1. DOLAŞIM SİSTEMİ

2. DOLAŞIM SİSTEMİ
 Dolaşım sistemi;
 Kalp,
 Kan damarları ile
 Kandan oluşur.
Dolaşım sistemi kan yolu ile;
Hücrelerimize besin ve oksijen taşır.
Vücudu mikroplara karşı korur.
Hücrede oluşan artık maddeleri, vücut dışına
atılmalarını sağlayan organlara (akciğer, böbrek)
taşır.

3. KALBİN YAPISI VE GÖREVLERİ
Dolaşım sisteminin en önemli organı olan kalp, vücudumuzun her tarafına kanın
ulaşmasını sağlayan bir pompa gibidir.
Kalp;
Göğüs boşluğunda, diyaframın üstündedir.
İki akciğer arasındadır.
Dört odacıktan oluşur.
Üstteki odacıklara kulakçık,
Alttaki odacıklara karıncık denir.
Kalbin sağ bölümünde, sağ kulakçık ve sağ karıncık, sol bölümünde, sol
kulakçık ve sol karıncık bulunur.
Kalbin soldaki odacıklarını temiz kan, sağdaki odacıklarını kirli kan doldurur.
Karıncıklardaki kas tabakası kulakçıklara göre daha kalın ve güçlüdür.

4. KALBİN ÇALIŞMASI
Vücudumuzda kanın dolaşması kalbin çalışması ile olur.
Kalp kası isteğimiz dışında çalışır.Kasılıp gevşeyerek hareket eder.
Kalbin çalışmasında sinirler ve hormonlar önemli rol oynar. Zayıf bir elektrik
akımıyla kalp çalışır, kalp kası hücreleri bu akım sayesinde hızlı iletişim kurar ve
bir bütün halinde çalışır.
Toplardamarlardan gelen kan kulakçıklara dolar.
Kulakçıklar kasılır.
Kulakçıklarla karıncıklar arasındaki kapaklar açılır ve kan karıncıklara dolar.
Kanla dolan karıncıklar kasılarak, içindeki kanı atardamarlara pompalar. Kan
vücuda dağılır.

5. Kalp kasının bir kez kasılıp gevşemesi kalp atışını meydana getirir. Sağlıklı
bir insanda kalp atış sayısı dakikada 60-100 kadardır.
Kalp atış hızı;
Heyecanlandığımızda,
Yürüme, koşma ve diğer vücut egzersizlerinde,
Ateşli hastalıklarda artar.
Yeni doğan bebeklerin kalp atış hızı yetişkinlerden daha yüksektir.

6. DAMARLAR
Kanın vücutta dolaşmasını sağlayan borulara damar denir.
Damarlar;
Atardamar,
Toplardamar ve
Kılcal damar
olmak üzere üçe ayrılır.

7. TOPLARDAMARLAR
Kanı vücuttan toplayıp kalbe getiren damarlara toplardamar denir. Alt ana
toplardamarı ile üst ana toplardamarı kirli kanı kalbin sağ kulakçığına taşır.
Akciğer toplardamarı ise akciğerlerden aldığı temiz kanı kalbin sol
kulakçığına taşır.
Toplardamarların içinde kapakçıklar vardır. Bu kapakçıklar , kanın geriye
dönmesini önler.
UYARI!
Akciğer atardamarı hariç ,
diğer toplardamarlarda kirli
kan bulunur.

8. ATARDAMARLAR
Kalpten kan götüren damarlara atardamar denir.
Kalbin sol karıncığından aldığı temiz kanı vücuda dağıtan ana atardamara
aort denir.
Akciğer atardamarı ise, kalbin sağ karıncığından aldığı kirli kanı ,
temizlenmek üzere akciğerlere götürür.
Kalp kasılıp gevşeyerek kanın atardamarlarda akmasını sağlar.
UYARI!
Akciğer atardamarı hariç,
diğer atardamarlarda temiz
kan bulunur.

9. KILCAL DAMARLAR
Atar ve toplar damarlar dokularda çok incelir, kıl görünüşünde şekil alır. Bunlara
kılcal damar denir.
Çapları çok küçük olan kılcal damarlar dokular arasında ağ şeklinde dağılırlar.
Kan ile doku hücreleri arasındaki bütün madde (oksijen,besin ve yanma sonucu
oluşan atıklar) alışverişi kılcal damarlarla olur.

11. KANIN YAPISI
Kan; bir deney tüpünde bekletilirse tüpün üstünde sarımsı renkli bir sıvı,
altında da koyu kırmızı renkli bir pıhtı oluşur.
Deney tüpünün üst kısmında kalan sıvı plazma adını alır.
Plazma;
%90’ı su olduğundan kana akıcılık kazandırır.
Sindirilmiş besin molekülleri, atık maddeleri, vitamin ve madensel
maddeleri taşır.
Deney tüpünün alt kısmındaki koyu renkli pıhtı ise kan hücreleridir.
Damarların içinde plazma ile hücreler karışmış haldedir.

12. KAN HÜCRELERİ
Alyuvarlar (eritrositler),
Akyuvarlar (lökositler) ve
Kan pulcukları (trombositler)
Olmak üzere üç çeşit kan hücresi vardır.

13. ALYUVARLAR
Kırmızı renkli çekirdeksiz hücrelerdir.
Akciğerlerden aldığı oksijeni hücrelere,
Hücrelerden aldığı karbondioksiti de akciğerlere taşır.
Uzun ve yassı kemiklerin kırmızı iliklerinde üretilir.

14. AKYUVARLAR
Beyaz renkli, çekirdekli hücrelerdir.
Sayıları alyuvarlardan azdır.
Vücudun savunmasında görevlidirler. Bunun için;
Bazı akyuvarlar kana giren mikrobu içine alır, yer ve sindirir . (fagositoz)
Bazıları salgıladıkları maddelerle (antitoksin) mikropların hastalık etmeni
zehirlerini etkisiz hale getirir.
Bazıları ise, salgıladığı maddelerle (antikor) doğrudan mikrobu hareketsiz
hale getirir ve öldürür.

15. Kemik iliği ve akkan düğümlerinde (lenf bezlerinde) üretilir.
Mikroplu hastalık sırasında çoğalırlar. İyileşme ile eski sayılarına inerler.

16. KAN PULCUKLARI
Bu hücreler çekirdeksizdir.
Bir yeriniz yaralandığında kanın pıhtılaşmasını sağlar.
Böylece kan kaybını önler.

17. TEMİZ VE KİRKİ KAN
Temiz Kan : Hücrelere giden, oksijen oranı yüksek kandır. Rengi açık kırmızıdır.
Kirli Kan : Karbondioksit oranı yüksek kandır. Koyu kırmızı renktedir.

18. KAN DOLAŞIMI
 Kanın kalpten çıkıp damarlar yardımıyla vücuda
dağılmasına ve tekrar kalbe dönmesine kan
dolaşımı denir.
İki tür kan dolaşımı vardır;
Küçük kan dolaşımı
KAN
DOLAŞIMI Büyük kan dolaşımı

19. KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI
Kalbin sağ karıncığındaki kirli kanın akciğer atardamarı ile akciğerlere girip
temizlendikten sonra akciğer toplardamarı ile kalbin sol kulakçığına dönmesi
küçük kan dolaşımıdır.
UYARI!
Küçük kan dolaşımı kalp
ile akciğer arasında
gerçekleşir.
Kirli kan
Sağ karıncık Akciğer atardamarı
Temiz kan
Akciğer toplardamarı
Akciğer kılcalları
Sol kulakçık

20. BÜYÜK KAN DOLAŞIMI
Kalbin sol karıncığındaki temiz kanın aort atardamarı ile vücuda dağılıp
kirlendikten sonra toplardamar yoluyla, kalbin sağ kulakçığına dönmesi büyük
kan dolaşımıdır.
UYARI!
Büyük kan dolaşımı
kalp ile vücudumuz
arasında gerçekleşir.
Temiz kan
K
Sol karıncık aort Vücut i
kılcalları r
l
i
Sağ kulakçık toplardamar k
a
n

21. KAN GRUPLARI
Özellikleri bakımından kan dört gruba ayrılır. A, B, 0, AB gruplarıdır.
EK BİLGİ
Rh faktörü ilk defa Rhesus (Resus)
maymununda keşfedilen bir kan
grubu sistemidir.
Kan gruplarının uyması, kan alıp vermede yeterli değildir. Kandaki (Rh) maddesi
de bilinmelidir.
Rh maddesi bulunan kana Rh pozitif Rh(+)
Rh maddesi bulunmayan kana Rh negatif Rh(-) kan denir.
Rh’e göre:
1. Rh(+) , Rh(+) ‘e kan verebilir.
2. Rh(-) , Rh(-) ‘ e kan verebilir.
3. Rh(-), Rh(+) ‘ e kan verebilir.
4. Rh(+), Rh(-) ‘ e kan veremez.

22. UYARI!
Rh faktörü aşağıdkai koşullara uymak şartıyla :
Her grup, kendi grubuna kan verebilir.
AB grubu , her gruptan kan alabilir.
0 grubu , her gruba kan verebilir.
ÖRNEK:
Bir hasta için AB Rh(+) grubu kana ihtiyaç olduğu anons edilmiştir. Kan vermek
üzere baş vuran aşağıdaki kişilerden hangileri kabul edilir ?
I. Kan grubu A Rh(-) olan Özgür
II. Kan grubu 0 Rh(-) olan Okan
III. Kan grubu AB Rh(+) olan Yeşim
IV. Kan grubu AB Rh(-) olan Akın
A. I-II B. III-IV C. I-III-IV D. I-II-III-IV

23. ÇÖZÜM
AB kan grubu genel alıcıdır. Kendi kan grubu dahil bütün kan gruplarından
kan alabilir.
Rh(+) kan grubu hem Rh(+) kandan hem de Rh(-) kandan kan alabilir.
CEVAP: D

24. LENF DOLAŞIMI
Lenf sistemi;
Dolaşım sisteminin bir parçasıdır.
Lenf damarları ile,
lenf düğümlerinden oluşur.
Kılcal kan damarlarından sızarak hücreler arasındaki boşluklara sızan kan
serumuna doku sıvısı denir. Kan ile hücreler arasındaki madde alışverişi doku
sıvısı aracılığı ile olur. Doku sıvısı fazla ise lenf damarları ile kana döner. Lenf
damarlarına giren doku sıvısı lenf (akkan) adını alır.
Lenf damarları vücudumuzun hemen her bölgesine yayılmıştır.
Bu lenf ağına, büyüklüğü iğne başından büyük, en fazla fasulye
büyüklüğünden lenf düğümleri yayılmıştır. Bu düğümlerin büyük bir bölümü;
Ağız tavan ve tabanında (lenf bezleri, bademcikler)
Boyunda,

25. Koltuk altlarında ve
Kasıklarda yoğunlaşmıştır.
Dalak da lenf dokusundan oluşmuştur.
Lenf damarlarında dolaşan lenf sıvısı;
Kan serumu ve akyuvarlar içerir.
Alyuvarlar yoktur.
Renksizdir.
İnce bağırsakta sindirilmiş olan yağlı maddeleri hücrelere taşıyarak sindirime
yardımcı olur.
Lenf damarlarının dolaşım sistemine birleştiği yerdeki lenf düğümleri hastalık
yapan organizmaları yok ederek bağışıklık sisteminde önemli görev yapar.

26. ÖRNEK:
Bazı hastalıklarda lenf bezlerinde şişme olur. Bunun nedeni aşağıdakilerden
hangisidir ?
A. Lenf bezlerinde akyuvar yapımı hızlanır.
B. Akyuvarlar hastalık yapan mikrobun toksinine karşı , antitoksin çıkarır.
C. Akyuvarlar mikropları içlerine alarak sindirirler.
D. Lenf bezlerinde hastalık yapan mikropların toksinleri toplanır.

27. ÇÖZÜM:
Akyuvarların görevi vücuda giren zararlı mikroorganizmaları yok etmektir. Bazı
hastalıklarda mikroplar lenf bezlerine yerleşirler ve burada akyuvar yapımı
hızlanır. Bu yüzden lenf bezlerinde şişme olur.
CEVAP: A