Luận văn tốt nghiệp

1. Lêi nãi ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Qua 15 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, nÒn kinh
tÕ níc ta ®· cã nh÷ng thay ®æi tÝch cùc, lµm thay
®æi ®Õn mäi khÝa c¹nh cña ®êi sèng x· héi. Chóng ta
®· ®¹t ®îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ trong Ngo¹i th-
¬ng, ®Æc biÖt trong xuÊt khÈu g¹o. Nh÷ng con sè b¸o
c¸o hµng n¨m lµ kÕt qu¶ thËt ®¸ng tù hµo cña ngµnh
n«ng nghiÖp níc ta, thÓ hiÖn quyÕt t©m cña nh©n d©n
vµ ®êng lèi chØ ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc.
VÞ thÕ cña ViÖt Nam ®· ®îc n©ng lªn, s¸nh vai cïng
c¸c níc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi.
Tuy nhiªn, do nh÷ng yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch
quan, thùc tiÔn t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua
cho thÊy, ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ë níc ta vÉn cßn
nhiÒu bÊt cËp, tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc tríc
nh÷ng biÕn ®éng thÊt thêng cña t×nh h×nh chÝnh trÞ
vµ thÞ trêng thÕ giíi nh ®Þnh híng, tæ chøc qu¶n
lý, t×m ®Çu ra cho s¶n phÈm, n©ng cao gi¸ vµ kh¶
n¨ng c¹nh tranh... KÕt qu¶ lµ, tuy khèi lîng vµ kim
ng¹ch xuÊt khÈu cã t¨ng nhng nh×n chung tiÒm n¨ng
vÉn cha ®îc khai th¸c mét c¸ch tèi u, mang l¹i hiÖu
qu¶ cao nhÊt.
Trong t×nh h×nh ®ã, nghiªn cøu Marketing ®Ó t×m
ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao ho¹t ®éng xuÊt khÈu
g¹o lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt vµ ®¸ng quan t©m nh»m
®Èy m¹nh h¬n n÷a s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt
Nam.
2. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
§Ò tµi ®i s©u vµo ph©n tÝch ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh
xuÊt khÈu g¹o cñaViÖt Nam hiÖn nay theo quan ®iÓm
Marketing-mix ®ång thêi nªu lªn c¸c ®iÓm m¹nh, ®iÓm
yÕu theo m« h×nh SWOT. Qua thùc tiÔn ho¹t ®éng xuÊt
khÈu g¹o cña ViÖt Nam, ®Ò tµi ®a ra gi¶i ph¸p díi
4

2. gãc ®é vÜ m« vµ theo quan ®iÓm Marketing-mix nh»m
thóc ®Èy viÖc xuÊt khÈu g¹o, phï hîp víi tiÕn tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta.
3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ò tµi sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· tÝch luü trong
suèt qu¸ tr×nh häc tËp víi nh÷ng quan s¸t, thu thËp
trong thùc tÕ, kÕt hîp gi÷a viÖc tæng hîp s¸ch b¸o,
tµi liÖu víi viÖc ®i s©u vµo ph©n tÝch thùc tiÔn,
tham kh¶o ý kiÕn nh»m t×m ra híng ®i hîp lý nhÊt.
4. Môc ®Ých, néi dung nghiªn cøu
Trªn c¬ së tËp trung ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc
tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña mÆt hµng g¹o, kho¸
luËn ®a ra mét sè ®Þnh huíng ph¸t triÓn cho giai
®o¹n tiÕp theo, ®ång thêi t×m mét sè gi¶i ph¸p vÒ
Marketing nh»m cñng cè, ®Èy m¹nh vµ ph¸t triÓn mÆt
hµng xuÊt khÈu chñ lùc nµy. §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých
trªn, vÒ mÆt lý luËn, kho¸ luËn ®· tæng hîp, thèng
nhÊt, ®óc kÕt vµ ph¸t triÓn nh÷ng vÊn ®Ò ®· vµ ®ang
®îc nghiªn cøu, ®ång thêi xem xÐt trªn c¬ së thùc
tiÔn ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam theo quan
®iÓm cña Marketing ®Ó t×m ra híng ®i ®óng ®¾n trong
thêi gian tíi.
Tªn ®Ò tµi: §Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
theo quan ®iÓm Marketing-mix
• Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ g¹o xuÊt khÈu trªn thÕ
giíi vµ t¹i ViÖt Nam.
• Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam
theo quan ®iÓm Marketing-mix.
• Ch¬ng 3: ChiÕn lîc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o.
Trong khu«n khæ cña kho¸ luËn tèt nghiÖp cña sinh
viªn, ®Ò tµi nh»m:
• Kh¼ng ®Þnh l¹i vai trß cña xuÊt khÈu g¹o ®èi
víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
5

3. • Ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt
Nam
• Nªu ra mét sè ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy
m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o híng dÉn
NguyÔn V¨n Thoan, c¸c c« chó c¸n bé cña Vô XuÊt
nhËp khÈu - Bé Th¬ng m¹i cïng c¸c thÇy c« vµ b¹n bÌ
®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.
6

4. Ch¬ng 1. Tæng quan vÒ g¹o xuÊt khÈu trªn thÕ
giíi vµ t¹i ViÖt Nam
1.1. Tæng quan vÒ thÞ trêng g¹o thÕ giíi
VÊn ®Ò tËp trung cña ®Ò tµi nµy lµ ho¹t ®éng
xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ra thÞ trêng thÕ giíi.
XÐt theo quan ®iÓm Marketing lµ cã tÝnh híng ngo¹i.
§Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ViÖt Nam ph¶i lu«n híng ra
m«i trêng kinh doanh vµ lÊy thÞ trêng lµm c¬ së
®Þnh híng. ThÞ trêng ë ®©y ®îc hiÓu lµ tËp hîp
nh÷ng nhµ nhËp khÈu g¹o hiÖn t¹i vµ tiÒm n¨ng. MÆt
kh¸c, nhu cÇu cña thÞ trêng g¹o l¹i chÞu ¶nh hëng
cña nhiÒu yÕu tè bªn ngoµi. ChÝnh v× vËy, c¸c nhµ
xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam kh«ng chØ tËp trung vµo c¸c
nhµ nhËp khÈu g¹o mµ cßn ph¶i híng vµo c¸c ®èi thñ
kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ kÞp thêi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
hä. Nghiªn cøu thÞ trêng g¹o quèc tÕ, nghiªn cøu
c¸c níc xuÊt, nhËp khÈu g¹o chñ yÕu trªn thÞ trêng
lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt ®Ó øng dông vµo t×nh h×nh
cô thÓ cña ViÖt Nam, nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh
tranh cña g¹o xuÊt khÈu níc ta trªn thÞ trêng thÕ
giíi.
1.1.1. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn cung cÇu g¹o thÕ
giíi
Trong sè c¸c lo¹i l¬ng thùc bao gåm g¹o, lóa m×,
ng«, kª, lóa m¹ch... th× g¹o vµ lóa m× lµ hai lo¹i
thùc phÈm chiÕm vÞ trÝ quan träng trong khÈu phÇn
¨n hµng ngµy cña con ngêi. Theo thèng kª cña Tæ
chøc L¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO),
s¶n xuÊt lóa g¹o vµ lóa m× ®¹t møc t¬ng ®¬ng nhau.
Nh×n chung, s¶n lîng lóa g¹o cã thÓ duy tr× sù sèng
cho h¬n 53% tæng sè d©n trªn thÕ giíi. Qua ®ã cho
thÊy tÇm quan träng cña g¹o ®èi víi vÊn ®Ò an ninh
7

5. l¬ng thùc cña loµi ngêi, ®Æc biÖt khi ®Æt trong bèi
c¶nh biÕn ®éng cña yÕu tè nh©n khÈu häc.
1.1.1.1. VÊn ®Ò s¶n xuÊt g¹o trªn thÕ giíi
Ngµnh s¶n xuÊt lóa g¹o bÞ phô thuéc vµo c¸c ®iÒu
kiÖn tù nhiªn nh ®Êt, níc, khÝ hËu... Sau nhiÒu n¨m
liªn tôc t¨ng trëng, vµo n¨m 1995, s¶n xuÊt g¹o
trªn thÕ giíi gi¶m nhÑ víi diÖn tÝch s¶n xuÊt
kho¶ng 146 ngh×n ha, s¶n lîng thãc toµn thÕ giíi
®¹t 553 triÖu tÊn, t¬ng ®¬ng kho¶ng 360 triÖu tÊn
g¹o. Nh÷ng thµnh c«ng trong s¶n xuÊt g¹o lµ kÕt qu¶
®¹t ®îc do cuéc C¸ch m¹ng xanh ®em l¹i cïng víi
viÖc ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµ ®æi míi chiÕn
lîc kinh tÕ x· héi cña ChÝnh phñ c¸c níc s¶n xuÊt
g¹o chñ yÕu.
Theo sè liÖu cña Vô XuÊt nhËp khÈu - Bé Th¬ng
m¹i, dù ®o¸n diÖn tÝch s¶n xuÊt lóa toµn thÕ giíi
n¨m 2001 lµ 151,9 ngh×n ha. N¨ng suÊt lóa n¨m 2000
®¹t 3,92 tÊn/ ha, gÊp 1,6 lÇn so víi n¨ng suÊt lóa
n¨m 1974 lµ 2,45 tÊn/ha. §©y lµ mét tiÕn bé vît
bËc, nhê sö dông nh÷ng thµnh tùu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
vµo s¶n xuÊt, ®ång thêi ¸p dông nh÷ng lo¹i gièng
lóa míi cho n¨ng suÊt cao. N¨m 2000 còng lµ n¨m kØ
lôc vÒ n¨ng suÊt vµ s¶n lîng lóa toµn cÇu lµ 607,4
triÖu tÊn so víi 333,8 triÖu tÊn n¨m 1974, t¨ng 1,8
lÇn. Qua ®ã cho ta thÊy s¶n lîng lóa t¨ng chñ yÕu
do n¨ng suÊt t¨ng, lµ kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ cho s¶n
xuÊt lóa toµn thÕ giíi, ®¶m b¶o tèt nhu cÇu vÒ l¬ng
thùc nãi chung vµ lóa g¹o nãi riªng cña loµi ngêi.
B¶ng 1.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt g¹o cña thÕ giíi
(1998-2001)
§¬n vÞ tÝnh: 1000 tÊn
8

6. S¶n xuÊt 1998 1999 2000 2001(íc)
B¾c Mü 8.747 8.836 9.795 9.062
Mü Latinh 17.225 22.165 21.22 20.204
9
EU 2.701 2.694 2.637 2.462
Liªn X« cò 1.108 1.124 1.189 1.026
§«ng ¢u 56.000 52.000 56.00 56.000
0
Trung §«ng 3.048 3.370 2.905 2.279
B¾c Phi 5.463 4.261 5.889 6.063
Ch©u Phi cßn 10.540 10.845 10.95 11.481
l¹i 0
Nam ¸ 165.170 172.52 183.3 179.426
6 11
Ch©u ¸ cßn 358.864 358.48 36.28 354.965
l¹i 5 1
Ch©u §¹i D¬ng 1.324 1.362 1.101 1.761
Nguån: Vô XuÊt nhËp khÈu – Bé Th¬ng m¹i
1.1.1.2. VÊn ®Ò tiªu dïng g¹o trªn thÕ giíi
Trªn thÕ giíi, phÇn lín g¹o ®îc s¶n xuÊt nh»m
phôc vô nhu cÇu tiªu thô trong níc, chØ 4% s¶n lîng
toµn cÇu ®îc ®em ra bu«n b¸n, trao ®æi gi÷a c¸c níc
víi nhau. Lóa g¹o ®îc s¶n xuÊt tËp trung ho¸ cao
®é, trong ®ã ch©u ¸ chiÕm tíi 90% tæng lîng s¶n
xuÊt, 50% lîng nhËp khÈu vµ 72% lîng xuÊt khÈu.
Møc tiªu thô g¹o toµn cÇu hiÖn nay lu«n phô
thuéc vµo t×nh h×nh canh t¸c vµ kh¶ n¨ng cung cÊp
cña c¸c níc s¶n xuÊt lóa g¹o. Trªn quy m« toµn thÕ
giíi, lîng g¹o tiªu dïng t¨ng ®¸ng kÓ tõ 222,4
triÖu tÊn n¨m 1974 lªn 398,6 triÖu tÊn n¨m 2000,
t¨ng 180% vµ dù ®o¸n n¨m 2001 lµ 400,8 triÖu tÊn.
9

7. §Ó ®¶m b¶o tiªu thô æn ®Þnh cÇn ®¹t møc s¶n xuÊt
hµng n¨m gÊp 1,5 ®Õn 2 lÇn møc t¨ng d©n sè. Nh vËy,
møc tiªu thô g¹o lu«n bÞ khèng chÕ bëi kh¶ n¨ng s¶n
xuÊt vµ phô thuéc vµo sè d©n toµn cÇu nªn nh×n
chung nÕu tÝnh theo ®Çu ngêi th× kh«ng t¨ng.
Trªn thÕ giíi, ch©u ¸ lµ khu vùc tiªu thô g¹o
nhiÒu nhÊt víi 362,1 triÖu tÊn, tøc 90% so víi lîng
tiªu dïng toµn cÇu vµo n¨m 2001 (403 triÖu tÊn).
§iÒu nµy ®îc gi¶i thÝch b»ng tËp qu¸n coi g¹o lµ l-
¬ng thùc chÝnh yÕu ë ch©u ¸, n¬i tËp trung trªn 60%
d©n sè toµn thÕ giíi. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m
gÇn, d©n sè c¸c níc nµy t¨ng m¹nh trong khi diÖn
tÝch trång lóa gi¶m ®¸ng kÓ do qu¸ tr×nh ®« thÞ vµ
c«ng nghiÖp ho¸. Thªm vµo n÷a, c¸c thiªn tai nh
lôt, b·o, h¹n h¸n... thêng hay x¶y ra nªn c¸c níc
nµy còng ph¶i nhËp khÈu g¹o phôc vô cho nhu cÇu
trong níc. C¸c ch©u lôc kh¸c tiªu thô 10% sè lîng
g¹o cßn l¹i. T¹i ch©u Mü, ch©u ¢u vµ khu vùc Trung
§«ng, tiªu thô g¹o ®· t¨ng ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y. Cô thÓ n¨m 2000, B¾c Mü tiªu thô 4,1 triÖu
tÊn, Mü Latinh 14,3 triÖu tÊn, EU 2 triÖu tÊn. Dù
®o¸n n¨m 2001, c¸c khu vùc nµy lÇn lît tiªu thô 4,7
triÖu tÊn, 14,7 triÖu tÊn vµ 2,1 triÖu tÊn. Qua ®ã,
cã thÓ thÊy r»ng lîng g¹o tiªu thô ph©n bè kh«ng
®ång ®Òu vµ phô thuéc nhiÒu vµo c¸c níc ch©u ¸.
B¶ng 1.2. T×nh h×nh tiªu thô g¹o cña thÕ giíi
(1998-2001)
§¬n vÞ tÝnh: 1000 tÊn
NhËp khÈu 1998 1999 2000 2001(íc)
B¾c Mü 4,108 4,439 4,718 4,747
Mü Latinh 13,778 14,085 14,272 14,661
10

8. EU 2,012 2,066 2,131 2,079
T©y ¢u cßn l¹i 48,000 50,000 53,000 55,000
Liªn X« cò 1,130 1,119 1,136 1,311
§«ng ¢u 344,00 382,00 360,00 386,000
0 0 0
Trung §«ng 5,779 6,159 6,499 6,435
B¾c Phi 2,982 2,984 3,097 3,177
Ch©u Phi cßn 10,412 10,973 11,563 12,155
l¹i
Nam ¸ 104,83 110,41 113,71 114,989
5 2 1
Ch©u ¸ cßn l¹i 234,50 236,02 241,85 238,692
8 5 2
Ch©u §¹i D¬ng 563,00 608,00 670,00 706,000
0 0 0
Nguån: Vô XuÊt nhËp khÈu – Bé Th¬ng m¹i
1.1.1.3. Nh÷ng níc s¶n xuÊt vµ tiªu thô g¹o chÝnh
trªn thÕ giíi
* Trung Quèc
Víi sè d©n ®«ng nhÊt thÕ giíi (1,26 tû ngêi vµ
dù kiÕn lªn tíi 1,6 tû n¨m 2030) vµ diÖn tÝch lóa
trªn 30 triÖu ha, Trung Quèc lµ quèc gia cã chñ tr-
¬ng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt lóa g¹o nh»m ®¸p øng nhu cÇu
vÒ l¬ng thùc trong níc cña m×nh. §¶m b¶o an toµn l-
¬ng thùc quèc gia lµ chiÕn lîc hµng ®Çu cña chÝnh
phñ níc nµy. Tr¸i víi mét sè níc kh¸c chó träng tíi
c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c©y trång b»ng c¸ch t¨ng cêng
sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n ®Êt trång vµ c¸c nguån tµi
nguyªn kh¸c nh nguån níc, khÝ hËu… Trung Quèc tËp
11

9. trung chñ yÕu vµo c«ng nghÖ vµ khoa häc. Trung Quèc
®· vµ ®ang ®i tiªn phong trong c¸c gièng lóa lai
míi vµ ®ang dÉn ®Çu vÒ thö nghiÖm lóa biÕn ®æi
gien. Tuy diÖn tÝch trång lóa cña Trung Quèc mÊy
n¨m gÇn ®©y liªn tiÕp gi¶m do nhu cÇu g¹o chÊt lîng
thÊp gi¶m vµ lîi nhuËn tõ nh÷ng lo¹i c©y kh¸c t¨ng
lªn, s¶n lîng g¹o Trung Quèc n¨m 2001 dù kiÕn ®¹t
136,40 triÖu tÊn, t¨ng so víi 130,9 triÖu tÊn n¨m
2000 nhê n¨ng suÊt t¨ng.
Tõ n¨m 1992-1993, cïng víi c«ng cuéc ®æi míi,
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, Trung Quèc ®· cã nhiÒu cè
g¾ng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt lóa. §Õn n¨m 2000, tiªu thô
g¹o trung b×nh tÝnh theo ®Çu ngêi vÉn b×nh æn (96
kg/ngêi/n¨m) mÆc dï tæng tiªu thô t¨ng do d©n sè
t¨ng. Nhu cÇu vÒ chÊt lîng còng ngµy cµng t¨ng. G¹o
chÊt lîng cao nh Japonica ®îc trång chñ yÕu ë miÒn
B¾c ®· ngµy cµng trë nªn phæ biÕn h¬n. Tiªu thô g¹o
nãi riªng vµ l¬ng thùc nãi chung sÏ t¨ng theo xu h-
íng cña nÒn kinh tÕ. G¹o chÊt lîng kÐm ngµy cµng ®-
îc chuyÓn sang dïng trong c«ng nghiÖp hoÆc cho
nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp. Mét trong nh÷ng chiÕn
lîc cña Trung Quèc lµ ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i vµ
g¹o vô sím sÏ lµ thøc ¨n tèt cho gia cÇm v× chÊt l-
îng phï hîp vµ gi¸ thµnh rÎ.
Theo sè liÖu cña Bé Th¬ng m¹i, n¨m 2000 Trung
Quèc tiªu thô 137,3 triÖu tÊn g¹o chiÕm 34% tæng l-
îng g¹o tiªu thô toµn cÇu. ¦íc tÝnh n¨m 2001 lîng
tiªu thô lµ 134,3 triÖu tÊn. Con sè nµy nãi chung
kh«ng thay ®æi nhiÒu so víi c¸c n¨m tríc. Víi dù
kiÕn nhu cÇu tiªu thô sÏ ®¹t ®îc 220 triÖu tÊn g¹o
vµo n¨m 2010 vµ 260 triÖu tÊn vµo n¨m 2030, Trung
Quèc ®Æt môc tiªu ph¸t triÓn c¸c gièng lóa míi,
12

10. n¨ng suÊt cao ®Ó ®¹t trung b×nh 8 tÊn/ha so víi 6,5
tÊn/ha hiÖn nay.
* Ên §é
Lµ níc ®«ng d©n thø hai trªn thÕ giíi, Ên §é
còng lµ níc s¶n xuÊt g¹o lín thø hai trªn thÕ giíi.
N¨m 1994, s¶n lîng lóa cña Ên §é ®¹t møc t¨ng kû
lôc (2,8%) so víi c¸c níc kh¸c. Ên §é lµ níc ®øng
®Çu trªn thÕ giíi vÒ diÖn tÝch trång lóa vµ ®ang
chiÕm h¬n 22% tæng s¶n lîng lóa g¹o toµn cÇu. S¶n
lîng g¹o cña Ên §é niªn vô 1999/2000 ®¹t 88,55
triÖu tÊn so víi 406,57 triÖu tÊn cña thÕ giíi vµ
dù ®o¸n niªn vô 2000/2001 ®¹t 87,30 triÖu tÊn so
víi 396 triÖu tÊn cña thÕ giíi. Cuèi n¨m 2000,
ChÝnh phñ Ên §é cã kÕ ho¹ch gi¶i to¶ 3 triÖu tÊn
g¹o dù tr÷ ®Ó lÊy chç chøa g¹o míi, g©y søc Ðp tíi
thÞ trêng g¹o thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, Ên §é lµ mét
trong nh÷ng níc ®i ®Çu trong cuéc C¸ch m¹ng xanh,
chñ yÕu vÒ gièng lóa. HiÖn nay, Bé Th¬ng m¹i Ên §é
th«ng b¸o sÏ tiÕn hµnh thö nghiÖm ADN ®Ó b¶o ®¶m sù
thuÇn chñng cho gièng g¹o míi, khuyÕn khÝch s¶n
xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c lo¹i g¹o cao cÊp.
VÒ tiªu thô, Ên §é còng lµ quèc gia tiªu thô g¹o
lín thø hai trªn thÕ giíi víi lîng tiªu thô lµ 78,2
triÖu tÊn (n¨m 1998), 81,2 triÖu tÊn (n¨m 1999),
82,5 triÖu tÊn (n¨m 2000) vµ íc tÝnh n¨m 2001 lµ
83,5 triÖu tÊn, chiÕm 20,8% so víi tæng lîng tiªu
thô toµn thÕ giíi .
* In®«nªxia
Víi s¶n lîng g¹o n¨m 1999/2000 lµ 34,08 triÖu
tÊn, dù ®o¸n n¨m 2000/2001 lµ 34,80 triÖu tÊn,
In®«nªxia hiÖn ®ang xÕp thø ba trªn toµn thÕ giíi
vÒ níc cã s¶n lîng g¹o cao nhÊt. N¨m 2001, nhê
13

11. triÓn väng ®¹t s¶n lîng cao nªn nhu cÇu vÒ nhËp
khÈu cña níc nµy cã thÓ gi¶m 40% so víi n¨m tríc.
§iÒu ®ã chøng tá In®«nªxia ®· tÝch cùc h¬n trong
viÖc s¶n xuÊt lóa g¹o nh»m ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu
trong níc, tr¸nh bÞ phô thuéc vµo sè lîng g¹o nhËp
khÈu tõ c¸c níc bªn ngoµi.
In®«nªxia còng lµ níc tiªu thô g¹o lín thø ba
trªn thÕ giíi. N¨m 2000, quèc gia nµy sö dông hÕt
35,9 triÖu tÊn g¹o, chiÕm 9% lîng tiªu thô toµn
cÇu. Dù tÝnh tiªu thô n¨m 2001 cã gi¶m nhng kh«ng
®¸ng kÓ lµ 35,8 triÖu tÊn. N¨m 2002, In®«nªxia cã
kÕ ho¹ch nhËp khÈu 700 ngµn tÊn, trong ®ã sÏ nhËp
khÈu kho¶ng 500 ngµn tÊn tõ ViÖt Nam ®Ó cã nguån
g¹o ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong níc. ChÝnh phñ
In®«nªxia ®ang dù kiÕn vay Ng©n hµng ph¸t triÓn Håi
gi¸o 102,5 triÖu USD ®Ó nhËp khÈu sè g¹o trªn.
BiÓu ®å 1.1. D©n sè vµ tiªu thô g¹o cña 3 níc tiªu
thô lín nhÊt
14

12. 4%
9%
16%
Indonªxia 36%
22%
Ên § é
58% Trung Quèc
22%
Kh¸c
33%
D©n sè Tiªu thô g¹o
1.1.2. C¬ cÊu cña thÞ trêng g¹o thÕ giíi
1.1.2.1. §Æc ®iÓm vµ triÓn väng cña thÞ trêng g¹o
thÕ giíi
* §Æc ®iÓm cña thÞ trêng g¹o thÕ giíi
- G¹o lµ lo¹i l¬ng thùc chñ yÕu ®Ó nu«i sèng h¬n
50% d©n sè toµn cÇu, tËp trung nhiÒu nhÊt ë ch©u ¸.
ChÝnh v× vËy, thÞ trêng g¹o thÕ giíi mang ®Æc tÝnh
nh¹y bÐn v× mçi khi cã sù biÕn ®éng vÒ nhu cÇu ë
nh÷ng níc tiªu thô g¹o chÝnh nh Trung Quèc, Ên §é,
In®«nªxia, B¨ngla®Ðt, Pakistan... th× cung cÇu vµ
gi¸ g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi l¹i thay ®æi. ViÖc
ChÝnh phñ Ên §é cã kÕ ho¹ch gi¶i to¶ 3 triÖu tÊn
g¹o vµo cuèi n¨m 2001 lµ mét vÝ dô ®Ó g©y søc Ðp
víi thÞ trêng g¹o thÕ giíi. Cuèi th¸ng 3/2000,
In®«nªxia ®· quyÕt ®Þnh ngõng nhËp khÈu g¹o chÝnh
ng¹ch còng t¹o nh÷ng biÕn ®éng kh«ng nhá tíi gi¸
g¹o nãi chung. Tuy nhiªn, ®é nh¹y c¶m cña thÞ trêng
g¹o cßn ph¶i phô thuéc vµo lîng dù tr÷ toµn cÇu vµ
cña tõng níc còng nh tû gi¸ gi÷a g¹o vµ lo¹i l¬ng
thùc thay thÕ g¹o nh lóa mú, ng«...
15

13. - G¹o kh«ng nh÷ng ®îc bu«n b¸n ®¬n thuÇn nh mét
hµng ho¸ gi÷a c¸c níc kh¸c nhau mµ cßn lµ mét trong
nh÷ng mÆt hµng chiÕn lîc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi
ngo¹i cña c¸c ChÝnh phñ th«ng qua h×nh thøc viÖn
trî. Mü lµ níc ®· sö dông h×nh thøc nµy nh mét
chiÕn lîc ngo¹i giao nh»m t¨ng cêng sù phô thuéc
cña c¸c níc kh¸c vµo níc m×nh trong c¸c quan hÖ
kinh tÕ quèc tÕ. T¬ng tù nh vËy, EU thêng nhËp khÈu
g¹o ®Ó cung cÊp miÔn phÝ cho c¸c níc ch©u Phi ®Ó
®æi l¹i c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c vÒ kinh tÕ.
- Trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu lo¹i g¹o mËu dÞch
ph©n lo¹i theo c¸c c¸ch kh¸c nhau. Sù phong phó vÒ
chñng lo¹i t¹o nªn sù ®a d¹ng cho thÞ trêng g¹o thÕ
giíi. T¬ng øng víi mçi lo¹i g¹o kh¸c nhau, tuú
thuéc chÊt lîng phÈm cÊp kh¸c nhau l¹i h×nh thµnh
mét møc gi¸ cô thÓ. TÝnh ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña
gi¸ c¶ g¹o lµ biÓu hiÖn sinh ®éng trong bu«n b¸n
quèc tÕ trong suèt nhiÒu n¨m qua.
* TriÓn väng cña thÞ trêng g¹o thÕ giíi
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ trêng g¹o thÕ giíi
cã nhiÒu biÕn ®éng phøc t¹p, cô thÓ lµ nhu cÇu cña
c¸c níc vÒ g¹o ®Æc biÖt thÊp. MÆc dï c¸c níc xuÊt
khÈu kh«ng ngõng nç lùc t×m kiÕm thÞ trêng nhng gi¸
g¹o cña tÊt c¶ c¸c xuÊt xø ®Òu gi¶m. Nhu cÇu g¹o
cña c¸c níc nhËp khÈu lín nh B¨ngla®Ðt, In®«nªxia,
Braxin... h¹n chÕ do sù phôc håi s¶n lîng sau 12
n¨m mÊt mïa. Theo dù b¸o cña FAO vµ Bé N«ng nghiÖp
Mü, s¶n lîng g¹o thÕ giíi ®Õn n¨m 2005 sÏ cã chiÒu
híng t¨ng chËm h¬n so víi nh÷ng n¨m tríc, møc tiªu
thô t¨ng chËm. Do ®ã, tèc ®é t¨ng cña lîng g¹o giao
dÞch toµn thÕ giíi còng sÏ gi¶m. Dù ®o¸n trong t¬ng
lai, ch©u Phi sÏ tham gia tÝch cùc h¬n vµo thÞ tr-
16

14. êng g¹o, ®Æc biÖt lµ nhËp khÈu. Ch©u ¸ vÉn sÏ lu«n
lµ khu vùc ®øng ®Çu vÒ s¶n xuÊt, tiªu thô vµ xuÊt
khÈu víi nhiÒu thay ®æi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. XuÊt
khÈu g¹o tõ ch©u ¢u vµ ch©u Mü cã xu híng gi¶m do
viÖc th¾t chÆt c¸c quy ®Þnh cña th¬ng m¹i thÕ giíi
lµm h¹n chÕ chÝnh s¸ch trî gi¸ xuÊt khÈu.
Xu híng trong nh÷ng n¨m tíi sÏ cã nhiÒu níc tham
gia vµo xuÊt khÈu lóa g¹o, t¹o sù s«i ®éng vµ c¹nh
tranh gay g¾t trªn thÞ trêng lóa g¹o thÕ giíi, ®Æc
biÖt ë ch©u ¸, do chÝnh s¸ch cña nhiÒu níc cho phÐp
khu vùc t nh©n tham gia vµo xuÊt nhËp khÈu g¹o.
Ngoµi ra, trong nh÷ng n¨m tíi, giao dÞch c¸c lo¹i
g¹o cã chÊt lîng cao cã xu híng t¨ng m¹nh trong khi
giao dÞch g¹o phÈm cÊp thÊp sÏ gi¶m dÇn.
G¹o mét mÆt lµ hµng ho¸ thiÕt yÕu ®èi víi ®êi
sèng vµ s¶n xuÊt, mÆt kh¸c lµ hµng ho¸ nh¹y c¶m vµ
xuÊt khÈu cã tÝnh chiÕn lîc ë mét sè níc, cã xu h-
íng c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t gi÷a c¸c
níc tham gia xuÊt khÈu. C¸c níc xuÊt khÈu lu«n lu«n
t¨ng s¶n lîng lóa g¹o kh«ng chØ ®Ó tho¶ m·n cho nhu
cÇu t¨ng d©n sè mµ cßn nh»m mang l¹i nguån ngo¹i tÖ
®¸ng kÓ. V× vËy, trong t×nh h×nh hiÖn nay, c¸c níc
®Òu ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Ó gi¶m hao
phÝ vµ h hao, ®Çu t chiÒu s©u ®Ó t¨ng nhanh n¨ng
suÊt vµ s¶n lîng. §Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn
thÞ trêng, c¸c níc trang bÞ ngµy cµng tèt h¬n tõ
viÖc chän gièng, thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn, vËn
t¶i, bao gãi vµ ®iÒu kiÖn giao hµng thÝch hîp víi
®ßi hái cña thÞ trêng thÕ giíi.
1.1.2.2. T×nh h×nh nhËp khÈu g¹o
* T×nh h×nh chung
17

15. NhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi nh×n chung cã xu híng
t¨ng lªn nhng kh«ng æn ®Þnh trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y, tuú thuéc vµo s¶n lîng l¬ng thùc trong n¨m vµ
kh¶ n¨ng thanh to¸n cña nh÷ng níc nhËp khÈu. §a sè
c¸c níc xuÊt khÈu g¹o ®¹t s¶n lîng cao kû lôc ®·
lµm gi¶m m¹nh gi¸ g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi.
Lîng nhËp khÈu g¹o cña toµn thÕ giíi còng nh
tõng níc thêng xuyªn biÕn ®éng vµ mang tÝnh thêi vô
râ rÖt. V× s¶n xuÊt g¹o phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn
thiªn nhiªn, tû lÖ dù tr÷, tån kho l¬ng thùc nªn
thêng bÊt æn. N¨m mÊt mïa, c¸c níc thêng cÇn gÊp,
nªn nhËp khÈu nhiÒu nhng n¨m kh¸c l¹i gi¶m s¶n lîng
nhËp ®¸ng kÓ. Khi gi¸ g¹o t¨ng cao, c¸c níc cã thÓ
chuyÓn sang nhËp khÈu hµng thay thÕ cho g¹o nh lóa
m× hoÆc c¸c ngò cèc kh¸c, g©y biÕn ®éng kh«ng nhá
cho s¶n lîng nhËp khÈu g¹o cña toµn thÕ giíi.
Trong h¬n 10 n¨m qua, s¶n lîng nhËp khÈu t¨ng do
nhu cÇu t¨ng, ®Æc biÖt lµ n¨m 1998 lªn tíi 27,67
triÖu tÊn. Nh÷ng n¨m sau ®ã cã gi¶m nhÑ v× ®îc mïa
ë c¸c níc nhËp khÈu. ¦íc tÝnh toµn n¨m 2001, thÕ
giíi nhËp khÈu 22,30 triÖu tÊn g¹o.
B¶ng 1.3. T×nh h×nh nhËp khÈu g¹o cña thÕ
giíi (1998-2001)
§¬n vÞ: 1000 tÊn
NhËp khÈu 1998 1999 2000 2001(íc)
B¾c Mü 840 4.439 4.718 4.744
Mü Latinh 3.357 14.085 14.272 14.661
EU 787 2.066 2.131 2.079
T©y ¢u cßn 60 50 53 55
l¹i
Liªn X« cò 321 1.191 1.346 1.311
18

16. §«ng ¢u 313 382 360 386
Trung §«ng 3.224 6.159 6.499 6.435
B¾c Phi 188 2.984 3.097 3.177
Ch©u Phi 4.188 10.973 11.563 12.155
cßn l¹i
Nam ¸ 2.765 110.412 113.711 114.989
Ch©u ¸ cßn 10.37 236.025 241.852 238.692
l¹i 0
Ch©u §¹i D- 288 608 670 706
¬ng
Nguån: Vô XuÊt nhËp khÈu–Bé Th¬ng m¹i
Ch©u ¸ lu«n lµ khu vùc nhËp khÈu g¹o nhiÒu nhÊt
víi kho¶ng h¬n 55% lîng g¹o nhËp khÈu toµn thÕ giíi
nh»m ®¸p øng ®ñ nhu cÇu tiªu thô t¹i c¸c níc nµy.
Ch©u Phi chiÕm tû träng h¬n 20% lîng g¹o nhËp khÈu
vµ cã chiÒu híng t¨ng lªn trong thêi gian qua tuy
møc t¨ng kh«ng lín. Trªn thùc tÕ c¸c níc nghÌo ë
ch©u lôc nµy tiªu dïng g¹o kh¸ nhiÒu nhng kh¶ n¨ng
tµi chÝnh l¹i bÞ h¹n chÕ rÊt ®¸ng kÓ. Do vËy, ë c¸c
níc nµy tuy thiÕu g¹o nhng kh¶ n¨ng nhËp khÈu cã
h¹n. Ch©u Mü còng cã khèi lîng nhËp khÈu chiÕm
kho¶ng 20% víi nhu cÇu æn ®Þnh vµ cã xu híng t¨ng
lªn.
NhËp khÈu g¹o trªn thÕ giíi còng biÕn ®éng theo
nhãm níc. Tuú theo møc ®é thêng xuyªn, c¸c níc chia
theo hai nhãm: nhãm níc nhËp khÈu g¹o thêng xuyªn
vµ kh«ng thêng xuyªn. Nhãm thø nhÊt bao gåm c¸c níc
lu«n cã nhu cÇu nhËp khÈu g¹o do mÊt c©n ®èi gi÷a
s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®ñ
nhu cÇu vÒ g¹o. Nhãm níc nµy bao gåm Malaixia (hµng
n¨m cÇn nhËp kho¶ng 400 ngµn tÊn), Cana®a (180 ngµn
tÊn), Angiªri (250 ngµn tÊn)... Nhãm thø hai bao
19

17. gåm nh÷ng níc s¶n xuÊt g¹o nhng kh«ng thêng xuyªn
cung cÊp ®ñ cho tËp qu¸n tiªu dïng trong níc. Lîng
g¹o nhËp khÈu ë c¸c níc nµy kh«ng ®Òu qua c¸c n¨m.
Tiªu biÓu cho nhãm nµy lµ In®«nªxia, Trung Quèc,
NhËt B¶n...
* Mét sè níc nhËp g¹o chñ yÕu trªn thÕ giíi
1) In®«nªxia
HiÖn nay, níc nhËp khÈu g¹o lín nhÊt thÕ giíi lµ
In®«nªxia. Dï ®· s¶n xuÊt mét lîng g¹o kh«ng nhá
cho tiªu dïng nhng In®«nªxia vÉn ph¶i nhËp khÈu
nh»m ®¸p øng nhu cÇu trong níc, ®¶m b¶o an ninh l-
¬ng thùc. §Æc biÖt vµo n¨m 1995, nhËp khÈu g¹o cña
níc nµy t¨ng vät lªn tíi 3,2 triÖu tÊn do chÝnh
s¸ch dù tr÷ g¹o cña Nhµ níc vµ tèc ®é t¨ng nhanh
cña d©n sè. §Õn n¨m 1998, In®«nªxia tiÕp tôc nhËp
g¹o víi s¶n lîng 6,1 triÖu tÊn cho tiªu dïng sau
mÊt mïa. N¨m 2000, ChÝnh phñ In®«nªxia t¨ng thuÕ
nhËp khÈu tõ 0% lªn 35% vµ cho phÐp t nh©n tù do
nhËp khÈu g¹o nhng cÊm c¸c lo¹i g¹o chÊt lîng thÊp.
Tæng sè lîng nhËp khÈu n¨m 2000 gi¶m xuèng lµ 1,3
triÖu tÊn, b»ng 1/3 so víi n¨m 1999 (3,9 triÖu
tÊn). N¨m 2001, dù ®o¸n níc nµy còng chØ nhËp khÈu
kho¶ng h¬n mét triÖu tÊn g¹o.
2) Iran
Trong nhiÒu n¨m qua, Iran thêng xuyªn nhËp khÈu
g¹o víi sè lîng kh¸ æn ®Þnh, ®øng thø hai trªn thÕ
giíi, chØ sau In®«nªxia. N¨m 1999, Iran
nhËp 1,0 triÖu tÊn, n¨m 2000 t¨ng lªn 1,1 triÖu tÊn
vµ íc tÝnh n¨m 2001 sÏ l¹i gi¶m xuèng møc 1,0 triÖu
tÊn. C¸c sè liÖu trªn ®· cho thÊy møc nhËp khÈu t-
20

18. ¬ng ®èi cè ®Þnh cña ®Êt níc nµy. Víi sè d©n 70
triÖu, dù ®o¸n trong t¬ng lai, Iran vÉn lµ níc nhËp
khÈu g¹o lín vµ cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao. Nhµ
cung cÊp g¹o chñ yÕu cña Iran lµ Th¸i Lan, ViÖt
Nam, Pakistan.
3) Trung Quèc
Lµ níc s¶n xuÊt g¹o lín nhÊt thÕ giíi nhng Trung
Quèc vÉn ph¶i nhËp khÈu nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu trong
níc. N¨m 2000, Trung Quèc nhËp khÈu 238.598 tÊn
g¹o, t¨ng 42% so víi n¨m 1999, trong ®ã hÇu hÕt lµ
g¹o cã chÊt lîng cao cña Th¸i Lan. NhËp khÈu t¨ng
do s¶n lîng g¹o Trung Quèc gi¶m vµ tiªu dïng cña
ngêi d©n ®èi víi g¹o th¬m t¨ng lªn. Khi tham gia
vµo Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), nhËp khÈu g¹o
sÏ t¨ng nhÑ do Trung Quèc ban ®Çu ph¶i nhËp khÈu
gÇn 3 triÖu tÊn mçi n¨m nÕu gi¸ trÞ thÞ trêng phï
hîp víi hä. §Õn n¨m 2004, h¹n ng¹ch nhËp khÈu dù
kiÕn sÏ t¨ng tíi 5,38 triÖu tÊn.
4) Braxin
§©y lµ níc duy nhÊt ë khu vùc Nam Mü cã møc nhËp
khÈu g¹o kh¸ lín. T×nh h×nh nhËp khÈu mÆt hµng nµy
ë Braxin trong ®èi æn ®Þnh vµ cã xu híng t¨ng trong
thêi gian qua. Cô thÓ n¨m 1989, lîng nhËp khÈu cña
Braxin lµ 0,5 triÖu tÊn, n¨m 1998 t¨ng lªn 1,2
triÖu tÊn. N¨m 1999, níc nµy tiÕp tôc lµ níc nhËp
khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi víi møc nhËp kho¶ng 1
triÖu tÊn. N¨m 2000, s¶n lîng nhËp khÈu gi¶m xuèng
cßn 0,7 triÖu tÊn vµ sÏ tiÕp tôc gi¶m trong n¨m
2001.
1.1.2.3. T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi
nh÷ng n¨m qua
21

19. * T×nh h×nh chung
Theo sè liÖu cña Vô XuÊt nhËp khÈu - Bé Th¬ng
m¹i, tæng lîng g¹o xuÊt khÈu cña thÕ giíi trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng vµ t¨ng kh¸. NÕu nh n¨m
1975, thÕ giíi xuÊt khÈu chØ cã 7,7 triÖu tÊn g¹o
th× n¨m 1989 sè lîng g¹o xuÊt khÈu ®¹t 13,9 triÖu
tÊn, møc cao nhÊt so víi c¸c n¨m tríc ®ã. Tuy
nhiªn, trong hai n¨m tiÕp theo, sè lîng g¹o xuÊt
khÈu gi¶m xuèng cßn 11,6 triÖu tÊn vµ 12,1 triÖu
tÊn. §Õn n¨m 1998, sè lîng g¹o xuÊt khÈu t¨ng cao
nhÊt lµ 27,7 triÖu tÊn. Trong 3 n¨m qua, s¶n lîng
g¹o xuÊt khÈu cã xu híng gi¶m xuèng: n¨m 1999 lµ
24,9 triÖu tÊn, n¨m 2000 lµ 22,9 triÖu tÊn vµ dù
b¸o n¨m 2001 lµ 22,2 triÖu tÊn. Nh×n chung, møc
t¨ng trëng cha thËt æn ®Þnh, cã n¨m gi¶m so víi n¨m
tríc vµ cha thùc sù ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng d thõa cña
nh÷ng níc xuÊt khÈu vµ sù biÕn ®éng kh«ng ngõng
t×nh h×nh cung cÇu cña thÞ trêng g¹o trªn thÕ giíi.
Sè lîng xuÊt khÈu g¹o cña thÕ giíi t¨ng lªn nhê
nh÷ng c¶i biÕn vÒ mÆt kü thuËt, gièng lóa vµ c¸c
chÝnh s¸ch míi cña c¸c níc xuÊt khÈu g¹o lµm cho l-
îng g¹o cã xu híng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y.
XuÊt khÈu g¹o thÕ giíi tËp trung ë mét sè níc
®ang ph¸t triÓn, chiÕm 75% ®Õn 80% tæng sè lîng
xuÊt khÈu. Lµ ch©u lôc s¶n xuÊt vµ tiªu thô g¹o
nhiÒu nhÊt, víi tiÒm n¨ng, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt
thuËn lîi cho viÖc trång lóa, ch©u ¸ vÉn lu«n lµ
khu vùc xuÊt khÈu nhiÒu nhÊt. B×nh qu©n hµng n¨m,
ch©u ¸ cung cÊp kho¶ng 70% lîng g¹o xuÊt khÈu cho
thÞ trêng thÕ giíi, ®ång thêi cßn lµ n¬i tËp trung
22

20. hÇu hÕt c¸c níc cã thÕ m¹nh vÒ g¹o nh Th¸i Lan,
ViÖt Nam, Ên §é, Trung Quèc....
* C¸c níc xuÊt khÈu g¹o chÝnh trªn thÕ giíi
1) Th¸i Lan
Tuy Th¸i Lan kh«ng ph¶i lµ níc s¶n xuÊt g¹o lín
trªn thÕ giíi nhng l¹i lµ níc cã sè lîng g¹o xuÊt
khÈu nhiÒu vµ æn ®Þnh nhÊt, ®ång thêi cã tèc ®é
t¨ng trëng cao, gÇn 10%/n¨m. Tõ n¨m 1977 ®Õn nay,
cô thÓ vµo n¨m 1998 Th¸i Lan xuÊt khÈu 6,4 triÖu
tÊn, n¨m 1999 ®¹t con sè kØ lôc lµ 6,7 triÖu tÊn
(25% lîng xuÊt khÈu toµn thÕ giíi), n¨m 2000 sè l-
îng xuÊt khÈu ®¹t h¬n 6,5 triÖu tÊn, gi¶m nhÑ so
víi n¨m tríc do ¶nh hëng cña lò lôt vµ b·o nhiÖt
®íi t¹i miÒn §«ng B¾c. Trong t×nh h×nh gi¸ c¶ quèc
tÕ biÕn ®éng mµ trong níc l¹i béi thu, ChÝnh phñ
Th¸i Lan ®· thùc hiÖn ch¬ng tr×nh can thiÖp ®Ó æn
®Þnh gi¸ g¹o trong níc, gióp n«ng d©n duy tr× ph¸t
triÓn trång lóa. C¸c tæ chøc quèc doanh Th¸i Lan ®·
mua g¹o lu kho vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch cho n«ng d©n
vay tÝn dông dµi h¹n víi l·i suÊt thÊp. ChÝnh phñ
Th¸i Lan ®· thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®Ó ph¸t triÓn ngµnh
g¹o, ®Æc biÖt tËp trung vµo thÞ trêng g¹o Jasmine,
lo¹i g¹o ®Æc s¶n vµ lµ thÕ m¹nh cña Th¸i Lan.
N¨m 2001, dù kiÕn tæng xuÊt khÈu cña Th¸i Lan
®¹t 6,7 triÖu tÊn. ChiÕn lîc xuÊt khÈu g¹o Th¸i Lan
gåm 3 ®iÓm chÝnh. §èi víi s¶n xuÊt, Th¸i Lan tiÕn
hµnh nghiªn cøu ®Ó gi¶m thÊt tho¸t trong qu¸ tr×nh
thu ho¹ch. §èi víi th¬ng m¹i vµ thÞ trêng, Th¸i Lan
¸p dông triÖt ®Ó Marketing-mix, tËp trung tuyªn
truyÒn dïng g¹o H¬ng nhµi, xóc tiÕn b¶o vÖ vµ t¨ng
chÊt lîng g¹o. §èi víi chÝnh s¸ch g¹o, Nhµ níc phèi
23

21. hîp víi t nh©n so¹n th¶o chÝnh s¸ch khÐp kÝn tõ
nghiªn cøu, s¶n xuÊt, tiÕp thÞ cho tíi chÕ biÕn.
Víi vÞ trÝ ®øng ®Çu xuÊt khÈu g¹o, Th¸i Lan lu«n
chi phèi s©u s¾c t×nh h×nh biÕn ®éng cung cÇu vµ
gi¸ c¶ trªn thÞ trêng thÕ giíi. VÒ chÊt lîng, g¹o
Th¸i Lan cã nhiÒu lo¹i, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i g¹o
®Æc s¶n ®îc a chuéng ë kh¾p n¬i vµ ®îc xuÊt ®i
nhiÒu níc. Th¸i Lan còng lµ ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh
nhÊt cña Mü trªn thÞ trêng lo¹i g¹o h¹t dµi vµ chÊt
lîng cao, ®ång thêi còng cung cÊp cho cung g¹o cña
thÕ giíi gÇn 1/3 tæng lîng g¹o chÊt lîng thÊp. ThÞ
phÇn cña Th¸i Lan nh×n chung t¬ng ®èi æn ®Þnh. Gi¸
b¸n thêng cao h¬n so víi c¸c níc xuÊt khÈu g¹o kh¸c
nh ViÖt Nam hay Pakistan. Gi¸ chuÈn quèc tÕ còng
thêng c¨n cø vµo gi¸ g¹o cña Th¸i Lan (FOB
B¨ngcèc).
2) Trung Quèc
Kh«ng chØ lµ mét níc s¶n xuÊt, tiªu dïng, nhËp
khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi, Trung Quèc còng lµ níc
xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi. Trung Quèc nhËp
khÈu g¹o chÊt lîng cao song xuÊt khÈu g¹o cã chÊt
lîng b×nh thêng hoÆc thÊp. N¨m 2000, mÆc dï cã h¹n
h¸n, quèc gia nµy ®· v¬n lªn thø ba trong sè c¸c n-
íc xuÊt khÈu g¹o víi sè lîng lµ 2,95 triÖu tÊn, chØ
sau Th¸i Lan vµ ViÖt Nam, t¨ng 9% so víi n¨m 1999
(2,7 triÖu tÊn) nhng gi¶m so víi møc 3,7 triÖu tÊn
n¨m 1998. VÞ trÝ nµy kh«ng æn ®Þnh trong c¸c n¨m do
sù biÕn ®éng thÊt thêng gi÷a cung cÇu g¹o cña níc
nµy. Dù kiÕn n¨m 2001, Trung Quèc sÏ tiÕp tôc gi¶m
sè lîng xuÊt khÈu xuèng cßn 1,8 triÖu tÊn. Tuy
nhiªn, víi u thÕ gi¸ g¹o rÎ vµ chÊt lîng ngµy mét
®îc c¶i thiÖn, g¹o Trung Quèc ®· cã chç ®øng trªn
24

22. thÞ trêng thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ t¹i ch©u Phi vµ
NhËt B¶n.
3) Mü
N¨m 2000, sè lîng xuÊt khÈu g¹o cña Mü ®¹t 2,76
triÖu tÊn, ®øng thø t trong sè c¸c níc xuÊt khÈu
g¹o. Tuy nhiªn, nh÷ng n¨m tríc ®©y, Mü vÉn ®øng thø
hai trªn thÕ giíi sau Th¸i Lan mÆc dï chØ chiÕm
kho¶ng 1,5% tæng sè lîng lóa toµn cÇu vµ xÕp thø 11
vÒ s¶n xuÊt g¹o.
Lµ níc xuÊt khÈu g¹o truyÒn thèng víi thÞ trêng
réng lín trªn kh¾p c¸c ch©u lôc, chÊt lîng g¹o cña
Mü næi tiÕng lµ cao (lo¹i A), ®øng ®Çu thÕ giíi vµ
cã søc c¹nh tranh u viÖt h¬n h¼n c¸c lo¹i g¹o kh¸c,
kÓ c¶ cña Th¸i Lan. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn
90, Mü cung cÊp kho¶ng 20% thÞ phÇn g¹o thÕ giíi mµ
chñ yÕu lµ c¸c níc Mü Latinh (Mªhic« vµ Braxin).
XuÊt khÈu g¹o cña Mü cã ®îc thµnh c«ng nhê vµo hai
lîi thÕ:
+ Thø nhÊt, sù ph¸t triÓn vît bËc vÒ c«ng nghÖ
s¶n xuÊt, chÕ biÕn ®Õn b¶o qu¶n. Mü cã hÖ thèng lu
kho dù tr÷ lín nªn g¹o xuÊt khÈu lu«n ®îc ®¶m b¶o
vÒ mÆt chÊt lîng, ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu kh¾t
khe nhÊt cña c¸c níc nhËp khÈu. Mü cã thÓ xuÊt khÈu
g¹o ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh chÕ
biÕn, ë mäi chÊt lîng kh¸c nhau còng nh ®¸p øng mäi
h×nh thøc bao gãi hay chuyªn chë.
+ Thø hai, søc m¹nh kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ c¸c
mèi quan hÖ víi b¹n hµng. G¹o xuÊt khÈu cña Mü ®îc
coi lµ “n«ng phÈm chÝnh trÞ” vµ n»m trong c¬ chÕ
b¶o hé cña Nhµ Tr¾ng víi nhiÒu chÝnh s¸ch nh chÝnh
s¸ch trî cÊp thu nhËp, chÝnh s¸ch trî gi¸ xuÊt khÈu
hay cÊp tÝn dông xuÊt khÈu... ChÝnh phñ Mü thùc
25

23. hiÖn chÝnh s¸ch can thiÖp m¹nh vµo gi¸ g¹o, c¶
trong níc vµ xuÊt khÈu. Mü ®· sö dông g¹o nh mét vò
khÝ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®èi ngo¹i cña m×nh trong
c¸c quan hÖ kinh tÕ nh viÖc g©y ¸p lùc ®èi víi më
cöa thÞ trêng g¹o cña NhËt B¶n vµ liªn minh ch©u
¢u.
N¨m 2001, do nh÷ng biÕn cè suy tho¸i kinh tÕ,
®Æc biÖt vô khñng bè ngµy 11 th¸ng 9 vµ c¹nh tranh
m¹nh mÏ trªn thÞ trêng thÕ giíi, dù ®o¸n sè lîng
xuÊt khÈu cña Mü sÏ gi¶m xuèng cßn 2,6 triÖu tÊn vµ
sÏ gÆp kh¸ nhiÒu khã kh¨n trong xuÊt khÈu mÆt hµng
nµy.
4) Pakistan
Lµ quèc gia n»m trong khu vùc Nam ¸, víi sè d©n
gÇn 150 triÖu ngêi, Pakistan cã truyÒn thèng xuÊt
khÈu g¹o tõ nhiÒu thËp kû nay, víi lîng g¹o trung
b×nh trong thêi gian gÇn ®©y lµ 2 triÖu tÊn. XuÊt
khÈu g¹o cña níc nµy t¬ng ®èi æn ®Þnh víi c¸c lo¹i
g¹o chÊt lîng trung b×nh vµ kh¸. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y,
xuÊt khÈu cña Pakistan t¨ng nhÑ. Cô thÓ lµ n¨m 1998
sè lîng g¹o xuÊt khÈu lµ 1,8 triÖu tÊn, 1999 lµ
1,85 triÖu tÊn, 2000 lµ 2 triÖu tÊn vµ dù ®o¸n
trong n¨m 2001 sÏ lµ 2,25 tÊn, chiÕm h¬n 10% tæng
lîng g¹o xuÊt khÈu toµn thÕ giíi.
5) Ên §é
Ên §é lµ mét quèc gia lu«n ë trong t×nh tr¹ng
thiÕu l¬ng thùc. Tõ tríc ®Õn nay, Ên §é ph¶i nhËp
khÈu mét lîng g¹o lín chÊt lîng thÊp nhng ®ång thêi
còng xuÊt khÈu g¹o Basmati, mét lo¹i g¹o ®Æc s¶n,
sang c¸c thÞ trêng ch©u ¸ vµ ch©u Phi, ®Æc biÖt lµ
thÞ trêng Trung §«ng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sè lîng
g¹o xuÊt khÈu cña Ên §é kh«ng æn ®Þnh do gÆp nhiÒu
26

24. thiªn tai. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña Ên §é ®ang
cã khã kh¨n v× B¨ngla®Ðt, thÞ trêng tiªu thô g¹o
phÈm cÊp thÊp chñ yÕu cña Ên §é, b¾t ®Çu thùc hiÖn
th¶ næi viÖc ®Êu thÇu mua g¹o tõ th¸ng 1/2000 víi
®iÒu kiÖn thanh to¸n nghiªm ngÆt. Cô thÓ lµ sè lîng
g¹o xuÊt khÈu cña Ên §é tõ 4,5 triÖu tÊn n¨m 1998,
chiÕm 16,2% tæng lîng g¹o xuÊt khÈu toµn thÕ giíi,
n¨m 1999 cßn 2,4 triÖu tÊn, n¨m 2000 chØ cßn 1,3
triÖu tÊn.
HiÖn nay, Bé Th¬ng m¹i Ên §é th«ng b¸o sÏ tiÕn
hµnh thö nghiÖm AND ®Ó ®¶m b¶o sù thuÇn chñng cho
gièng g¹o Basmati Ên §é vµ sÏ khuyÕn khÝch xuÊt
khÈu g¹o cao cÊp nµy. Bªn c¹nh ®ã, Ên §é cho phÐp
Tæng c«ng ty l¬ng thùc quyÕt ®Þnh gi¸ xuÊt khÈu
song kh«ng ®îc thÊp h¬n gi¸ b¸n cho ngêi d©n Ên §é
sèng díi møc nghÌo khæ. C¸c nhµ xuÊt khÈu Ên §é cho
r»ng g¹o Ên §é cã c¬ héi th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr-
êng níc ngoµi nÕu nh gi¸ thÊp nh gi¸ c¸c xuÊt xø
kh¸c. Bé Th¬ng m¹i Ên §é còng ®· xem xÐt kÕ ho¹ch
xo¸ bá h¹n chÕ xuÊt khÈu ®èi víi c¸c s¶n phÈm nh
g¹o, lóa m×, ®êng vµ hµnh. G¹o xay x¸t hiÖn ®ang ®-
îc tù do xuÊt khÈu, mÆc dï c¸c t nh©n muèn xuÊt
khÈu vÉn buéc ph¶i ®¨ng ký hîp ®ång víi C¬ quan
ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ xuÊt khÈu thùc phÈm chÕ
biÕn. HiÖn t¹i, Ên §é ®ang thu hót c¸c nhµ nhËp
khÈu g¹o nh Nam Phi, Nigiªria, arËp-Xªót. Môc tiªu
cña Ên §é trong nh÷ng n¨m tíi lµ gi¶m bít chi phÝ
cña ChÝnh phñ, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ b¶o ®¶m an
toµn l¬ng thùc, ®Æc biÖt lµ cè g¾ng xuÊt khÈu 3
triÖu tÊn g¹o vµo niªn vô 2000/2001.
1.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
27

25. 1.2.1. VÞ trÝ chiÕn lîc cña xuÊt khÈu g¹o trong
nÒn kinh tÕ quèc d©n
ViÖt Nam lµ mét níc ®«ng d©n, trong ®ã g¹o lµ l-
¬ng thùc chÝnh vµ khã cã thÓ thay thÕ. Qua ®ã cho
thÊy tÇm quan träng cña s¶n xuÊt g¹o ®èi víi nÒn
kinh tÕ quèc d©n. Bªn c¹nh ®ã, khi ®Êt níc ®· cã
thÓ ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc, xuÊt khÈu g¹o trong
®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh
®èi víi qu¸ tr×nh héi nhËp cña níc ta vµ ®îc thÓ
hiÖn trªn nhiÒu khÝa c¹nh, mµ chñ yÕu lµ:
1.2.1.1. XuÊt khÈu g¹o t¨ng thu ngo¹i tÖ, tÝch luü
vèn cho qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸
(CNH-H§H) ®Êt níc
Qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt níc ®îc x¸c ®Þnh tiÕn hµnh
l©u dµi vµ theo nh÷ng bíc ®i thÝch hîp. §Ó tiÕn
hµnh thµnh c«ng qu¸ tr×nh nµy, cÇn huy ®éng tèi ®a
mäi nguån lùc cña quèc gia, trong ®ã vèn lµ mét yÕu
tè v« cïng quan träng. Cã vèn míi cã thÓ x©y dùng
c¬ së h¹ tÇng, nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn
tiÕn, hiÖn ®¹i, ®Çu t vµo ®µo t¹o nguån nh©n lùc...
Vèn thêng ®îc huy ®éng tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau:
®Çu t níc ngoµi, du lÞch, vay vèn trong d©n, xuÊt
khÈu... trong ®ã vèn thu ®îc tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu
cã t¸c ®éng lín ®Õn ho¹t ®éng nhËp khÈu, qua ®ã ®Èy
m¹nh tiÕn tr×nh CNH-H§H ®Êt níc.
Trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña níc ta nh÷ng
n¨m gÇn ®©y, kim ng¹ch tõ xuÊt khÈu g¹o chiÕm mét
tû träng kh¸ lín. G¹o ®· trë thµnh mét mÆt hµng chñ
lùc cña n«ng s¶n ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. Thùc
tÕ cho thÊy xuÊt khÈu g¹o tõ l©u ®· mang l¹i mét
nguån vèn kh«ng nhá cho níc ta. Theo sè liÖu míi
nhÊt cña Bé Th¬ng m¹i, trong suèt 11 n¨m tõ 1989
28

26. ®Õn 2000, tæng kim ng¹ch mµ xuÊt khÈu g¹o mang l¹i
®¹t gÇn 7 tû USD, cha kÓ ®Õn xuÊt khÈu tiÓu ng¹ch
sang c¸c níc l¸ng giÒng nh Trung Quèc, Lµo,
Campuchia. Nh vËy, g¹o ®· chiÕm tíi kho¶ng 16% tæng
kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc, mét tû lÖ kh«ng nhá
®èi víi riªng mét mÆt hµng trong rÊt nhiÒu mÆt hµng
xuÊt khÈu kh¸c.
XuÊt ph¸t tõ vai trß quan träng cña g¹o ®èi víi
qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt níc, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®·
chó träng h¬n tíi t¨ng cêng ¸p dông c«ng nghÖ tiªn
tiÕn vµo s¶n xuÊt, ®Æc biÖt chó ý tíi nh÷ng gièng
lóa cã chÊt lîng vµ cho n¨ng suÊt cao, ®ång thêi
®Èy m¹nh h¬n n÷a xuÊt khÈu g¹o nh»m ®em l¹i nguån
vèn lín phôc vô c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc.
1.2.1.2. XuÊt khÈu gãp phÇn thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn
Khi ViÖt Nam ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o ®ång nghÜa
víi viÖc t¨ng cêng s¶n xuÊt theo quy m« vïng. HiÖn
nay, ë níc ta ®· vµ ®ang h×nh thµnh nh÷ng vïng lóa
tËp trung chuyªn s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu bao gåm c¶
hai khu vùc chñ yÕu lµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ
®ång b»ng s«ng Hång. Mçi vïng phï hîp víi nh÷ng
lo¹i gièng lóa kh¸c nhau. Nh vËy, c¬ cÊu n«ng
nghiÖp sÏ thay ®æi ph¸t huy theo lîi thÕ cña tõng
vïng.
Khi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o, c¬ cÊu ngµnh nghÒ
còng sÏ thay ®æi. Hµng lo¹t c¸c nghÒ phô liªn quan
®Õn s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn g¹o nh xay s¸t, b¶o qu¶n,
®¸nh bãng... còng ph¸t triÓn theo. §©y lµ ®iÒu kiÖn
thuËn lîi ®èi víi nÒn kinh tÕ d thõa lao ®éng nh n-
íc ta, gi¶m ®¸ng kÓ tû lÖ thÊt nghiÖp trong n«ng
th«n vµ gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n.
29

27. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n lîng lóa thu ho¹ch
t¨ng cao. XuÊt khÈu g¹o t¹o ®iÒu kiÖn më réng tiªu
thô s¶n phÈm, tr¸nh ø ®äng, tån kho. Khi kh©u tiªu
thô ®îc gi¶i quyÕt sÏ t¹o t©m lý an t©m, khuyÕn
khÝch n«ng d©n t¨ng cêng, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng. Nh vËy, xuÊt khÈu ®· t¸c
®éng ngîc trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt, lµ mét tiÒn ®Ò
cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh¶
n¨ng cung cÊp vµ kh¶ n¨ng tiªu dïng cña mét quèc
gia nh ViÖt Nam.
Khi tham gia xuÊt khÈu g¹o, ViÖt Nam cã ®iÒu
kiÖn c¹nh tranh, cä x¸t víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i
trªn thÞ trêng quèc tÕ. §©y võa lµ thuËn lîi, võa
lµ khã kh¨n ®èi víi mÆt hµng g¹o cña ViÖt Nam v×
chÊt lîng cña ta cßn kÐm h¬n so víi c¸c níc xuÊt
khÈu kh¸c, ®Æc biÖt lµ Th¸i Lan. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m
b¶o sù tån t¹i cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ trêng, c¸c
doanh nghiÖp buéc ph¶i tæ chøc, xem xÐt l¹i kh©u
s¶n xuÊt, h×nh thµnh mét c¬ cÊu s¶n xuÊt thÝch hîp,
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ång thêi n©ng cao chÊt lîng.
C¸c kªnh ph©n phèi còng ph¶i tæ chøc l¹i mét c¸ch
hîp lý, gi¶m thiÓu chi phÝ nh»m mang l¹i lîi nhuËn
tèi ®a.
1.2.1.3. XuÊt khÈu g¹o t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi
viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi
sèng cña nh©n d©n
Nh trªn ®· ph©n tÝch, khi xuÊt khÈu g¹o ®îc ®Èy
m¹nh sÏ kÐo theo nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c hç trî cho
s¶n xuÊt nh c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i, dÞch vô bao
gåm c¸c c«ng ®o¹n tæ chøc thu mua thãc tõ n«ng d©n,
t¹o ®Çu vµo cho xuÊt khÈu. C¸c ho¹t ®éng nµy nÕu ®-
îc ®îc tiÕn hµnh tèt, cã sù chØ ®¹o ®óng ®¾n sÏ t¹o
30

28. ra sù khai th«ng ®Çu ra cho s¶n phÈm thãc cña nh©n
d©n ë thêi vô thu ho¹ch, kÝch thÝch n«ng d©n canh
t¸c, n©ng cao n¨ng suÊt. Tõ ®ã t¸c ®éng trë l¹i ®èi
víi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Nh vËy, kh«ng chØ s¶n
xuÊt g¹o xuÊt khÈu cã thÓ gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o
thu nhËp æn ®Þnh cho nhiÒu lao ®éng mµ nh÷ng ngµnh
nghÒ kh¸c cã liªn quan còng gãp phÇn gi¶m tØ lÖ
thÊt nghiÖp cña níc ta.
XuÊt khÈu g¹o t¹o mét thÞ trêng trong níc Ýt
biÕn ®éng, c©n b»ng ®îc cung cÇu, kh«ng cßn lîng
hµng d thõa vµ tån kho trong níc, gi¸ g¹o néi ®Þa
sÏ æn ®Þnh vµ cao h¬n t¹o thªm thu nhËp cho ngêi
n«ng d©n. Khi xuÊt khÈu g¹o thu ®îc thªm ngo¹i tÖ
mét phÇn ®Ó nhËp khÈu c¸c mÆt hµng tiªu dïng mµ
trong níc kh«ng s¶n xuÊt ®îc. §iÒu ®ã gãp phÇn c¶i
thiÖn ®¸ng kÓ ®êi sèng nh©n d©n, khuyÕn khÝch hä
t¨ng cêng s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu nhiÒu h¬n n÷a.
XuÊt khÈu g¹o t¹o sù ph©n c«ng lao ®éng hîp lý
trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Dùa vµo lîi thÕ so s¸nh
t¬ng ®èi ®èi víi c¸c lo¹i g¹o ViÖt Nam, chóng ta
cÇn biÕt s¶n xuÊt lo¹i g¹o nµo ®¹t hiÖu qu¶ cao
nhÊt vµ cã kh¶ n¨ng b¸n víi sè lîng lín, gi¸ cao.
Tham gia vµo thÞ trêng bªn ngoµi réng lín, chóng ta
hiÓu râ h¬n vÒ nhu cÇu ngêi tiªu dïng vµ kh¶ n¨ng
cung cÊp cña c¸c níc xuÊt khÈu kh¸c ®Ó ®iÒu chØnh
®Þnh híng xuÊt khÈu cho phï hîp víi hoµn c¶nh, ®iÒu
kiÖn cô thÓ cña níc ta.
1.2.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam trong
nh÷ng n¨m qua
1.2.2.1. T×nh h×nh chung
NÕu nh×n l¹i giai ®o¹n tríc ®æi míi, khi c¶ níc
ta l©m vµo c¶nh thiÕu ®ãi triÒn miªn, c¸c gia ®×nh
31

29. lu«n ph¶i tÝch tr÷ l¬ng thùc, trén lÉn c¸c lo¹i
g¹o, s¾n, khoai... trong mçi b÷a ¨n th× míi thÊy ®-
îc thµnh c«ng to lín cña ngµnh l¬ng thùc níc ta
trong suèt thêi gian qua. Díi c¬ chÕ tËp trung bao
cÊp, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp níc ta mang nÆng tÝnh tù
cÊp tù tóc, s¶n xuÊt kh«ng ®ñ tiªu dïng, thiÕu l¬ng
thùc trë thµnh vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu cña §¶ng vµ
Nhµ níc. Tõ khi thùc hiÖn ®æi míi sau nghÞ quyÕt 10
cña Bé ChÝnh trÞ vÒ ®æi míi kinh tÕ n«ng nghiÖp ®Õn
nghÞ quyÕt 6 cña Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VI,
cïng víi viÖc ban hµnh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch kinh
tÕ míi, n«ng nghiÖp níc ta ®· cã nhiÒu khëi s¾c. C¬
chÕ cña nÒn n«ng nghiÖp tõ tù cung tù cÊp chuyÓn
sang s¶n xuÊt hµng ho¸ theo híng CNH-H§H ®· thu ®îc
nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, ®Æc biÖt lµ trong xuÊt
khÈu g¹o.
N¨m 1989 lµ n¨m ®¸nh dÊu bíc ngoÆt trong lÞch sö
xuÊt khÈu g¹o cña níc ta, khi ViÖt Nam ®øng ë vÞ
trÝ thø 3, sau Th¸i Lan vµ Mü, trong sè nh÷ng níc
xuÊt khÈu g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi. Sè lîng g¹o
xuÊt khÈu t¨ng dÇn tõ 1,327 triÖu tÊn vµo n¨m 1989
lªn tíi 1,478 triÖu tÊn n¨m 1990, gi¶m nhÑ vµo n¨m
1991 víi 1 triÖu tÊn do nh÷ng biÕn ®éng tõ thÞ tr-
êng Nga vµ §«ng ¢u sau khi CNXH Liªn X« vµ c¸c níc
XHCN ë §«ng ¢u sôp ®æ. Sau n¨m nµy, sè lîng g¹o
xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng ngõng t¨ng. N¨m 1995,
ViÖt Nam xuÊt khÈu 2,025 triÖu tÊn vµ xÕp vµo vÞ
trÝ thø 4 trong c¸c níc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ
giíi. Sau quyÕt ®Þnh b·i bá lÖnh cÊm vËn cña Mü ®èi
víi ViÖt Nam, khèi lîng g¹o xuÊt khÈu cã xu híng
t¨ng nhanh. ViÖt Nam tiÕp tôc v¬n lªn hµng thø 3 vÒ
xuÊt khÈu g¹o vµo n¨m 1996 víi sè lîng h¬n 3 triÖu
32

30. tÊn, vît qua Mü vµ chØ xÕp sau Th¸i Lan, Ên §é. KÕt
qu¶ nµy thùc ®¸ng ghi nhËn v× vµo n¨m nµy, ViÖt Nam
ph¶i ®èi ®Çu víi mét lo¹t c¸c thiªn tai nh b·o
nhiÖt ®íi, lò lôt... C¸c n¨m tiÕp theo, lîng g¹o
xuÊt khÈu vÉn t¨ng ®Òu mµ ®Ønh cao lµ n¨m 1999 víi
4,559 triÖu tÊn, thu vÒ kim ng¹ch h¬n 1 tû USD. §Õn
n¨m 2000, do nh÷ng biÕn ®éng trªn thÞ trêng thÕ
giíi, lîng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gi¶m xuèng,
chØ cßn 3,47 triÖu tÊn, kim ng¹ch thu vÒ ®¹t 667
triÖu USD. N¨m 2001, kinh tÕ thÕ giíi tiÕp tôc cã
nhiÒu khã kh¨n nªn dù ®o¸n ViÖt Nam chØ xuÊt khÈu
3,470 triÖu tÊn. Sè liÖu vÒ xuÊt khÈu g¹o giai ®o¹n
1989-2001 ®îc thÓ hiÖn cô thÓ trong b¶ng sau:
B¶ng 1.4. KÕt qu¶ xuÊt khÈu (1989-2001)
% thay ®æi Gi¸ b×nh
Sè l- TrÞ gi¸
N¨m so víi n¨m qu©n
îng (USD/ MT)
tríc (USD/MT)
1989 1.372 100 310.249 226,1
1990 1.478 106 275.390 186,3
1991 1.016 -462 229.857 226,2
1992 1.954 938 405.132 207,3
1993 1.649 -305 335.651 203,5
1994 1.962 313 420.861 214,5
1995 2.025 63 538.838 266,1
1996 3.047 1022 868.417 285,0
1997 3.682 635 891.342 242,1
33

31. 1998 3.793 111 1.005.48 265,1
4
1999 4.559 766 1.007.84 221,0
7
2000 3.470 -1089 667.000 192,2
2001 3.700(* 226
)
Tæng 30.22 6.990.345(
**)
7
(*): Dù kiÕn; (**): Cha kÓ sè dù
kiÕn xuÊt khÈu n¨m 2001
Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu – Bé Th¬ng m¹i
Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o biÕn ®éng theo c¸c n¨m,
phô thuéc vµo hai yÕu tè gi¸ c¶ vµ sè lîng xuÊt
khÈu. N¨m 1999 lµ n¨m ViÖt Nam ®¹t kim ng¹ch xuÊt
khÈu cao nhÊt còng lµ n¨m sè lîng g¹o xuÊt lín
nhÊt, tuy gi¸ g¹o ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi
kh«ng cao (221 USD/MT).
VÒ thÞ trêng, kh¸ch hµng thêng xuyªn cña g¹o
ViÖt Nam phÇn lín lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Mét
sè níc ch©u ¢u mua g¹o ViÖt Nam ®Ó chuyÓn sang c¸c
níc ch©u Phi díi h×nh thøc viÖn trî nh©n ®¹o. C¸c
níc cßn l¹i nhËp khÈu g¹o ViÖt Nam víi môc ®Ých
tiªu dïng trong níc. Qua nhiÒu n¨m, thÞ phÇn g¹o
ViÖt Nam ®· t¨ng vµ cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng kÓ.
KÓ tõ n¨m 1989, ViÖt Nam ®· chuyÓn tõ níc nhËp
khÈu sang xuÊt khÈu g¹o, c¶i thiÖn ®êi sèng cña mét
bé phËn lín d©n c, gia t¨ng søc mua x· héi, gi¶m
bít th©m hôt th¬ng m¹i, lµ tiÒn ®Ò chèng l¹m ph¸t
cã kÕt qu¶, tõ ®ã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m sau
34

32. nµy. KÕt qu¶ trong xuÊt khÈu g¹o lµ mét trong nh÷ng
thµnh qu¶ næi bËt nhÊt vÒ mÆt kinh tÕ trong nh÷ng
n¨m cuèi thÕ kû 20, lµ bíc khëi ®Çu cho qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi, v÷ng bíc tiÕn lªn CNH-H§H, vËn hµnh nÒn
kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN cña níc ta.
Thµnh tùu nµy ®· chÊm døt thêi kú khñng ho¶ng l¬ng
thùc, t¹o cho nh©n d©n niÒm tin vµo sù l·nh ®¹o vµ
®êng lèi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc ta, gãp phÇn
æn ®Þnh t×nh h×nh phøc t¹p vµ nhiÒu biÕn ®éng trong
níc.
Cã ®îc nh÷ng thµnh qu¶ nãi trªn lµ nhê vµo sù
®iÒu chØnh vµ ®Ò ra chÝnh s¸ch míi ®óng ®¾n, sù
n¨ng ®éng cña n«ng d©n cïng víi nh÷ng nç lùc cña
c¸c nhµ xuÊt khÈu, c¸c nhµ xay x¸t, chÕ biÕn vµ c¶
nh÷ng thuËn lîi, may m¾n do hoµn c¶nh kh¸ch quan.
Nhng yÕu tè chñ yÕu nhÊt vÉn lµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch
®· ®îc hoµn thiÖn trong nhiÒu n¨m vµ sÏ liªn tôc ®-
îc ph¸t huy trong nh÷ng n¨m tíi.
Nh×n chung trong thêi gian qua, ho¹t ®éng xuÊt
khÈu g¹o ®· cã nh÷ng ®ãng gãp rÊt quan träng vµo
c«ng cuéc ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. XuÊt
khÈu g¹o bíc ®Çu cã nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh,
chøng tá ®êng lèi ®óng ®¾n cña §¶ng ta khi thùc
hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh hoµ
nhËp cña ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi. XuÊt
khÈu g¹o ®· mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi to lín
nh ®· ph©n tÝch lµ t¹o nguån thu ngo¹i tÖ, kÝch
thÝch s¶n xuÊt lóa ph¸t triÓn, gãp phÇn ®¶m b¶o an
toµn l¬ng thùc quèc gia, t¹o viÖc lµm æn ®Þnh cho
lao ®éng trong khu vùc n«ng nghiÖp vµ m¹ng líi lu
th«ng ph©n phèi g¹o réng kh¾p c¶ níc, cung cÊp
35

33. nguån nguyªn liÖu dåi dµo cho c¸c ngµnh l¬ng thùc,
thùc phÈm.
1.2.2.2. Nh÷ng tån t¹i trong xuÊt khÈu g¹o cña níc
ta
Ngoµi nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng khÝch lÖ, xuÊt khÈu
g¹o ViÖt Nam cßn tån t¹i nh÷ng yÕu kÐm mµ chóng ta
cÇn xem xÐt, qua ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p cÇn kh¾c
phôc. Cô thÓ lµ:
- Søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi cña g¹o
ViÖt Nam vÉn cßn kÐm. Cã nhiÒu nguyªn nh©n ®Ó gi¶i
thÝch song cÇn nhÊn m¹nh ®Õn chÊt lîng g¹o thÊp
(qua kh©u s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn), c¬ së h¹ tÇng giao
th«ng cÇn thiÕt theo yªu cÇu ®· cò kü, l¹c hËu. §©y
lµ ®iÓm yÕu cÇn kh¾c phôc ngay cña g¹o ViÖt Nam.
- XuÊt khÈu g¹o cña Viªt Nam nh×n chung cha æn
®Þnh. V× thêi gian ViÖt Nam tham gia xuÊt khÈu cßn
cha l©u so víi c¸c níc kh¸c nªn kh«ng cã ®îc nh÷ng
b¹n hµng truyÒn thèng. H¬n n÷a, chÝnh s¸ch b¹n hµng
cña ta cßn nhiÒu bÊt cËp, khã gi÷ ®îc lßng tin ë
kh¸ch hµng. C¸c ®èi thñ c¹nh tranh cña ViÖt Nam cã
chÊt lîng g¹o tèt h¬n song vÒ gi¸ c¶, g¹o ViÖt Nam
thêng rÎ h¬n dï trong thêi gian gÇn ®©y ®· cã nh÷ng
dÊu hiÖu ®¸ng mõng trong gi¸ g¹o cña ViÖt Nam trªn
thÞ trêng thÕ giíi. ChÝnh v× thÕ, chóng ta nªn tËp
trung chñ yÕu vµo mét sè thÞ trêng nhÊt ®Þnh nh thÞ
trêng c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Ó t×m kiÕm nhanh
chãng hîp ®ång.
- XuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam phÇn lín ph¶i tiÕn hµnh
qua kh©u trung gian, rÊt Ýt khi nhµ xuÊt khÈu trùc
tiÕp tham gia ®Êu thÇu giµnh hîp ®ång ë c¸c níc
nhËp khÈu lín nªn cha cã ®îc nh÷ng hîp ®ång quy m«
lín, giao hµng víi gi¸ c¶ æn ®Þnh, dµi h¹n mµ chñ
36

34. yÕu lµ hîp ®ång ng¾n h¹n, tõng chuyÕn, theo mïa,
gi¸ c¶ bÊp bªnh vµ x¸c suÊt rñi ro kh¸ cao.
- HiÖn tîng c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c
doanh nghiÖp trong níc do tranh mua, tranh b¸n dÉn
®Õn ®éi gi¸ mua lªn cao, tr×nh ®é n¾m b¾t vµ xö lý
th«ng tin cña doanh nghiÖp vÉn cßn yÕu nªn dÔ dÉn
®Õn bÞ th¬ng nh©n níc ngoµi Ðp gi¸.
Nãi tãm l¹i, ®i ®«i víi nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc
vÒ xuÊt khÈu g¹o chóng ta cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ
th¸ch thøc ph¶i vît qua. §iÒu ®ã ®ßi hái tÊt c¶ c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy ph¶i
nghiªn cøu, t×m tßi nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc, ®ång
thêi cã nh÷ng ®æi míi thÝch hîp nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ë níc ta.
37

35. Ch¬ng 2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam
theo quan ®iÓm Marketing-mix
2.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ Marketing
2.1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ Marketing
HiÖn nay trong c¸c t¸c phÈm vÒ Marketing trªn
thÕ giíi, cã ®Õn trªn 2.000 ®Þnh nghÜa vÒ
Marketing. C¸c ®Þnh nghÜa ®ã vÒ thùc chÊt kh«ng
kh¸c nhau vµ mçi t¸c gi¶ cña c¸c ®Þnh nghÜa ®Òu cã
quan ®iÓm riªng cña m×nh. Tuy nhiªn, khi nghiªn cøu
vÊn ®Ò xuÊt khÈu g¹o ë tÇm vÜ m«, xin nªu ra mét
®Þnh nghÜa kh¸ phï hîp víi kh¸i niÖm vµ thuËt ng÷
cña Marketing:
“Marketing lµ tËp hîp c¸c ph¬ng thøc (nghiªn cøu
thÞ trêng, c¸c chiÕn lîc...) mµ mét c¬ quan, tæ
chøc sö dông ®Ó g©y ¶nh hëng lªn th¸i ®é, hµnh vi
cña tËp hîp ngêi tiªu dïng ®¸ng quan t©m theo chiÒu
híng thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña
c¬ quan, tæ chøc ®ã”.
Díi gãc ®é kinh tÕ vÜ m«, ngoµi viÖc c©n b»ng
c¸n c©n th¬ng m¹i, nh÷ng môc tiªu nµy bao gåm:
- Thø nhÊt, sù æn ®Þnh v÷ng ch¾c cña kinh tÕ
®Êt níc.
- Thø hai, sù ph©n bè thu nhËp ®ång ®Òu gi÷a ng-
êi s¶n xuÊt, nhµ xuÊt khÈu.
2.1.2. Kh¸i niÖm vÒ Marketing-mix vµ c¸c thµnh
phÇn c¬ b¶n cña Marketing-mix
Theo Kotler, Marketing-mix lµ tËp hîp nh÷ng c«ng
cô Marketing ®îc sö dông ®Ó theo ®uæi nh÷ng môc
tiªu Marketing cña m×nh trªn thÞ trêng môc tiªu.
Marketing-mix bao gåm bèn yÕu tè chÝnh: chiÕn lîc
s¶n phÈm, chiÕn lîc gi¸ c¶, chiÕn lîc ph©n phèi vµ
38

36. chiÕn lîc xóc tiÕn vµ hç trî kinh doanh. Meredith
G.G (1991), trang 9 cã nãi râ vÒ 4 yÕu tè nµy nh
sau:
B¶ng 2.1. C¸c thµnh phÇn cña Marketing-mix
S¶n phÈm Ph©n phèi Xóc tiÕn Gi¸ c¶
Chñng VÞ trÝ c¸c
Qu¶ng c¸o Gi¸ c¬ së
lo¹i ®¹i lý
ChÊt l- §iÒu kiÖn tÝn
Lo¹i ®¹i lý Tiªu thô c¸ nh©n
îng dông
Nh·n Kho chøa §iÒu kiÖn chuyÓn
B¸n trùc tiÕp
hiÖu hµng giao
Sö dông bëi
Bao b× Xóc tiÕn b¸n hµng B¶o hµnh
nhµ b¸n bu«n
Sö dông bëi ChiÕt gi¸ vµ bít
DÞch vô C«ng céng
nhµ b¸n lÎ gi¸
Giao §¹i lý ®éc Quan hÖ víi c«ng
ChiÕt khÊu
hµng quyÒn chóng
* ChiÕn lîc s¶n phÈm
ChiÕn lîc s¶n phÈm lu«n ®îc coi lµ quan träng
nhÊt trong chiÕn lîc Marketing. Díi gãc ®é kinh tÕ
vÜ m«, chiÕn lîc nµy bao gåm c¸c nhiÖm vô nh ph¸t
triÓn s¶n xuÊt, kiÓm tra chÊt lîng, ®Þnh vÞ s¶n
phÈm nh»m ®¸p øng hai môc tiªu chÝnh: thø nhÊt, môc
tiªu ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng vµ t¨ng sè lîng s¶n
phÈm b¸n ra; thø hai, môc tiªu c©n b»ng ho¹t ®éng
xuÊt khÈu ra níc ngoµi vµ sù æn ®Þnh cña thÞ trêng
trong níc nh»m ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc.
* ChiÕn lîc gi¸ c¶
Gi¸ lµ mét yÕu tè rÊt quan träng trong
Marketing-mix. ChÝnh s¸ch gi¸ ph¶i ®¶m b¶o thu hót
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau tham gia vµo th¬ng
m¹i ho¸ s¶n phÈm nh»m môc ®Ých ®Èy m¹nh xuÊt khÈu.
39

37. * ChiÕn lîc ph©n phèi
Lµ chiÕn lîc bao gåm c¸c vÊn ®Ò nh thiÕt lËp c¸c
kiÓu kªnh ph©n phèi, lùa chän trung gian, thiÕt lËp
mèi liªn hÖ trong kªnh vµ toµn bé m¹ng líi ph©n
phèi, c¸c vÊn ®Ò dù tr÷, kho b·i, ph¬ng thøc vËn
chuyÓn... HiÓu theo nghÜa réng, ph©n phèi cã nghÜa
lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c ph¬ng thøc vµ ho¹t ®éng
chuyÓn hµng ho¸ vµ dÞch vô tõ ngêi b¸n ®Õn ngêi
mua. ChiÕn lîc nµy chó träng ®Õn c¸c môc tiªu:
+ Më réng thÞ trêng tiÒm n¨ng.
+ T¨ng cêng chÊt lîng c¸c kªnh th¬ng m¹i.
+ Gi¶m thiÓu chi phÝ trong ph©n phèi.
* ChiÕn lîc xóc tiÕn vµ hç trî kinh doanh
Lµ chiÕn lîc bao gåm mäi ho¹t ®éng nh»m truyÒn
b¸ nh÷ng th«ng tin vÒ s¶n phÈm nh qu¶ng c¸o, kÝch
thÝch tiªu thô vµ c¸c ho¹t ®éng khuyÕn m¹i kh¸c...
tíi ngêi tiªu dïng. ChiÕn lîc nµy nh»m ®Èy m¹nh c¸c
luång th«ng tin hai chiÒu gi÷a nhµ s¶n xuÊt vµ ngêi
tiªu dïng.
Nh vËy, Marketing-mix lµ lo¹i Marketing phèi hîp
hµi hoµ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña nã sao cho phï hîp
víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña m«i trêng kinh doanh nh»m
thu ®îc lîi nhuËn tèi u.
VÒ néi dung cã thÓ ®a ra m« h×nh sau:
MM
40

38. P1 P2
P4 P3
§Ønh chãp cña Marketing-mix to¶ ra 4 trôc chÝnh
xuèng c¸c ®iÓm cña 4P lµ MM-P1, MM-P2, MM-P3, MM-P4.
Nh vËy, ®Ønh chãp MM ®· h×nh thµnh sù phèi hîp gi÷a
c¸c P. Do ®ã, t¹i bÊt kú ®iÓm P nµo còng lu«n lu«n
cã sù liªn kÕt víi c¸c P kh¸c. Mèi liªn kÕt gi÷a
c¸c P lµ mèi liªn hÖ qua l¹i hai chiÒu.
Néi dung phèi hîp hµi hoµ 4P cÇn ph¶i thùc hiÖn
®ång bé theo mét kÕ ho¹ch thèng nhÊt trong mét thêi
gian nhÊt ®Þnh nh»m ®¹t ®îc hiÖu qu¶ tèi u. Muèn cã
®îc sù phèi hîp thµnh c«ng ph¶i hiÓu râ vai trß cña
tõng yÕu tè P, võa ph¸t hiÖn kÞp thêi mèi liªn hÖ,
t¬ng t¸c gi÷a chóng.
2.1.3. Vai trß cña Marketing-mix trong kinh doanh
Theo ®Þnh nghÜa vÒ Marketing-mix th× ®ã lµ tËp
hîp nh÷ng c«ng cô ®îc sö dông ®Ó t¹o sù thÝch øng
gi÷a s¶n phÈm vµ thÞ trêng môc tiªu. Nh vËy, môc
®Ých cña Marketing-mix lµ ®¶m b¶o r»ng s¶n phÈm cã
thÓ ®¸p øng ®îc thÞ trêng môc tiªu. Theo Kotler, 4P
n»m díi sù kiÓm so¸t cña ngêi b¸n (nhµ xuÊt khÈu)
vµ ®îc sö dông ®Ó t¸c ®éng ®Õn ngêi mua. Theo quan
®iÓm cña ngêi mua (nhµ nhËp khÈu) th× mçi c«ng cô
cña Marketing ®Òu cã chøc n¨ng cung øng mét Ých lîi
cho kh¸ch hµng. Trong xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt
khÈu g¹o nãi riªng, nÕu ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña
kh¸ch hµng mét c¸ch tinh tÕ, thuËn tiÖn vµ th«ng
tin h÷u hiÖu th× sÏ giµnh ®îc th¾ng lîi. Nãi mét
c¸ch kh¸c, ®Ó t¸c ®éng trùc tiÕp vµ cã hiÖu qu¶ tíi
41

39. kh¸ch hµng th× c¸c thµnh phÇn cña Marketing-mix
ph¶i ®îc sö dông mét c¸ch tæng hîp.
Marketing-mix ®îc thiÕt kÕ theo nh÷ng thñ tôc
sau: s¶n phÈm ®îc thu mua ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña
kh¸ch hµng (s¶n phÈm); ®Þa ®iÓm mµ kh¸ch hµng sÏ
t×m chóng (®Þa ®iÓm) vµ kh¸ch hµng sÏ biÕt nã lµ
lo¹i s¶n phÈm g×, nã ho¹t ®éng nh thÕ nµo (xóc tiÕn
b¸n). Sau ®ã møc gi¸ sÏ ®îc íc lîng víi sù c©n nh¾c
®Õn tæng lîng cung cÊp cho kh¸ch hµng. QuyÕt ®Þnh
®îc ®a ra liªn quan ®Õn c¶ 4 yÕu tè trong
Marketing-mix, bëi v× c¸c yÕu tè nµy ®Òu cã ¶nh h-
ëng ®Õn qu¸ tr×nh Marketing vµ ®Òu cã nh÷ng ®ãng
gãp cho viÖc b¸n hµng.
2.2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam theo
quan ®iÓm Marketing-mix
2.2.1. S¶n phÈm
Trong 4 yÕu tè cña Marketing-mix, s¶n phÈm ®ãng
vai trß quan träng nhÊt. Theo ®Ò tµi, s¶n phÈm ®îc
hiÓu lµ c¸c lo¹i g¹o xuÊt khÈu, ph©n tÝch theo c¸c
bíc c¬ b¶n: qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÊt lîng vµ chñng
lo¹i...
2.2.1.1. S¶n xuÊt lóa g¹o - bíc khëi ®Çu cho xuÊt
khÈu
S¶n xuÊt lóa g¹o ®ãng mét vai trß rÊt quan träng
trong viÖc cung cÊp l¬ng thùc trong níc vµ t¹o ra
lîng g¹o d thõa dµnh cho xuÊt khÈu. S¶n xuÊt lóa
g¹o phô thuéc vµo c¸c yÕu tè chÝnh nh diÖn tÝch ®Êt
trång, khÝ hËu, nh©n c«ng, ph©n bãn...
Lµ mét níc n«ng nghiÖp víi 80% d©n sè sèng vµ
lµm viÖc b»ng nghÒ n«ng, ViÖt Nam coi s¶n xuÊt lóa
g¹o lµ ngµnh s¶n xuÊt chÝnh. Tõ sau §¹i héi §¶ng
42

40. toµn quèc lÇn thø VI n¨m 1986, víi nh÷ng thay ®æi
trong ®êng lèi chÝnh s¸ch, chóng ta ®· ®¹t ®îc
nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong s¶n xuÊt l¬ng thùc
nãi chung vµ lóa g¹o nãi riªng. Tõ chç thiÕu l¬ng
thùc ph¶i nhËp khÈu thêng xuyªn, sau n¨m 1989, ViÖt
Nam ®· tù tóc ®îc l¬ng thùc vµ cã khèi lîng xuÊt
khÈu ngµy cµng t¨ng, ®øng thø hai, thø ba trªn thÕ
giíi. S¶n lîng lóa g¹o t¨ng kh¸ æn ®Þnh trªn c¶ 3
mÆt: diÖn tÝch, n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶.
- Thø nhÊt, vÒ diÖn tÝch ®Êt trång, ViÖt Nam cã
gÇn 7 triÖu ha ®Êt dµnh cho trång trät, chiÕm 21%
tæng diÖn tÝch cña c¶ níc. Hai vùa lóa chÝnh lµ
®ång b»ng s«ng Hång vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®·
chiÕm tíi 5,6 triÖu ha, trong ®ã ®Êt trång trät
chiÕm diÖn tÝch lín. Cô thÓ ®ång b»ng s«ng Hång n¨m
1990 chiÕm 17,5%, ®Õn n¨m 1998 cã gi¶m nhng ®ång
b»ng s«ng Cöu Long t¨ng tõ 42% lªn 51,8%. Nh×n
chung diÖn tÝch ®Êt trång lóa c¶ níc t¨ng tõ 5,89
triÖu ha n¨m 1989 lªn 7,33 triÖu ha n¨m 1998, trung
b×nh t¨ng 2,33%/n¨m.
- Thø hai, vÒ n¨ng suÊt lóa còng cã nh÷ng thay
®æi ®¸ng kÓ. Tõ møc 26,6 t¹/ha n¨m 1976-1980, n¨ng
suÊt lóa b×nh qu©n trªn c¶ níc ®· lªn tíi 32,5
t¹/ha n¨m 1981-1988; 34,8 t¹/ha n¨m 1989-1993; 38
t¹/ha n¨m 1994-1997 vµ 40 t¹/ha n¨m 2000, ®¹t nhÞp
®é t¨ng b×nh qu©n 4-5%/n¨m. Nh vËy, kho¶ng 42-44%
s¶n lîng thãc t¨ng do t¨ng diÖn tÝch, cßn l¹i do
t¨ng n¨ng suÊt. §iÒu ®ã cã ®îc nhê øng dông nhiÒu
tiÕn bé KHKT, nhÊt lµ nh÷ng tiÕn bé vÒ gièng lóa cã
n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao nh CR 203, OM 80-81, IR
58, IR 64 vµ c¸c gièng lóa lai Trung Quèc. Tõ ®ã ®·
cã nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu mïa vô, tr¸nh nÐ ®îc
nhiÒu thiÖt h¹i do thêi tiÕt g©y ra.
- Thø ba, vÒ s¶n lîng lóa. Do n¨ng suÊt vµ diÖn
tÝch s¶n xuÊt t¨ng vµ t¨ng víi tèc ®é kh¸ cao nªn
43

41. s¶n lîng lóa cña c¶ níc còng t¨ng. Giai ®o¹n
1995-2000 s¶n lîng l¬ng thùc hµng n¨m cña níc ta
®¹t trung b×nh 28,7 triÖu tÊn, cao nhÊt so víi
nh÷ng n¨m tríc. Cô thÓ n¨m 1995 ®¹t 24,9 triÖu tÊn,
n¨m 1996 ®¹t 26,4 triÖu tÊn, n¨m 1997 ®¹t 27,6
triÖu tÊn, n¨m 1998 ®¹t 29,1 triÖu tÊn, n¨m 1999
®¹t 31,4 triÖu tÊn, ®Æc biÖt n¨m 2000 s¶n lîng lóa
lªn tíi 32,5 triÖu tÊn. Dù kiÕn n¨m 2001 con sè nµy
sÏ gi¶m nhÑ xuèng 31,4 triÖu tÊn. MÆc dï tèc ®é
t¨ng d©n sè ë níc ta cßn cao nhng tèc ®é t¨ng trëng
cña s¶n lîng lóa t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng d©n sè
nªn l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi còng t¨ng qua c¸c
n¨m.
BiÓ ®å 2.1: S¶n l­ î ng lóa qua tõng n¨ m
u
3000
5000
S ¶n l­îng (tÊn )
3000
0000
2000
5000
2000
0000 S l­î ng
¶n
15 0 0 0
000
10 0 0 0
000
5000
000
0
19 5 19 6 19 7 19 8 19 9 20 0 20 1
9 9 9 9 9 0 0
N¨ m
Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu - Bé th¬ng m¹i
Nh×n chung, t×nh h×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa
g¹o ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua cã nh÷ng dÊu
hiÖu tÝch cùc víi nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng kÓ. Cã ®îc
thµnh c«ng ®ã lµ do thay ®æi kÞp thêi vµ ®óng ®¾n
trong c¬ chÕ qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ c¬ chÕ “kho¸n 10”
n¨m 1988. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng tiÕn bé trong c¸c kh©u
c¬ giíi ho¸, thuû lîi ho¸ vµ nghiªn cøu sinh häc
c¶i t¹o gièng lóa ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc
chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, c¬ cÊu mïa vô, t¨ng
44

42. diÖn tÝch ®Êt gieo trång, th©m canh t¨ng n¨ng suÊt
lóa...
Tuy nhiªn, dï ®· cã sù tiÕn bé vît bËc so víi
thêi kú tríc, s¶n xuÊt lóa g¹o ë níc ta vÉn cßn
biÓu hiÖn nh÷ng h¹n chÕ khã tr¸nh khái. VÒ mÆt kü
thuËt, dï ®· ¸p dông c«ng nghÖ míi nhng nh×n chung
vÉn cßn l¹c hËu, ph¶i sö dông lao ®éng thñ c«ng
trªn ®ång ruéng. N¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng s¶n
phÈm tuy cã sù c¶i thiÖn râ nÐt nhng vÉn cßn thÊp
so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
Chóng ta thêng chó träng ®Õn viÖc t¹o ra sè lîng
g¹o lín nh»m ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc trong níc vµ
xuÊt khÈu song l¹i kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc
n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¹o søc c¹nh tranh,
n©ng cao gi¸ cña mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu trªn thÞ
trêng quèc tÕ.
Trong thêi gian tíi, s¶n xuÊt lóa g¹o sÏ tËp
trung thùc hiÖn ba môc tiªu: ®¶m b¶o v÷ng ch¾c an
ninh l¬ng thùc quèc gia, tho¶ m·n nhu cÇu l¬ng thùc
cho tiªu dïng trong bÊt cø t×nh huèng nµo; ®¶m b¶o
®ñ nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ t¨ng
khèi lîng xuÊt khÈu víi hiÖu qu¶ cao.
2.2.1.2. ChÊt lîng g¹o xuÊt khÈu
* ChÊt lîng
Tuy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt Nam ®¹t vÞ trÝ
cao vÒ sè lîng g¹o xuÊt khÈu nhng vÒ chÊt lîng th×
cã nhiÒu yÕu kÐm. ChÊt lîng cña g¹o nãi chung phô
thuéc nhiÒu vµo c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ t¸c ®éng cña
con ngêi nh ®Êt ®ai, khÝ hËu, níc tíi, ph©n bãn,
gièng lóa, chÕ biÕn, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n... mµ
quan träng nhÊt lµ gièng lóa, c¸c ph¬ng ph¸p s¶n
xuÊt vµ c¸c kh©u sau thu ho¹ch.
45

43. - VÒ gièng lóa: tõ nhiÒu n¨m qua, ViÖt Nam ®·
nghiªn cøu, chÕ t¹o vµ ¸p dông nhiÒu gièng lóa míi
cho n¨ng suÊt cao, chÊt lîng tèt vµ cã kh¶ n¨ng
chèng chÞu giái víi t×nh h×nh thêi tiÕt, thiªn tai,
s©u bÖnh. Tuy nhiªn, c¸c gièng lóa lµm hµng xuÊt
khÈu ®ßi hái nh÷ng yªu cÇu cao h¬n c¸c lo¹i kh¸c.
VÝ dô nh ®ång b»ng s«ng Cöu Long - chiÕc n«i s¶n
xuÊt g¹o cña níc ta - cã tíi 70 gièng lóa kh¸c nhau
th× chØ cã 5 gièng lóa cã thÓ lµm hµng xuÊt khÈu ®-
îc lµ IR 9729, IR 64, IR 59606, OM 132, vµ OM
997-6. T¬ng tù nh vËy, ë miÒn B¾c, lîng gièng lóa
còng dõng l¹i ë con sè 5 gåm C70, C71, CR 203, Q5,
IR 1832 lµ ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu, trªn tæng sè l-
îng gièng lóa gieo trång kh¸ phong phó. Qua ®ã cho
thÊy, gièng lóa kÐm chÊt lîng lµ mét nguyªn nh©n
quan träng ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng cña g¹o xuÊt khÈu
ViÖt Nam. So s¸nh víi c¸c quèc gia xuÊt khÈu g¹o
lín trªn thÕ giíi nh Th¸i Lan, Ên §é th× thÊy ®îc
r»ng hä cã nh÷ng gièng lóa cã thÓ cho g¹o cã chÊt
lîng cao h¬n nhiÒu. §iÓn h×nh lµ Th¸i Lan, cêng
quèc hµng ®Çu vÒ xuÊt khÈu g¹o, víi gièng lóa
Khaodaumali chÊt lîng cao, víi s¶n lîng xuÊt mét
n¨m lµ 1,2 triÖu tÊn. Ên §é còng rÊt tù hµo víi g¹o
Basmati, mét lo¹i g¹o th¬m ®Æc s¶n, ®ang c¹nh tranh
gay g¾t víi hµng cña Th¸i Lan vµ chiÕm tû träng lín
trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña níc nµy.
- VÒ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ c¸c kh©u sau thu
ho¹ch, kh©u ®ãng vai trß kh¸ quan träng, quyÕt ®Þnh
tíi chÊt lîng g¹o xuÊt khÈu còng cßn nhiÒu bÊt cËp.
Dï ®· ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p míi vµo trong s¶n xuÊt
nhng kh«ng toµn bé nªn rÊt dÔ ¶nh hëng ®Õn chÊt l-
îng khi thu ho¹ch. Sau khi gÆt h¸i, h¹t thãc ph¶i
®îc xay x¸t, chÕ biÕn, b¶o qu¶n tèt nh»m lµm t¨ng
gi¸ trÞ. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy ngµnh c«ng
nghiÖp xay x¸t chÕ biÕn lóa g¹o ë níc ta cßn nhá bÐ
vµ thêng ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ l¹c hËu. Cô thÓ,
c«ng viÖc ë mét sè kh©u ®îc tiÕn hµnh nh sau:
46

44. Ph¬i sÊy: giai ®o¹n nµy phô thuéc chñ yÕu vµo hÖ
thèng kho chøa vµ c¸ch thøc b¶o qu¶n, nhÊt lµ ®èi
víi mét níc cã khÝ hËu nhiÖt ®íi nh ë ViÖt Nam. Kü
thuËt ph¬i nãi chung thêng rÊt l¹c hËu, n«ng d©n
thêng lµm theo c¸ch thñ c«ng. ë ®ång b»ng s«ng Cöu
Long, n¬i cung cÊp tíi 90% lîng g¹o xuÊt khÈu th×
còng ph¶i trªn 90% ph¬i thãc trªn ®êng giao th«ng,
bê kªnh r¹ch, ngay trªn ruéng vµ ph¬i qua ®ªm. C¸ch
ph¬i nµy rÊt bÞ ®éng, l¹i g©y t×nh tr¹ng lÉn lén,
lÉn t¹p vµ nhÊt lµ h¹t thãc kh«ng kh« ®Òu tõ ngoµi
vµo trong nªn khi xay x¸t tû lÖ g¹o g·y, g¹o tÊm
cao lµm gi¶m gi¸ trÞ h¹t g¹o. HiÖn nay trong níc ®·
cã nhiÒu lo¹i m¸y sÊy cã chÊt lîng tèt, song v× chi
phÝ cao (c¶ ®Çu t ban ®Çu còng nh n¨ng lîng cho qu¸
tr×nh sÊy), thêi gian sö dông l¹i ng¾n, chØ phï hîp
víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸ lín nªn cha ph¸t
triÓn.
B¶o qu¶n: thãc sau khi ph¬i kh« ph¶i ®îc b¶o qu¶n
n¬i tho¸ng m¸t, trong nh÷ng bao b× s¹ch, cã kh¶
n¨ng h¹n chÕ Èm, mèc, s©u mät. N«ng d©n thêng b¶o
qu¶n t¹i nhµ. ë ®ång b»ng s«ng Hång, n«ng d©n thêng
sö dông c¸c kho kh«ng cã hÖ thèng th«ng h¬i vµ c¸c
thiÕt bÞ b¶o vÖ chèng c«n trïng vµ chuét. H¬n n÷a,
khÝ hËu ë khu vùc nµy rÊt kh¾c nghiÖt víi nhiÖt ®é
trung b×nh lµ 26-280C vµ lªn tíi 36-370C vµo mïa hÌ;
®é Èm lµ 80%, cã lóc tíi 100% nªn khã cã thÓ b¶o
qu¶n tèt lóa g¹o xuÊt khÈu.
C¸c doanh nghiÖp thêng cã kho lín h¬n. Tuy
nhiªn, m¹ng líi kho tõ l©u n¨m, mét sè kh«ng phï
hîp, chÊt lîng kho kÐm, thiÕu ph¬ng tiÖn bèc dì vµ
hÇu hÕt vÉn dïng lao ®éng thñ c«ng.
Xay x¸t, t¸i chÕ: c«ng nghiÖp xay x¸t ®ãng vai
trß rÊt quan träng ®èi víi chÊt lîng g¹o xuÊt khÈu.
Theo sè liÖu cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng
th«n, hiÖn nay cã h¬n 300 c¬ së xay x¸t quy m« võa
vµ 6.000 c¬ së quy m« nhá cã thÓ xö lý 15 triÖu tÊn
47

45. g¹o mçi n¨m. PhÇn lín c¸c c¬ së nµy sö dông m¸y x¸t
do c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cung cÊp, mét sè kh¸c
th× nhËp khÈu tõ níc ngoµi. Tû lÖ thu håi g¹o ë c¸c
c¬ së xay x¸t t nh©n chØ ®¹t 60-62% trong ®ã g¹o
nguyªn 42-45%, tÊm 18-20%. Nh vËy, kh©u xay x¸t ë
khu vùc nµy nghiÔm nhiªn lµm mÊt ®i trªn díi 10%
gi¸ trÞ do chÊt lîng g¹o gi¶m. ChØ c¸c nhµ m¸y
thuéc Tæng c«ng ty l¬ng thùc vµ c«ng ty l¬ng thùc ë
c¸c tØnh ®îc trang bÞ m¸y tèt, c¸c c«ng ®o¹n ®îc
thùc hiÖn hoµn chØnh tõ ®Çu ®Õn cuèi (lo¹i bá t¹p
tríc khi xay, bãc vá trÊu, x¸t tr¾ng, ®¸nh bãng
g¹o, ph©n lo¹i g¹o, t¸ch mµu vµ ®ãng bao) nªn ®¹t
tû lÖ thu håi g¹o tíi 75-76% (g¹o nguyªn 52-55%).
Nh×n chung, c«ng ®o¹n sau thu ho¹ch ë ViÖt Nam
vÉn cßn nh÷ng yÕu kÐm. Theo nh÷ng ghi nhËn tõ cuéc
®iÒu tra cña ViÖn nghiªn cøu sau thu ho¹ch, nh÷ng
khu vùc môc tiªu cña ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ®ång
b»ng s«ng Hång vµ miÒn Trung th× tû lÖ thÊt tho¸t
cña g¹o lµ tõ 13% ®Õn 16%. §©y lµ mét tû lÖ cao so
víi trung b×nh cña thÕ giíi (10%). Do ®ã thùc tiÔn
®ßi hái chóng ta cÇn n©ng cao h¬n n÷a c¸c ph¬ng
ph¸p xö lý g¹o sau khi thu ho¹ch qua tÊt c¶ c¸c
c«ng ®o¹n nh trang bÞ, lµm míi c«ng nghÖ, cung cÊp
c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i... Nh vËy míi cã thÓ gi¶m tû
lÖ thÊt tho¸t, t¨ng chÊt lîng vµ n©ng cao kh¶ n¨ng
c¹nh tranh cña g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam trªn thÞ tr-
êng quèc tÕ.
* Tû lÖ tÊm vµ c¸c chØ tiªu kh¸c
ChÊt lîng g¹o xuÊt khÈu phô thuéc vµo c¸c tiªu
thøc kh¸c nhau ®Ó ®¸nh gi¸. Trªn th¬ng trêng g¹o
quèc tÕ, g¹o ®îc ph©n ra 5 lo¹i thÞ hiÕu, mçi lo¹i
cã chÊt lîng kh¸c nhau dùa trªn c¸c chØ tiªu: tû lÖ
tÊm, kÝch thíc h¹t, ®é Èm, møc ®é ®¸nh bãng, tû lÖ
amylaza, tû lÖ protein, nhiÖt hå ho¸, mïi th¬m...
48

46. vµ øng víi mçi lo¹i chÊt lîng sÏ cã gi¸ mua kh¸c
nhau. Trong hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt Nam lµ níc
míi xuÊt khÈu g¹o tõ 1989 th× bíc ®Çu c¸c doanh
nghiÖp chØ quan t©m tíi tû lÖ tÊm, kÝch thíc h¹t vµ
mµu g¹o. §èi víi chØ tiªu tû lÖ tÊm, nÕu g¹o ®¹t tû
lÖ díi 10% ®îc coi lµ chÊt lîng cao, 10-15% lµ chÊt
lîng trung b×nh vµ trªn 15% lµ chÊt lîng thÊp.
B¶ng 2.2. ChÊt lîng g¹o xuÊt khÈu (1989-2001)
(% so víi tæng sè lîng xuÊt khÈu n¨m ®ã)
CÊp trung CÊp thÊp
N¨m/Tû lÖ % CÊp cao
b×nh (25-30%)
tÊm (5-10%)
(15%) vµ lo¹i kh¸c
1989-1995 (*) 41,20 14,15 44,65
1996 45,50 11,00 43,50
1997 41,00 9 50,00
,00
1998 53,00 11,00 36,00
1999 34,78 23,34 41,88
2000 42,68 26,24 31,08
2001 (®Õn 39,00 13,20 47,80
31/8)
Nguån: Vô XuÊt nhËp khÈu-Bé Th¬ng m¹i
N¨m 1989 lµ n¨m ®Çu tiªn ViÖt Nam xuÊt khÈu g¹o,
chñ yÕu lµ g¹o cÊp thÊp (97,42%) cßn g¹o cÊp trung
b×nh vµ g¹o cÊp cao chiÕm tû lÖ Ýt. §ã lµ do nh÷ng
®Çu t vÒ mÆt kü thuËt vµ chÕ biÕn cña chóng ta cã
nhiÒu h¹n chÕ dÉn ®Õn tû lÖ tÊm lµ 35% trong g¹o,
chiÕm tû träng lín nhÊt trong khèi lîng xuÊt khÈu,
g©y ra nh÷ng thiÖt thßi lín. XuÊt khÈu ë thêi kú
49

47. nµy do kÐm vÒ chÊt lîng nªn søc c¹nh tranh kÐm dÉn
®Õn viÖc chóng ta ph¶i b¸n cho c¸c níc cã truyÒn
thèng xuÊt khÈu g¹o ®Ó chÕ biÕn l¹i vµ t¸i xuÊt,
chÞu chi phÝ trung gian cao. Qua nhiÒu n¨m, khi s¶n
xuÊt ®îc c¶i thiÖn, chÊt lîng g¹o ®· tiÕn bé do cã
nhiÒu gièng míi vµ c«ng t¸c chÕ biÕn, b¶o qu¶n tèt,
ViÖt Nam ®· cã nhiÒu lo¹i g¹o tèt ®¸p øng yªu cÇu
c¹nh tranh cña thÞ trêng thÕ giíi.
XÐt vÒ tû lÖ tÊm, chÊt lîng g¹o xuÊt khÈu cña
ViÖt Nam cã xu híng t¨ng tû lÖ g¹o cÊp cao vµ trung
b×nh, ®ång thêi gi¶m tû lÖ g¹o cÊp thÊp. Tuy nhiªn
møc t¨ng kh«ng æn ®Þnh. N¨m 1998, tû lÖ g¹o cÊp cao
lµ 53% t¨ng so víi 41,2% trung b×nh 7 n¨m
(1989-1995). Trong n¨m 1999, g¹o 5-10% tÊm l¹i gi¶m
xuèng cßn 34,78%, thÊp nhÊt so víi c¸c n¨m tríc. Dù
b¸o n¨m 2001 tû lÖ g¹o theo thø tù cÊp cao, trung
b×nh, thÊp lÇn lît lµ 39%, 13,2%, vµ 47,8% - mét
kÕt qu¶ kh«ng mÊy kh¶ quan cho viÖc ®¸nh gi¸ chÊt
lîng g¹o xuÊt khÈu dùa theo tû lÖ tÊm. T×nh h×nh
nµy còng kh«ng cã nghÜa chÊt lîng g¹o ViÖt Nam nãi
chung bÞ tôt lïi mµ cã thÓ lµ sù øng xö hîp lý
trong chiÕn thuËt kinh doanh xuÊt khÈu cña ta c¨n
cø vµo nhu cÇu gi¸ c¶ vµ diÔn biÕn thùc tÕ cña thÞ
trêng g¹o thÕ giíi. N¨m 2001 lµ n¨m kinh tÕ toµn
cÇu cã nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt c¶ lîng g¹o xuÊt-
nhËp ®Òu cã nguy c¬ gi¶m so víi n¨m 2000. Trong
®iÒu kiÖn gi¸ g¹o t¨ng, nhiÒu níc nghÌo chØ cã thÓ
tiªu dïng nh÷ng lo¹i g¹o cã chÊt lîng thÊp do søc
mua h¹n chÕ, ®Èy gi¸ g¹o lo¹i nµy t¨ng nhiÒu so víi
gi¸ g¹o chÊt lîng cao. Gi¶m tû lÖ g¹o tÊm 5-10% cã
thÓ lµ mét øng xö linh ho¹t trong viÖc ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao
50

48. hiÖu qu¶ kinh doanh, ®Æc biÖt khi chóng ta më réng
thÞ trêng sang c¸c níc ch©u Phi vµ ch©u ¸ - nh÷ng
níc cã nhiÒu nhu cÇu vÒ g¹o phÈm cÊp thÊp vµ trung
b×nh. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó phï hîp víi xu híng ph¸t
triÓn cña thÞ trêng thÕ giíi, ViÖt Nam vÉn chñ tr-
¬ng t¨ng tû träng g¹o chÊt lîng cao nh»m híng ra
thÞ trêng ch©u ¢u, NhËt vµ B¾c Mü. MÆc dï nh÷ng n¨m
gÇn ®©y g¹o cã chÊt lîng cao ngµy cµng chiÕm tû
träng lín - mét tiÕn bé nãi chung cña ngµnh s¶n
xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o - nhng vÉn cßn nh÷ng nhîc
®iÓm kh¸c nh ®é tr¾ng kh«ng ®ång ®Òu, lÉn thãc vµ
t¹p chÊt, g¹o vô hÌ thu thêng cã ®é Èm cao, b¹c
bông, vµng h¹t, tû lÖ g·y cao... Khi ®¸nh gi¸ chÊt
lîng g¹o xuÊt khÈu cña níc ta, ngoµi tû lÖ tÊm còng
cÇn chó träng ®Õn c¸c tiªu thøc kh¸c th× míi cã thÓ
cã nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch chÝnh x¸c vÒ g¹o xuÊt
khÈu ®îc.
* KiÓm tra
Mét vÊn ®Ò n÷a cÇn quan t©m lµ viÖc kiÓm tra
chÊt lîng g¹o ViÖt Nam tríc khi xuÊt khÈu. C¬ quan
quan träng nhÊt cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc kiÓm
tra chÊt lîng lµ Vinacontrol, c¬ quan chÞu tr¸ch
nhiÖm kiÓm tra tíi 95% lîng g¹o xuÊt khÈu.
TiÕn tr×nh kiÓm tra chÊt lîng bao gåm c¸c bíc
sau:
- KiÓm tra chÊt lîng kho chøa g¹o
- KiÓm tra chÊt lîng ®ãng bao
- KiÓm tra chÊt lîng tríc khi xuÊt khÈu
Theo kÕt qu¶ nhËn ®Þnh cña Vinacontrol, trong
xuÊt khÈu g¹o tån t¹i hai vÊn ®Ò chÝnh: do chÊt l-
51

49. îng yÕu kÐm cña c¸c kho g¹o dÉn ®Õn t¨ng tû lÖ g¹o
Èm mèc trong mïa ma, c¸c kho chøa ph¶i di chuyÓn
®Õn n¬i kh¸c g©y khã kh¨n cho viÖc vËn chuyÓn g¹o
xuÊt khÈu.ViÖc kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®iÓm vÒ chÊt l-
îng g¹o lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n. Tuy nhiªn,
chóng ta ph¶i cè g¾ng nç lùc t×m ra mÊu chèt vµ
gi¶i quyÕt hîp lý, n©ng cao chÊt lîng g¹o, tõ ®ã
t¨ng s¶n lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu.
2.2.1.3. Chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu
Trªn thÞ trêng thÕ giíi, g¹o thêng ®îc chia lµm
6 nhãm nh sau:
• Nhãm g¹o h¹t dµi chÊt lîng cao chñ yÕu xuÊt khÈu
tõ Mü. Lo¹i g¹o nµy ®îc a chuéng ë thÞ trêng ch©u
¢u, Trung §«ng, Hång K«ng, Singapo vµ chiÕm 25%
thÞ phÇn thÕ giíi.
• Nhãm g¹o h¹t dµi chÊt lîng trung b×nh. Lo¹i g¹o
nµy ®îc dïng chñ yÕu trong th¬ng m¹i quèc tÕ mµ
kh¸ch hµng chÝnh lµ c¸c níc ch©u ¸ vµ ch©u Phi,
nh÷ng níc cÇn nhËp khÈu g¹o ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
thiÕu hôt vÒ g¹o.
• Nhãm g¹o h¹t ng¾n vµ trung b×nh. Lo¹i g¹o nµy ®îc
xuÊt khÈu chñ yÕu sang c¸c níc nghÌo nh B¨ng-la-
®Ðt, Sri-lan-ca, T©y Phi, Ên §é…
• Nhãm g¹o sÊy chia lµm hai lo¹i:
- G¹o sÊy cã mµu, chÊt lîng kÐm ®îc tiªu dïng chñ
yÕu trong c¸c níc cã tæng thu nhËp quèc d©n thÊp.
- G¹o sÊy tr¾ng, chÊt lîng tèt. §îc tiªu dïng ë thÞ
trêng c¸c níc ph¸t triÓn nh Mü, ch©u ¢u vµ Trung
§«ng.
• Nhãm g¹o ®Æc s¶n xuÊt khÈu cña c¸c níc ch©u ¸ nh
Th¸i Lan víi g¹o Jasmin; ViÖt Nam víi g¹o Nµng H-
¬ng, Chî §µo; Ên §é víi g¹o Basmati. G¹o ®Æc s¶n
52

50. rÊt ®îc a chuéng trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c níc
ch©u ¢u, ®ång thêi còng ®îc tiªu thô nhiÒu t¹i
c¸c thµnh phè giµu cã ë ch©u ¸ nh B¨ng-cèc, Hång-
k«ng, Ma-ni-la...
• Nhãm g¹o nÕp. Lo¹i g¹o nµy lµ g¹o tiªu thô hµng
ngµy trong khu vùc §«ng B¾c Th¸i Lan vµ mét vµi
vïng ë Lµo, Cam-pu-chia.
ë ViÖt Nam hiÖn nay, g¹o xuÊt khÈu chñ yÕu lµ
g¹o tÎ h¹t dµi, chÊt lîng trung b×nh ®îc s¶n xuÊt
hÇu hÕt tõ ®ång b»ng s«ng Cöu Long, g¹o h¹t ng¾n vµ
trung b×nh vµ g¹o ®Æc s¶n. Trong c¬ cÊu xuÊt khÈu
®ã, chóng ta vÉn cha chó träng tíi g¹o ®Æc s¶n
truyÒn thèng. HiÖn nay trªn thÕ giíi, ë nh÷ng níc
ph¸t triÓn, lo¹i g¹o nµy rÊt ®îc a chuéng vµ trong
t¬ng lai, nhu cÇu vÒ lo¹i g¹o nµy sÏ ngµy cµng
t¨ng, ®em l¹i nguån thu lín cho c¸c níc xuÊt khÈu.
ViÖt Nam xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n tõ l©u nhng kh«ng
thêng xuyªn vµ víi sè lîng nhá nªn kh«ng ®em l¹i
hiÖu qu¶ lín, kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c níc
kh¸c, mÆc dï chÊt lîng t¬ng ®¬ng. Chóng ta míi chØ
bíc ®Çu xuÊt khÈu g¹o T¸m Th¬m ë miÒn B¾c, g¹o Nµng
H¬ng vµ Chî §µo ë miÒn Nam. Tõ n¨m 1992, ViÖt Nam
®· trång g¹o “Japonica” cña NhËt B¶n vµ xuÊt khÈu
sang níc nµy. §ã còng lµ thµnh c«ng cña ViÖt Nam
khi ®· x©m nhËp ®îc vµo thÞ trêng NhËt B¶n, mét thÞ
trêng vèn næi tiÕng víi nh÷ng ngêi tiªu dïng khã
tÝnh.
2.2.2. Gi¸ c¶
Trong Marketing-mix, gi¸ c¶ lµ yÕu tè duy nhÊt
liªn quan trùc tiÕp ®Õn doanh sè vµ lîi nhuËn. Gi¸
®îc biÓu thÞ b»ng mét lîng tiÒn nhÊt ®Þnh vµ lµ néi
53

51. dung phøc t¹p ®ång thêi quan träng nhÊt cña ho¹t
®éng kinh doanh.
§èi víi xuÊt khÈu g¹o, chÝnh s¸ch gi¸ c¶ ph¶i
hîp lý ®Ó cã thÓ thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c nhau cïng tham gia vµo kinh doanh, lµm t¨ng
kim ng¹ch, ®em l¹i nguån thu lín cho ®Êt níc.
Gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam phô thuéc vµo
nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan. Nhµ níc ViÖt
Nam can thiÖp nhiÒu vµo gi¸ g¹o trªn thÞ trêng néi
®Þa. Tuy nhiªn gi¸ xuÊt khÈu l¹i ®îc x¸c ®Þnh bëi
quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng thÕ giíi. Nh×n
chung gi¸ xuÊt khÈu chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè
nhng còng cã t¸c ®éng ngîc l¹i thÞ trêng thÓ hiÖn
trªn 3 khÝa c¹nh: ¶nh hëng cña gi¸ tíi sè lîng b¸n,
tíi lîi nhuËn cña c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ thu nhËp cña
ngêi n«ng d©n vµ ¶nh hëng tíi nÒn kinh tÕ nãi
chung. Nhµ níc ®ãng mét vai trß quan träng trong
viÖc ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ trªn c¬ së xem xÐt c¸c yÕu tè
thanh to¸n, c¹nh tranh vµ sù phï hîp víi c¸c chiÕn
lîc kh¸c trong Marketing-mix.
§Ó ph©n tÝch gi¸ xuÊt khÈu g¹o theo quan ®iÓm
cña Marketing-mix, chóng ta cÇn xem xÐt gi¸ g¹o
trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ gi¸ b¸n trªn thÞ trêng
trong níc, c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ g¹o xuÊt
khÈu… ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ gi¸ xuÊt khÈu
cña g¹o ViÖt Nam.
2.2.2.1. Gi¸ g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi
• Gi¸ g¹o quèc tÕ
Trªn thÕ giíi, tuú tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi
níc nh ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c¸ch thøc s¶n xuÊt, kü
thuËt øng dông… cña mçi níc kh¸c nhau mµ cã nh÷ng
chñng lo¹i g¹o kh¸c nhau. Mçi lo¹i g¹o nh vËy sÏ t-
54

52. ¬ng øng víi mét lo¹i gi¸, t¹o nªn thÞ trêng thÕ
giíi ®a d¹ng, phong phó vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lîng.
Còng gièng nh c¸c hµng ho¸ kh¸c khi tung ra thÞ tr-
êng quèc tÕ, gi¸ g¹o ph¶i tho¶ m·n ba ®iÒu kiÖn c¨n
b¶n: thø nhÊt, ph¶i lµ gi¸ cña nh÷ng hîp ®ång th¬ng
m¹i lín th«ng thêng, trong ®ã c¸c bªn mua b¸n ph¶i
®îc tù do ký kÕt hîp ®ång, kh«ng bÞ rµng buéc bëi
nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c; thø hai, ph¶i lµ gi¸ thanh
to¸n b»ng ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi mµ chñ yÕu vÉn
lµ ®«-la Mü (gi¸ g¹o quèc tÕ thêng tÝnh b»ng ®ång
tiÒn nµy); thø ba, ph¶i lµ gi¸ ë trung t©m giao
dÞch quèc tÕ quan träng nhÊt. Nh ®· ®Ò cËp ë ch¬ng
I, tõ tríc ®Õn nay, Th¸i Lan vÉn lµ níc dÉn ®Çu vÒ
xuÊt khÈu g¹o. ChÝnh v× vËy, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña
Th¸i Lan (FOB B¨ng-cèc) ®îc coi nh gi¸ chuÈn mùc
cña gi¸ quèc tÕ, ®¸p øng ®îc ba ®iÒu kiÖn trªn vµ
ph¶n ¸nh thùc chÊt quan hÖ cung cÇu vµ quy luËt vËn
®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ trêng g¹o thÕ giíi.
• §Æc ®iÓm cña gi¸ g¹o quèc tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y
- Gi¸ t¨ng nhng kh«ng æn ®Þnh
Trong thêi gian qua, nh×n chung gi¸ g¹o quèc tÕ
t¨ng nhng kh«ng æn ®Þnh. Tuy nhiªn nh÷ng n¨m gÇn
®©y nhÊt l¹i cã xu híng gi¶m xuèng. Cô thÓ lµ:
55

53. BiÓ ®å 2.2: Gi¸ g¹ o b× qu© trª n thÕgií i
u nh n
trong nh÷ng n¨ m qua
40
0
35 30
4 4 39
2
GÝa g ¹o (US D/tÊn )
30
5 31
2
29
8
30
0 28
6
20
5 2 2 20 25
13 2 5
3 3
20
0 Gi¸ g o
¹
150
100
50
0
19 0 19 1 19 2 19 3 19 4 19 5 19 6 19 7 19 8 19 9
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
N¨ m
Nguån: Vô xuÊt nhËp khÈu - Bé
Th¬ng m¹i
Qua biÓu ®å trªn cho thÊy gi¸ g¹o xuÊt khÈu b×nh
qu©n cña thÕ giíi cao nhÊt vµo n¨m 1996 (345
USD/tÊn) vµ b¾t ®Çu gi¶m tõ n¨m 1997. Nguyªn nh©n
chñ yÕu lµ mïa hÌ n¨m nµy, Th¸i Lan ph¸ gi¸ néi tÖ
vµ ®· lµm gi¸ g¹o thÕ giíi gi¶m m¹nh. Ch©u ¸ lµ khu
vùc s¶n xuÊt, tiªu thô g¹o lín nhÊt thÕ giíi nªn
khi cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ bao trïm c¸c níc nµy
lµm t¨ng ¸p lùc ®èi víi gi¸ c¶ vµ lµm gÝa g¹o tiÕp
tôc gi¶m trong suèt hai n¨m tiÕp theo 1998, 1999.
N¨m 2000 lµ mét n¨m sãng giã trªn thÞ trêng g¹o
thÕ giíi, víi nhu cÇu ®Æc biÖt thÊp. Gi¸ g¹o ë tÊt
c¶ c¸c níc xuÊt khÈu ®Òu gi¶m do nhu cÇu g¹o cña
56

54. c¸c níc nhËp khÈu lín nh In-®«-nª-xi-a, B¨ng-la-
®Ðt, Bra-xin… gi¶m. S¶n lîng g¹o cña c¸c níc nµy ®·
®¹t møc cao sau hai n¨m mÊt mïa v× biÕn ®éng thêi
tiÕt vµ do nh÷ng cè g¾ng hç trî ph¸t triÓn ngµnh
g¹o cña chÝnh phñ c¸c níc ®ã. N¨m 2000 ®îc ®¸nh dÊu
bëi thiªn tai (lò lôt, b·o nhiÖt ®íi…) diÔn ra liªn
tiÕp ë c¸c níc s¶n xuÊt g¹o lín nh Trung Quèc, ViÖt
Nam, Ên §é vµ Th¸i Lan. MÆc dï thiªn tai g©y ¶nh h-
ëng tíi s¶n lîng vµ viÖc vËn t¶i g¹o, song chØ ¶nh
hëng côc bé vµ ng¾n h¹n tíi gi¸ g¹o. S¶n lîng vÉn
béi thu song gi¸ g¹o nh×n chung gi¶m, tíi møc thÊp
kû lôc kÓ tõ 7 n¨m nay.
9 th¸ng ®Çu n¨m 2001, thÞ trêng thÕ giíi tiÕn
triÓn kh¸ phøc t¹p. Gi¸ g¹o t¨ng, gi¶m kh«ng æn
®Þnh, phô thuéc nhiÒu vµo cÇu cña c¸c níc nhËp khÈu
víi møc gi¸ trung b×nh dù tÝnh c¶ n¨m 2001 lµ 223
USD/tÊn. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m, gi¸ g¹o ë c¸c níc
xuÊt khÈu chÝnh nh ViÖt Nam, Th¸i Lan ®Òu t¨ng. Tuy
nhiªn nh÷ng th¸ng sau gi¸ g¹o gi¶m dÇn xuèng do l-
îng cÇu cña kh¸ch hµng thÊp.
Theo dù b¸o cña Tæ chøc l¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp
Liªn hîp quèc (FAO), gi¸ g¹o trong nh÷ng n¨m tíi sÏ
t¨ng. Cô thÓ lµ gi¸ g¹o dùa trªn c¬ së g¹o tr¾ng
cña Th¸i Lan t¨ng ®Òu trong hai n¨m 2001-2002 ë møc
240 USD/tÊn vµo cuèi n¨m 2001, t¨ng lªn 280 USD/tÊn
vµo n¨m 2002 vµ 290 USD/tÊn vµo quý I / 2003.
- Sù thay ®æi vÒ chØ sè gi¸ g¹o chÊt lîng cao vµ
thÊp
Th«ng thêng, c¸c lo¹i g¹o trªn thÕ giíi thêng ®-
îc chia lµm hai nhãm: nhãm chÊt lîng cao vµ nhãm
chÊt lîng thÊp, c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu vÒ tû lÖ
tÊm, kÝch thíc h¹t, ®é Èm, møc ®é ®¸nh bãng, tû lÖ
57

55. protein… Theo tæng hîp cña FAO, chØ sè gi¸ chÊt l-
îng cao vµ thÊp thay ®æi kh¸c nhau. Tríc n¨m 1995,
gi¸ c¶ nhãm chÊt lîng cao thêng æn ®Þnh vµ Ýt biÕn
®éng h¬n so víi nhãm chÊt lîng thÊp. Khi gi¸ cã xu
híng gi¶m, sù biÕn ®éng thêng tËp trung vµo nhãm
chÊt lîng thÊp trong khi nhãm chÊt lîng cao sÏ t¨ng
gi¸ nhanh h¬n trong trêng hîp gi¸ cã xu híng t¨ng.
§iÓn h×nh n¨m 1993, khi gi¸ kh«ng t¨ng (chØ sè gi¸
chung c¸c nhãm g¹o Ip = 1) th× chØ sè gi¸ g¹o chÊt
lîng cao IpCLC=1,02 vµ chØ sè gi¸ g¹o chÊt lîng thÊp
IpCLT=0,92. N¨m 1994, Ip=1,14 th× IpCLC=1,18 vµ
IpCLT=1,04. Sau n¨m 1995, gi¸ c¶ cña c¶ hai nhãm g¹o
cã sù thay ®æi mét c¸ch t¬ng ®ång, cã nghÜa lµ gi¸
nhãm g¹o chÊt lîng cao biÕn ®éng kh«ng cßn ë møc
cao h¬n nhãm g¹o chÊt lîng thÊp mµ thËm chÝ cßn ng-
îc l¹i. VÝ dô n¨m 1995, Ip=1,29 th× IpCLC=1,24 vµ
IpCLT=1,46.
Nh×n chung, qua ph©n tÝch chØ sè cña FAO, cã thÓ
thÊy r»ng gi¸ xuÊt khÈu cña nhãm g¹o chÊt lîng cao
vÉn thêng xuyªn biÕn ®éng s¸t víi chØ sè gi¸ chung
trªn thÞ trêng thÕ giíi, lµ c¨n cø ph¶n ¸nh t×nh
h×nh biÕn ®éng gi¸ c¶. C¸c nhµ xuÊt khÈu thêng ph¶n
øng víi viÖc gi¸ g¹o trªn thÞ trêng t¨ng m¹nh b»ng
c¸ch t¨ng tû träng nhãm g¹o chÊt lîng thÊp vµ gi¶m
tû träng nhãm g¹o chÊt lîng cao nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ kinh doanh.
- Sù chªnh lÖch gi¸ gi÷a c¸c lo¹i g¹o
Sù ®a d¹ng phong phó vÒ chñng lo¹i g¹o thêng dÉn
®Õn nh÷ng møc gi¸ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ®«i khi cã
nh÷ng møc chªnh lÖch râ rÖt gi÷a c¸c lo¹i g¹o cã
cïng thêi gian, cïng ®iÒu kiÖn giao hµng ë cïng
trung t©m giao dÞch dï møc chªnh lÖch nµy kh«ng
58

56. hoµn toµn gièng nhau ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau.
VÝ dô nh møc gi¸ chªnh lÖch gi÷a c¸c kh¸ch hµng
kh¸c nhau. Kh¸ch hµng lín, lµm ¨n l©u dµi thêng ®îc
hëng møc gi¸ u ®·i, thÊp h¬n so víi kh¸ch hµng nhá,
giao dÞch lÇn ®Çu. Nhµ xuÊt khÈu còng cã thÓ u tiªn
vÒ gi¸ vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nh cÊp tÝn dông cho
c¸c nhµ nhËp khÈu víi khèi lîng lín, theo hîp ®ång
dµi h¹n.
Bªn c¹nh ®ã, g¹o cïng chñng lo¹i còng cã thÓ cã
gi¸ kh¸c nhau v× ®îc xuÊt khÈu tõ c¸c níc kh¸c
nhau. Nh×n chung, do phô thuéc vµo chÊt lîng vµ
nh÷ng yÕu tè kh¸c chi phèi, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña
Th¸i Lan thÊp h¬n cña Mü nhng l¹i thêng cao h¬n c¸c
níc kh¸c nh ViÖt Nam, Ên §é…
Gi¸ g¹o th¬m ®Æc s¶n thêng cao h¬n nhiÒu so víi
gi¸ g¹o ®¹i trµ. So víi gi¸ g¹o ®¹i trµ cã phÈm cÊp
trung b×nh (20% tÊm) th× gi¸ g¹o th¬m ®Æc s¶n xuÊt
khÈu thêng gÊp tíi gÇn 3 lÇn do chÊt lîng h¬n h¼n.
H¬n n÷a, gi¸ g¹o th¬m ®Æc s¶n cña c¸c níc còng kh¸c
nhau. VÝ dô nh g¹o th¬m ®Æc s¶n cña Th¸i Lan thêng
®îc kh¸ch hµng mÕn mé h¬n so víi g¹o cïng lo¹i cña
Ên §é, Pakistan
2.2.2.2. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ lóa trong níc
• Chi phÝ s¶n xuÊt
Nh×n chung, chi phÝ s¶n xuÊt g¹o ë ViÖt Nam
kh«ng cao, ®Æc biÖt khi so s¸nh víi gi¸ thµnh cña
Th¸i Lan, khi ph©n tÝch ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, ®Êt
®ai, tû lÖ diÖn tÝch ®îc tíi tiªu, n¨ng suÊt vµ gi¸
c¸c yÕu tè ®Çu vµo, cho thÊy ë ViÖt Nam rÎ h¬n so
víi Th¸i Lan
B¶ng 2.3. So s¸nh chi phÝ s¶n xuÊt g¹o ë ViÖt
Nam vµ Th¸i Lan
59

57. STT ChØ tiªu ViÖt Nam Th¸i Lan
1 X¨ng (lÝt) 0,35 USD 0,40 USD
2 DÇu D.O 0,26 USD 0,30 USD
(lÝt)
3 §iÖn 0,064 USD 0,82 USD
(kW/h)
Nguån: NguyÔn §×nh Long. T¹p chÝ th¬ng m¹i sè
6/2000
Theo tÝnh to¸n cña tiÕn sÜ NguyÔn §×nh Long,
viÖn phã ViÖn Kinh tÕ n«ng nghiÖp, íc tÝnh chi phÝ
s¶n xuÊt 1 kg lóa cña ViÖt Nam lµ 1250-1600 VN§, t-
¬ng ®¬ng 0,83-107 USD/tÊn, thÊp h¬n so víi gi¸
thµnh cña Th¸i Lan lµ 105-110 USD/tÊn. XÐt trªn gãc
®é chi phÝ: chi phÝ cho yÕu tè ®Çu vµo cña ta thÊp
h¬n song ta l¹i ®¹t ®îc n¨ng suÊt lóa cao h¬n. §©y
lµ lîi thÕ c¹nh tranh lín trªn thÞ trêng g¹o quèc
tÕ.
ë trong níc, chi phÝ s¶n xuÊt lóa cña ®ång b»ng
s«ng Hång cao h¬n nhiÒu so víi s¶n xuÊt lóa ë ®ång
b»ng s«ng Cöu Long, t¹o ra rù chªnh lÖch ®¸ng kÓ vµ
khã kh¨n trong viÖc c©n ®èi gi¸ g¹o gi÷a hai vïng.
VÝ dô nh n¨m 1997, chi phÝ s¶n xuÊt lóa ë ®ång b»ng
s«ng Hång lµ 1500 ®/kg trong khi ë ®ång b»ng s«ng
Cöu Long chØ cã 1100 ®/kg – mét kho¶ng c¸ch kh«ng
nhá trong gi¸ thµnh s¶n xuÊt.
• Gi¸ lóa trong níc
Gi¸ lóa trong níc t¨ng ®Òu tõ n¨m 1989 vµ ®¹t
møc cao nhÊt vµo n¨m 1998. Theo sè liÖu cña hiÖp
héi XNK l¬ng thùc ViÖt Nam, gi¸ lóa cña c¸c n¨m tõ
60