990). Beberapa Persoalan Linguistik Bahasa Melayu.
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Radiah Yusoff, Nor ‘Aini Ismail, & Wan Rose Eliza Abdul Rahman. (2004). Pengantar
Linguistik. Pearson Prentice Hall: Universiti Sains Malaysia.
Radiah Yussoff & Nor ‘Aini Ismail. (2005) Linguistik Pengenalan. Pearson Prentic
Hall: Universiti Sains Malaysia.
http://pjjmatematik.blogspot.com/2011/05/fonetik-dan-fonologi.html
http://nota-notapismp.blogspot.com/2011/01/fonologi-fonetik-dan-fonemik.html
http://www.slideshare.net/ahsfantasy24/fonetik-dan-fonologi
http://abkar178.blogspot.com/2012/11/perbezaan-fonetik-dan-fonologi.html
http://id.scribd.com/doc/53622484/fonetik-dan-fonologi-bunyi-bahasa
http://id.scribd.com/doc/98284238/fonetik-dan-fonologi-bm-assgment