1. Ëåêö 5
 Бàéãóóëëàãà ба мэдээллийн систем
 МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
1

2. Бàéãóóëëàãà ба мэдээллийн систем
Орчин
Нийлvvлэгч
Нийлvvлэгч Yйлчлvvлэгч
йлчлvvлэгч
Байгууллага
Мэдээллийн систем
Боловсруулах
Оролт Ангилах
Гаралт
Цэгцлэх
Тооцоолох
Буцах холбоос
Зохицуулагч Хувьцаа Єрсєлдєгч
агентлаг эзэмшигч
Зураг 5.1.
2

3. Бàéãóóëëàãà ба мэдээллийн систем
 Шийдвэр гаргах, vйл ажиллагааг хянах, хvндрэлтэй
гаргах, vйл хянах,
асуудал дээр шинжилгээ хийх, шинэ бvтээгдэхvvн ба
хийх, тээгдэхvvн
vйлчилгээ нээх зэрэгт шаардлагатай мэдээллийг МС-ийн
МС-
vндсэн 3 vйл ажиллагаа гvйцэтгэдэг (зураг 5.1.)
vйл 5.1.)
 Оролт нь байгууллага эсвэл гадаад орчин дэх тvvхий
vvхий
єгєгдлийг цуглуулдаг
 Гаралт нь боловсруулсан мэдээллийг хэрэглэгч хvн эсвэл
хэрэглэх vйл ажиллагаа руу дамжуулдаг
Оролт
Тvvхий єгєгдєл
Гаралт 1
О-код Сонгосон х-код Боловсруу- Сург. албанд зориулсан
лалт мэдээлэл
SW03D002 SW212 Х-код Сонгосон о-тоо
SW03D005 SW212 SW207 124
SW03D010 SW207 Нэгтгэх SW212 83
SW03D012 SW212 vйлдэл
SW03D013 SW207
3

4. Бàéãóóëëàãà ба мэдээллийн систем
 Доод тєвшний удирдлагыг дэлгэрэнгvй мэдээллээр хангах
дэлгэрэнгv
шаардлагатай
Оролт Гаралт 2
Тvvхий єгєгдєл Сургуулийн захиргаанд зориулсан
Боловсруу- мэдээлэл
лалт Тэнхим Нийт Сурч буй Сураагvй
О-код Сонгосон х-код
SW03D002 SW212
ПХ 450 410 50
SW03D005 SW212 Нэгтгэх БУ 390 360 15
SW03D010 SW207 vйлдэл
... ...
SW03D012 SW212
Нийт 1320 1250 70
SW03D013 SW207
 Харин дээд тєвшний удирдлагад дэлгэрэнгvй мэдээлэл нэг их
дэлгэрэнгv
шаардлагагv
шаардлагагvй
Сураагvй
нийт- 5,3%
ПХ-3,7%
БУ-1,1%
94,7%
КТМС-ийн хэмжээнд Сураагvйн хvвийг тэнхмээр хуваарилбал
4

5. Бàéãóóëëàãà ба мэдээллийн систем
 Боловсруулалт нь тvvхий єгєгдлийг илvv утга агуулгатай
vvхий илvv
болгож хувиргадаг
Yндсэн 3 vйл ажиллагаанаас гадна МС-д буцах холбоосыг
vйл МС-
зохион байгуулдаг
 Буцах холбоос нь боловсруулалтын vр дvнд гарах мэдээлэл
ба оруулсан єгєгдєл нь ямар нэгэн шаардлага хангаагvйг
хангаагv
оролтын хариуцагч руу мэдээлдэг
МС нь зєвхєн байгууллагын биш мєн гадаад орчны тухай
мэдээллийг агуулдаг
 Гадаад орчин
 нийлvvлэгч,
нийлvvлэгч,
 vйлчлvvлэгч,
йлчлvvлэгч,
 зохицуулагч агентлаг,
агентлаг,
 хувьцаа эзэмшигч,
эзэмшигч,
 єрсєлдєгч
5

6. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
Мэдээллийн технологи байгууллагад ямар асуудал бий
болгох вэ?
вэ?
 Бизнесийн стратеги
 МС нь байгууллагад vр ашиг єгєх нь удаан хугацаа
шаарддаг,
шаарддаг, хvнд ажил
 Компьютерийн ТХ, ПХ-ийн єєрчлєлт нь шинэ
ТХ, ПХ-
технологи нэвтрvvлж ашиглах бололцооноос илvv
нэвтрvvлж илvv
хурдацтай явдаг
 МС-ийн ашгийг бvрэн хvртэхийн тулд байгууллагын
МС-
бvтэц, зохион байгуулалт, бизнесийн дvрэм зэргийг
тэц, байгуулалт,
єєрчлєх шаардлага гардаг
 МС-ийг зєвхєн єнєєдрийг харж хєгжvvлбэл мэдээллийн
МС- хєгжvvлбэл
технологийн (МТ) гол боломжийг алдах болно
МТ)
6

7. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
Мэдээллийн технологи байгууллагад ямар асуудал бий
болгох вэ?
вэ?
 Глобальчлал-
Глобальчлал-байгууллага нь глобаль эдийн засгийн орчин
дахь бизнесийн ба системийн шаардлагыг ойлгох
 Олон улсын худалдаа, глобаль эдийн засаг гарч ирсэн
худалдаа,
нь єєр єєр улсад явагдаж байгаа бvтээгдэхvvн
тээгдэхvvн
vйлдвэрлэл ба бараа худалдааг удирдаж чадах МС-ийг
МС-
шаардсан
 Ємнє нь байгууллага эсвэл улс бvр єєр єєрийн
мэдээллийн системийг тойрсон асуудлыг шийдвэрлэх
зорилготой ажилладаг бсан
 Олон улсын нэгдмэл систем, бизнесийг хєгжvvлэхийн
систем, хєгжvvлэхийн
тулд ТХ, ПХ, холбоо харилцааны глобаль стандарт,
ТХ, ПХ, стандарт,
бvртгэл тайлан, боловсруулалтын загварыг бий болгох
тайлан,
хэрэгтэй
7

8. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
Мэдээллийн технологи байгууллагад ямар асуудал бий
болгох вэ?
вэ?
 Мэдээллийн архитектур, дэд бvтэц -бизнесийн нєхцєл ба
архитектур,
технологи байнга єєрчлєгдєж байгаа нєхцєлд мэдээллийн
архитектур,
архитектур, дэд бvтцийг байгууллага єєрийн зорилтыг
хангахын тулд хэрхэн хєгжvvлэх
хєгжvvлэх
 Ихэнх байгууллага нь шинэчлэл, єєрчлєлтєнд vл
шинэчлэл,
тохирох, vнэтэй,
тохирох, vнэтэй, нєсєр технологийг хараан зvхдэг
 Зарим байгууллагын МС-ийн бvтэц дэндvv
МС- дэндvv
ээдрээтэйгээс бизнесийн стратеги, vйл ажиллагааны
стратеги, vйл
гvйцэтгэлд чєдєр болдог
 Шинэ бизнес, технологи нь мэдээллийн архитектур,
бизнес, архитектур,
дэд бvтцийг шинэчлэхийг шаарддаг
 Мэдээллийн архитектур гэдэг нь тодорхой зорилгод
хvрэх буюу тодорхой vvргийг биелvvлэхийн тулд
vvргийг биелvvлэхийн
vйлчлэх мэдээллийн технологийн нэг хэлбэр
8

9. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд нєлєєлєх
нь
 Мэдээллийн архитектур, дэд бvтэц (vргэлжлэл)
архитектур, ргэлжлэл)
М
Э
Д Зохицуулалт
Э
Э Бол-
Бол-лт Стратеги
Л
Л
И Боловсруулалт Удирдлага
Й
Н ХН Yйлдвэрийн
систем Х
А аи а
мй Боловсруулалт Мэдлэг
Р р
Х тл Хангамжийн Мэдлэгийн Харилцагчийн и
И рv систем систем систем
Т л
Е аv Yйл ц
Боловсруулалт
К гл ажиллагаа а
Т ч,
э
У г
Р г Борлуулалт, Yйлдвэрлэл Санхvv Нягтлан Хvний ч
ч маркетинг бодох нєєц
МТ-ийн Єгєгдєл ба Харилцаа
дэд ТХ ПХ Сvлжээ
бvтэц хадгалах технологи холбоо
9

10. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
 Мэдээллийн архитектур, дэд бvтэц (vргэлжлэл)
архитектур, ргэлжлэл)
 Єнєєдрийн удирдагч нь тєрєл бvрийн компьютерийн
технологи ба бизнесийн системтэй холбоотой асуудлыг
байгууллагын бvх тєвшинд эсвэл байгууллагыг бvхэлд
нь хамааран зохицуулж зааварчлах мэдлэгтэй байх
 Стратеги тєвшинд МС-ийн єндєр тєвшний мэдлэгтэй
МС-
мэргэжилтэн зайлшгvй хэрэгтэй болсон
зайлшгv
 Мэдээллийн архитектурыг гаргахдаа эхлээд
байгууллагын vндсэн vйл ажиллагааны хvрээг тогтоож
 худалдаа ба маркетинг, vйлдвэрлэл, санхvv, нягтлан бодох, хvний нєєц
маркетинг, vйлдвэрлэл, санхvv, бодох,
 vйл ажиллагааны хvрээний тєвшин бvрт ямар тєрлийн
бизнесийн хэрэглээний систем ашиглахыг босоогоор
тодорхойлж дvрсэлдэг
10

11. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
 Мэдээллийн архитектур, дэд бvтэц (vргэлжлэл)
архитектур, ргэлжлэл)
 Дараа нь хэвтээгээр хvрээ ба иерарх шатлал бvрт
бизнес боловсруулалтыг автоматжуулах системийг
уялдуулж гаргадаг ( лекц3 ба лекц5, хуудас 13-г vз)
лекц3 лекц5, 13-
 Эцэст нь орчин vед шинээр гарсан нийлvvлэгч (supply
нийлvvлэгч
chain MS), харилцагч (customer relationship MS), мэдлэгийн
(knowledge MS) системvvдийг дvрсэлдэг
системvvдийг
 Мэдээллийн технологийн дэд бvтэц нь мэдээллийн
архитектурын суурийг хангаж єгдєг
 ТХ, ПХ,
ТХ, ПХ, єгєгдєл ба хадгалах технологи, харилцаа холбоо,
технологи, холбоо,
сvлжээ
 Эдгээр нь хэрэглэгчдэд МТ-ийн нєєцийг хамтран эзэмших
МТ-
боломжийг олгодог
11

12. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
МС тєрєл Стратеги тєвшний систем
Биелэх Борлуулалтын 5 жилийн 5 жилийн Ашгийн Хуний
5 жилийн ажлын тєсвийн тєлєвлєлт нєєцийн
систем таамаглал тєлєвлєлт таамаглал тєлєвлєлт
Удирдлагын тєвшний систем
Тайлаг-
Тайлаг- Борлуулал-
Борлуулал- Хєрєнгє Жилийн Хєрєнгє Хуваарилалтын
нах МС тыг удирдах хянах тєсєв оруулалтын шинжилгээ
шинжилгээ
Шийдвэрт Борлуулал-
Борлуулал- Yйлдвэрлэл Єртгийн Yнэ/ашгийн
нэ/ Гэрээг vнэлэх
туслах тыг бvсээр ийн хуваарь шинжил-
шинжил- шинжилгээ шинжилгээ
систем шинжлэх гаргах гээ
Борлуулалт, Yйлдвэрлэл Санхvv Нягтлан Хvний
маркетинг бодох нєєц
12

13. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
Мэдлэг тєвшний систем
Мэдлэгийн Инженерчлэлийн График ажлын Удирдлагын
систем ажлын байр байр ажлын байр
Офис систем Бичвэр Баримтын Э-хуанли
боловсруулалт загварчилгаа
Yйл ажиллагааны тєвшний систем
Машины Аюулгv
Аюулгvй Тєлбєр Хохирол
удирдлага байдлыг барагдуулах
хангах
Захиалга Yйлдвэрийн Єглєгийн Сургалт,
Сургалт,
Транзакц хянах хуваарь данс хєгжуулэлт
боловсруу-
боловсруу- гаргах
лах систем Захиалга Материалын Бэлэн Авлагын Ажиллагсды
биелvvлэх
биелvvлэх эргэлтийг мєнгєний данс н бvртгэл
хянах удирдлага
Борлуулалт, Yйлдвэрлэл Санхvv Нягтлан Хvний
маркетинг бодох нєєц
13

14. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
Мэдээллийн технологи байгууллагад ямар асуудал бий
болгох вэ?
вэ?
 Мэдээллийн системд хєрєнгє оруулалт- МС-ийн
оруулалт- МС-
бизнесийн vнэлгээг хэрхэн тогтоох
 Шинэ бvтээгдэхvvнийг загварчлах, vйлдвэрлэх, тvгээх,
тээгдэхvvнийг загварчлах, vйлдвэрлэх, гээх,
ашиглах vйл ажиллагаандаа МТ-г ашиглаж, тvvнээс
МТ- ашиглаж, vvнээс
мєнгє олох нь удирдлага, байгууллагад чухал байдаг
удирдлага,
 МС-д зарцуулсан хєрєнгє ашгаа єгєх vгvйг
МС-
байгууллагын эдийн засагч тооцоолон гаргадаг
 vйлдвэрлэлийн технологид хєрєнгє зєрцуулах уу эсвэл МТ-д
МТ-
зарцуулах уу
14

15. МС нь байгууллагын vйл ажиллагаанд
нєлєєлєх нь
Мэдээллийн технологи байгууллагад ямар асуудал бий болгох вэ?
вэ?
 Хариуцлага ба Хяналт – МС-ийг ѐс суртахуунтай, нийгмийн ємнє
МС- суртахуунтай,
хариуцлагатайгаар ашиглаж байгаа эсэхэд баталгаа єгєх
 Эерэг ба сєрєг нєлєє
Эерэг Сєрєг
Тооцоолол,
Тооцоолол, бичиг цаасны ажлыг Yйл ажиллагааг автоматжуулснаар
илvv
илvv хурдан болсон хvн гvйцэтгэдэг зарим ажлууд vгvй
болдог
Хэрэглэгчийн сонирхол, худалдан
сонирхол, Хувь хvний эрхийг зєрчиж
авах чадвар зэргийг судлахад мэдээллийг цуглуулдаг талтай
тусладаг
Автомат хариулагч, тєлбєр тооцоо
хариулагч, Єдєр тутмын амьдралд дэндvv
дэндvv
зэрэг нь vйлчилгээний vр єгєєж нэвтэрсэн нь систем гацах vед
дээшилсэн бизнес зогсоход хvргэдэг
Анагаахын ухааны салбарт хагалгаа,
хагалгаа, МС-
МС-н хэрэглэгч техностресс ба бусад
євчтєнийг хянах зэрэгт шинэ боломж эрvvл
эрvvл мэндийн асуудалд их орж бна
нээгдсэн
Интернэт нь дэлхий даяар ПХ,
ПХ, ном зэрэг юуны бvтээлvvдийн
тээлvvдийн
мэдээллийг цацаж бна зєвшєєрєлгv
зєвшєєрєлгvй хуулбарыг тараахад
туслаж бна
15

16.  «Òºãñºâ»
Òºãñºâ»
16

17. Ном зvй
 1. «Management information systems», Kenneth
«Management systems»
C.Laudon, Jane P.Laudon , chapter 1, 2004 он
1,
17

18. Бие даалт1
даалт1
Байгууллагын бvтэц, vйл ажиллагаа
тэц, vйл
 Авах оноо: 5 оноо
оноо:
 Гvйцэтгэх хугацаа: 5-7 дахь долоо хоног
хугацаа:
 Агуулга
 Байгууллага/
Байгууллага/нэгжийн бvтэц
 Хvний нєєц – Албан тушаалын тодорхойлолт
 Зөвхөн e-mail ээр хүлээж авна
18

19. Бие даалт1
даалт1
 Бие даалтын бvрдэл
1. Нvvр хуудас
vvр
Тус хуудсанд: Багийн Нэр « »
хуудсанд:
«Овог нэр»
нэр»
2. Дvнгийн хуудас
БД № Сэдэв О-нэр1 О-нэр2 О-нэр3 О-нэр4
нэр1 нэр2 нэр3 нэр4 Тэмдэглэл
1 Байгууллагын
бvтэц, vйл
тэц, vйл
ажиллагаа
...
5
3. БД1
БД1 Байгууллагын бvтэц, vйл ажиллагаа
тэц, vйл
19