1. Ñóâèëãààíû ¿éë
àæèëëàãàà , ò¿¿íèé
øàòëàëóóä

2. ѯÀ ãýäýã íü ñóâèëàõóéí òóñëàìæèéã õ¿í íýã
á¿ðò ÷àíàðûí ºíäºð ò¿âøèíä ¿ç¿¿ëýõ äýñ
äàðààëàëòàé òàñðàëòã¿é ¿éë àæèëëàãààã
õýëäýã .
ªºðººð õýëáýë òóõàéí õ¿íä áàéãàà áîëîí áèé áîëîõ
àñóóäëûã èëð¿¿ëæ øèéäâýðëýõýä ÷èãëýãäñýí
¿éë àæèëëàãàà þì .

3. ѯÀ íü ñóâèëàã÷èéí ºäºð òóòìûí àæëûí
¿íäýñ áîëäîã áºãººä àæëàà çºâ îíîâ÷òîé çîõèîí
áàéãóóëàõàä ÷èãëýãäñýí , òîäîðõîé
äàðààëàëòàé , õîîðîíäîî óÿëäàà õîëáîî á¿õèé
òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæëýõ ¿éë àæèëëàãàà þì.

4. À÷ õîëáîãäîë
• Àæëûã ýìõ öýãöòýé áîëãîíî .
• Òóñëàìæèéí ÷àíàð ñàéæèðíà .
• Ñýòãýí áîäîõ , øèéäâýð ãàðãàõ àðãàä ñóðãàíà .
• Ñóäàëãàà , øèíæèëãýýíèé àæëûí ¿íäýñ áîëäîã .
• Áàãààð àæèëëàõàä ñóðàëöàõ, ìýðãýæèë íýãò
íºõºäòýéãýý çºâ îéëãîëöîõ áîëîìæ îëãîäîã .

5. • Îñîë ýíäýë , õ¿íäðýë ãàðàõààñ ñýðãèéëæ ,
ýì÷èëãýý ñóâèëãààã äàâõàðäóóëàõã¿é õèéõ
áîëîìæ îëãîíî .
• Ñóâèëàã÷ àæèëäàà èë¿¿ ñýòãýëòýé ,
èòãýëòýé õàíäíà .
• Ñàéí áîëîâñðóóëñàí àæèë ,öàã õºäºëìºð õýìíýæ ,
àæëààñàà òààøààë àâíà .
• Ñàéí òîõèðñîí ñóâèëãàà íü àìæèëòàíä õ¿ðýõ
ìàãàäëàë èõýñãýíý .

6. • Ìýäëýã òóðøëàãàà õóâààëöàõ áîëîìæ íýìýãäíý .
• ªâ÷òºíã ººðèéíõ íü ñóâèëãààíû ÿâöàä
îðîëöóóëàõ áóþó òýäíèéã õàìòàð÷ àæèëëàõ
áîëîìæ îëãîâîë òýä àñóóäëûã ººðñ人
øèéäâýðëýõ èòãýëòýé áàéíà .
• Òóõàéí õ¿íèé ñóâèëãààíä îðîëöîæ áàéãàà á¿õ
õ¿íä àäèëõàí ìýäýýëýëòýé áàéíà .
• Èíãýñíýýð ºâ÷òºíä íýã þìûã äàâòàí õýëæ
áóõèìäóóëàõã¿é .

7. • Ñóâèëãààíû ¿ð ä¿íã ºâ÷òºí õ¿ëýýí çºâøººðºõºä
íºëººëíº .
• Ñóâèëãààíä îðîëöîæ áóé áóñàä ñóâèëàã÷ íàðò
óäèðäëàãà áîëíî .

8. Ñóâèëãàà ãýäýã òóõàéí õ¿íèé îäîîãèéí áîëîí
öààøèä ãàð÷ áîëçîøã¿é ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàëä
õàíäàõ îíîøèëãîî áà ýì÷èëãýý þì . / àìåðèêèéí
ñóâèëàã÷äûí õîëáîî
ªâ÷òºí ººðèéí ºâ÷íèé ÿâö áîëîí ýì÷èëãýýíäýý õýðõýí
õàíäàæ áàéãààã ñóâèëàã÷ õàðèóöíà .

9. Õàðèóöëàãàãýæ õèéæ áàéãàà ¿éë àæèëëàãààíäàà ýçýí áîëæ
, õèéæ ÷àäààã¿é ç¿éëèéíõýý ºìíº õàðèóöëàãà
õ¿ëýýõèéã õýëíý .
Õàðèóöëàãàòàé áàéõûí òóëä :
• Áàéíãà ìýäëýã áîëîâñðîëîî äýýøë¿¿ëýõ_
ìýðãýæëèéí íîì ñýòã¿¿ë óíøèõ , õóðàë ÷óóëãàí
ñåìèíàðò îðîëöîõ , ìýðãýæëèéíõýý äàâóóã àæèë
ìýäëýãýýðýý áàòëàõ

10. • Ñóäàëãààíû àæèëä èäýâõèòýé îðîëöîõ
• ªâ÷òíºº áàéíãà àñðàí õàëàìæëàõ
• ìýðãýæëèéíõýý ºñºëòºíä íºëººëºõèéí òóëä ñàéí
äóðûí õîëáîî áàéãóóëàõ , ¿éë àæèëëàãààíä íü
èäýâõèòýé îðîëöîõ
• Øèíý ñóâèëàã÷ íàðûã õàëàìæëàí
õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ , òóñëàõ
• ªâ÷òíºº ÿìàãò îþóí ñàíàà , ñýòãýë ç¿éãýýð
õîîðîíäîî ÿëãààòàé , ãýð á¿ë õàìò îëíû íýã õýñýã
ãýæ ¿çýõ , ñóâèëãààíû òºëºâëºãºº
áîëîâñðóóëàõäàà ¿¿íèéã àíõààðàõ

11. • Õèéãäýæ áóé ýì÷èëãýý , ñóâèëãààíû ÿâö ,
óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà çàìûã ºâ÷òºíä
òàéëáàðëàæ , îéëãóóëàõ

12. ªíººãèéí ñóâèëàã÷èéí ä¿ð òºðõ
• Õàìò àæèëëàãñàä òàíü õ¿íäýëæ , ¿íýëäýã
áàéõ
• Àëü áîëîõ àþóëã¿é îð÷èíä àæèëëàõ
• Õýðýãöýýòýé áàãàæ õýðýãñëýýð õàíãàãäñàí
áàéõ
• Ìýðãýæèë ìýäëýãýý äýýøë¿¿ëýõ öàã çàâ
ãàðãàäàã áàéõ
• ªºðñäèé㺺 áóñäàä òàíèóëàõ
• Ñóâèëãààã á¿ðýí õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæîîð
õàíãàãäàõ

13. ¯íýëãýý
•
•
•
•
•
Ìýäýýëëèéã öóãëóóëàõ
Ìýäýýëëèéã øàëãàõ
Ìýäýýëëèéã á¿ëýãëýõ
Ìýäýýëëèéã áàòàëãààæóóëàõ
Ìýäýýëëèéã òýìäýãëýõ

14. Ìýäýýëýë öóãëóóëàõ- ãýäýã íü ºâ÷òºí áîëîí
ò¿¿íèé àð ãýð àñðàí õàëàìæëàã÷äààñ íü ýð¿¿ë
ìýíäèéíõ íü òàëààð ìýäýýëýë îëæ àâàõûã õýëíý .
Ìýäýýëëèéã øóóä áà øóóä áóñ àðãààð îëæ
àâäàã . Øóóä - ºâ÷òíººñ , øóóä áóñ – õàìààòàí
ñàäàí þì óó áóñàä àðãààð / õóó÷èí ºâ÷ ò¿¿õ
ñóäëàõ
Ìýäýýëýë øàëãàõ – îëæ àâñàí ìýäýýëëýý õèð
áîäèòîé áîëîõûã òîãòîîõ
Ìýäýýëýë á¿ëýãëýõ – á¿ëýãëýæ , öýãöëýõ
Ìýäýýëýë áàòàëãààæóóëàõ – îíîâ÷òîéã ñîíãîõ
Ìýäýýëýë òýìäýãëýõ –áè÷èõ

15. ¯¿íèé òóëä :
•
•
•
•
•
Àæèãëàõ
Àñóóõ
ßðèëöàõ
Áîäèò ¿çëýã
Øèíæèëãýý

16. Àæèãëàõ
ªâ÷òíèéã ºðººíä îðæ èðýõýýñ íü àâààä ÿðèëöàæ
áàéõ ¿åäýý
• Áèåèéí åðºíõèé áàéäàë
• Áèåý àâ÷ ÿâàà áàéäàë , ºâ÷èí人 õàíäàæ áóé
õàíäëàãà ,
• Ñýòãýöèéí áàéäàë
• Áèåèéí õýëýìæ

17. Àñóóõ
Ìàø ýíãèéí îéëãîìæòîé ¿ã õýëëýãýýð àñóóíà .
 Òà .... ¿ç¿¿ëíý ¿¿?
 Òà .... èéõýý òóõàé íàäàä ÿðèíà óó?
 Òà ºâ÷íèéõºº òàëààð þó ãýæ áîäîæ áàéíà ?

18. Àñóóìæ íü :
• Õààëòòàé
• Íýýëòòýé ãýñýí 2 ÿíç áàéíà .
Õààëòòàé – òèéì , ¿ã¿é íýã ¿ãýýð õàðèóëàõ
Íýýëòýé - ºã¿¿ëáýðýýð õàðèóëàõ

19. Àñóóëò òàâèõäàà
•
•
•
•
•
:
Õî¸ðäìîë óòãàòàé àñóóëò òàâèõààñ çàéëñõèé
Òîäîðõîé áóñ ¿ãýýð àñóóëò òàâèõã¿é áàéõ
Óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ àñóóëò òàâèõã¿é áàéõ
È÷ýýõ àñóóëò òàâèõã¿é áàéõ
Ñýòãýãäýë òºð¿¿ëýõ àñóóëò àñóóõààñ
çàéëñõèé .

20. æèøýý íü :
-- Òàíû áèå ãàéã¿é þó? ãýõèéí îðîíä
Òàíä ÿìàð çîâèóð , øàíàëãàà áàéíàâý? Ãýõ
--Õîîëîíäîî ãàéã¿é þó? ãýõèéí îðîíä , Òà ºíºº ºã뺺
þó èäýâ ? ãýõ ìýò

21. ªâ÷òºíòýé ÿðèëöàõûí ºìíº
:
• ªâ÷íèé ò¿¿õýýñ þì óó ÿìàð íýãýí áàéäëààð íýð ,
íàñ õ¿éñ ,ºâ÷íèé òàëààðõè ìýäýýëëèéã ýõíèé
áàéäëààð ìýäñýí áàéõûã õè÷ýýõ
• ªâ÷òºíòýé ÿðèëöñàí ýõíèé ìº÷ººñ ë òàíû ¿éë
õºäëºë , äóóíû ºí㺠, òàâüæ áóé àñóóëò ,
òýâ÷ýýðòýé ñîíñîæ áóé áàéäàë , ýíý á¿õýí ÷èíü
òàíä èòãýõ èòãýëèéã ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä
òºð¿¿ëäýã .

22. • ßðèëöëàãà õèéõ ºðºº òîõèëîã , öýâýðõýí ,
äóëààõàí , õ¿í ñààä áîëîõîîðã¿é áàéõ
• Àñóóõ àñóóëòàà ìàðòàõã¿éí òóëä áè÷èæ
òýìäýãëýñýí áàéõ
• Õàíãàëòòàé öàãòàé áàéõ
• Õóâü õ¿íèéã õ¿íäýëæ õóâöñàà òàéëàõ áîëîìæ
îëãîõ
• ßðèëöàõ ¿åäýý áîñ÷ ÿâàð , ººð ç¿éë õèéõ ,
óòñààð ÿðèõã¿é áàéõ

23. • ¯éë÷ë¿¿ëýã ð¿¿ãýý õàðæ ñóóõ áóþó , á¿õèé ë
àíõààðëàà òºâëºð¿¿ë
• Õýçýý ÷ ÿàð÷ áîëîõã¿é . ßàð÷ ñàíäðàõ íü
ºâ÷òºíä õýçýý ÷ ñàéõàí ñýòãýãäýë
òºð¿¿ëäýãã¿é . ßðèõ ÿâöàä ¿ãèé íü òàñàëæ
àñóóëò àñóóõ , ýñâýë ºëãºæ àâààä ººðèéí áîëîí
õýí íýãíèé òóõàé ÿðèõ
• ßðèëöàõ ÿâöàä ÿðèàã íü äýìæèõ , òîëãîé äîõèõ ,
àà – õàí ãýõ ìýò
• ßðèàãàà äóóñãàõ áîëîìæ îëãîõ
• Çàðèì ç¿éëèéã òîäðóóë .

24. Ìýäýýëëèéã á¿ëýãëý .
• Ìàñëîóãèéí õýðýãöýýíèé ýðýìáèéí îíîë
• Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàëä ÷óõàë õýðýãöýýòýé
áàéäëààð á¿ëýãëýíý .
• Òóõàéí õ¿íýýñ îëæ èëð¿¿ëñýí ç¿éë àñóóäàë
ìºí ¿¿ ?
• Îëæ èëð¿¿ëñýí ç¿éë ýð¿¿ë ¿¿ , ýìãýã ¿¿ ?
• Àñóóäëûã òîäîðõîéëîõ

25. Òýìäýãëýõ
• ªâ÷òºíòýé óóëçñàí ýõíèé ìº÷ººñ á¿õ ç¿éëèéã
áè÷èæ òýìäýãëýíý.
• Ýíý íü ñóâèëàã÷ , ýì÷ ºâ÷òíèéã õîëáîõ ãîë ã¿¿ð
áîëæ ºãäºã . Ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä ãàðñàí õàðèó
óðâàë , çîâèóð , ººð÷ëºëò , øèíæ òýìäãèéã öàã
àëäàëã¿é ìýäýýëñíýýð ºâ÷òíèé òàâèëàíä ÷óõàë
íºëººòýé .

26. ¯çëýãèéã :
• Àìüñãàë : / õýâèéí àìüñãàë , àìüñãàëàõàä ãàð÷
áóé äóó ÷èìýý , àìüñãàëàõàä çîâèóðòàé ýñýõ ,
õàíèàëãàëò , øèíæ áàéäàë *
• Ç¿ðõ : / õýì àëäàëò , øóóãèàí /
• Ñóäàñ : / öîõèëòûí òîî , õ¿÷äýë ä¿¿ðýëò , õýì/
• Ìýäðýë : / ñýòãýöèéí áàéäàë , ýð¿¿ë ýìãýã
ðåôëåêñ¿¿ä , í¿äíèé õàðàà , àìòëàõ ¿íýðëýõ ,
ñîíñîõ ìýäðýõ¿é /
• Àðüñ : / õàëóóí , õàâäàð , øàðõ , ¿ñíèé óíàëò ,
çàãàòíàõ/

27. • Ñàëñò : / ºí㺠, õàëóóí õàâäàð , øàðõ /
• ßñ áóë÷èí : / áóë÷èíãèéí òîíóñ õ¿÷ , ìóðóéëò ,
õºíä¿¿ð , ¿å ìº÷íèé õºäºë㺺í /
• Õîîë áîëîâñðóóëàõ : ìýäðýõ¿é , õýë óðóóë ø¿ä
õýâëèé , /
• Øýýñ ÿëãàðóóëàõ / øýýñíèé ºí㺠, ¿íýð ãàðö ,
õîëüö , áýëýã ýðõòíèé áàéäàë , ÿëãàäàñ /

28. Øèíæèëãýý
• Øèíæèëãýýíèé õàðèóã ¿çýõèéí òóëä íîðì
õýìæýýã ñàéí ìýäñýí áàéõ ¸ñòîé .

29. Òýìäýãëýõ
• ªâ÷òºíòýé óóëçñàí ýõíèé ìº÷ººñ á¿õ ç¿éëèéã
áè÷èæ òýìäýãëýíý.
• Ýíý íü ñóâèëàã÷ , ýì÷ ºâ÷òíèéã õîëáîõ ãîë ã¿¿ð
áîëæ ºãäºã . Ýì÷èëãýýíèé ÿâöàä ãàðñàí õàðèó
óðâàë , çîâèóð , ººð÷ëºëò , øèíæ òýìäãèéã öàã
àëäàëã¿é ìýäýýëñíýýð ºâ÷òíèé òàâèëàíä ÷óõàë
íºëººòýé .