1. КОМПЬЮТЕРИЙН
ҮНДЭС ХЭРЭГЛЭЭ
Багш: Магистр Ч.Ундармаа
2013-2014

2. ХИЧЭЭЛИЙН ЗОРИЛГО
O Мэдээлэл холбооны технологийн хөгжил,
үндсэн ойлголт, түүний зориулалт, МХТ-ийн
хөгжлийн чиг хандлага, нийгэмд гүйцэтгэх
үүрэг.

3. ХИЧЭЭЛИЙН ЗОРИЛГО
O Мэдээллийн
системийн
үндсэн
ойлголтууд,
компьютерийн
ерөнхий
бүтэц, үндсэн төхөөрөмжүүдийн ажиллах
зарчим,
компьютерт
мэдээлэл
дүрслэх
хэлбэр, компьютерийн програм хангамжийн
систем ба түүний зориулалт, үйлдлийн
систем, түүний орчинд баримт бичиг, хүснэгтэн
мэдээллийг боловсруулах, илтгэл, танилцуулга
бэлтгэх тэдгээрийг ашиглах болон өгөгдлийн
сан, вэб технологи, интернэт ба сүлжээний
технологиудын талаар судлаж түүн дээр
ажиллаж сурахад оршино.

4. СУРАХ БИЧИГ, ХИЧЭЭЛИЙН
МАТЕРИАЛ
O Катерин Маррэй "First Look Microsoft Office
2010"
O Sarah E.Huchinson "MS excel"
O Г.Өсөхжаргал, Ч.Ундармаа “Компьютерийн
үндэс хичээлийн лаборатори, бие даалтын
ажлын удирдамж“
O Д.Уранбайгаль "MS access 2000"

5. ДҮГНЭХ ЖУРАМ
O Ирц 10
O Сэдвийн шалгалт 20
O Идэвхи 5
O Сүүлийн шалгалт 30
O Бие даалт 35

6. ЕРӨНХИЙ АГУУЛГА
O Мэдээлэл технологи
O Мэдээллийн систем
O Windows
O Microsoft Word
O Microsoft Excel
O Microsoft Access
O Microsoft PowerPoint
O Интернэт, Вэб технологи

7. КОМПЬЮТЕРИЙН
ТУХАЙ ҮНДСЭН
ОЙЛГОЛТ
Лекц 1

8. Мэдээллийн систем
Систем гэж юу вэ?
O Тодорхой зорилгод хүрэхийн тулд хүрээлэн
буй орчноосоо тодорхой биет зүйл, өгөгдөл
мэдээллийг
хүлээн
авч
боловсруулаад, тодорхой үр дүнг өгдөг, өөрийн
төлөв байдлаа илэрхийлдэг, тодорхой зорилго
ба
үүрэг,
бүтэц
зохион
байгуулалт, зохицуулалтын дүрэм, журам, зүй
тогтолтой, тодорхой шинж чанартай, тодорхой
нөөцтөй, орчинтойгоо харилцан үйлчлэлцэлд
оршдог цогц нэгдлийг систем гэнэ.

9. Мэдээллийн систем
Системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд
O Систем нь
оролт, боловсруулалт, гаралт,
зөвлөмж, удирдлага гэсэн үндсэн хэсгүүдээс
бүрдэх ба систем нь хүрээлэн буй орчноосоо
биет зүйл, өгөгдөл, мэдээлэл хүлээн авч,
тэдгээрийг боловсруулаад, тодорхой үр дүн,
өөрийн төлөв байдлаа илэрхийлсэн гаралт
болгож хувиргадаг.

10. Мэдээллийн систем
O Систем нь харилцан үйлчилэлцэж байгаа
бусад системүүдэд шаардагдах хэд хэдэн
гаралтуудтай, мөн оролтуудтай байж болно.
Системийн зорилго ба түүний биелэлт нь
системийн гаралтаар тодорхойлогдоно.

11. Мэдээллийн систем
Мэдээллийн систем гэж юу вэ?
O Мэдээллийн
системүүдийн
өгөгдөл,
систем
нь
нэг
биднийг
төрөл
мэдээлэлтэй
хүрээлэн
бөгөөд
ажилладагаараа
буй
зөвхөн
бусад
системээс ялгарна.
O Мэдээллийн систем нь хүн, технологи зэрэг нөөцтөй
холбогдсон,
өгөгдөл
мэдээллийг
цуглуулах, дамжуулах, хадгалах, сэргээх, төрөл
бүрийн
хэлбэрээр
дүрслэх,
ажиллагаануудын нэгдэл юм.
гаргах
үйл

12. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (1)
O Компьютер гэдэг нь өгөгдлийг /мэдээллийг/
богино хугацаанд боловсруулж үр дүнг гаргах
машин юм.
O Сампин – МЭӨ1300 /хятад/
O 1642 – Паскаль баганад тоо нэмж зээлж
санах зарчмаар тоог нэмдэг хасдаг машиныг
анх зохиожээ.

13. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (2)
 1820
– хүртэл 4 аргын тооцоолох үйлдлийг
бүрэн адааүй хурдацтай хйиж чадаагүй
байсаар
Францын
эрдэмтэн
Томас
Де
Колмар
анхны 4 аргын үйлдлийг хийдэг
механик тооны машин хийгджээ.
 1822
– 20 оронтой тоог нэмж хасаж минутын
дотор үр дүнг гаргадаг машин зохиожээ.

14. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (3)
O 1936 – Английн математикч Alan Turing
анхны
дижитал
компьютерийн
гаргажээ.
O 1936 – Z1 zomputer
O 1942 – ABC Computer
O 1944 – Mark 1
санааг

15. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (4)
O 1945 - 1946 – ENIAC 1 /Electronic Numerical
Integrator and computer/
O 1951
–
UNIVAC
/Universal
Automatic
Computer/
O 1953 – он гэхэд дэлхийг хэмжээнд 100
компьютер ашиглагдаж байжээ.

16. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (5)
O 1954 – Programming Language
O Анх FORTRAN /FORmula TRANslation/
хэлний боловсруулалт хийгдэж 19541957 он хүртэл үргэлжилсэн
O 1962 – First Computer Game
O 1969 – ARPAnet сүлжээ
O 1971 – Floppy disk

17. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (6)
O 1974 – анхны хэрэглэгчдэд зориулагдсан
компьютер үйлдвэрлэгдсэн
O 1975 – IBM анхны лазер принтер гаргасан
O 1976 - 1977 – Apple корпораци байгуулагдан
зах зээлд Apple 1 компьютерийг нийлүүлсэн.
/Стефан Жобс/
O 1980 – оноос MSDOS үйлдлийн систем
хөгжиж эхэлсэн.

18. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (7)
O 1981 – IBM-PC / Home Computer /
O 1983
–
Apple
Lisa
Computer
/Home
Computer with GUI/ Graphic User Interface
O 1984 – Apple Macintosh Computer /more
affordable home computer with GUI/
O 1985 – Windows үйлдлийн систем хөгжиж
эхэлсэн

19. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (8)
O Компьютерт
дүрслэгддэг
болон
бүх
байна.
үйлдэл
мэдээлэл
Тоог
хийж
нь
дүрсэлж
тоогоор
бичих
боловсруулах
дүрмүүдийн нэгдлийг тооллын систем гэж
нэрлэдэг.
O 10-тийн тооллийн систем
O 2-тийн тооллийн систем
O 8-тийн тооллийн систем
O 16-тийн тооллийн систем

20. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (9)
O Компьютерт хадгалагдаж байгаа өгөгдлүүд нь 0,1
гэсэн хоѐртын тоон кодоор хадгалагддаг.
O Мэдээллийн хамгийн бага нэгжийг бит (bit) гэнэ.
O 8 бит нийлж 1 байт болдог. (byte)
O Бит байтаас гадна килобайт (KB), мегабайт (MB),
гегабайт (GB) гэсэн нэгжүүд бий.
O 8 bit = 1 Byte
O 1024 Byte = 1 KB
O 1024 KB = 1 MB
O 1024 MB = 1 GB

21. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (10)
O Үндсэн 4 төрлийн компьютер байна.
O Micro computer буюу персональ
компьютер
O Main frame computer
O Mini computer
O Super computer

22. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (11)
O Micro
computer
буюу
персональ
компьютер
Микропроцессор дээр суурилагдсан хувь хүн
ашиглахад
зориулсан
клмпьютерийг хэлнэ.
жижиг
хэмжээний

23. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (12)
 Main
frame computer
Овор хэмжээгээр том, асар олон хэрэглэгч
нэгэн зэрэг хандаж ажиллах боломжтой
компьютер
үйлдвэрлэдэг
юм.
Ихэвчлэн
бөгөөд
IBM
пүүс
нисэх
буудал, банк, санхүүгийн байгууллагууд, их
сургуулиуд толгой компьютерээр ашигладаг.

24. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (13)

Mini computer
Хэмжээгээрээ
микро
компьютер,
main
frame
компьютер хоѐрын завсрын компьютер юм.
O Super computer
Асар
том
хэмжээтэй
ба
ихэвчлэн
эрдэм
шинжилгээний зориулалтаар ашигладаг. Үүнийг
тусгай
зориулалтын
агааржуулах
системтэй
өрөөнд байрлуулах бөгөөд ердийн персональ
компьютерээс 5000 дахин илүү хурдтай.

25. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (14)
O Персональ компьютерийг дотор нь
дараах байдлаар хуваана.
O Desktop – ширээний компьютер
O Laptop - Notebook
O Palm

26. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (15)
O Palm – Энэ нь сүүлийн үед өргөн хэрэглэж
байгаа Personal Digital Assistant (PDA) буюу
жижиг хэмжээний тоон системийн төхөөрөмж
юм. Энэ төхөөрөмжинд гар байдаггүй бөгөөд
ямар нэг үйлдэл хийх, үсэг, тоо зэрэг
тэмдэгтүүдийг
бичих
тохиолдолд
тусгай
зориулалтын үзгийг хэрэглэдэг. Үүнийг grafitti
гэж нэрлэдэг.

27. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (16)
O Компьютерийг
програм хангамжийн хэсэг
техник
/software/,
хангамжийн
хэсэг
/hardware/ гэсэн хоѐр хэсэгт хувааж үзнэ.
O Бүх компьютер техник хангамж гэж нэрлэгдэх
олон тооны хэсгүүдээс бүрдэнэ. Нүдээрээ
харж гараараа барьж байгаа компьютерийн
хэсгүүд
хамаарна.
нь
техник
хангамжийн
хэсэгт

28. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (17)
O Компьютерийг ажиллуулахын тулд техник
хангамж нь програм хангамж (software)-ийг
хэргэлдэг.
O Програм
нэрлэгдэх
хангамж
нь
программууд
гэж
ямар
нэгэн
үйлдлийг
хийх
заавруудын бүрдэл юм.
O Программууд нь бидний компьютерт өгсөн
мэдээллийг компьютерийн ойлгодог хэлрүү
хөрвүүлдэг.

29. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (18)
O Програм
хангамж
нь
[үйлдлийн
системүүд]
programs
operating
[хэргэлээний
ба
systems
application
программууд]
гэж
хуваадаг.
O Үйлдлийн
систем
нь
компьютерийг
ажилуулах түүний бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн
ажиллагааг удирдаж хэрэглээний программын
ажиллах суурь болж өгдөг.

30. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (19)
O Үйлдлийн систем нь хэрэглэгч компьютер 2-ыг хооронд
нь холбох үүрэгтэй.
O Хамгийн
өргөн
хэрэглэгддэг
үйлдийн
систем
нь
windows юм.
O Давуу тал
O Хэрэглэхэд хялбар энгийн бүтэцтэй
O Бусад төхөөрөмжүүдтэй зохицон ажиллах чадвартай
O Ихэнх өргөн хэрэглээний програм хангамжууд windows
үйлдлийн системд зориулагдсан байдаг.

31. Үйлдлийн систем гэж юу вэ?
O Үйлдлийн
систем
ажиллуулах
гэдэг
зориулалттай,
бол
бусад
програмыг
компьютерийн
техник
хангамж болон програм хангамжийг холбож өгдөг
програм юм.
хамгийн
Одоо ашиглагдаж буй компьютерүүдэд
түгээмэл
ашиглагдаж
системүүдэд
 Windows –ийн үйлдлийн системүүд
 Macintosh-ийн үйлдлийн системүүд
 Unix –ийн үйлдлийн системүүд орно.
байгаа
үйлдлийн

32. Үйлдлийн системүүдийн ялгаа, онцлог
O Linux нь Unix үйлдлийн системийн нэг онцлог төрөл
бөгөөд нээлттэй эх /open source/ буюу үнэгүй үйлдлийн
систем
юм.
системүүд
Харин
windows
хувилбараасаа
төрлийн
шалтгаалан
үйлдлийн
үнэ
нь
өөрчлөгдөж байдаг. Mac OS нь Apple Macintosh
төрлийн бүх компьютерт зориулсан үйлдлийн систем
юм.

33. КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ (20)
O Компьютерийн техник хангамж нь дараах 5
хэсэгт хуваагддаг:
- Input (оролтын)
- Processing (боловсруулалт хийх)
- Storage (мэдээлэл хадгалах)
- Output (гаралтын)
- Communications (xолболтын)

34. Input (оролтын)

Оролтын төхөөрөмжийн гол үүрэг нь өгөгдлийг
цуглуулж, компьютерт боловсруулах боломжтой
болгон хөрвүүлэх явдал юм.

- Гар

- Хулгана

- Микрофон

35. Processing (боловсруулалт хийх)
O Боловсруулалт
хийх
төхөөрөмж
нь
компьютерийн программ хангамжаас ирж буй
командыг хүлээн авч, гүйцэтгэх үүрэгтэй. Жишээ
нь хүснэгтэн мэдээлэл дээрх мөнгөний дүнг
нэгтгэж гаргах гэх мэт.
- Central Processing Unit (CPU)
- Random Access Memory(RAM)

36. БОЛОВСРУУЛАХ ХЭСЭГ
O Микропроцессор – CPU (Central Processing
Unit)
Тодорхой
биелүүлэх
программ
үр
дүнд
үйлдлүүдийн
гэнэ.
Тэгвэл
хүрэхийн
тулд
дараалалыг
программын
үйлдлүүдийг алхам бүрээр нь биелүүлдэг
компьютерийн хэсгийг микропроцессор гэнэ.
Өөрөөр
хэлбэл
компьютерийн
үйлдэл, боловсруулалт хийдэг хэсэг нь юм.

37. БОЛОВСРУУЛАХ ХЭСЭГ
O Процессорт компьютерийн ажиллагааг хангах
олон
тооны
микро
элементүүд,
гадна
төхөөрөмжтэй холбох, мэдээлэл хадгалах
төхөөрөмж зэргийг байрлуулсан байдаг.
O Төв процессор
O Удирдах хэсэг
O Санах ой
O Арифметик логик үйлдлийн хэсгээс бүрдэнэ.

38. БОЛОВСРУУЛАХ ХЭСЭГ
O Компьютерээр боловсруулах бүх төрлийн
мэдээллийг
санаж
хадгалахад
зориулагдсан компьютерийн хэсгийг санах
ой гэнэ.
O Санах ойг
O Тогтмол санах ой ROM
O Шуурхай санах ой RAM гэж 2 ангилна

39. Storage (мэдээлэл хадгалах)
O Мэдээлэл хадгалах төхөөрөмжийн үүрэг нь
өгөгдөл, программ хангамж зэрэг бүх төрлийн
мэдээллийг
удаан
хадгалах үүрэгтэй.
- Уян диск
- Хатуу диск
- Zip диск
- Tape төхөөрөмж
болон
түр
хугацаагаар

40. Output (гаралтын)
O Гаралтын
төхөөрөмжийн үүрэг нь компьютер
дээр боловсруулсан мэдээллийг хэрэглэгчдэд
ямар нэгэн байдлаар хүргэх явдал юм. Жишээ нь
дэлгэц дээр харах, цаасан дээр хэвлэх, дуу
сонсох г.м
- Дэлгэц
- Принтер
- Чанга яригч

41. Communications (xолболтын)
O Холболтын төхөөрөмжийг нэг компьютерээс
нөгөө рүү холбогдон мэдээлэл солилцоход
ашигладаг.
- Модем
- Кабель

42. DDRAM

43. SDRAM

46. CPU Cooler

48. SATA HADR DRIVE CALBE
IDE

49. ATA HADR DRIVE CALBE
IDE