2. • Art. 458 Strafwetboek : strafrechtelijk gesanctioneerde zwijgplicht
‘Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid,
apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde
van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn
toevertrouwd en deze bekendmaken buiten het geval dat zij
geroepen worden om in rechte of voor een parlementaire
onderzoekscommissie getuigenis af te leggen en buiten het geval
dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden
gestraft met gevangenisstraf van 8 dagen tot 6 maanden en met
geldboeten van 100 tot 500 euro.’ = strafrechtelijke zwijgplicht
• Daarnaast ook zwijgrecht tov rechter:
art. 929 Gerechtelijk Wetboek.
3. • Het beroepsgeheim houdt in dat men de plicht
en het recht heeft om zaken die men binnen een
(quasi-) professionele relatie verneemt of in het
bezit krijgt en die vertrouwelijk zijn, geheim te
houden. Dit zelfs ten aanzien van de overheid.
• Zwijgrecht geldt ook voor geschriften die in
beslag genomen worden: verklaring in PV van
beslag, verzegelde omslag, openen in
aanwezigheid vertegenwoordiger beroepsgroep.
Geen obstructie van het onderzoek.
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 3
4. ≠ wet verwerking persoonsgegevens
• Gegevens m.b.t. geïdentificeerde of
identificeerbare persoon
• Gegevens die systematisch zijn neergeschreven of
opgeslagen
• 3 fases: verzamelen, opslaan en uitvoer
(beperkingen)
• Recht op inzage en correctie van die gegevens
• Toestemming nodig bij doorgeven van die
gegevens, indien toestemming in de wet:
betrokkene informeren!
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 4
5. ≠ discretieplicht
• Omvang bepaald in arbeidsovereenkomst of deontologische
code (‘fabrieksgeheim’ – WAO)
• Tuchtrechtelijke of arbeidsrechtelijke sanctie (geen
strafrechtelijke)
• Geldt niet ten aanzien van iedereen
• Geen zwijgrecht tegenover leidinggevende, politie of rechter
• In het belang van de dienst of de onderneming
• Wat wordt vernomen in de uitoefening
• Ambtsgeheim = ambtelijke discretieplicht = discretieplicht
voor ambtenaren
Vb. leerkrachten, politie – cfr ook de finaliteit van hun
zwijgplicht
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 5
6. • Ambtelijke aangifte”plicht” voor wanbedrijven en
misdaden waar ambtenaar kennis van heeft:
• Art 29 Wb Sv: ‘Iedere gestelde overheid, ieder openbaar
officier of ambtenaar die in de uitoefening van zijn ambt
kennis krijgt van een misdaad of van een wanbedrijf, is
verplicht daarvan dadelijk bericht te geven aan de
procureur des Konings bij de rechtbank binnen wier
rechtsgebied die misdaad of dat wanbedrijf is gepleegd
of de verdachte zou kunnen worden gevonden, en aan
die magistraat al desbetreffende inlichtingen,
processen-verbaal en akten te doen toekomen.’
• Cass. 9.10.990, Arresten van het hof van Cassatie 1990-91 nr. 67: Art. 29Sv heeft een algemene
draagwijdte en is niet alleen van toepassing op wie statuut van ambtenaar heeft, maar op iedereen die
door de overheid tewerkgesteld wordt: met andere woorden ook die hulpverleners die als
contractuelen door de overheid in dienst zijn genomen hebben aangifteplicht
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 6
7. Bescherming van de cliënt:
verbod om zonder rechtvaardigingsgrond,
feiten bekend te maken die tot
strafrechtelijke vervolging van de cliënt
kunnen leiden.
Bescherming van bepaalde taken (beroep):
noodzakelijke vertrouwensrelatie in
maatschappelijk belangrijke functie die
individueel belang overstijgt.
Geen absoluut beroepsgeheim.
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 7
8. • Art. 458 Sw.: geen limitatieve opsomming: personen die een noodzakelijke
vertrouwensfunctie uitoefenen (≠ vrijwillige confidenten):
1. geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen
2. alle andere personen die geheimen toevertrouwd krijgen in hoofde van staat of beroep
‘staat’: historisch: ‘clerus’. Vrijwilligers en stagiairs met hulpverleningstaken die niet te
onderscheiden zijn van professionele hulpverleners
a. expliciete wettekst: beroepen waarbij in regelgeving wordt verwezen naar art.
458 Sw.: zwijgplicht – maar toch nog afwegen ivm noodzakelijke vertrouwensfunctie -
ambtenaren (andere opdrachten van openbaar belang)
decreten zijn ook wetteksten (gestemd door bevoegd parlement)
b. mensen werkzaam in sectoren waar noodzakelijke vertrouwensfunctie van
toepassing is: beoordeling door rechtspraak (en rechtsleer)
9. • Art. 8 decreet Integrale Jeugdhulp:
‘…zijn alle personen die hun medewerking verlenen aan de toepassing van dit
decreet, gebonden door de geheimhoudingplicht, bedoeld in art. 458 van het
Strafwetboek, met betrekking tot de gegevens waarvan zij in de uitoefening
van hun opdracht kennis krijgen en die daarmee verband houden.’
• Sectorale bepalingen,
vb. art. 77 JBW, art 7 DBJB: als je meewerkt aan een maatregel van de BJB;
vb. art. 9 decreet AWW (1997, idem 8 mei 2009): ‘Iedereen die met toepassing
van dit decreet in contact komt met gebruikers, eerbiedigt hun ideologische,
filosofische of godsdienstige overtuiging en is tot geheimhouding verplicht.’
vb. VAPH: geen uitdrukkelijke bepaling opgenomen
vb. herstelbemiddelaars meerderjarigen: art 555WbSV: mogen zelfs niet als
getuige worden opgeroepen! Ԥ 3. Onverminderd de verplichtingen die hem bij
wet worden opgelegd, mag de bemiddelaar de feiten waarvan hij uit hoofde
van zijn ambt kennis krijgt, niet openbaar maken. Hij mag niet worden
opgeroepen als getuige in een strafrechtelijke, burgerrechtelijke,
administratieve, arbitrale of in enige andere procedure met betrekking tot de
feiten waarvan hij in de loop van een bemiddeling kennis heeft genomen.
Artikel 458 van het Strafwetboek is van toepassing op de bemiddelaar.”
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 9
10. • Is de informatie vertrouwelijk?
(op basis van een wettekst of op basis van uitdrukkelijke vraag cliënt)
- Vertrouwelijke informatie
- Toevertrouwd door de cliënt
- Ook informatie over derden
- In meest strikte vorm ook het louter feit dat betrokkene cliënt of gekend is
- Geheim karakter zolang cliënt belang heeft dat het niet wordt
bekendgemaakt, ook indien begeleiding ondertussen werd stopgezet of na
overlijden
- Niet: louter materiële feiten zonder geheim karakter of geanonimiseerde
informatie
- Alles wat vertrouwelijk is uit zijn aard en de hulpverlener naar aanleiding
van de uitoefening van zijn staat of beroep heeft vernomen
- Informatie die de hulpverlener zelf vaststelt, verneemt van derden of uit
het dossier haalt
11. -vrij, vooraf, geïnformeerd, gepreciseerd,
expliciet
-meerwaarde als de hulpverlener
doorgeeft?
-‘in het belang van de cliënt(en)’
-is niet verplicht !
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 11
12. • Strafvervolging
• Ontoelaatbaar bewijs:
• - weren uit de debatten
• -nietigverklaring strafonderzoek?
• Tuchtrechtelijke sanctie (vb. schorsing of schrapping van de lijst)
- Orde van de beroepsgroep vb. Orde van geneesheren
• Arbeidsrechtelijk (vb. ontslag)
• - ambtenaren, werknemers
• Burgerrechtelijke aansprakelijkheid
• - werknemer (art. 18 AOW, art. 1382 BW)
• - rechtspersoon (art. 1382 BW, art. 1384 BW)
• Vertrouwensrelatie met cliënt!
13. Algemeen : documenten door het beroepsgeheim gedekt, mogen niet in beslag
worden genomen
Onderscheid :
-Cliënt wordt verdacht :
-overtuigingsstukken ( wapen, gestolen goederen,…) : vatbaar voor beslag
-bewijselementen: vatbaar voor beslag tenzij bestaansreden in de
hulpverleningsrelatie – voorbehoud in PV formuleren
-Hulpverlener wordt verdacht :
-beroepsmisdrijf sluit beroepgeheim uit
-tenzij voor stukken die niets met het misdrijf te maken hebben
Opgelet : steeds een huiszoekingsbevel (onderzoeksrechter) vereist “ met
machtiging tot inbeslagname” (uitvoering door politieleden met de
hoedanigheid van officier van gerechtelijke politie)
Voorbeeld : politie vraagt inzage in dossier m.b.t. jongere die verdacht wordt.
Politie dreigt met onderzoeksrechter, huiszoeking en beslag. Kan dit ?
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 13
14. - Ingevoerd door de rechtspraak (Verlaine-arrest, Cassatie dd. 13 mei 1987)
- = rechtvaardigingsgrond: de principieel ontoelaatbare handeling wordt toelaatbaar
- ≠met onweerstaanbare drang: belangenafweging: het overtreden van
strafrechtelijke bepalingen is noodzakelijk en het enige middel om andere, meer
belangrijke belangen te vrijwaren
- Voorwaarden:
- Reëel, ernstig en acuut gevaar (geen feiten uit verleden of hypothetisch,
toekomstig gevaar)
- Proportionaliteit: het rechtsgoed dat wordt bedreigd moet van een hogere
waarde zijn dan het rechtsgoed dat men wil schenden
- Subsidiariteit: noodtoestand kan alleen verholpen worden door het doorbreken
van het beroepsgeheim
- Voorbeelden
- Informatie aan partner van seropositieve patiënt
- Manifest dronken ouder neemt kind mee in de auto
- Wat bij een (onrustwekkende) verdwijning?
15. Nieuwe tekst – gestemd door de Kamer juli 2011, Senaat oktober 2011 – B.S.
20.1.2012, in werking 31.1.2012:
Eenieder, die uit hoofde van zijn staat of beroep houder is van geheimen
en hierdoor kennis heeft van een misdrijf zoals omschreven in de artikelen
372 tot 377, 392 tot 394, 396 tot 405ter, 409, 423, 425 en 426, gepleegd
op een minderjarige of op een persoon die kwetsbaar is ten gevolge van
zijn leeftijd, zwangerschap, een ziekte dan wel een lichamelijk of geestelijk
gebrek of onvolwaardigheid kan, onverminderd de verplichtingen hem
opgelegd door artikel 422bis, het misdrijf ter kennis brengen van de
procureur des Konings, hetzij wanneer er een ernstig en dreigend gevaar
bestaat voor de fysieke of psychische integriteit van de minderjarige of de
bedoelde kwetsbare persoon en hij deze integriteit niet zelf of met hulp
van anderen kan beschermen, hetzij wanneer er aanwijzingen zijn van een
gewichtig en reëel gevaar dat andere minderjarigen of bedoelde kwetsbare
personen het slachtoffer worden van de in voormelde artikelen bedoelde
misdrijven en hij deze integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan
beschermen.”
16. Art 422bis SW Met gevangenisstraf van 8 dagen tot een jaar en met een
geldboete van €50 tot €500 of met een van die straffen alleen wordt
gestraft hij die verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen aan iemand die
in groot gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld,
hetzij die toestand hem is beschreven door degenen die zijn hulp
inroepen. Voor het misdrijf is vereist dat de verzuimer kon helpen zonder
ernstig gevaar voor zichzelf of voor anderen. Heeft de verzuimer niet
persoonlijk het gevaar vastgesteld waarin de hulpbehoevende verkeerde,
dan kan hij niet worden gestraft, indien hij op grond van de
omstandigheden waarin hij werd verzocht te helpen, kon geloven dat het
verzoek niet ernstig was of dat er gevaar aan verbonden was. De straf
bedoeld in het eerste lid wordt op 2 jaar gebracht indien de persoon die in
groot gevaar verkeert, minderjarig is.’
Art. 422ter SW: zelfde straffen voor wie wettelijk wordt opgevorderd hulp te
verlenen en (zonder ernstig gevaar) het niet doet
17. • Recht op informatie betreffende de opvoeding
(374 BW) vs recht op privacy minderjarige:
Doelgebonden ouderlijk gezag: groei naar
verantwoordelijkheid, manifest in het belang
van de minderjarige
• Decreet rechtspositie: minderjarige kan zich
gemotiveerd verzetten tegen toegang tot
bepaalde gegevens in dossier
• Jeugdrechtbank: art 55 JBW
18. • Recht op informatie betreffende de
opvoeding (374 BW)
• Minderjarige en ouders zijn elkaar
wederzijds respect verschuldigd (371 BW)
• Ouders zijn wettelijke vertegenwoordigers
en doen school- en studiekeuze
• Voorbeeld onderhoudsgeld meerderjarige
studenten
19. • Teamwerking in de hulpverlening:
noodzakelijk om informatie te delen
• Duidelijke definitie van zorgteam,
noodzakelijk dat allen hetzelfde
beroepsgeheim hebben
• Niet van toepassing op verhouding tussen
collega’s uit andere deelwerkingen /
afdelingen
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 19
20. Art. 32 Decreet IJH
‘De toegangspoort, de trajectbegeleiding en de jeugdhulp-aanbieders,
wisselen onder elkaar persoonsgegevens uit met het oog op de uitvoering
van de taken en bevoegdheden geregeld door dit decreet. De wet
bescherming verwerking persoonsgegevens en de regelgevingen van de
sectoren blijven van toepassing. De gegevensuitwisseling is onderworpen
aan de volgende voorwaarden:
1 de gegevensuitwisseling heeft enkel betrekking op gegevens die
noodzakelijk zijn voor de jeugdhulp
2 de gegevens worden enkel uitgewisseld in het belang van de personen tot
wie de jeugdhulp zich richt
3 de genoemde actoren trachten, in de mate van het mogelijke, de
geïnformeerde instemming met de gegevensuitwisseling te verkrijgen van
de persoon op wie de gegevens betrekking hebben.’
• Dit is geen recht op informatie van de ene hulpverlener t.o.v. de andere!
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 20
21. • Buiten team, contacten met andere personen met
eenzelfde of strikter beroepsgeheim
• Need to know (niet nice to know)
• Gemeenschappelijke opdracht/belang van dezelfde
cliënt
• Vooraf mandaat van cliënt: aan wie wordt wat
doorgegeven (geen blanco cheque)
Wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer
tov de verwerking van persoonsgegevens
overdracht van gegevens principieel verboden, tenzij
toestemming betrokkene of voldoende specifieke
wettelijke verplichting.
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 21
22. • Werken op verwijzing: wettelijke
bepalingen over de draagwijdte van
verslag – vb bezoekruimte, forensisch
• Specifiek: - aanwezigheid
• Vaag: - relevante informatie
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 22
23. -Juridische helpdesk :
Ben je (jeugd)hulpverlener en heb je een juridische vraag, stel ze aan onze helpdesk
: via de website : www.steunpuntjeugdhulp.be of met een mailtje aan :
helpdesk@steunpuntjeugdhulp.be
-Juridische FAQ :
Raadpleeg onze database met vragen en antwoorden van de veel gestelde juridische
vragen. www.steunpuntjeugdhulp.be (juridische ondersteuning-Faq)
-Uitgewerkte juridische thema’s ivm rechtspositie
kinderen en jongeren (beroepsgeheim, ouderlijk gezag, DRM,
aansprakelijkheid, pleegzorg, onderhoudsplicht…):
Zie de vrij toegankelijke website www.jeugdrecht.be (samenwerking Steunpunt
Algemeen Welzijnswerk en Steunpunt Jeugdhulp)
Zie ook de nieuwe website www.jeugdenkinderrechten.be (deel van Tijdschrift voor
Jeugd en Kinderrechten – Larcier)
26 februari 2012 www.steunpuntjeugdhulp.be 23