1. ใบความรู้
เรือง การเกิดฝนและการวัดปริมาณนําฝน
ฝน (rain) เป็ นรู ปแบบหนึงของการตกลงมาจากฟ้ าของนํา นอกจากฝนแล้วยังมีการตกลงมา
่
ในรู ป หิ มะ เกล็ดนําแข็ง ลูกเห็บ นําค้าง ฝนนันอยูในรู ปหยดนําซึ งตกลงมายังพืนผิวโลกจากเมฆ

2. ฝนตกเกิดจาก นําโดนความร้อนของแสงจากดวงอาทิตย์หรื อความร้อนอืนใดทีใช้ในการต้มนํา
จนทําให้ระเหยกลายเป็ นไอนํา ลอยขึนไปในอากาศ เมือไอนํามากขึนจะรวมตัวกันเป็ นละอองนําเล็กๆ
ปริ มาณของละอองนํายิงมากขึนเรื อยๆก็จะรวมตัวกันเป็ นเมฆฝน พอมากเข้าอากาศไม่สามารถพยุง
ละอองนําเหล่านี ต่อไปได้ นําก็จะหล่นลงมายังผืนโลกให้เราเรี ยกขานกันว่าฝนตก วัฏจักรของนําที
เกิดขึน เป็ นอย่างนีมาตลอดตังแต่โลกใบกลมของเราเกิดขึนมา และคงดําเนินต่อไปเรื อยๆ
่
นําฝนทีตกลงมาบนโลกเรานัน ถือได้วาเป็ นกระบวนการหนึงของวงจรนําทีหมุนเวียนอยูใน ่
โลกนีอย่างต่อเนื องกันไปไม่มีทีสิ นสุ ด เริ มด้วยการระเหยโดยพลังงานความร้อนจากแสงอาทิตย์ทีส่ อง
ตรงลงมายังผิวนํา ทําให้นาจากมหาสมุทรและแหล่งนําต่าง ๆ กลายเป็ นไอลอยขึนไปเป็ นส่ วนหนึงของ
ํ
บรรยากาศ ในวันหนึง ๆ ประมาณว่ามีไอนําระเหยจากมหาสมุทร 875 ลูกบาศก์กิโลเมตร เมือรวมกับ
นําทีพืชคายออกมาและนําบนแผ่นดินระเหยขึนมาอีก 165 ลูกบาศก์กิโลเมตร รวมเป็ นนําทีกลายเป็ นไอ
ในแต่ละวันมากถึง 1,040 ลูกบาศก์กิโลเมตร กระแสลมอุ่นจะหอบเอาไอนําดังกล่าวลอยขึนทีสู ง เมือ
กระทบกับอากาศเย็นในเบืองสู งจะกลันตัวกลายเป็ นละอองนําเล็ก ๆ ละอองนําจํานวนมากเหล่านีจะ
รวมตัวกันเข้าเป็ นเมฆ จากนันจึงรวมตัวกันเป็ นหยดนําทีมีขนาดใหญ่ขึน ปริ มาณมากขึน จนบรรยากาศ
รับไว้ไม่ไหวจึงตกลงสู่ พืนโลกในรู ปของหยาดนําฟ้ า(precipitation)ประเภทต่าง ๆ เช่น นําฝน ลูกเห็บ
หิ มะ เป็ นต้น เมือนําฝนตกลงสู่ พืนดิน บางส่ วนจะถูกพืชดูดซึ มเข้าไปและคายออกทางใบ เรี ยกว่าการ
ดูดซึ มและการคายนําของพืช อีกส่ วนหนึงซึ มลงสู่ ชนบาดาล นําจํานวนมากไหลบ่าลงสู่ พืนดิน โดย
ั
ส่ วนหนึงไหลซึ มลอดไปตามชันดินทีลาดเอียง และไหลลงสู่ แหล่งนําต่าง ๆ บางส่ วนขังอยูตามแหล่ง
่
นําบนดิน และค่อย ๆไหลลงสู่ แหล่งนําต่าง ๆ และเมือได้รับพลังงานความร้อนจากแสงอาทิตย์ นําก็จะ
ระเหยกลับขึนบรรยากาศเป็ นวงจร
ภาพแสดง วัฏจักรของนํา

3. เกิดจากอนุภาคของไอนําขนาดต่างๆในก้อนเมฆเมือมีขนาดใหญ่ขึนจนไม่สามารถลอยตัวอยู่
ในก้อนเมฆได้ก็จะตกลงมาเป็ นฝน ฝนจะตกลงมายังพืนดินได้นนจะต้องมีเมฆเกิดในท้องฟ้ าก่อน เมฆ
ั
มีอยูหลายชนิด มีเมฆบางชนิ ดเท่านันทีทําให้มีฝนตก เราทราบแล้วว่าไอนําจะกลันตัวเป็ นเมฆก็ต่อเมือ
่
มีอนุภาคกลันตัวเล็กๆอยูเ่ ป็ นจํานวนมากเพียงพอและไอนําจะเกาะตัวบนอนุภาคเหล่านี รวมกันทําให้
เกิด เป็ นเมฆ เมฆจะกลันตัวเป็ นนําฝนได้ก็ตองมีอนุภาคแข็งตัว(Freezing nuclei) หรื อเม็ดนําขนาดใหญ่
้
ซึ งจะดึงเม็ดนําขนาดเล็กมารวมตัว กันจนเป็ นเม็ดฝน สภาวะของนําทีตกลงมาจากท้องฟ้ าอาจเป็ น
ลักษณะของฝน,ฝนละอองหิ มะหรื อลูกเห็บซึ งเรารวมเรี ยกว่านําฟ้ าจะตกลง มาในลักษณะไหนขึนอยู่
กับอุณหภูมิของอากาศในพืนทีนันๆ นําฟ้ าต้องเกิดจากเมฆ ไม่มีเมฆไม่มีนาฟ้ าแต่เมือมีเมฆไม่
ํ
จําเป็ นต้องมีนาฟ้ า เสมอไปเพราะเมฆหลายชนิดทีลอยอยูเ่ ฉยๆไม่ตกลงมา มีเมฆบางชนิดเท่านันทีทํา
ํ
ให้เกิดนําฟ้ า
การวัดปริมาณนําฝน
กรมอุตุนิยมวิทยา วัดปริ มาณฝนทีตกลงมาโดยใช้ภาชนะรองรับนําฝน
ภาชนะรองรับนําฝนอย่ างง่ าย
เมือต้องการวัดปริ มาณฝน จะตังเครื องวัดปริ มาณฝนไว้กลางแจ้ง เมือเวลาผ่านไปครบ 24 ชัวโมง ก็
จะนํานําฝนทีรองรับได้ เทใส่ กระบอกตวงมาตรฐาน แล้ววางกระบอกตวงในทีรองรับเพือให้กระบอก
่
ตวงตังอยูในแนวดิง จากนันดูขีดสเกลข้างกระบอกตวง ซึ งตรงกับระดับนําฝน แล้วอ่านตัวเลขในหน่วย
มิลลิเมตร

4. หลังจากทีกรมอุตุนิยมวิทยาได้วดปริ มาณนําฝนทีตกรวมระยะเวลา 24 ชัวโมง และให้
ั
ความหมายของฝนทีตกในประเทศแถบโซนร้อนในย่านมรสุ ม แบ่งเป็ นเกณฑ์ดงนี ั
ฝนวัดจํานวนไม่ได้ = ฝนตกมีปริ มาณน้อยกว่า 0.1 มิลลิเมตร
ฝนเล็กน้อย = ฝนตก 0.1 มิลลิเมตร ขึนไป แต่ไม่เกิน 10 มิลลิเมตร
ฝนปานกลาง = ฝนตกปริ มาณ 10.1 มิลลิเมตร ถึง 35.0 มิลลิเมตร
ฝนตกหนัก = ฝนตกปริ มาณ 35.1 มิลลิเมตร ถึง 90 มิลลิเมตร
ฝนตกหนักมาก = ฝนตกตังแต่ 90.1 มิลลิเมตรขึนไป
การรวบรวมข้อมูลจากการพยากรณ์อากาศในหน้าหนังสื อพิมพ์ทาให้สามารถสรุ ปได้วา
ํ ่
สภาพอากาศในสถานทีและเวลาต่างกันก็จะแตกต่างกันด้วย ในปั จจุบนนีแหล่งข้อมูลต่างๆ เหล่านี
ั
รวมทังข้อมูลจากภาพถ่ายดาวเทียม จะช่วยทําให้การพยากรณ์อากาศมีความถูกต้องแม่นยําขึน
ซึ งการพยากรณ์อากาศมีความจําเป็ นต่อการดํารงชี วตประจําวันเป็ นอย่างมาก
ิ
ปริมาณนําฝน หมายถึง ระดับความลึกของนําฝนในภาชนะทีรองรับนําฝน ทังนี
ภาชนะทีรองรับนําฝนจะต้ องวางให้ อยู่ในแนวระดับ และวัดในช่ วงเวลาทีกําหนดด้ วย นิยมอ่านค่า
ปริ มาณนําฝน ในหน่วยของมิลลิลิตร เครื องมือวัดปริ มาณนําฝน เรี ยกว่า เครืองวัดนําฝน (rain
่
gaufge) ซึ งมีอยูหลายแบบ เช่น
เครืองวัดนําฝนแบบทรงกระบอก
หยดนําฝนทีตกลงมาจะถูกเก็บไว้
ก่อนทีจะมาถึงพืนดิน โดยฝนจะตกลงสู่ กรวยทีมี
ด้านข้างสู งชันแล้วไหลลงสู่ ขวดเก็บ นําฝนทีเก็บ
ไว้จะถูกนํามาวัดด้วยกระบอกตวงทีมีมาตรวัด
กํากับอยู่ มาตรวัดทีใช้วดขึนอยูกบพืนทีของปาก
ั ่ ั
กรวย ทําให้วดตัวเลขของนําฝนต่ อหน่ วยพืนทีได้
ั

5. 2.2 เครืองวัดนําฝนแบบบันทึกหรือแบบ
อัตโนมัติ
ในทีห่างไกลเป็ นไปไม่ได้ทีจะ
ตรวจวัดฝนทุก ๆ วัน เครื องวัดนําฝนแบบถัง
กาลักนําจะวัดนําฝนเองในแต่ละวัน และทําให้
ขวดเก็บนําแห้งเตรี ยมพร้อมทีจะใช้ในการวัดครัง
ต่อไป ปริ มาณทีเก็บได้จะถูกบันทึกไว้บนม้วน
กระดาษโดยอัตโนมัติ