krl

1. 1 | P a g e
RIS
SEMESTER 1 SESI 2010/2011
KOD & NAMA KURSUS
KRL 3033
KRL3043 : LATIHAN ILMIAH
TAJUK
DISEDIAKAN OLEH:
NAMA NO. MATRIK PROGRAM
ROZIAH BINTI HAMID D20111049600 A141/PJJ
PENSYARAH/PENYELIA : DR ZULKIFLI BIN OSMAN
Tarikh : 23 MAC 2015
PELAKSANAAN ELEMEN DIDIK HIBUR DALAM
PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN BAHASA MELAYU DI
SEKOLAH RENDAH DALAM DAERAH POKOK SENA.
PEMARKAHAN

2. 2 | P a g e
Isi Kandungan
KANDUNGAN MUKA SURAT
BAB 1: PENGENALAN
1.1 PENDAHULUAN
1.2 LATAR BELAKANG KAJIAN
1.3 PERNYATAAN MASALAH
1.4 KERANGKA KONSEPTUAL
1.5 OBJEKTIF KAJIAN
1.6 SOALAN KAJIAN
1.7 KEPENTINGAN KAJIAN
1.8 BATASAN KAJIAN
1.9 DEFINISI PEMBOLEH UBAH
1.10 RUMUSAN
3
4
5
8
9
9
9
10
10
11
BAB 2: TINJAUAN LITERATUR
2.1 PENDAHULUAN
2.2 TEORI DAN KONSEP BERKAITAN
2.3 KAJIAN-KAJIAN LEPAS
2.4 RUMUSAN
12
16
17
18
BAB 3: METODOLOGI
3.1 PENDAHULUAN
3.2 REKA BENTUK KAJIAN
3.3 PERSAMPELAN
3.4 INSTRUMEN KAJIAN
3.5 ANALISIS DATA
3.6 RUMUSAN
19
19
20
20
21
21
RUJUKAN 23
LAMPIRAN 25

3. 3 | P a g e
BAB 1
PENGENALAN
1.1 PENDAHULUAN
Kajian ini adalah untuk meninjau sejauh manakah pelaksanaan elemen didik hibur dalam
pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu di Sekolah Kebangsaan Kampong Bukit. Kajian ini
bertujuan bagi melihat sejauh mana kesediaan guru dalam mengajar seni bahasa Bahasa Malayu.
Dalam konteks pengajaran bahasa pula, unsur humor akan menjadikan hasil pembelajaran lebih
bermakna kepada murid. Guru perlu menggunakan bahasa yang berupaya menzahirkan perasaan
lucu, penggunaan grafik seperti kartun dan bahasa tubuh yang boleh menimbulkan suasana yang
menyeronokkan kepada murid.
Didik hibur merupakan satu pembaharuan yang cuba diperkenalkan kepada murid - murid
sebagai kaedah alternatif semasa proses pengajaran sesuatu subjek. Tujuannya supaya sesi
pengajaran dan pembelajaran sesuatu subjek itu menjadi seronok untuk diikuti murid- murid.
Fokus pelaksanaan adalah kepada penguasaan kemahiran asas sesuatu subjek dalam kalangan
murid melalui pendekatan didik hibur dan apresiasi bahasa. Penghayatan dan apresiasi ini perlu
diterapkan secara terancang untuk murid-murid sekolah rendah dan menengah.
Kerajaan telah memperkenalkan kurikulum baharu dalam sistem pendidikan negara. Kurikulum
yang dikenali sebagai Kurikulum Standard Sekolah Rendah (KSSR) diwujudkan bagi
menggantikan Kurikulum Bersepadu Sekolah Rendah (KBSR). Kurikulum ini telah dilaksanakan
mulai tahun 2010. Dalam kurikulum tersebut, beberapa komponen kemahiran telah dimasukkan
dalam sukatan pelajaran Bahasa Malaysia. Antaranya termasuklah kemahiran didik hibur. Empat
aspek yang terdapat dalam kemahiran didik hibur ialah nyanyian, aktiviti bercerita, lakonan, dan
puisi. Melalui aktiviti tersebut, diharapkan murid dapat mengujarkan segala kemahiran yang
terkandung melalui kemahiran tersebut.
Di sekolah rendah, kerajaan berhasrat memperkenalkan pendekatan didik hibur dan apresiasi
bahasa bagi merealisasikan hasrat transformasi berkenaan. Manakala di peringkat sekolah

4. 4 | P a g e
menengah pula, transformasi kurikulum Bahasa Malaysia akan memberi penekanan kepada
penghayatan dan apresiasi aspek Kesusasteraan Melayu. Kaedah pengajaran akan menjadi lebih
interaktif, iaitu berkonsepkan didik hibur supaya pengajarannya lebih mudah dihayati dan
difahami.
1.2 Latar Belakang Kajian
Cadangan pelaksanaan penyerapan pendekatan didik hibur dalam pengajaran Bahasa Malaysia
bermula apabila keputusan kabinet pada 8 Julai 2009 yang memutuskan bahawa PPSMI
dimansuhkan dengan mata pelajaran Sains dan Matematik akan kembali diajar dalam Bahasa
Malaysia di sekolah kebangsaan, manakala bahasa ibunda di Sekolah Jenis Kebangsaan (SJK)
Cina dan Tamil menjelang tahun 2012. Keputusan ini dibuat berasaskan pertimbangan objektif
berdasarkan kajian empirikal dan saintifik, iaitu penemuan-penemuan atas dasar kajian yang
khusus yang telah dilaksanakan. Dalam masa yang sama, kerajaan melalui Kementerian
Pelajaran Malaysia memberi sepenuh penumpuan dalam penguasaan Bahasa Inggeris dalam
kalangan pelajar dengan memperkenalkan 12 langkah bagi maksud berkenaan selain
transformasi kurikulum Bahasa Malaysia di sekolah rendah dan menengah. Di sekolah rendah,
kerajaan berhasrat memperkenalkan pendekatan didik hibur dan apresiasi bahasa bagi
merealisasikan hasrat transformasi berkenaan. Kaedah pengajaran akan menjadi lebih menarik,
iaitu berkonsepkan didik hibur supaya pengajarannya lebih mudah dihayati dan difahami.
Timbalan Perdana Menteri, Tan Sri Muhyiddin Yassin telah mengumumkan strategi untuk
memartabatkan bahasa Melayu (MBM) serta memantapkan penguasaan bahasa Inggeris (MBI)
di semua peringkat persekolahan.Penumpuan memperkasa penguasaan Bahasa Malaysia turut
ditekankan. Oleh itu,Kerajaan akan mula melaksanakan transformasi kurikulum Bahasa
Malaysia di sekolah rendah dan menengah yang mana akan memberi fokus kepada penguasaan
asas kemahiran berbahasa dalam kalangan murid melalui pendekatan modular yang bersepadu,
seimbang dan holistik merangkumi aspek kemahiran mendengar, bertutur, membaca dan menulis
serta penguasaan tatabahasa dan seni bahasa.
Fokus kajian ini adalah untuk melihat sejauh manakah guru-guru telah mengaplikasikan
kemahiran seni bahasa dalam memberikan penekanan pada standard kandungan dan standard

5. 5 | P a g e
pembelajaran” yang perlu diketahui dan dapat dilakukan oleh murid. Standard kandungan dan
standard pembelajaran ini berpaksikan sistem kemahiran bahasa dan sistem bahasa yang
disokong oleh elemen pengisian kurikulum. Elemen didik hibur ini dilihat dapat mengupaya dan
membolehkan bahasa yang indah itu dapat diperoleh secara mudah daripada teknik nyanyian,
bercerita, berlakon, mendeklamasi atau berpuisi itu dilaksanakan secara lebih santai tetapi
bermakna. Seni bahasa juga menampakkan keindahan bahasa dari segi pembentukan gaya bahasa
khususnya ayat yang menggunakan unsur simili, peribahasa, bahasa kiasan dan personifikasi
yang terdapat dalam teks yang dibaca. Oleh itu, melalui idea yang kreatif, pembelajaran seni
bahasa ini diharap akan dapat melahirkan murid yang menguasai kemahiran lisan dan penulisan
dengan baik.
1.3 PERNYATAAN MASALAH
Suasana sekolah dan bilik darjah yang begitu tegas dengan pelbagai peraturan dan disiplin serta
pendekatan pengajaran guru yang serius menyebabkan murid merasa tertekan. Sekolah menjadi
institusi yang sangat terikat dengan peraturan dan tatacara sehingga menjadikannya suatu tempat
yang "menakutkan".
Sekiranya suasana pembelajaran dalam bilik darjah dapat diseimbangkan dengan jenaka dan
gelak ketawa, maka sudah pasti tekanan yang dihadapi oleh murid akan berkurangan. Paterson
(2006) menyarankan supaya jenaka digunakan dengan sebaik mungkin kerana dalam kajian,
beliau mendapati ianya dapat membantu mengatasi beberapa masalah personal yang timbul di
sekolah.
Menurut Abdullah Hassan (1987), kegagalan dalam merancang dan menentukan teknik
pengajaran bahasa Melayu menyebabkan isi pelajaran gagal disampaikan secara berkesan.
Berdasarkan kajian lampau, kualiti pengajaran merupakan aspek penting dalam menarik minat
dan meningkatkan kemahiran berbahasa murid. Majlis Peperiksaan Malaysia (1992) melaporkan
bahawa antara faktor yang mempengaruhi pencapaian akademik pelajar ialah kaedah pengajaran
yang dipraktikkan oleh guru dalam bilik darjah kurang berkesan. Kajian sarjana linguistik
sebelum ini juga membuktikan bahawa komunikasi yang bergerak daripada kemahiran lisan
amat penting dalam menentukan tahap kefahaman murid (Noriati A. Rashid, 2011).

6. 6 | P a g e
Objektif aspek didik hibur diwujudkan adalah untuk memastikan murid mengetahui dan
berkeupayaan:
(1) menyebut dan memahami puisi melalui nyanyian dengan gerak laku secara didik hibur;
(2) mengujarkan ayat menggunakan bahasa yang indah dengan sebutan yang jelas dan intonasi
yang betul serta menggunakan bahasa badan secara kreatif melalui penceritaan secara didik
hibur;
(3) mengujarkan dialog dengan sebutan yang jelas dan intonasi yang betul tentang sesuatu
perkara menggunakan bahasa badan secara kreatif melalui lakonan secara didik hibur; dan
(4) melafazkan pantun dengan menggunakan bahasa yang indah serta menyampaikan pantun
dengan intonasi yang betul di samping memahami maksud pantun.
Berdasarkan kepada kepentingan elemen itulah pengkaji ingin membuat kajian sejauh manakah
pelaksanaan elemen didik hibur dalam pengajaran dan pembelajaran Bahasa Malaysia di
sekolah-sekolah kebangsaan yang terletak di dalam daerah Pokok Sena.
Ini adalah kerana pengkaji mendapati, pelaksanaan didik hibur dalam pengajaran dan
pembelajaran masih lagi belum mencapai ke tahap yang maksimum. Murid masih lagi lemah
dalam memahami sesuatu kemahiran yang terdapat dalam bahasa Melayu dan pengunaan elemen
didik hibur kurang diterapkan oleh guru. Dari pemerhatian pengkaji, murid-murid berkenaan di
dapati tidak dapat menjadikan elemen didik hibur sebagai satu cara untuk mendapatkan ilmu
pengetahuan dan menganggapnya sebagai hiburan semata-mata.
Pengajaran dan pembelajaran guru juga kurang memberikan tekanan tentang tujuan sebenar
didik hibur diperkenalkan dalam kurikulum Bahasa Melayu. Kebanyakkan guru hanya
menganggap elemen ini sebagai elemen sampingan tanpa berusaha untuk mengaitkannya dengan
budaya dan seni bahasa melayu. Sesetengah guru juga didapati tidak dapat menguasai elemen
didik hibur dan mengambil jalan mudah dengan meninggalkan elemen tersebut dan lebih
menfokuskan pengajaran dan pembelajaran secara terus atau secara lisan dan bacaan.

7. 7 | P a g e
1.4 OBJEKTIF KAJIAN
Objektif kajian ini:
1. Mengenal pasti kesediaan guru Bahasa Melayu mengaplikasikan pembelajaran
menyeronokkan dalam pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu.
2. Mengenal pasti pelaksanaan pembelajaran menyeronokkan dalam pembelajaran dan
pengajaran Bahasa Melayu.
3. Mengenal pasti sejauh mana kebolehan guru Bahasa Melayu melaksanakan pembelajaran
menyeronokkan dalam pembelajaran Bahasa Melayu
1.5 SOALAN KAJIAN
Untuk mencapai tujuan dan objektif kajian, pengkaji telah mendapatkan jawapan
kepada soalan-soalan kajian berikut:
1. Apakah sikap guru Bahasa Melayu bersikap positif terhadap pembelajaran
menyeronokkan dalam pembelajaran dan pengajaran Bahasa Melayu?
2. Apakah medium yang guru gunakan untuk mewujudkan pembelajaran
menyeronokkan dalam pengajaran Bahasa Melayu?
1.6 KEPENTINGAN KAJIAN
Dapatan kajian ini diharap dapat memberikan maklumat kepada guru tentang kepentingan
penggunaan elemen didik hibur dalam pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu. Kajian ini
diharapkan menjadi perhatian kepada Kementerian Pendidikan serta sekolah agar menyediakan
perkhidmatan guru yang berkebolehan di dalam menguasai seni bahasa serta pelbagai kaedah
pengajaran untuk mengajar Bahasa Malaysia.Guru yang bukan berpengkhususan dalam Bahasa
Melayu pula diharap dapat meningkatkan pengetahuan dengan menguasai keindahan seni bahasa
dengan mengaplikasikan elemen didik hibur dalam mata pelajaran lain yang diajar. Guru juga
dapat memperbaiki teknik pengajaran mengikut kesesuaian dan tahap pelajarnya. Selain daripada
itu, kajian ini juga dapat membantu murid untuk mengaplikasikan kemahiran seni bahasa di
dalam mata pelajaran lain. Melalui elemen didik hibur diharapkan murid-murid dapat
menggunakan kelebihannya sebagai salah satu inisiatif di dalam meningkatkan kefahaman dan
daya ingatan mereka di dalam sesuatu topik yang diajar oleh guru.

8. 8 | P a g e
1.7 BATASAN KAJIAN
Responden bagi kajian tinjauan secara soal selidik ialah kumpulan guru mata pelajaran Bahasa
Malaysia di sekolah rendah. Secara khususnya,responden kajian ialah guru yang melaksanakan
P&P seni bahasa dalam kerangka sistem KSSR. Menurut Mohd. Majid Konting (2009), populasi
boleh didefinisikan sebagai satu set ciri yang menunjukkan cerapan atau ukuran yang tertentu
terhadap sekumpulan individu atau objek. Penggunaan saiz sampel perlu digalakkan melebihi 30
unit bagi mengelakkan ralat persampelan. Bagi kajian ini pula, seramai 32 orang guru yang
mengajar Bahasa Melayu di Daerah Pokok Sena telah terlibat sebagai responden dan mereka
diminta mengisi borang soal selidik yang dikemukakan oleh pengkaji.
1.8 DEFINISI ISTILAH
Berikut adalah merupakan definisi istilah – istilah yang digunakan dalam kajian ini.
1.8.1 Didik hibur
Didik Hibur bemaksud mendidik sambil menghibur. Kamus Dewan (2000) mentakrifkan didik
sebagai pelihara, jaga dengan hati-hati dan ajar, manakala hibur bermaksud menyenangkan atau
menggirangkan hati. Rumusannya didik hibur merupakan satu pendekatan dalam proses
pengajaran dan pembelajaran yang bersifat santai dan berhibur dengan penekanan
pelaksanaannya terhadap empat komponen asas iaitu nyanyian, bercerita, lakonan, puisi dan lain-
lain aktiviti sokongan. Oleh itu, keseronokan murid secara total dalam mempelajari sesuatu
subjek itu akan dapat direalisasikan secara terancang dan bersistematik.
Didik hibur merupakan satu pembaharuan yang cuba diperkenalkan kepada murid - murid
sebagai kaedah alternatif semasa proses pengajaran sesuatu subjek. Tujuannya supaya sesi
pengajaran dan pembelajaran sesuatu subjek itu menjadi seronok untuk diikuti murid- murid.
Fokus pelaksanaan adalah kepada penguasaan kemahiran asas sesuatu subjek dalam kalangan
murid melalui pendekatan didik hibur dan apresiasi bahasa. Penghayatan dan apresiasi ini perlu
diterapkan secara terancang untuk murid-murid sekolah rendah dan menengah.
Dalam tulisan Shamsudin Othman, (Kalam Bahasa, Ogos, 2004), konsep “belajar dalam
berhibur” atau “didik hibur” itu adalah pendekatan yang sesuai dengan konsep seni bahasa yang
diperkenalkan. Lanjutan daripada itu, dalam satu perbincangan dengan BPK, konsep “belajar

9. 9 | P a g e
sambil berhibur” itu telah dipersetujui untuk diterapkan dalam pengajaran yang melibatkan
bahan sastera. Oleh itu, secara mudahnya, P&P seni bahasa akan menjadi lebih menarik jika
dapat dilaksanakan secara penyerapan dalam pengajaran Bahasa Melayu dengan memberikan
focus kepada aktiviti genre berbentuk puisi, seperti lirik lagu, pantun, syair, dansajak.
Penyerapannya yang dititikberatkan dalam pendekatan ini ialah proses menyerapkan pelbagai
bidang ilmu, nilai murni, dan kemahiranbernilai tambah yang dipelajari semasa pengajaran dan
pembelajaran Bahasa Malaysia.
1.8.2 Pengajaran dan pembelajaran
Pengajaran dan pembelajaran bermaksud aktiviti guru mengajar dan murid belajar dan dalam
kajian ini aktiviti tersebut dijalankan di dalam bilik darjah.
1.8.3 Bahasa Malaysia
Bahasa Malaysia bermaksud matapelajaran wajib dan bahasa pengantar semua jenis dan
peringkat sekolah bantuan kerajaan sejak Malaysia mencapai kemerdekaannya.
1.9 RUMUSAN
Bab ini menghuraikan tentang rasional,rangka konseptual, matlamat, objektif, kepentingan
kajian dan batasan kajian yang merupakan komponen penting dalam setiap kajian. Di
sekolah rendah, kerajaan berhasrat memperkenalkan pendekatan didik hibur danapresiasi
bahasa bagi merealisasikan hasrat transformasi berkenaan. Kaedah pengajaran akan menjadi
lebih interaktif, iaitu berkonsepkan didik hibur supaya pengajarannya lebih mudah dihayati
dan difahami. Oleh itu, melalui idea yang kreatif, pembelajaran seni bahasa ini diharapkan
akan dapat melahirkan murid yang menguasai kemahiran lisan dan penulisan dengan baik.
Guru juga dapat memperbaiki teknik pengajaran mengikut kesesuaian dan tahap pelajarnya.
Selain daripada itu, kajian ini juga dapat membantu murid untuk mengaplikasikan kemahiran
seni bahasa di dalam mata pelajaran lain.

10. 10 | P a g e
BAB 2
TINJAUAN LITERATUR
2.1 PENGENALAN
Bab ini menghuraikan tentang maksud didik hibur.Terdapat beberapa kelebihan dalam
menjalankan proses pengajaran pembelajaran menggunakan elemen didik hibur.Kepelbagaian
teknik dan kaedah pengajaran yang selalu digunakan tetapi penggunaan elemen didik hibur ini
amat menarik dan suasana pengajaran dan pembelajaran telah menjadi lebih aktif dan
menggembirakan. Beberapa kajian tinjauan yang berkaitan dengan pembelajaran yang
menyeronokkan telah dihuraikan untuk menyokong kajian awal ini.Secara umumnya bab ini
telah menghuraikan beberapa tinjauan hasil kajian yang berkaitan.
2.1.1 Elemen didik hibur
Unsur didik hibur yang diterapkan dalam Memartabatkan Bahasa Melayu Memperkukuh Bahasa
Inggeris (MBMMBI) adalah suatu langkah bijak Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM).
Unsur ini diperkenalkan kepada muridmurid pengajaran Bahasa Melayu. Tujuannya supaya sesi
pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu menjadi seronok untuk diikuti oleh murid-
murid.Fokus pelaksanaan adalah kepada penguasaan kemahiran asas bahasa Melayu dalam
kalangan murid melalui pendekatan didik hibur dan apresiasi bahasa. Antara contoh didik hibur
ialah sesi pembelajaran yang menyeronokkan dengan unsur jenaka, estetik, permainan, muzik
danlakonan (Zailah 2012). Oleh itu, cara ini dapat mengurangkan tahap kebimbangan dan
ketakutan kepada guru yang berkonsepkan santai dan berhibur.
2.1.2 Apakah yang dimaksudkan dengan didik hibur?
Didik Hibur bemaksud mendidik sambil menghibur. Kamus Dewan (2000) mentakrifkan didik
sebagai pelihara, jaga dengan hati-hati dan ajar, manakala hibur bermaksud menyenangkan atau
menggirangkan hati. Rumusannya didik hibur merupakan satu pendekatan dalam proses
pengajaran dan pembelajaran yang bersifat santai dan berhibur dengan penekanan

11. 11 | P a g e
pelaksanaannya terhadap empat komponen asas iaitu nyanyian, bercerita, lakonan, puisi dan
lain-lain aktiviti sokongan. Oleh itu, keseronokan murid secara total dalam mempelajari sesuatu
subjek itu akan dapat direalisasikan secara terancang dan bersistematik.
Didik hibur dilaksanakan secara penyerapan dalam pengajaran sesuatu subjek dengan
berfokuskan kepada aktiviti mengguna dan memahami penyerapan sesuatu keadaan. Penyerapan
ialah proses menyerapkan pelbagai bidang ilmu, nilai, murni, dan kemahiran bernilai tambah
yang dipelajari semasa pengajaran dan pembelajaran (Kementerian Pendidikan Malaysia 2001).
Terdapat empat unsur penyerapan sedia ada dalam pengajaran dan pembelajaran, iaitu:
i) Pelbagai bidang ilmu serta tema,
ii) Semangat kewarganegaraan dan nilai murni masyarakat Malaysia,
iii) Kemahiran berfikir secara kritis dan kreatif, dan kemahiran bernilai tambah.
Didik hibur termasuk dalam penyerapan jenis pertama iaitu penyerapan pelbagai bidang ilmu
serta tema. Dalam modul ini, penyerapan bermaksud proses menyerapkan ilmu melalui pelbagai
aktiviti secara santai dalam pengajaran dan pembelajaran sesuatu subjek di sekolah rendah dan
menengah.
Terdapat tiga objektif pelaksanaan pendekatan didik hibur dalam pengajaran di sekolah rendah
dan menengah, iaitu:
i) Mengguna dan memahami sesuatu pelajaran secara didik hibur;
ii) Mengguna dan memahami bahasa yang indah atau bahasa badan dalam aktiviti; dan
iii) Mengguna dan memahami sesuatu kemahiran yang ditunjukkan secara didik hibur.
Bahasa badan juga dikenali bahasa gerak badan merupakan sebahagian daripada proses
komunikasi dan ia berperanan menunjukkan sebarang reaksi dalam menunjukkan sesuatu aktiviti
sama ada positif ataupun negatif. Ia boleh membabitkan apa jua anggota badan seperti mata,
kening, bibir, tangan ataupun lengan. Walaubagaimanapun pengguna perlu beringat ketika

12. 12 | P a g e
melakukan gerak badan bagi mengelakkan reaksi tidak selesa. Dalam konteks didik hibur bahasa
badan merupakan ‘bahasa gerak badan’ yang digunakan untuk meningkatkan keberkesanan
penyampaian ketika menjalankan aktiviti.
2.1.3 Apakah Ciri-Ciri Didik Hibur?
i) Sesi pembelajaran yang menyeronokkan kerana terkandung unsur kelakar, kecindan,
ada unsur estetik, permainan muzik, lakonan dan sebagainya.
ii) Mengurangkan tahap kebimbangan dan ketakutan murid kepada guru. Seperti
yang dijelaskan sebelum ini didik hibur berkonsepkan santai dan berhibur.Justeru murid-murid
sentiasa berada dalam keadaan pembelajaran yang positif dan tertunggu - tunggu untuk melalui
sesi pembelajaran pada hari berikutnya.
iii) Sesi pembelajaran yang penuh dengan pelbagai aktiviti yang menarik dan
pelbagai. Menerusi aktiviti nyanyian dan lakonan umpamanya, murid-murid boleh main peranan
dengan menyertai aktiviti tersebut sambil berhibur. Yang penting, arahan guru perlu jelas dan
ringkas di samping penggunaan ICT dan BBM untuk menarik penglibatan murid terhadap
pengajaran dan pembelajaran.
iv) Objektif aktiviti cenderung kepada pelbagai cara penyelesaian masalah dan kepelbagaian
cara persembahan yang tiada unsur kalah atau menang, tiada ganjaran atau dendaan serta latihan
dan penggunaannya menjurus kepada aktiviti berbahasa.
v) Salah atau tidak bukan matlamat aktiviti didik hibur, tetapi yang penting berjaya
melibatkan seramai mungkin murid dan aktivitinya bersahaja dan santai.
vi) Aktiviti yang dipilih lebih menjurus kepada aktiviti berkumpulan atau berpasangan
supaya wujud semangat kerja berpasukan, kerjasama dan toleransi.
vii) Murid bebas bersuara, mengeluarkan pendapat dan idea secara logik tetapi terkawal
untuk memberikan satu persembahan yang menarik.
viii) Murid bebas untuk bergerak, berlakon, menyanyi dan sebagainya tetapi terkawal.

13. 13 | P a g e
ix) Aktiviti didik hibur banyak menggunakan komunikasi melalui bahasa tubuh.
2.1.4 Peranan Guru
Dalam proses pengajaran dan pembelajaran dalam bilik darjah guru adalah segala-galanya
(Pullias & Young 1982), yang akan menjalankan pelbagai peranan dalam bilik darjah (Syed Lutfi
1994). Ini bermakna kejayaan sesuatu sesi pengajaran dan pembelajaran itu adalah terletak
kepada kebijaksanaan guru sebagai pengurus dan perancang pengajaran dan pembelajaran yang
berkesan. Sebagai guru, beberapa perkara berikut perlu dipatuhi, iaitu:
i) Perwatakan guru yang menarik, kecindan, tidak menakut atau menggerunkan
murid-murid.
ii) Bahasa yang digunakan sesuai dengan tahap murid.
iii) Guru tidak menjatuhkan air muka atau memalukan murid di khalayak.
iv) Guru seorang pengurus atau penganjur aktiviti yang baik.
v) Sepatutnya guru boleh melakonkan pelbagai watak dalam pelbagai aktiviti.
vi) Guru boleh membuat pelbagai suara.
vii) Boleh memberi arahan dengan tepat dan menarik.
viii) Seorang yang prihatin dan peka serta tajam daya pemerhatian.
ix) Guru berkebolehan menukar atau melakukan penyesuaian mendadak, dan
x) Guru atau fasilitator seorang yang fleksibel.
2.1.5 Aktiviti didik hibur
Kejayaan didik hibur secara kerkesan bergantung kepada aktiviti yang dirancang. Walau
bagaimanapun terdapat beberapa ciri yang perlu diambil kira oleh guru semasa merancang
aktiviti didik hibur dalam bilik darjah, iaitu:

14. 14 | P a g e
i) Aktiviti perlu disesuaikan dengan tahap murid yang hendak diajar.
ii) Jalankan aktiviti yang murid-murid sedia ketahui berdasarkan silang budaya yang sama.
iii) Penyerapan didik hibur memerlukan tempoh pelaksanaan dan peruntukan
masa pembelajaran yang sesuai atau waktu yang fleksibel.
iv) Aktiviti didik hibur boleh dilaksana, dijalan dan diselesai bersama murid-murid tanpa ada
banyak masalah atau halangan.
v) Aktiviti yang dipilih tidak menjurus ke arah permusuhan atau konflik antara murid.
vi) Sediakan peraturan yang jelas, senang, mudah difahami atau diikuti oleh murid.
vii) Aktiviti didik hibur yang dirancang juga perlu memberikan kepuasan kepada mereka yang
menyertainya, serta boleh disertai seramai mungkin murid.
2.2 Teori dan Konsep berkaitan didik hibur
Menurut Teori Pembelajaran Sosial (Bandura, 1977), salah satu pembelajaran yang amat
berkesan ialah melalui model atau teladan yang sesuai, jelas dan menarik.
Mengikut Vygotsky (1967), “ Play is helpful in the development of language and thougt. Mental
structures are formed through the use of signs and tools and play helps in this formation. Play
also frees the child from the constrains of the real world that surround the child. In this way play
gives children greater control over situation than they would have in reality. Children play with
meanings as well as with objects as a result of being freed from reality. They are thus allowed to
engage in higher order thought processes through play.” (Spodek. Et.al, 1989,ms 181).
Imam Al-Ghazali (Hassan Langgulung, 1979) menitikberatkan bermain bagi kanak-kanak kerana
dengan bermain kanak-kanak boleh mengembangkan sifat semula jadi mereka di samping
menyuburkan tubuh dan mengutkan otot-otot. Beliau juga menyatakan bermain boleh
mendatangkan kegembiraan, kerehatan bagi kanak-kanak selepas penat belajar.

15. 15 | P a g e
Menurut Gagne (1916-2002) Dalam teori pembelajaran kognitif, beliau lebih menekankan
pembelajaran melalui rangsangan-rangsangan dari persekitaran
luar yang akan diterima dalam sistem saraf melalui deria-deria manusia. Gagne menambah lagi,
pengalaman-pengalaman yang disimpan dalam stor ingatan jangkapanjang adalah penting bagi
manusia untuk mengaitkannya dengan pengalaman-pengalaman baru untuk memudahkan proses
pembelajaran baru berlaku.
2.3 Kajian- kajian Lepas
PENGARUH AMALAN JENAKA TERHADAP PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN
MURID (THE INFLUENCE OF HUMOUR IN TEACHING AND LEARNING) oleh Shaffe
Mohd Daud*, Ramli Basri, Roselan Baki,Sahandri Ghani Hamzah and Mokhtar Nawawi
Department of Foundations of Education Faculty of Educational Studies, Universiti Putra
Malaysia 43400 Serdang Selangor
Menurut kajian yang telah dilakukan oleh Shaffe Mohd Daud dan rakan-rakannya dalam jurnal
pendidikan Universiti Putra Malaysia, dibawah tajuk Pengaruh Amalan Jenaka Terhadap
Pengajaran dan Pembelajaran Murid telah mendapati suasana pembelajaran yang seronok dapat
diwujudkan sekiranya guru berjenaka dalam bilik darjah semasa pengajaran dan pembelajaran.
Guru pelatih juga menganggap amalan ini boleh mewujudkan kesan yang positif terhadap
pengajaran dan pembelajaran murid. Sementara tahap jenaka yang dilakukan oleh guru pelatih
adalah dengan kadar yang sederhana iaitu antara tiga hingga empat kali bagi setiap sesi
pengajaran.
Menurut kajian oleh Malikow (2007) murid menyukai guru yang pandai berjenaka. Namun
ramai guru yang tidak dapat melakukannya semasa dalam bilik darjah. Faktor jantina, mata
pelajaran dan personaliti guru dikatakan menjadi penyebab mengapa guru tidak berjenaka.
Manakala Frymier Wanzer dan Wojtaszczyk (2008) menyatakan terdapat amalan jenaka yang
sesuai dan tidak sesuai dilakukan oleh guru. Jenaka yang tidak sesuai akan menimbulkan kesan
yang tidak baik kepada murid.

16. 16 | P a g e
PELAKSANAAN ELEMEN SASTERA DALAM PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN
SENI BAHASA KURIKULUM STANDARD SEKOLAH RENDAH olehShamsudin Othman
shamsudean66@gmail.com Abdul Rasid Jamian arasid@educ.upm.edu.my
Hasil kajian ini ialah guru mempunyai tahap keyakinan yang tinggi dalam pengajaran dan
pembelajaran seni bahasa serta dapat merangsang kemahiran membaca murid. Perkara yang turut
diberi perhatian juga adalah penggunaan teks berunsurkan sastera turut dapat membina
keyakinan dan keupayaan penghayatan yang lebih baik.
PELAKSANAAN PEMBELAJARAN MENYERONOKKAN DALAM PENGAJARAN DAN
PEMBELAJARAN BAHASA MELAYU(The Implementation Fun Learning in Teaching and
Learning Malay Language) Oleh : ABDUL RASID JAMIANarasid@upm.edu.myUniversiti
Putra Malaysia HASMAH ISMAILhasmahismail71@yahoo.com Universiti Putra Malaysia
Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti kesediaan guru Bahasa Melayu mengaplikasikan
pembelajaran menyeronokkan. Di samping itu, persepsi guru terhadap kebolehgunaan dan
kesesuaian pelaksanaan pembelajaran menyeronokkan dalam meningkatkan prestasi
pembelajaran dan pengajaran Bahasa Melayu. kajian menunjukkan bahawa guru-guru bersikap
positif dan mempunyai keyakinan yang tinggi terhadap kebolehgunaan dan kesesuaian
pembelajaran menyeronokkan dalam pembelajaran dan pengajaran Bahasa Melayu.Mereka juga
mengakui bahawa penggunaan multimedia dapat mewujudkan pembelajaran menyeronokkan.
2.4 Rumusan.
Kajian –kajian yang lepas lebih menjurus kepada persepsi guru dan kesediaan guru dalam
mengaplikasikan aktiviti pembelajaran yang menyeronokkan kepada murid-murid. Penggunaan
bahan bantu mengajar juga turut dibincangkan sebagai alat yang membantu untuk mendapatkan
suasana pengajaran yang hidup dan ceria. Kajian yang akan dilakukan di Sekolah Kebangsaan di
Daerah Pokok Sena ini diharapkan akan dapat membantu guru-guru yang berkaitan untuk
menghayati elemen didik hibur, mengaplikasi dan dapat memberikan kesan keseronokkan
kepada pelajar.

17. 17 | P a g e
Bab 3
Metodologi
3.1 Pendahuluan
Dalam kajian tinjauan ini, penyelidik cuba mengkaji sejauh manakah kesediaan guru
mengaplikasikan elemen didik hibur dalam pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu di
sekolah Kebangsaan Kampong Bukit.
3.2 Rekabentuk kajian
Kajian yang dijalankan ini merupakan kajian berbentuk kuantitatif deskriptif dengan
menggunakan borang soal selidik yang dibina oleh pengkaji bagi mendapatkan maklum balas
daripada responden. Sejajar dengan pandangan Mohd. Majid Konting (2009), kaedah
penyelidikan deskriptif tidak memerlukan usaha untuk mengawal sesuatu olahan.
Hal ini disebabkan penyelidik tidak menentukan terlebih dahulu factor yang mendatangkan
kesan terhadap sesuatu peristiwa. Soal selidik yang digunakan untuk mendapatkan maklumat
yang berkenaan fakta, kepercayaan, perasaan, kehendak dan sebagainya daripada huraian yang
telah dinyatakan, maka pengkaji telah menyediakan soal selidik berskala Likert untuk guru bagi
memperoleh maklumat tentang penggunaan amalan pembelajaran menyeronokkan guru Bahasa
Melayu Sekolah Kebangsaan Kampong Bukit, Pokok Sena, Kedah. Hal ini demikian kerana soal
selidik amat ekonomi disebabkan berupaya mengumpul data sekali gus dengan pensampelan
yang tepat dapat mewakili populasi yang sebenar. Penggunaan instrumen dan soal selidik yang
sama untuk semua peserta dapat menyeragamkan data yang dikumpul, boleh digunakan untuk
menolak atau menyokong hipotesis dan berupaya membentuk generalisasi dengan menganalisis
dan menginterprestasi pola respons daripada responden.
Dengan menggunakan kaedah kajian tinjauan sampel melalui borang soal selidik yang
diedarkan .Kaedah kajian ini bagi mengutip pandangan guru tentang penggunaan amalan
pembelajaran menyeronokkan dalam pengajaran dan pembelajaran mata pelajaran Bahasa
Melayu di dalam bilik darjah.
Responden yang terlibat dalam kajian ini seramai 32 orang guru yang mengajar subjek

18. 18 | P a g e
Bahasa Melayu KSSR di Sekolah Kebangsaan di Daerah Pokok Sena. Sekolah yang dijadikan
sampel ini ialah 10 buah sekolah kebangsaan yang terletak di dalam daerah Pokok Sena.
Dengan berpegang kepada prinsip kerja Mohd. Majid Konting (2009), soal selidik digunakan
untuk mendapatkan maklumat berkenaan fakta,kepercayaan, perasaan, kehendak dan sebagainya.
Soal selidik adalah sesuai dan berkesan digunakan bagi populasi yang besar. Begitu juga soal
selidik dapat meningkatkan ketepatan dan kebenaran gerak balas subjek terhadap rangsangan
soalan yang diberikan.
3.3 Persampelan
Kajian ini menggunakan kaedah persampelan rawak berkelompok (cluster sampling). Bagi
kajian ini pula, seramai 32 orang guru yang mengajar Bahasa Melayu di Sekolah Kebangsaan
yang terletak di Daerah Pokok Sena telah terlibat sebagai responden dengan mereka diminta
mengisi borang soal selidik yang dikemukakan oleh pengkaji.
3.4 Instrumen Kajian
Instrumen kajian terdiri daripada soal selidik untuk guru.Soal selidik merupakan alat ukur yang
digunakan dalam kajian pendidikan.Soal selidik digunakan untuk mendapatkan maklumat
berkenaan fakta-fakta, kepercayaan, perasaan, kehendak dan sebagainya. Soal selidik lebih
praktikal dan berkesan digunakan untuk populasi yang besar. Keupayaan soal selidik
menggunakan sampel yang banyak akan meningkatkan ketepatan anggaran statistik sampel
untuk menganggar parameter populasi (Mohd Majid 2009). Soal selidik yang digunakan
terbahagi kepada empat bahagian.
Bahagian A: Latar belakang responden berkenaan jantina, umur,pengalaman mengajar,
pengalaman mengajar mata pelajaran Bahasa Melayu, kelulusan dan opsyen.
Bahagian B: Kesediaan guru untuk mengaplikasikan pembelajaran menyeronokkan dalam
pembelajaran dan pengajaran Bahasa Melayu yang berkaitan dengan disposisi guru.
Bahagian C: Pelaksanaan pembelajaran menyeronokkan dalam pembelajaran Bahasa Melayu
berkaitan dengan medium yang digunakan oleh guru serta jangka waktu pelaksanaan.
Bahagian D: Persepsi guru Bahasa Melayu terhadap kebolehgunaan dan kesesuaian
pembelajaran menyeronokkan dalam Bahasa Melayu yang menyentuh tentang masalah yang
dihadapi serta kebolehgunaan pembelajaran. Instrumen kajian adalah terdiri daripada satu set

19. 19 | P a g e
soal selidik iaitu soal selidik guru .Penyelidik telah menggunakan instrument kajian oleh
Askildson (2005) dan Frymer, Wanzer dan Wojtaszczyk (2008) yang telah diubah suai mengikut
objektif dan soalan kajian ini. Maklum balas bagi soal selidik yang digunakan dalam kajian ini
adalah menggunakan lima skala Likert seperti dalam Jadual 1.
3.5 Analisis data
Data yang dikumpul dari instrumen kajian telah dianalisa dengan mencari markah min dan
peratus. Maklumat mengenai guru telah memberikan peratus bilangan guru berdasarkan soal
selidik. Data yang dikumpul dari tinjauan pelaksanaan elemen didik hibur telah di analisa
berdasarkan peratusan kekerapan pelaksanaan. Pengkaji perlu menghimpun dan mengubah data
daripada bentuk kualitatif kepada bentuk kuantitatif. Ini dibuat dengan memberi skor peratusan
numerik kepada setiap respon untuk semua item.Kemudian data telah dimasukkan ke dalam
program pengkalan data komputer untuk difrekuansikan. Analisa telah diadakan berdasarkan
borang soal selidik seperti yang dilampirkan.
3.6 Rumusan
Melalui cadangan tindakan ini, pengkaji berharap pelaksanaan elemen didik hibur ini dapat di
laksanakan bagi mewujudkan suasana pengajaran yang ceria dan menyeronokkan kepada pelajar,
Berdasarkan kajian-kajian yang telah dijalankan mendapati elemen didik hibur ialah salah satu
inisiatif yang boleh dilaksanakan di peringkat sekolah rendah bagi mencungkil pemikiran yang
kreatif dan kritis. Melalui metodologi kajian yang telah dilaksanakan nanti, pengkaji berharap
Jadual 1: Maklum balas soal selidik
1
2
3
4
5
Sangat tidak setuju
Tidak setuju
Kurang setuju
Setuju
Sangat setuju

20. 20 | P a g e
telah dapat menggunakan data yang diperolehi melalui soal selidik, untuk menentukan samada
pelaksanaan elemen didik hibur telah dikuasai oleh guru dan seterusnya dapat diaplikasikan
kepada pengajaran dan pembelajaran guru.

21. 21 | P a g e
RUJUKAN:
1. Kementerian Pendidikan Malaysia, 2003. Sukatan Pelajaran KBSR, Bahasa
Melayu. Kuala Lumpur: Pusat Perkembangan Kurikulum.
2. Kurik Kundi Merah Saga – Kumpulan Pantun Lisan Melayu, 2005. Edisi Kedua.
Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.
3. Kementerian Pelajaran Malaysia, 2011. Standard Kurikulum Seni Bahasa dalam
Kurikulum Standard Sekolah Rendah. Putrajaya: Bahagian Perkembangan
Kurikulum. Majlis Peperiksaan Malaysia, 1992. Laporan Keputusan Peperiksaan
1991. Kuala Lumpur: Majlis Peperiksaan Malaysia.
4. Mohd. Majid Konting, 2005. Kaedah Penyelidikan Pendidikan. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.
5. Noriati A. Rashid, 2011. Budaya dan Pembelajaran. Shah Alam. Oxford Fajar.
6.
7. Noraini Idris, 2010. Penyelidikan dalam Pendidikan. Kuala Lumpur: Mc Gram
Hill Education.
8. Shamsudin Othman, 2004. “Seni Bahasa: Belajar sambil Berhibur atau Didik
Hibur?” dlm. Kalam Bahasa. Kuala Lumpur: Sekolah Alam Shah. Ogos:10-14.
9. Abdul Ghani Abdullah, Abd. Rahman Abd.Aziz & Abdul Rashid Mohamed. (2007).
Humor dalam pengajaran. Kuala Lumpur: PTS Profesional Publishing Sdn.
Bhd.
10. Abdul Ghani Abdullah &Abd.Rahman Abd. Aziz. (2009). Mengurus tingkah laku
pelajar. Kuala Lumpur: PTS Profesional Publishing Sdn. Bhd.
11. Abdul Rasid Jamian, Shamsudin Othman & Humaizah Hashim.(2012). Persepsi guru

22. 22 | P a g e
terhadap penggunaan kartun dalam transformasi pengajaran penulisan karangan
Bahasa Melayu. Jurnal Pendidikan Bahasa Melayu, 2 (1): 129-1
12. AwangSariyan. (2004). Teras pendidikan Bahasa Melayu. Bentong: PTS Profesional
Publishing Sdn. Bhd.
13. Gardner, H. (2010). Multiple intelligences: The theory in practice. Boston: Basic
Books.
14. Jack. D. (2012). Didik hibur. Dilayari pada 12 September 2014 dari laman
webhttp://www.slideshare.net/DeenJack/didi k-hibur#btnNext
15. Jemaah Nazir Sekolah. (2004). Standard Kualiti Pendidikan Malaysia. Pernyataan
Standard SKPM 1 - Edisi Disember 2004. Putrajaya: Kementerian Pelajaran
Malaysia.
16. Kementerian Pelajaran Malaysia. (2011). Kurikulum standard sekolah rendah. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa & Pustaka.
17. Mokhtar Ismail. (2011). Kaedah penyelidikan kuantitatif dalam pendidikan.Kuala
Lumpur:Dewan Bahasa & Pustaka.
18. Nur Aisyah Mohamad Noor, Zamri Mohamod,Afendi Hamat & Mohamed Amin
Embi.(2012). Persepsi pelajar terhadap aplikasi perisian multimedia dalam
pembelajaran Komsas Bahasa Melayu tingkatan 1. Jurnal Pendidikan Bahasa
Melayu, 2 (1): 1-16.
19. Roselan Baki. (2003). Kaedah pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu. Shah
Alam:Karisma Publications Sdn. Bhd.

23. 23 | P a g e
20. Salhah Abdullah. (2009). Kecerdasan pelbagai:Aplikasi dalam pengajaran dan
Pembelajaran. Kuala Lumpur: PTSProfesional Sdn. Bhd.
21. Shaffe Mohd Daud, Ramli Basri, Roselan Baki, Sahandri Ghani Hamzah & Mokhtar
Nawawi.(2011). Pengaruh amalan jenaka terhadap pengajaran dan
pembelajaran murid. Jurnal Pendidik dan Pendidikan Asia Pasifik, 26 (1):
125-144.
22. Yahya Othman & Dayang Raini Pakar. (2011).Kesan perisian cerita interaktif semasa
mengajarkan kemahiran bacaan dan kefahaman dalam kalangan pelajar tahun 4 di
Brunei Darussalam. Jurnal Pendidikan Bahasa Melayu, 1 (1): 27-49.
23. Yahya Othman. (2012). Humor dalam pengajaran bahasa.Selasa, 15 Mei, 2012.
Dilayari pada 1 Oktober 2014 dari laman Abdul Ghani Abdullah,

24. 24 | P a g e
Lampiran: Bahagian B
Contoh Borang Soal selidik.
Sila tandakan di petak berkenaan mengikut skala berikut:
Kenyataan 1 2 3 4 5
1. Saya mahu meningkatkan kemahiran pedagogi dengan mengikuti
kursus-kursus peningkatan profesionalisme berkaitan pembelajaran
menyeronokkan
2. Saya perlu memberi peluang kepada murid untuk meneroka ilmu
secara mendalam melalui pembelajaran yang lebih menyeronokkan
dan tidak hanya berorientasikan peperiksaan semata-mata
3. Saya amat berminat mempelajari teknik-teknik menghasilkan bahan
bantu mengajar yang menarik untuk pembelajaran menyeronokkan
4. Saya tidak akan mendominasi proses pembelajaran di dalam bilik
darjah sebaliknya mementingkan interaksi antara murid, guru dengan
rakan sekelas yang membantu percambahan idea serta minda yang
kreatif dan inovatif
5. Saya suka menggunakan media elektronik seperti komputer untuk
menyediakan bahan pengajaran dan pembelajaran yang
menyeronokkan. Contohnya, cakera padat interaktif, video dan
sebagainya
6. Saya mampu (secara purata) menggunakan jenaka semasa mengajar di
dalam bilik darjah. Contoh, gurauan, sinis, ekspresi muka yang lucu,
cerita lucu dan sebagainya
7. Saya boleh menyanyi dan melakukan gerakan ketika sesi pembelajaran
untuk menimbulkan suasana yang menyeronokkan kepada murid
8 Saya tidak memerlukan kursus tertentu untuk mengaplikasikan
pembelajaran menyeronokkan dalam pengajaran

25. 25 | P a g e
Bahagian C
Sebagai seorang guru Bahasa Melayu, saya menggunakan….
Kenyataan 1 2 3 4 5
1. Bahasa yang kreatif dan lucu untuk menerangkan isi kandungan
2. Teknik pembelajaran berpusatkan murid seperti lakonan, main peranan
dan nyanyian
3. Unsur jenaka semasa mengajar di dalam bilik darjah bagi
menimbulkan suasana
4. gembira untuk mengurangkan tekanan. (Contoh: menggunakan
kesalahan yang dilakukan oleh murid sebagai bahan jenaka di dalam
bilik darjah
5. Teknik pembelajaran berpusatkan murid seperti belajar sambil bermain
6. Perisian multimedia atau CD interaktif yang mengandungi tutorial,
latihtubi, atau permainan bahasa
7. Bahan media yang lucu semasa mengajar. (Contoh: Penggunaan kartun
atau komik)
8. Alat pandang dengar seperti tayangan video animasi yang sesuai
dengan isi pelajaran

26. 26 | P a g e
Bahagian D
Kesediaan Guru
Kenyataan 1 2 3 4 5
1. Saya boleh melaksanakan pembelajaran menyeronokkan bersendirian
ketika pengajaran dan pembelajaran di dalam bilik darjah.
2. Saya mempunyai kemahiran untuk menghasilkan bahan bantu
mengajar berbantukan komputer.
3. Saya mempunyai pelbagai koleksi bahan grafik yang menarik
bersesuaian dengan pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu.
(Contoh: gambar kartun, keratan akhbar dan sebagainya).
4. Kemudahan dan prasarana di sekolah saya membolehkan pembelajaran
menyeronokkan dilaksanakan dengan berkesan.
5. Saya memerlukan pembantu pengurusan murid untuk melaksanakan
pembelajaran menyeronokkan ketika pengajaran dan pembelajaran di
dalam bilik darjah.