Contenu connexe
Similaire à 2 1 market forces (7)
2 1 market forces
- 3. Copyright © 2004 South-Western
• Эрэлт болон нийлүүлэлт нь эдийн засагчдын
байнга хэрэглэдэг хоёр үг юм.
• Эрэлт болон нийлүүлэлт нь зах зээлийн
эдийн засгийг ажиллуулах хүч юм.
• Орчин үеийн микро эдийн засаг нь эрэлт,
нийлүүлэлт, тэнцвэрийн талаар судалдаг.
- 4. Copyright © 2004 South-Western
• Зах зээл нь тодорхой бараа эсвэл
үйлчилгээний худалдагч болон худалдан
авагчдын бүлэг юм.
• Эрэлт болон нийлүүлэлтийн ухагдахуун нь
хүмүүсийн зах зээл дээр бусадтай хамтран
ажиллах горимоос хамаарна.
Зах зээл ба өрсөлдөөн
- 5. Copyright © 2004 South-Western
Зах зээл ба өрсөлдөөн
• Худалдан авагчид эрэлтийг тодорхойлно.
• Худалдагчид нийлүүлэлтийг тодорхойлно.
- 6. Copyright © 2004 South-Western
Өрсөлдөөнт зах зээл
• Өрсөлдөөнт зах зээл нь худалдан авагч,
худалдагч бүр нь үнийг хүлээн авагч байх ба
нэгэн төрлийн бүтээгдэхүүн арилжиж байгаа
олон тооны худалдан авагч болон
худалдагчтай зах зээл юм.
- 7. Copyright © 2004 South-Western
• Төгс өрсөлдөөн
• Ижил төрлийн бүтээгдэхүүнтэй
• Олон тооны худалдагч болон худалдан авагчтай
учир аль аль нь үнэд нөлөөлж чаддаггүй
• Худалдагч болон худалдан авагчид нь үнийг
тодорхойлогчид байдаг
• Монополь
• Нэг худалдагчтай, худалдагч үнийг удирддаг
Өрсөлдөөн: Төгс болон төгс бус
- 8. Copyright © 2004 South-Western
• Олигополь
• Цөөн худалдагчтай
• Байнга идэвхтэй өрсөлддөггүй
• Монопольт өрсөлдөөнт
• Олон худалдагчтай
• Бага зэрэг ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг
• Худалдагч бүр өөрийнхөө бүтээгдэхүүний үнийг
тогтоодог.
Өрсөлдөөн: Төгс ба төгс бус
- 9. Copyright © 2004 South-Western
Зах зээлийг худалдах, худалдан
авах объектоор нь ангилах
• Товарын зах зээл
• Үйлдвэрлэлийн хэрэгслийн зах зээл
• Хэрэглээний зүйлсийн зах зээл
• Үйлчилгээний зах зээл
• Мэдээллийн зах зээл
• Капиталын зах зээл
• Хөдөлмөрийн зах зээл
- 10. Copyright © 2004 South-Western
Үнэ
• Үнэ гэдэг нь бүтээгдэхүүн үйлчилгээний
чанарт тохирсон төлбөрийн хэмжээ юм.
- 11. Copyright © 2004 South-Western
ЗЗЭЗ дахь үнийн үүрэг
• Эдийн засгийг зохицуулах
Тухайн төрлийн бүтээгдэхүүн илүүдэл
болсон нөхцөлд үнэ ба нийлүүлэлт буурна,
харин хомсдол болсон нөхцөлд үнэ ба
нийлүүлэлт өснө.
• Үйлдвэрлэлийг урамшуулах Хэчнээн
бага зардлаар хэчнээн сайн чанарын
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ төдий чинээ ашиг
олох боломж нэмэгдэнэ.
• Нөөцийг салбаруудад хуваарилах
- 12. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлт
• Эрэлт гэдэг нь худалдан авах чадвараар
баталгаажсан хэрэгцээ юм.
• Эрэлтийн хэмжээ нь худалдан авагчийн
хүсч байгаа болоод авч чадах барааны тоо
хэмжээ.
• Эрэлтийн хууль
• Эрэлтийн хууль гэдэг нь, бусад зүйлс тогтмол
байхад, барааны үнийн өсөлт түүний эрэлтийн
тоо хэмжээг бууруулах тухай баталгаа.
- 13. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлтийн муруй: Үнэ ба эрэлтийн тоо
хэмжээний хоорондох харьцаа
• Эрэлтийн хуваарь
• Эрэлтийн хуваарь нь барааны үнэ болоод
эрэлтийн тоо хэмжээний хоорондох харьцааг
харуулсан хүснэгт.
- 15. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлтийн хуваарь: Үнэ ба эрэлтийн тоо
хэмжээний хоорондох харьцаа
• Эрэлтийн муруй
• Эрэлтийн муруй нь барааны үнэ болоод
эрэлтийн тоо хэмжээний хоорондох харьцааны
график.
- 16. Зураг 1 Кэтриний эрэлтийн хуваарь ба эрэлтийн муруй
Copyright © 2004 South-Western
Зайрмагийн үнэ
0
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Зайрмагийн
тоо хэмжээ
$3.00
12
1. Үнийн
буурлат...
2. ... Эрэлтийн тоо
хэмжээг өсгөнө.
- 17. Copyright © 2004 South-Western
Зах зээлийн эрэлт болоод ганцаарчилсан
эрэлт
• Зах зээлийн эрэлт нь тодорхой бараа
үйлчилгээний бүх ганцаарчилсан эрэлтийн
нийлбэрээс хамаардаг.
• Графикт, зах зээлийн эрэлтийн муруйг
гарган авахын тулд хэвтээ тэнхлэгийн
дагуух ганцаарчилсан эрэлтийн
муруйнуудыг нэмэх хэрэгтэй.
- 18. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлтийн муруйн шилжилт
• Эрэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлт
• Эрэлтийн муруйн дагуух хөдөлгөөн.
• Бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлтөөс шалтгаална.
- 19. Copyright © 2004 South-Western
0
D
Зайрмагийн
үнэ
Зайрмагийн тоо хэмжээ
Татвар зайрмагийн
үнийг өсгөсний үр
дүнд эрэлтийн муруйн
дагуух хөдөлгөөн
үүсгэнэ.
A
B
8
1.00
$2.0
0
4
Эрэлтийн тоо хэмжээний
өөрчлөлт
- 20. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлтийн муруйн шилжилт
• Хэрэглэгчийн орлого
• Харилцан холбоотой бараануудын үнэ
• Амт
• Хүлээлт
• Худалдан авагчдын тоо
- 21. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлтийн муруйн шилжилт
• Эрэлтийн өөрчлөлт
• Эрэлтийн муруй баруун, зүүн аль аль тийш
шилжинэ.
• Тухайн үнэ бүр дэх эрэлтийн тоо хэмжээний
өөрчлөлттэй холбоотой.
- 22. Зураг 3 Эрэлтийн муруйн шилжилт
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Зайрмагийн
үнэ
Зайрмагийн
тоо хэмжээ
Эрэлтийн
Өсөлт
Эрэлтийн
бууралт
Эрэлтийн муруй,D3
Эрэлтийн
муруй,D1
Эрэлтийн
муруй,D2
0
- 23. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлтийн муруйн шилжилт
• Хэрэглэгчийн орлого
• Орлого өсвөл ердийн барааны эрэлт өснө.
• Орлого өсөхөд доод зэрэглэлийн барааны эрэлт
буурна.
- 24. Copyright © 2004 South-Western
$3.0
0
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
21 3 4 5 6 7 8 9 10 1211
Зайрмагийн
үнэ
Зайрмагийн
тоо хэмжээ0
Эрэлтийн
өсөлт
Орлогын
Өсөлт...
D1
D2
Хэрэглэгчийн орлого
Ердийн бараа
- 25. Copyright © 2004 South-Western
$3.0
0
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
21 3 4 5 6 7 8 9 10 1211
Зайрмагийн
үнэ
Зайрмагийн
тоо хэмжээ0
Эрэлтийн
бууралт
Орлогын
өсөлт...
D1D2
Хэрэглэгчийн орлого
Доод зэрэглэлийн бараа
- 26. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлтийн муруйн шилжилт
• Харилцан холбоотой бараануудын үнэ
• Хэрэв нэг барааны үнийн бууралт нөгөө
бүтээгдэхүүний эрэлтийг бууруулж байвал, энэ
хоёр барааг харилцан орлогдох бараа гэж
нэрлэдэг.
• Нэг барааны үнэ буурахад бусад бүтээгдэхүүний
эрэлт өсч байвал, энэ хоёр барааг харилцан
нөхөгдөх бараанууд гэж нэрлэдэг.
- 27. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлтийн муруйн шилжилт
• Хүлээлт
Жш:
• Ирээдүйд үнэ болон орлого өснө гэсэн
хүлээлттэй бол одоогийн хэрэглээгээ
нэмэгдүүлнэ.
• Ирээдүйд үнэ болон орлого буурна гэсэн
хүлээлттэй бол одоогийн хэрэглээгээ бууруулна.
- 29. Copyright © 2004 South-Western
Нийлүүлэлт
• Нийлүүлэлт гэдэг нь нөөцөөр баталгаажсан
үйлдвэрлэлийн хэмжээ юм.
• Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ нь
худалдагчийн худалдахыг хүсч байгаа болон
худалдаж чадах бараа, үйлчилгээний тоо
хэмжээ.
• Нийлүүлэлтийн хууль
• Нийлүүлэлтийн хууль нь бусад хүчин зүйлс
тогтмол байхад, барааны үнэ өсөхөд түүний тоо
хэмжээ өсөх тухай баталгаа.
- 30. Copyright © 2004 South-Western
Нийлүүлэлтийн муруй: Нийлүүлэлтийн тоо
хэмжээ ба үнийн хоорондох харьцаа
• Нийлүүлэлтийн хуваарь
• Нийлүүлэлтийн хуваарь нь барааны үнэ ба
түүний нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний
хоорондох хамаарлыг харуулсан хүснэгт юм.
- 32. Copyright © 2004 South-Western
Нийлүүлэлтийн муруй: Нийлүүлэлтийн тоо
хэмжээ ба үнийн хоорондох харьцаа
• Нийлүүлэлтийн муруй
• Нийлүүлэлтийн муруй нь барааны үнэ болоод
түүний нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний
хоорондох хамаарлыг үзүүлсэн график.
- 33. Зураг 5. Бений нийлүүлэлтийн хуваарь ба
нийлүүлэлтийн муруй
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Зайрмагны
үнэ
0
2.50
2.00
1.50
1.00
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Зайрмагны
тоо хэмжээ
$3.00
12
0.50
1. Үнийн
өсөлт...
2. ... Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний өсөлт
- 34. Copyright © 2004 South-Western
Зах зээлийн нийлүүлэлт ба ганцаарчилсан
нийлүүлэлт
• Зах зээлийн нийлүүлэлт нь тодорхой бараа
үйлчилгээний бүх ганцаарчилсан
нийлүүлэлтийн нийлбэрээс хамаардаг.
• Графикт, зах зээлийн нийлүүлэлтийн муруйг
гарган авахын тулд хэвтээ тэнхлэгийн
дагуух ганцаарчилсан нийлүүлэлтийн
муруйнуудыг нэмэх хэрэгтэй.
- 35. Copyright © 2004 South-Western
Нийлүүлэлтийн муруйн шилжилт
• Орцын үнэ
• Технологи
• Хүлээлт
• Худалдагчийн тоо
- 36. Copyright © 2004 South-Western
Нийлүүлэлтийн муруйн шилжилт
• Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлт
• Нийлүүлэлтийн муруйн дагуух хөдөлгөөн.
• Тухайн үнэ бүр дэх нийлүүлэлтийн тоо
хэмжээнээс шалтгаална.
- 37. Copyright © 2004 South-Western
1 5
Зайрмагны
үнэ
Зайрмагны
тоо хэмжээ
0
S
1.00
A
C
$3.0
0 Зайрмагны үнэ
өссөний үр дүнд
нийлүүлэлтийн
муруйн дагуу
хөдөлгөөн хийнэ.
Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний
өөрчлөлт
- 38. Copyright © 2004 South-Western
Нийлүүлэлтийн муруйн шилжилт
• Нийлүүлэлтийн өөрчлөлт
• Нийлүүлэлтийн муруй нь зүүн болон баруун аль
аль тийш шилжинэ.
• Үнээс өөр тодорхой хүчин зүйлийн өөрчлөлтөөс
шалтгаална.
- 39. Зураг 7 Нийлүүлэлтийн муруйн шилжилт
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Зайрмагийн
үнэ
Зайрмагийн
тоо хэмжээ
0
Increase
in supply
Decrease
in supply
Supply curve, S3
curve,
Supply
S1
Supply
curve, S2
- 41. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлт болон нийлүүлэлт
• Тэнцвэр гэдэг үгийг толь бичигт харилцан
эсрэг чиглэсэн хүчнүүдийг тэнцүүлсэн
нөхцөл байдал гэж тодорхойлдог.
- 42. Copyright © 2004 South-Western
Эрэлт болон нийлүүлэлт
• Тэнцвэрт үнэ
• Эрэлтийн хэмжээ болон нийлүүлэлтийн
хэмжээний тэнцвэрийн цэг дээрх үнэ.
• Графикт, үнэ нь эрэлт болон нийлүүлэлтийн
муруйн огтлолцол дээр тодорхойлогдоно.
• Тэнцвэрт тоо хэмжээ
• Тэнцвэрт үнийн түвшин дэх эрэлтийн тоо
хэмжээ болон нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ.
• Графикт, энэ нь эрэлт болон нийлүүлэлтийн
муруйн огтлолцол дээр тодорхойлогдоно.
- 43. Copyright © 2004 South-Western
$2.00 дээр, эрэлтийн болон
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ
тэнцэнэ!
Эрэлт болон нийлүүлэлт
Эрэлтийн хуваарь Нийлүүлэлтийн хуваарь
- 44. Зураг 8 Эрэлт нийлүүлэлтийн тэнцвэр
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Зайрмагийн
үнэ
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Зайрмагийн тоо хэмжээ
13
Тэнцвэрт
тоо хэмжээ
Тэнцвэрт үнэ Тэнцвэр
Supply
Demand
$2.00
- 45. Зураг 9 Зах зээлийн тэнцвэрт бус нөхцөл байдал
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Зайрмагийн
үнэ
0
Нийлүүлэлт
Эрэлт
(a) Илүүдэл нийлүүлэлт
Quantity
demanded
Quantity
supplied
Илүүдэл
Зайрмагийн
тоо хэмжээ
4
$2.50
10
2.00
7
- 46. Copyright © 2004 South-Western
Тэнцвэр
• Илүүдэл
• Хэрэв үнэ > тэнцвэрт үнэ, болвол
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ > эрэлтийн тоо
хэмжээ.
• Энд илүүдэл нийлүүлэлт буюу илүүдэл үүснэ.
• Нийлүүлэгчид борлуулалтыг нэмэгдүүлэхийн тулд
үнээ бууруулахад, тэнцвэрт цэг рүү хөдөлнө.
- 47. Copyright © 2004 South-Western
Тэнцвэр
• Хомсдол
• Хэрэв үнэ < тэнцвэрт үнэ, болвол эрэлтийн тоо
хэмжээ > нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ.
• Энд эрэлтийн илүүдэл буюу хомсдол үүснэ.
• Маш олон худалдан авагчдад цөөн бараа ноогдож
байгаа үед нийлүүлэгчид үнийг өсгөхөд тэнцвэрийн
зүг хөдөлнө.
- 48. Зураг 9 Зах зээлийн тэнцвэрт бус нөхцөл байдал
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Зайрмагийн
үнэ
0 Зайрмагийн
тоо хэмжээ
Supply
Demand
(b) Хангагдаагүй эрэлт
Quantity
supplied
Quantity
demanded
1.50
10
$2.00
74
Хомсдол
- 49. Copyright © 2004 South-Western
Тэнцвэр
• Эрэлт ба нийлүүлэлтийн хууль
• Барааны эрэлт болон түүний нийлүүлэлтийг
тэнцвэрийн төлөвт оруулахын тулд дурын
барааны үнэ өөрчлөгдөж байгаа тухай баталгаа.
- 50. Copyright © 2004 South-Western
Тэнцвэрийн өөрчлөлтийг судлах
гурван үе шат
• Авч үзэж байгаа үйл явдал эрэлт болон
нийлүүлэлтийн муруйг, эсвэл хоёуланг
шилжүүлж буй эсэхийг тодорхойлох
шаардлагатай.
• Муруйнуудын шилжилтийн чиглэлийг /зүүн
болоод баруун тийш/ тодорхойлно.
• Тэнцвэрт үнэ болон тоо хэмжээнд шилжилт
хэрхэн нөлөөлж байгааг харахын тулд эрэлт
нийлүүлэлтийн графикийг ашиглана.
- 51. Зураг 10 Эрэлтийн өсөлт тэнцвэрт нөлөөлөх нь
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Price of
Ice-Cream
Cone
0 Quantity of
Ice-Cream Cones
Supply
Анхныl
тэнцвэр
D
D
3. . . .ба худалдах
тоо хэмжээ өснө.
2. . . . Үр дүнд
өссөн үнэ...
1. Халуун агаар зайрмагийн
эрэлтийг өсгөнө . . .
2.00
7
Шинэ тэнцвэр$2.50
10
- 52. Copyright © 2004 South-Western
Тэнцвэрийн өөрчлөлтийг судлах
гурван үе шат
• Муруйн шилжилт ба муруйн дагуух
шилжилт
• Нийлүүлэлтийн муруйн шилжилтийг
нийлүүлэлтийн өөрчлөлт гэдэг.
• Нийлүүлэлтийн муруйн дагуух хөдөлгөөнийг
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлт гэдэг.
• Эрэлтийн муруйн шилжилтийг эрэлтийн
өөрчлөлт гэдэг.
• Эрэлтийн муруйн дагуух шилжилтийг эрэлтийн
тоо хэмжээний өөрчлөлт гэдэг.
- 53. Зураг 11 Нийлүүлэлтийн бууралт тэнцвэрт нөлөөлөх нь
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Price of
Ice-Cream
Cone
0 Quantity of
Ice-Cream Cones
Demand
Шинэ
тэнцвэр
Эхний тэнцвэр
S1
S2
2. . . . Үр дүнд
нь зайрмагийн
үнэ өсч...
1. Элсэн чихрийн үнийн
өсөлт зайрмагийн
нийлүүлэлтийг бууруулна
3. . . .ба худалдах
тоо хэмжээ буурна.
2.00
7
$2.50
4
- 55. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Эдийн засагчид өрсөлдөөнт зах зээлийг
шинжлэхийн тулд эрэлт, нийлүүлэлтийн
загварыг ашигладаг.
• Өрсөлдөөнт зах зээлд олон тооны худалдагч
болон худалдан авагч байдаг бөгөөд зах
зээлийн үнэд бага зэрэг нөлөөлөх юмуу
эсвэл ямар ч нөлөө үзүүлдэггүй байна.
- 56. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Эрэлтийн муруй нь барааны эрэлтийн тоо хэмжээ
түүний үнээс хамаарч буйг харуулна.
• Эрэлтийн хуулиар, барааны үнэ унахад эрэлтийн тоо
хэмжээ өсдөг. Тиймээс, эрэлтийн муруй доош чиглэнэ.
• Эрэлтийн тоо хэмжээг барааны үнэ төдийгүй бусад
хүчин зүйлүүд болсон хэрэглэгчдийн орлого, тэдгээрийн
таашаал болон хүлээлт, харилцан оролдог болон
хосолдог бараануудын үнэ тодорхойлдог. Эдгээрийн аль
нэг нь өөрчлөгдөхөд эрэлтийн муруй шилжинэ.
• Эдгээрийн аль нэг нь өөрчлөгдөхөд эрэлтийн муруй
шилжинэ.
- 57. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Нийлүүлэлтийн муруй нь барааны
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ үнийн
түвшинээс хамаарахыг харуулна.
• Нийлүүлэлтийн хуулиар барааны үнийн өсөлт
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээг өсгөхөд хүргэх ба
нийлүүлэлтийн муруй дээшээ өснө.
• Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээг зөвхөн барааны үнэ
төдийгүй нөөц, технологи, хүлээлт болон
худалдагчдын тоо тодорхойлно.
• Хэрэв эдгээрийн аль нэг өөрчлөгдвөл
нийлүүлэлтийн муруй шилжинэ.
- 58. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Эрэлтийн болон нийлүүлэлтийн муруйн
огтлолцол зах зээлийн тэнцвэрийг
тодорхойлно.
• Тэнцвэрт үнэ тогтоход эрэлтийн тоо хэмжээ
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээтэй тэнцүү болно.
• Худалдагч болон худалдан авагчдын үйл
ажиллагаа нь зах зээлийн тэнцвэрээр
дамжуулан түүнийг удирдана.
- 59. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Бид зах зээлийн төлөвт ямар нэг үйл явдал
хэрхэн нөлөөлж буйг судлахдаа тэрээр
тэнцвэрийн үнэ болон тэнцвэрийн тоо
хэмжээнд хэрхэн нөлөөлж байгааг шалгах
эрэлт болон нийлүүлэлтийн муруйн
графикийг ашиглана.
• Зах зээлийн эдийн засагт үнэ гэдэг нь дохио
бөгөөд энэ үндсэн дээр эдийн засгийн
шийдвэрийг гаргаж, хязгаарлагдмал
нөөцийг байршуулна.
- 60. Copyright © 2004 South-Western
Үндсэн ойлголт
Зах зээл
Эрэлтийн тоо хэмжээ
Ердийн зэрэглэлийн бараа
Доод зэрэглэлийн бараа
Харилцан орлуулагч бараа
Харилцан нөхөгч бараа
Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ
Нийлүүлэлтийн хууль
Нийлүүлэлтийн хуваарь
Нийлүүлэлтийн муруй
- 61. Copyright © 2004 South-Western
Үндсэн ойлголт
Өрсөлдөөнт зах зээл
Эрэлтийн хууль
Эрэлтийн муруй
Тэнцвэр
Тэнцвэрт үнэ
Тэнцвэрт тоо хэмжээ
Илүүдэл нийлүүлэлт
Хангагдаагүй эрэлт
Эрэлт ба нийлүүлэлтийн хууль
Эрэлтийн хуваарь
Notes de l'éditeur
- 2
- 4
- 4
- 5
- 6
- 6
- 8
- 17
- 17
- 17
- 19
- 11
- 19
- 25
- 29
- 29
- 29
- 27
- 30
- 30
- 30
- 36
- 36
- 36
- 45