Lvtn(in)

Trêng §¹i häc ngo¹i th¬ng Khoa kinh tÕ ngo¹i th¬ng
Kho¸ luËn tèt nghiÖp §inh ThÞ Kim Dung A2-TC18
Ch¬ng I :
Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ vµ xu híng vËn
®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ
I. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ
1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt
Bíc ch©n vµo thÕ kû 21, çc quèc gia d©n téc ®ang s½n sµng cho
mét kû nguyªn míi mµ mét trong nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña nã lµ xu thÕ
hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a çc quèc gia ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh
trÞ, v¨n ho¸, x· héi vµ m«i trêng. Ngµy nay trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña
m×nh, çc quèc gia trªn thÕ giíi ®ang tõng bíc t¹o lËp nªn çc mèi quan hÖ
song ph¬ng vµ ®a ph¬ng nh»m tõng bíc tham gia vµo çc liªn kÕt kinh tÕ
quèc tÕ víi nhiÒu møc ®é kh¸c nhau, ®em l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho mçi bªn.
ChÝnh çc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ biÓu hiÖn cña xu híng toµn cÇu ho¸,
khu vùc ho¸ ®ang diÔn ra hÕt søc s«i ®éng vµ ®Æc biÖt quan träng trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
Kh¸i niÖm:
Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ hay cßn gäi lµ nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ quèc tÕ
lµ mét h×nh thøc trong ®ã diÔn ra qu¸ tr×nh x· héi ho¸ cã tÝnh chÊt quèc
tÕ ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi÷a çc chñ thÓ kinh tÕ quèc tÕ. §ã lµ sù
thµnh lËp mét tæ hîp kinh tÕ quèc tÕ cña mét nhãm thµnh viªn nh»m t¨ng
cêng phèi hîp vµ ®iÒu chØnh lîi Ých gi÷a çc bªn tham gia, gi¶m bít sù
kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn gi÷a çc bªn vµ thóc ®Èy quan hÖ kinh
tÕ quèc tÕ ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Qu¸ tr×nh liªn kÕt
kinh tÕ quèc tÕ ®a tíi viÖc h×nh thµnh mét thùc thÓ kinh tÕ míi ë cÊp ®é
cao h¬n víi çc mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ phøc t¹p vµ ®a d¹ng.
§Ò tµi: Xu híng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cña çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸
- Trang:1 -

Çc bªn tham gia liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ lµ çc quèc gia
hoÆc çc tæ chøc doanh nghiÖp thuéc çc níc kh¸c nhau.
Nh vËy liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh kh¸ch quan bëi nã lµ
kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh vËn ®éng mang tÝnh quy luËt, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu
ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ do t¸c ®éng
cña çch m¹ng khoa häc kü thuËt. MÆt kh¸c, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ còng
lµ mét qu¸ tr×nh chñ quan bëi nã lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng ho¹t ®éng cña çc
quèc gia trong viÖc phèi hîp nÒn kinh tÕ cña çc quèc gia ®ã, lµm cho çc
nÒn kinh tÕ thÝch øng víi nhau, dÇn dÇn h×nh thµnh mét chØnh thÓ kinh
tÕ cã c¬ cÊu tèi u, cã n¨ng suÊt lao ®éng cao.
VÒ b¶n chÊt, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao h¬n
vÒ chÊt cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ víi nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n sau:
*Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®a tíi sù gia t¨ng vÒ sè lîng vµ cêng ®é çc
mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, gia t¨ng çc mèi liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau
gi÷a çc thµnh viªn vµ h×nh thµnh nªn c¬ cÊu kinh tÕ míi trong qu¸ tr×nh
liªn kÕt. Víi h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ, çc mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ sÏ
cã tÝnh chÊt thêng xuyªn æn ®Þnh vµ ®îc chó ý cñng cè ®Ó cho nã cã
thÓ ph¸t triÓn l©u dµi.
*Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ bao trïm vµ liªn quan ®Õn tÊt c¶ çc lÜnh
vùc cña nÒn kinh tÕ.
*Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ sù phèi hîp mang tÝnh chÊt liªn quèc gia
gi÷a nh÷ng nhµ níc ®éc lËp cã chñ quyÒn. Bëi vËy nã thêng chÞu sù ®iÒu
tiÕt cña çc chÝnh s¸ch kinh tÕ cña çc chÝnh phñ. Nãi chung nÒn kinh tÕ
gi÷a çc quèc gia kh«ng cã sù ®ång nhÊt c¶ vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn còng
nh vÒ thÓ chÕ vµ kÕt cÊu kinh tÕ x· héi. ChÝnh ®iÒu ®ã ®a ®Õn chøc
n¨ng ®iÒu chØnh vµ lµm xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a çc nÒn kinh tÕ quèc gia
- Trang:2 -

cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. Th«ng qua ®ã h×nh thµnh nªn liªn kÕt kinh tÕ
quèc tÕ cã t¸c dông bæ sung vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho çc quan hÖ kinh tÕ
quèc tÕ ph¸t triÓn mét çch thuËn lîi h¬n.
*KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lín h¬n, râ rµng h¬n
vµ h×nh thµnh nªn çc tæ chøc liªn minh kinh tÕ quèc tÕ g¾n kÕt çc níc
mét çch chÆt chÏ.
*Trªn thÞ trêng thÕ giíi ®ang diÔn ra sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a xu
híng tù do hãa th¬ng m¹i vµ xu híng b¶o hé mËu dÞch. Çc h×nh thøc cña
chñ nghÜa mËu dÞch míi ra ®êi vµ cã nguy c¬ gia t¨ng. Çc cuéc chiÕn
tranh kinh tÕ gi÷a çc trung t©m kinh tÕ lín còng cã xu híng më réng.
Trong ®iÒu kiÖn ®ã, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã vai trß nh mét gi¶i ph¸p
trung hßa ®Ó t¹o nªn çc khu vùc thÞ trêng tù do cho çc thµnh viªn. Çc
liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ tríc hÕt híng vµo viÖc t¹o lËp thÞ trêng quèc tÕ
khu vùc, dì bá dÇn çc ng¨n trë vÒ hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan
gi÷a çc thµnh viªn, t¹o nªn khu©n khæ kinh tÕ vµ ph¸p lý phï hîp cho mËu
dÞch quèc tÕ gia t¨ng, cñng cè vµ më réng quan hÖ thÞ trêng.
*Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lu«n lu«n lµ hµnh ®éng tù gi¸c cña çc
thµnh viªn nh»m thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh cã ý thøc vµ phèi hîp çc ch-
¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ víi nh÷ng tho¶ thuËn cã ®i cã l¹i gi÷a çc thµnh
viªn. Nã lµ bíc qu¸ ®é trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi
theo híng toµn cÇu hãa. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, viÖc ph¸t triÓn çc liªn
kÕt kinh tÕ khu vùc ( vÝ dô nh çc khèi EU, NAFTA, ASEAN, APEC...) thÓ
hiÖn cÊp ®é khu vùc hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. Çc liªn
kÕt kinh tÕ nµy cßn lµ khu«n khæ ®Ó c¹nh tranh gi÷a çc nhãm níc, b¶o
vÖ vµ phôc vô cho lîi Ých quèc gia vµ d©n téc.
2. Môc ®Ých cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ
- Trang:3 -

NÒn kinh tÕ quèc gia ®ang gia t¨ng liªn kÕt ngµy cµng chÆt chÏ h¬n
th«ng qua çc ho¹t ®éng th¬ng m¹i xuyªn quèc gia, qua çc dßng tµi chÝnh
vµ dßng ®Çu t, cßn ngêi tiªu dïng ngµy cµng mua nhiÒu h¬n hµng hãa níc
ngoµi. Mét biÓu hiÖn ®¸ng chó ý cña ®éng th¸i nµy lµ sù gia t¨ng m¹nh mÏ
ho¹t ®éng cña çc tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc hiÖn cã còng nh
®ang h×nh thµnh víi nh÷ng cÊu tróc, quy m« mµ nh©n lo¹i cha tõng biÕt
®Õn. Xu thÕ toµn cÇu hãa vµ liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ kh«ng cho phÐp
bÊt cø quèc gia nµo cã thÓ ®øng ®¬n lÎ mµ tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®-
îc.
§iÒu g× lµm cho çc quèc gia liªn kÕt víi nhau chÆt chÏ ®Õn nh vËy?
§ã lµ do nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ sau ®©y:
Tríc hÕt, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ t¨ng
møc sèng cña çc quèc gia. Bëi vµ mét nÒn kinh tÕ ®îc liªn kÕt trªn toµn
cÇu cã thÓ dÉn tíi sù ph©n c«ng lao ®éng tèt nhÊt gi÷a çc quèc gia trªn
thÕ giíi, cho phÐp çc níc cã møc thu nhËp thÊp, chuyªn m«n hãa c«ng
viÖc sö dông lao ®éng nhiÒu, cßn nh÷ng níc cã thu nhËp cao sÏ sö dông
lao ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. Nã cßn cho phÐp çc c«ng ty khai th¸c lîi thÕ
quy m« nhiÒu h¬n n÷a. Nhê cã liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ mµ nguån vèn cã
thÓ ®îc chuyÓn tíi bÊt kú níc nµo cã c¬ héi ®Çu t mang l¹i hiÖu qu¶ cao
h¬n chø kh«ng chØ bÞ m¾c kÑt vµo nh÷ng dù ¸n tµi chÝnh trong níc víi
møc thu nhËp nghÌo nµn. Sù liªn kÕt gi÷a çc níc trong cïng mét tiÓu vïng
hay trong khu«n khæ khu vùc t¹o ®iÒu kiÖn cho çc níc thµnh viªn ph¸t huy
nh÷ng mÆt m¹nh cña riªng m×nh, ph¸t triÓn tèi ®a néi lùc bæ sung lÉn
nhau ®Ó ph¸t triÓn vµ ®a c¶ khu vùc ph¸t triÓn t¬ng ®èi ®ång ®Òu, t¨ng c-
êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ lîi thÕ kh«ng chØ cña mçi thµnh viªn mµ cña c¶
- Trang:4 -

khu vùc trong cuéc ®ua kinh tÕ, ng¨n chÆn nh÷ng can thiÖp tõ bªn ngoµi
vµ n©ng cao tù cêng d©n téc.
Thø hai, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ gióp cho viÖc tiÕt kiÖm lao ®éng x·
héi .Môc tiªu nµy ®îc lµm râ th«ng qua viÖc tham gia vµo khèi liªn kÕt kinh
tÕ khu vùc cña çc quèc gia. Çc khèi liªn kÕt kinh tÕ t¹o ra mét m«i trêng
th¬ng m¹i u ®·i trong khu vùc dùa trªn c¬ së lo¹i trõ çc rµo ch¾n thuÕ quan
vµ phi thuÕ quan, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chu chuyÓn th¬ng m¹i
gi÷a çc níc thµnh viªn. G¾n liÒn víi biÖn ph¸p gi¶m tû suÊt thuÕ quan, çc
quèc gia cßn cam kÕt dµnh cho nhau nh÷ng u ®·i trong bu«n b¸n nh u ®·i
vÒ xuÊt xø, vÒ thñ tôc h¶i quan, thèng nhÊt vÒ hÖ thèng ®iÒu hßa thuÕ
quan HS, thèng nhÊt vÒ biÓu mÉu kª khai h¶i quan, vÒ c«ng nhËn chÊt l-
îng s¶n phÈm, xo¸ bá çc h¹n chÕ vÒ sè lîng. Çc biÖn ph¸p nµy gãp phÇn
h¹ chi phÝ cho tõng thµnh viªn vµ sù lín m¹nh cña c¶ céng ®ång.
Ngoµi ra, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cßn cho phÐp khai th¸c triÖt ®Ó lîi
thÕ so s¸nh cña çc quèc gia, t¹o kh¶ n¨ng ®¹t ®îc quy m« tèi u cho tõng
ngµnh s¶n xuÊt vµ sö dông hîp lý h¬n çc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn.
ViÖc thµnh lËp çc liªn minh kinh tÕ hay liªn minh thuÕ quan còng tiÕt
kiÖm ®¸ng kÓ çc chi phÝ qu¶n lý do lo¹i bá çc biÖn ph¸p kiÓm tra hµnh
chÝnh ë biªn giíi, çc thñ tôc h¶i quan...
3. Çc h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ
Liªn kÕt kinh tÕ ®îc tæ chøc víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau
3.1. C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ chia
thµnh liªn kÕt nhá vµ liªn kÕt lín.
Liªn kÕt lín (macro intergration): lµ h×nh thøc liªn kÕt mµ chñ thÓ
tham gia lµ çc nhµ níc, çc quèc gia trong ®ã çc chÝnh phñ ký kÕt víi
- Trang:5 -

nhau çc hiÖp ®Þnh ®Ó t¹o nªn çc khu«n khæ chung cho sù phèi hîp vµ
®iÒu chØnh quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ gi÷a çc nhµ níc.
Tuú theo ph¬ng thøc ®iÒu chØnh cña çc liªn kÕt quèc gia, ngêi ta
cã thÓ ph©n chia thµnh liªn kÕt gi÷a çc nhµ níc (Interstate) vµ liªn kÕt siªu
nhµ níc (Superstar).
+ Liªn kÕt gi÷a çc nhµ níc lµ lo¹i h×nh liªn kÕt mµ c¬ quan l·nh ®¹o
lµ ®¹i biÓu cña çc níc thµnh viªn tham gia víi nh÷ng quyÒn h¹n chÕ. Çc
quyÕt ®Þnh cña liªn kÕt chØ cã tÝnh chÊt tham kh¶o ®èi víi chÝnh phñ
cña çc níc thµnh viªn, cßn quyÕt ®Þnh cuèi cïng lµ tïy thuéc vµo çc
chÝnh phñ.
+ Liªn kÕt siªu nhµ níc lµ lo¹i h×nh liªn kÕt quèc tÕ mµ c¬ quan l·nh
®¹o chung lµ ®¹i biÓu cña çc níc thµnh viªn cã quyÒn réng lín h¬n. Çc
quyÕt ®Þnh cña liªn kÕt cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi çc níc thµnh viªn.
Trong liªn kÕt siªu nhµ níc, viÖc ra quyÕt ®Þnh chung cho c¶ khèi tu©n
theo nguyªn t¾c ®a sè vµ ngêi ta dïng çc biÖn ph¸p cã hiÖu lùc ®Ó buéc
çc níc thµnh viªn ph¶i thi hµnh quyÕt ®Þnh chung.
Tïy theo møc ®é liªn kÕt lín ngêi ta cßn cã thÓ chia liªn kÕt lín thµnh
ba cÊp ®é:
* Liªn kÕt khu vùc: Sù liªn minh trong cïng mét khu vùc ®Þa lý
VÝ dô: ASEAN, EU, NAFTA, MERCOSUR...
* Liªn kÕt kinh tÕ liªn khu vùc: Sù liªn minh kinh tÕ ë nh÷ng khu vùc
kh¸c nhau. VÝ dô : APEC, ASEM...
* Liªn kÕt kinh tÕ toµn cÇu:WTO
Liªn kÕt nhá(Micro intergration): Lµ lo¹i h×nh liªn kÕt mµ chñ thÓ
tham gia lµ çc c«ng ty, tËp ®oµn... trªn c¬ së ký kÕt çc hîp ®ång hîp t¸c
kinh doanh ®Ó h×nh thµnh nªn çc c«ng ty quèc tÕ.
- Trang:6 -

Liªn kÕt gi÷a çc c«ng ty ®îc tiÕn hµnh ë çc kh©u kh¸c nhau, thÝ dô
nh liªn kÕt trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, thiÕt kÕ, thö nghiÖm, chª t¹o s¶n
phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm, liªn kÕt trong tiªu thô s¶n phÈm, qu¶ng ço vµ
thùc hiÖn çc dÞch vô kh¸c.
Çc h×nh thøc liªn kÕt nhá
- C¨n cø vµo nguån ®Ó t¹o vèn ph¸p ®Þnh:
+ C«ng ty ®a quèc gia(Multinational Corporation - MNC): Lµ c«ng ty
®éc quyÒn mµ vèn së h÷u cña c«ng ty mÑ thuéc së h÷u cña hai hay
nhiÒu níc kh¸c nhau, ho¹t ®éng ®îc triÓn khai trªn nhiÒu níc trªn thÕ giíi.
VÝ dô: c«ng ty Royal Dutch Shell (Anh- Hµ lan), c«ng ty Unilever
+ C«ng ty xuyªn quèc gia (Transnational Corporation-TNC): Lµ c«ng
ty mµ vèn ph¸p ®Þnh cña c«ng ty mÑ thuéc cïng mét níc, cßn ®i vµo ho¹t
®éng kinh doanh ®îc triÓn khai ë nhiÒu níc b»ng çch phô thuéc çc c«ng
ty xÝ nghiÖp vµo nã. VÝ dô: C«ng ty Ford.
- C¨n cø vµo ph¬ng thøc ho¹t ®éng:
+ Çcten quèc tÕ: Lµ h×nh thøc liªn kÕt gi÷a çc c«ng ty xÝ nghiÖp
trong cïng mét ngµnh trªn c¬ së ký kÕt mét hiÖp ®Þnh thèng nhÊt vÒ s¶n
lîng s¶n xuÊt, gi¸ c¶ vµ thÞ trêng tiªu thô, cßn viÖc tæ chøc s¶n xuÊt vÉn
do çc thµnh viªn tù chñ. VÝ dô: Tæ chøc dÇu má OPEC.
Thµnh c«ng cña çc Çcten sÏ rÊt lín khi nã ®¶m b¶o kiÓm so¸t ®îc
phÇn lín s¶n lîng s¶n xuÊt cña mét ngµnh nµo ®ã. Kh¸ch hµng Ýt cã kh¶
n¨ng tõ bá mÆt hµng do çcten s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm thay thÕ khã cã kh¶
n¨ng ph¸t triÓn.
+ Xanh ®i ca quèc tÕ: Lµ h×nh thøc liªn minh trong ®ã çc xÝ nghiÖp
trong cïng mét ngµnh ký kÕt mét hiÖp ®Þnh tho¶ thuËn viÖc tiªu thô s¶n
- Trang:7 -

phÈm do cïng mét ban qu¶n trÞ chung ®¶m nhËn. Çc thµnh viªn vÉn ®éc
lËp trong s¶n xuÊt.
+ Tê rít quèc tÕ: Lµ h×nh thøc c«ng ty quèc tÕ bao gåm nhiÒu h·ng,
nhiÒu xÝ nghiÖp trong cïng mét ngµnh. Tê rít thèng nhÊt c¶ s¶n xuÊt vµ lu
th«ng vµo trong tay mét ban qu¶n trÞ cßn çc thµnh viªn th× vÉn trë thµnh
cæ ®«ng.
Tê rít néi ®Þa mua cæ phiÕu cña c«ng ty níc ngoµi, biÕn c«ng ty níc
ngoµi trë thµnh c«ng ty cña m×nh vµ khèng chÕ c«ng ty níc ngoµi b»ng
çch n¾m ®éc quyÒn vÒ cung cÊp nguyªn liÖu.
+ Consortium: Lµ h×nh thøc liªn kÕt c«ng tr×nh xÝ nghiÖp lín gåm c¶
xanh®ica, têrít thuéc çc ngµnh kh¸c nhau, cã liªn quan ®Õn nhau vÒ kinh
tÕ vµ kü thuËt.
+ C«ngl«mªrat: Lµ h×nh thøc liªn kÕt ®a ngµnh h×nh thµnh nªn çc
tËp ®oµn khæng lå bao gåm nhiÒu c«ng ty, xÝ nghiÖp thuéc çc ngµnh
kh¸c nhau, bao gåm c¶ vËn t¶i, th¬ng nghiÖp, ng©n hµng, b¶o hiÓm...
Môc ®Ých cña çc C«ngl«mªrat lµ tËp trung vèn, c«ng nghÖ, n©ng cao
kh¶ n¨ng c¹nh tranh, tr¸nh bít rñi ro vµ çc ngµnh hç trî cho nhau n©ng cao
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt.
3.2. C¨n cø vµo ®èi tîng vµ môc ®Ých cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cã
thÓ ph©n chia liªn kÕt thµnh çc d¹ng: Khu mËu dÞch tù do, liªn minh thuÕ
quan, thÞ trêng chung, liªn minh kinh tÕ vµ liªn minh tiÒn tÖ.
3.2.1. Khu vùc mËu dÞch tù do(Free Trade Area- FTA)
§©y lµ mét liªn minh quèc tÕ gi÷a hai hay nhiÒu níc nh»m môc
®Ých tù do ho¸ viÖc bu«n b¸n vÒ mét hoÆc mét sè nhãm mÆt hµng nµo
®ã (ng«n phÈm hoÆc c«ng nghÖ phÈm). BiÖn ph¸p sö dông lµ b·i miÔn
thµnh viªn ®Ó h×nh thµnh mét thÞ trêng thèng nhÊt nhng mçi níc thµnh
- Trang:8 -

viªn vÉn thi hµnh chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng ®éc lËp ®èi víi çc níc ngoµi liªn
minh. ThÝ dô khu vùc mËu dÞch tù do Ch©u ¢u EFTA, khu vùc tù do B¾c
Mü NAFTA, khu vùc tù do AFTA...
Môc ®Ých cña khu vùc mËu dÞch tù do nh»m:
*KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn th¬ng m¹i trong néi bé khèi, thóc ®Èy t¨ng
trëng kinh tÕ.
*Thu hót vèn ®Çu t tõ çc níc bªn ngoµi khèi còng nh trong néi bé
khèi.
3.2.2. Liªn minh thuÕ quan (Custom union)
§©y lµ mét liªn minh quèc tÕ víi néi dung b·i miÔn thuÕ quan vµ
nh÷ng h¹n chÕ vÒ mËu dÞch kh¸c gi÷a çc níc thµnh viªn. Tuy nhiªn liªn
minh thuÕ quan cã ®Æc ®iÓm kh¸c víi khu vùc mËu dÞch tù do lµ ®èi víi
liªn minh thuÕ quan ngêi ta thiÕt lËp mét biÓu thuÕ quan chung cña çc n-
íc thµnh viªn ®èi víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi, tøc lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch
c©n ®èi mËu dÞch víi nh÷ng níc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn ®· trë thµnh mét
bé phËn trong chÝnh s¸ch mËu dÞch nãi chung víi çc níc bªn ngoµi liªn
minh.
3.2.3. ThÞ trêng chung (Common market)
§©y lµ mét liªn minh quèc tÕ ¸p dông çc biÖn ph¸p t¬ng tù nh liªn
minh thuÕ quan trong viÖc trao ®æi th¬ng m¹i nhng nã ®i xa thªm mét bíc
lµ cho phÐp di chuyÓn c¶ t b¶n vµ lao ®éng tù do gi÷a çc níc thµnh viªn
víi nhau vµ tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh thÞ trêng thèng nhÊt
theo nghÜa réng. ThÝ dô khèi Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC) tõ n¨m
1992 thuéc lo¹i h×nh nµy.
3.2.4. Liªn minh kinh tÕ (Economic union )
- Trang:9 -

§©y lµ mét liªn minh quèc tÕ víi mét bíc ph¸t triÓn cao h¬n vÒ sù di
chuyÓn hµng hãa, dÞch vô, søc lao ®éng vµ t b¶n mét çch tù do gi÷a çc
níc thµnh viªn. Liªn minh kinh tÕ ®îc thùc hiÖn thèng nhÊt vµ hµi hßa çc
chÝnh s¸ch kinh tÕ - tµi chÝnh - tiÒn tÖ gi÷a çc níc thµnh viªn, bëi vËy nã
lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao nhÊt cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cho ®Õn giai
®o¹n hiÖn nay. ThÝ dô khèi ®ång minh Benelux lµ mét liªn minh kinh tÕ
gi÷a ba níc BØ, Hµ lan, vµ Luycx¨mbua kÓ tõ n¨m 1960. Liªn minh Ch©u
¢u EU (European union) tõ n¨m 1994 còng ®îc coi lµ mét liªn minh kinh tÕ.
3.2.5. Liªn minh tiÒn tÖ (Monetary union)
§©y lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ trong ®ã
çc níc thµnh viªn ph¶i phèi hîp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nhau vµ cïng thùc
hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thèng nhÊt trong toµn khèi. Trong liªn minh
tiÒn tÖ ngêi ta thùc hiÖn thèng nhÊt çc giao dÞch tiÒn tÖ gi÷a çc thµnh
viªn, thèng nhÊt vÒ ®ång tiÒn dù tr÷ vµ ph¸t hµnh ®ång tiÒn tËp thÓ cho
çc níc trong liªn minh. Trong thùc tÕ, liªn minh tiÒn tÖ lµ mét lo¹i h×nh
gÆp nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chóng.
4. Lîi Ých cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ
Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®a l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau cho c¶
ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng
Mét lµ: T¹o lËp quan hÖ mËu dÞch gi÷a çc níc, më réng kh¶ n¨ng
xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña çc níc thµnh viªn trong liªn minh víi çc níc,
çc khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. Còng trong ®iÒu kiÖn nµy mµ tiÒm n¨ng kinh
tÕ cña çc níc thµnh viªn ®îc khai th¸c mét çch cã hiÖu qu¶. ChÝnh viÖc
t¹o lËp mËu dÞch tù do héi nhËp khu vùc ®· lµm t¨ng thªm phóc lîi th«ng
qua viÖc thay thÕ çc ngµnh tríc hÕt lµ c«ng nghiÖp cña níc chñ nhµ cã
chi phÝ cao b»ng nh÷ng ngµnh cã chi phÝ thÊp h¬n cña nh÷ng quèc gia
- Trang:10 -

nhËn ®îc sù u ®·i. Còng trong ®iÒu kiÖn nµy lîi Ých cña ngêi tiªu dïng ®îc
t¨ng lªn nhê hµng hãa cña çc níc thµnh viªn ®a vµo níc chñ nhµ lu«n nhËn
®îc sù u ®·i. Gi¸ c¶ hµng hãa h¹ xuèng lµm ngêi d©n ë níc chñ nhµ cã thÓ
mua ®îc khèi lîng hµng hãa lín h¬n víi møc chi phÝ thÊp h¬n.
Hai lµ: Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ gãp phÇn vµo viÖc chuyÓn híng
mËu dÞch. Sù chuyÓn híng nµy diÔn ra phæ biÕn khi h×nh thµnh liªn
minh thuÕ quan v× khi ®ã çc ®iÒu kiÖn bu«n b¸n gi÷a çc níc thµnh viªn
trong liªn minh sÏ trë nªn thuËn lîi h¬n, hÊp dÉn h¬n. Ngay c¶ trong trêng
hîp mét níc nµo ®ã trong liªn minh tiÕn hµnh nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm
cña çc quèc gia ngoµi liªn minh víi gi¸ thÊp h¬n nhng nay ®îc thay b»ng
viÖc nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i cña çc quèc gia trong liªn minh
mµ gi¸ l¹i cao h¬n (do ®îc hëng chÕ ®é u ®·i thuÕ quan).
Nh vËy nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc do th¬ng m¹i ®a l¹i lµ sù kÕt hîp
chÆt chÏ nh÷ng thay ®æi c¶ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §ã lµ sù
thay thÕ çc ngµnh s¶n xuÊt cña nh÷ng níc ®èi t¸c trong liªn minh (t¸c
®éng vÒ s¶n xuÊt) vµ sù thay thÕ tiªu dïng hµng néi ®Þa b»ng hµng cña
níc ®èi t¸c (t¸c ®éng tíi tiªu dïng)
Ba lµ: Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ híng tíi viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i, t¹o
®iÒu kiÖn cho mçi quèc gia thµnh viªn cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc
tiÕp thu vèn, c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn tõ çc quèc gia kh¸c.
Ngoµi ra liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cßn ®¹t ®îc mét sè hiÖu qu¶ phóc
lîi kh¸c nh: tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý do lo¹i bá ®îc çc biÖn ph¸p kiÓm tra
tµi chÝnh ë biªn giíi, çc thñ tôc h¶i quan... Çc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ sÏ
®¹t ®îc nh÷ng thuËn lîi lín h¬n trong çc ®µm ph¸n th¬ng m¹i quèc tÕ víi
phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých trªn còng cÇn ph¶i nh×n
nhËn nh÷ng lîi Ých mµ mét liªn kÕt kinh tÕ ®em l¹i trong tr¹ng th¸i vËn
- Trang:11 -

®éng cña nã. §ã lµ nh÷ng lîi Ých do viÖc thóc ®Èy c¹nh tranh trªn quy m«
quèc tÕ, t¹o kh¶ n¨ng ®¹t ®îc quy m« tèi u cho tõng ngµnh s¶n xuÊt,
khuyÕn khÝch më réng ®Çu t níc ngoµi vµ cho phÐp sö dông triÖt ®Ó vµ
hîp lý h¬n çc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn.
5. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ
5.1. Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña ph©n c«ng lao
®éng quèc tÕ díi ¶nh hëng cña çch m¹ng khoa häc kü thuËt
Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trong thÕ giíi ngµy nay ®ang diÔn ra
víi mét ph¹m vi ngµy cµng réng, víi mét tèc ®é ngµy cµng nhanh, nã x©m
nhËp vµo hÇu hÕt mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ mçi quèc gia vµ ngµy
cµng ®i vµo chiÒu s©u do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña çch m¹ng khoa häc
vµ c«ng nghÖ. Sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra theo chiÒu s©u,
cã nghÜa lµ ®· chuyÓn m¹nh tõ viÖc ph©n c«ng lao ®éng theo ngµnh vµ
theo s¶n phÈm ®ang ph©n c«ng lao ®éng theo chi tiªu s¶n phÈm vµ theo
quy tr×nh c«ng nghÖ. ®iÒu nµy cho thÊy sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù
nhiªn kh«ng cßn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi ph¬ng híng tham gia vµo
ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, tr¸i l¹i chÝnh kh¶ n¨ng vÒ c«ng nghÖ míi cã
vai trß quyÕt ®Þnh.
Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cïng víi nh÷ng thµnh
tùu míi cña çch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®a tíi sù biÕn ®æi s©u s¾c
vÒ c¬ cÊu kinh tÕ cña mçi quèc gia. NhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn
thèng ®ang bíc sang giai ®o¹n m·n chiÒu xÕ bãng (nh luyÖn kim ®en,
chÕ t¹o c¬ khÝ th«ng thêng, ®ãng tµu...) trong khi ®ã th× l¹i xuÊt hiÖn
nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi nh çc ngµnh kü thuËt cao ®ßi hái ph¶i cã
sù phèi hîp, liªn kÕt gi÷a nhiÒu quèc gia.
- Trang:12 -

Mét ®Æc ®iÓm n÷a cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ thóc ®Èy sù
h×nh thµnh çc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn ngµy
cµng nhanh çc h×nh thøc hîp t¸c vÒ kinh tÕ, khoa häc vµ c«ng nghÖ.
NÕu nh tríc ®©y, çc quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ trao ®æi mËu dÞch
quèc tÕ thÓ hiÖn tËp trung ë ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng th× ngµy nay çc quan
hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· v¬n sang çc lÜnh vùc nghiªn cøu, s¸ng chÕ,
chuyÓn giao c«ng nghÖ, hîp t¸c ®Çu t, hîp t¸c s¶n xuÊt... §iÒu ®ã cã
nghÜa lµ çc quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®îc ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ
chiÒu s©u, nã mang néi dung toµn diÖn h¬n vµ ®ßi hái sù hîp t¸c ë nh÷ng
khu«n khæ réng h¬n, ë cÊp ®é cao h¬n.
Díi sù ph¸t triÓn cña çch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, c¬ cÊu ngµnh
vµ c¬ cÊu ®Þa lý trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ang cã sù dÞch
chuyÓn ®¸ng kÓ vµ ®îc chia thµnh 4 nhãm ngµnh sau:
- Nhãm ngµnh cã hµm lîng khoa häc - c«ng nghÖ cao
- Nhãm ngµnh cã hµm lîng vèn cao
- Nhãm ngµnh cã hµm lîng lao ®éng sèng cao
- Nhãm ngµnh cã hµm lîng nguyªn vËt liÖu cao
Tïy theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc c«ng
nghÖ cña mçi níc mµ ngêi ta tiÕn hµnh chuyªn m«n hãa nh÷ng ngµnh mµ
hä cã u thÕ ®ßng thêi hîp t¸c vµ trao ®æi víi nhau ®Ó ®¹t tíi c¬ cÊu tèi u
trong viÖc tiªu dïng vµ tÝch lòy. Nh÷ng níc ph¸t triÓn cao vµ giÇu cã thêng
tËp trung vµo viÖc ph¸t triÓn çc ngµnh cã hµm lîng khoa häc c«ng nghÖ
cao vµ hµm lîng vèn cao. Nh÷ng níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cha cao vµ
giÇu tµi nguyªn kho¸ng s¶n thêng tËp trung vµo viÖc ph¸t triÓn çc ngµnh
cã hµm lîng lao ®éng sèng cao vµ ngµnh cã hµm lîng nguyªn vËt liÖu cao.
Còng cã trêng hîp biÕt kÕt hîp khÐo lÐo gi÷a nguån lùc bªn trong vµ
- Trang:13 -

nguån lùc bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn mét çnh tæng hîp vµ hµi hßa çc ngµnh
kh¸c nhau nh»m ®¹t tíi tèc ®é t¨ng trëng cao vµ rót ng¾n kho¶ng çch víi
çc níc tiªn tiÕn.
MÆt kh¸c, sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· lµm thay ®æi
kÕt cÊu ®¹i lý trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Kh«ng ph¶i nh÷ng níc
®ang ph¸t triÓn lµ n¬i s¶n xuÊt ra nhiÒu n«ng s¶n phÈm víi chÊt lîng cao.
Tr¸i l¹i nh÷ng níc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn l¹i lµ n¬i s¶n xuÊt n«ng s¶n phÈm
víi chÊt lîng cao vµ gi¸ thµnh h¹. V× thÕ sù c¹nh tranh cµng trë nªn gay g¾t
vµ h×nh thµnh nªn nh÷ng hµng rµo mËu dÞch vµ phi mËu dÞch, tõ ®ã
®Æt ra yªu cÇu cho viÖc h×nh thµnh çc liªn kÕt vÒ thÞ trêng theo khu vùc
®Ó b¶o vÖ lîi Ých cho mçi bªn.
Sù ph¸t triÓn cña çc c«ng ty ®a quèc gia vµ vai trß ngµy cµng lín
cña nã trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn viÖc
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. Çc c«ng ty ®a quèc
gia kh«ng nh÷ng n¾m trong tay nh÷ng nguån vèn lín, çc c«ng nghÖ hiÖn
®¹i, cã tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn mµ nã cßn mang tÝnh ®a së h÷u vµ g©y
¶nh hëng ®Õn çc ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®a quèc gia vµ liªn quèc gia. Ho¹t
®éng cña çc c«ng ty ®a quèc gia kh«ng nh÷ng t¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt mµ
cßn thóc ®Èy vÒ mÆt tæ chøc cho sù liªn kÕt gi÷a çc níc nh»m thóc ®Èy
qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ.
Cïng víi sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña çch m¹ng khoa häc kü thuËt,
ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng hoµn thiÖn vµ tÊt yÕu sÏ dÉn
®Õn viÖc h×nh thµnh çc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ - mét h×nh thøc ph¸t
triÓn chñ yÕu trong xu thÕ toµn cÇu hãa - khu vùc hãa kinh tÕ hiÖn nay.
5.2. Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ®êi
sèng kinh tÕ.
- Trang:14 -

Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn gÇn mét tr¨m n¨m qua, kinh tÕ thÕ giíi cã
nh÷ng quy luËt ®Æc thï cña nã vµ dÇn dÇn xuÊt hiÖn mét xu thÕ cã tÝnh
chÊt toµn thÓ. §ã chÝnh lµ xu thÕ quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ. Quèc tÕ
hãa ®êi sèng kinh tÕ chÝnh lµ sù dùa vµo nhau ®Ó cïng tån t¹i, sù x©m
nhËp vµo nhau ngµy cµng s©u cña kinh tÕ çc níc trªn thÕ giíi. Trong thÕ
kû 20, qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi kh«ng ngõng ®îc t¨ng lªn
vµ ph¹m vi ngµy cµng më réng, néi dung ngµy cµng s©u s¾c. Qu¸ tr×nh
quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ khiÕn cho viÖc hîp t¸c vµ ®iÒu hßa kinh tÕ
gi÷a çc quèc gia, dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh çc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ
mét tÊt yÕu kh¸ch quan do çc nguyªn nh©n chñ yÕu sau:
Thø nhÊt: Do sù ph¸t triÓn quèc tÕ hãa vÒ çc mÆt vèn, kü thuËt,
thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm nªn gi÷a çc quèc gia ®· t¨ng thªm tÝnh dùa
vµo nhau. N¨ng lùc ®¬n ®éc ®iÒu hßa khèng chÕ kinh tÕ cña çc níc ngµy
cµng suy gi¶m. ViÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò kinh tÕ vµ ®Æt ra chÝnh s¸ch
kinh tÕ cña çc níc ngµy cµng dùa vµo sù hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a çc quèc gia.
Thø hai: Sù ph¸t triÓn vÒ s¶n xuÊt vµ vèn quèc tÕ hãa ®· liªn kÕt
ho¹t ®éng kinh tÕ cña çc níc cã nhiÒu kiÓu s¶n xuÊt kh¸c nhau vµ tr×nh
®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. Tõ ®ã h×nh thµnh thÓ kÕt hîp cïng dùa vµo nhau,
cïng rµng buéc lÉn nhau vµ cïng x©m nhËp vµo nhau mét çch ®an xen
phøc t¹p. Çc níc cã cïng lîi Ých kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn ngang nhau
®· hîp t¸c víi nhau vµ cao h¬n lµ liªn kÕt víi nhau h×nh thµnh nªn çc liªn
minh kinh tÕ. ChÝnh çc liªn minh kinh tÕ ®· gióp cho çc níc nµy t×m thÊy
tiÕng nãi chung trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tõng bíc ®a nÒn kinh
tÕ çc quèc gia thµnh viªn hßa nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. V× thÕ, cã
thÓ nãi qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ sÏ dÉn tíi viÖc thµnh lËp
- Trang:15 -

nªn çc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®Î ®iÒu chØnh vµ khèng chÕ kinh tÕ cña
tõng níc.
Thø ba: theo víi ®µ t¨ng cêng xu thÕ tËp ®oµn hãa khu vùc, sù liªn
kÕt kinh tÕ gi÷a çc tËp ®oµn trë thµnh mét h×nh thøc míi cã hiÖu qu¶.
Çc tËp ®oµn kinh tÕ khu vùc ®îc tæ chøc bëi çc níc quan hÖ cïng chung
mét lîi Ých, thêng th«ng qua sù hiÖp th¬ng néi bé mµ ®¹t ®îc sù nhÊt trÝ
vÒ mét sè chÝnh s¸ch nh : thuÕ quan, tû suÊt hèi ®o¸i, vèn lu ®éng... råi
trªn c¬ së ®ã l¹i tiÕn hµnh liªn minh víi çc níc kh¸c hoÆc tËp ®oµn kh¸c.
Nh vËy sù hîp t¸c gi÷a çc níc víi nhau vèn rÊt phøc t¹p th× ®· cã thÓ dÇn
dÇn ®¬n gi¶n hãa thµnh sù hîp t¸c gi÷a mÊy tËp ®oµn kinh tÕ chñ yÕu,
®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho sù hîp t¸c vÒ kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch gi÷a
çc níc trong ph¹m vi quèc tÕ.
Thø t: Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ cßn dÉn tíi mét yªu
cÇu kh¸ch quan lµ cÇn ph¶i tiÕn hµnh chuyªn m«n ho¸ gi÷a çc quèc gia
nh»m ®¹t tíi quy m« tèi u cho tõng ngµnh s¶n xuÊt. ChÝnh dung lîng thÞ tr-
êng thÕ giíi ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i biÕt tËp trung vµo mét sè ngµnh vµ
s¶n phÈm nhÊt ®Þnh mµ hä cã lîi thÕ ®Ó ®¹t quy m« s¶n xuÊt tèi u. Çc
quèc gia kh«ng chØ trao ®æi s¶n phÈm hoµn thiÖn mµ cßn trao ®æi tõng
bé phËn s¶n phÈm víi nhau, t¹o nªn lo¹i hµng hãa mµ çc bé phËn ®îc s¶n
xuÊt tõ nhiÒu níc. TÝnh thèng nhÊt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµm cho toµn
bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh mét ‘d©y chuyÒn quèc tÕ ” c¶ vÒ ph¹m vi vµ quy
m«. V× thÕ çc liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ra ®êi nh»m ®¸p øng nhu cµu liªn
kÕt víi nhau ®Ó cïng ph¸t triÓn cña tÊt c¶ çc quèc gia trªn toµn thÕ giíi.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng ngµy nay
xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c liªn kÕt cïng ph¸t triÓn lµ xu thÕ chñ ®¹o, lµ ®ßi
- Trang:16 -

hái bøc xóc cña çc quèc gia d©n téc, trë thµnh mét yªu cÇu kh¸ch quan
kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña mçi quèc gia.
II. Xu híng vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chóng ta ®· ®îc chøng kiÕn sù ph¸t triÓn
nhanh chãng vµ m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh liªn kÕt khu vùc, liªn kÕt toµn cÇu
vÒ kinh tÕ. Çc mèi liªn kÕt kinh tÕ diÔn ra ë nhiÒu cÊp ®é, tõ tay ®«i, tay
ba, ®Õn tam gi¸c, tø gi¸c ph¸t triÓn... nh sù h×nh thµnh ë khu vùc §«ng
Nam ¸, §«ng ©u, Trung ¸... cho ®Õn çc tæ chøc hîp t¸c tiÓu khu vùc vµ
tiÓu vïng nh khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), khu vùc mËu dÞch
tù do B¾c Mü (NAFTA), Liªn minh Ch©u ©u EU, HiÖp íc çc thÞ trêng
chung Nam Mü MERCOSUR... Sù hîp t¸c gi÷a çc níc trong cïng mét tiÓu
vïng hay trong khu«n khæ khu vùc t¹o ®iÒu kiÖn cho çc níc thµnh viªn
ph¸t huy nh÷ng mÆt m¹nh cña m×nh, ph¸t triÓn tèi ®a néi lùc, bæ xung lÉn
nhau ®Î ph¸t triÓn vµ ®a c¶ khu vùc ph¸t triÓn t¬ng ®èi ®ång ®Òu, t¨ng c-
êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ lîi thÕ cña c¶ khu vùc.
Tõ liªn kÕt ch©u lôc, çc níc nhanh chãng tiÕn lªn çc h×nh thøc hîp
t¸c liªn ch©u lôc nh APEC (gi÷a Ch©u ¸ - Ch©u Mü - Nam Th¸i B×nh D-
¬ng), Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuyªn §¹i t©y d¬ng( gi÷a Ch©u ¢u víi Ch©u
Mü), Héi nghÞ thîng ®Ønh ¸ - ¢u, Tæ chøc hîp t¸c ph¸t triÓn 14 níc ven ¢n
§é D¬ng...Cuèi cïng lµ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi ®îc xem nh mét liªn hîp
quèc vÒ kinh tÕ víi 132 thµnh viªn, s¾p tíi sÏ lµ 150 thµnh viªn, chiÕm hÇu
hÕt 100% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu thÕ giíi.
Tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña çc tæ chøc kinh tÕ, çc thÓ chÕ hîp t¸c
®a ph¬ng, chóng ta cã thÓ thÊy xu híng vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ
quèc tÕ sÏ chi phèi sù ph¸t triÓn ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi theo çc híng
- Trang:17 -

sau: Xu híng më réng liªn kÕt khu vùc, Xu híng t¨ng cêng liªn kÕt liªn khu
vùc, Xu híng toµn cÇu ho¸ vµ xu híng s¸p nhËp çc TNCs.
1. Xu híng më réng liªn kÕt khu vùc
Xu híng më réng liªn kÕt khu vùc ®îc thùc hiÖn theo hai híng: Më
réng kh«ng gian liªn kÕt vµ më réng néi dung liªn kÕt.
Më réng kh«ng gian liªn kÕt b»ng viÖc gia t¨ng sè lîng thµnh viªn
Do nhÞp ®é ph¸t triÓn nhanh chãng cña qu¸ tr×nh thÞ trêng toµn cÇu
ho¸ lµ mét trong nh÷ng ph¬ng diÖn c¬ b¶n, xu thÕ më réng sè lîng thµnh
viªn cña çc tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ khu vùc kh«ng cßn ®ãng kÝn víi sè l-
îng thµnh viªn ban ®Çu.
Liªn minh Ch©u ©u - EU lµ mét vÝ dô tiªu biÓu cho xu híng më réng
liªn kÕt khu vùc. EU kh«ng chØ dµnh riªng cho çc níc T©y ¢u. Céng ®ång
kinh tÕ Ch©u ¢u - EEC b¾t ®Çu víi 6 thµnh viªn (Ph¸p, §øc, BØ, Hµ lan,
Luycx¨mbua vµ Italia) ®· “më cöa “ lÇn thø nhÊt víi viÖc gia nhËp cña ba n-
íc T©y B¾c ¢u(Anh, §an m¹ch, Ailen) ngµy 1/1/1973 vµ sau ®ã l¹i” më cöa
“lÇn hai ®ãn thªm ba níc Nam ¢u: Hy L¹p, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, lÇn
ba lµ PhÇn Lan, Thuþ ®iÓn”. EU bíc vµo thêi kú gåm 15 thµnh viªn, lµ bíc
tiÕn quan träng trong tiÕn tr×nh hoµ nhËp Ch©u ¢u.
ViÖc më réng EU sang phÝa §«ng ®ang cã nhiÒu høa hÑn nhê
quyÕt ®Þnh chuyÓn tõ ý tëng muèn kÕt n¹p “c¶ gãi” sang viÖc xÐt tõng
øng cö viªn mét. EU ®· ®µm ph¸n víi Ba lan, Sec, Hungary, Slovakia,
Estonia, Sip, Latvia, Litva, Rumani, Bungary, Slovenia, vµ Manta vµo cuèi
n¨m 2000.
ë Ch©u Mü, khèi bu«n b¸n Nam Mü MERCOSUR còng ®ang tÝch
cùc lu t©m ®Õn viÖc kÕt n¹p çc níc kh¸c thuéc khu vùc Ch©u Mü ®Ó tiÕn
- Trang:18 -

tíi thiÕt lËp khu vùc bu«n b¸n tù do ch©u Mü khæng lå FTAA vµo n¨m
2005.
Liªn kÕt kinh tÕ khu vùc còng ®ang ®îc më réng ë çc phÇn cßn l¹i
cña thÕ giíi. Xu híng khu vùc ho¸ ®ang në ré ë kh¾p n¬i, kh¾p çc ch©u
lôc.
Më réng néi dung liªn kÕt
Liªn kÕt khu vùc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh«ng chØ ®¸nh dÊu bëi
sù më réng vÒ sè lîng çc thµnh viªn mµ cßn bëi sù hîp t¸c ngµy cµng toµn
diÖn gi÷a çc níc thµnh viªn. Sù ra ®êi cña ®ång tiÒn chung ch©u ¢u-Euro
vµo ngµy 1-1-1999 ®¸nh dÊu mét bíc ph¸t triÓn míi vît bËc vÒ liªn kÕt kinh
tÕ ë khu vùc nµy, bíc chuyÓn tõ thÞ trêng chung sang liªn minh kinh tÕ
tiÒn tÖ. ViÖc çc níc EU tõ bá chñ quyÒn tiÒn tÖ ®Ó tham gia EMU lµ mét
qu¸ tr×nh phøc t¹p vµ cha tõng cã tiÒn lÖ trong lÞch sö, lµ minh chøng râ
rµng cña xu híng hîp t¸c liªn kÕt kinh tÕ më réng c¶ vÒ néi dung.
Tù do ho¸ th¬ng m¹i lµ néi dung chÝnh mµ çc liªn kÕt ®Ò cËp ®Õn.
ë Ch©u Phi, Céng ®ång kinh tÕ çc níc T©y Phi(ECOWAS) n»m trong khu
vùc nghÌo nhÊt thÕ giíi, gåm 16 níc thµnh viªn trong ®ã cã Nigeria, Ghana,
Mali, Senegal...®· thiÕt lËp liªn minh h¶i quan vµo n¨m 2000 vµ liªn minh
kinh tÕ toµn diÖn vµo n¨m 2005. Mét cuéc ®iÒu tra gÇn ®©y cña
ECOWAS cho thÊy 45% khèi lîng hµnh ho¸ çc níc nµy nhËp tõ ch©u ¢u vµ
ch©u Mü...tõ tríc ®Õn nay cã thÓ ®îc t¹o ra trong céng ®ång. M¹ng líi èng
dÉn khÝ ®èt gi¸ rÎ nhng chÊt lîng cao cña Nigeria hoµn thµnh n¨m 1998 sÏ
®i qua tÊt c¶ çc níc T©y Phi. Tæng thèng Ghana J.Rollingos, chñ tÞch
hiÖn t¹i cña ECOWAS nãi: “§©y lµ thÝ dô tèt nhÊt cho thÊy chóng ta cã
thÓ tiÕn xa trong qu¸ tr×nh hîp nhÊt. Chóng ta ®· thµnh c«ng trong lÜnh
- Trang:19 -

vùc n¨ng lîng vËy t¹i sao chóng ta kh«ng hîp t¸c trong nhiÒu lÜnh vùc
kh¸c?... ”
Còng ë lôc ®Þa ®en, 12 níc thµnh viªn Céng ®ång ph¸t triÓn phÝa
Nam ch©u Phi (SADC) ®· kÝ nghÞ ®Þnh th håi th¸ng 6 n¨m 1996 thµnh
lËp khu vùc mËu dÞch tù do víi 130 triÖu d©n vµ kªu gäi c¾t gi¶m çc
kho¶n thuÕ trong thêi h¹n tèi ®a 8 n¨m.
ë Ch©u Mü, tæ chøc hiÖp íc ¡ng®anh, gåm 5 níc quanh d·y nói
¡ng®anh lµ B«livia, C«l«mbia, Ecua®o, Pªru, Venezuela, ®ang thóc ®Èy
liªn minh h¶i quan 5 níc nh»m x¸c ®Þnh møc thuÕ thÝch hîp cho çc mÆt
hµng cña çc níc thø ba.
Trong ph¹m vi toµn Ch©u Mü, th¸ng 12/1994, 34 nhµ l·nh ®¹o çc
quèc gia khu vùc nµy( trõ Cuba) ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh thµnh lËp khu vùc
mËu dÞch tù do Ch©u Mü (FTAA) vµ phÊn ®Êu h×nh thµnh vµo n¨m 2005.
ë Ch©u ¸, trong nh÷ng n¨m võa qua xu híng hîp t¸c tiÓu khu vùc ph¸t
triÓn m¹nh. ViÖc Trung Quèc, CHDCND TriÒu Tiªn, Hµn Quèc, M«ng Cæ,
Nga kÝ kÕt hiÖp ®Þnh thµnh lËp khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ vïng s«ng
Turmen ë §«ng b¾c ¸ håi th¸ng 12/1995 ®· mang ®Õn sinh khÝ míi cho hîp
t¸c kinh tÕ ë khu vùc nµy. T¹i khu vùc Nam ¸, 7 níc trong tæ chøc SAARC -
HiÖp héi çc quèc gia Nam ¸ v× sù hîp t¸c khu vùc trong ®ã cã Ên §é,
Pakistan ®· ®ång ý huû bá hµng rµo bu«n b¸n cµng nhanh cµng tèt nh»m
t¨ng cêng bu«n b¸n vµ hîp t¸c khu vùc trong çc liªn doanh ®Çu t vµ kü
thuËt víi hy väng thµnh lËp mét khu vùc bu«n b¸n gièng nh ASEAN.
Râ rµng, më réng liªn kÕt khu vùc ®·, ®ang vµ sÏ lµ mét xu híng chñ
®¹o trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ.
2. Xu híng t¨ng cêng liªn kÕt gi÷a çc khu vùc
- Trang:20 -

Xu híng toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn s©u réng ë nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau,
lµm t¨ng mèi liªn kÕt gi÷a çc thùc thÓ kh¸c nhau trªn thÕ giíi, bao gåm
kh«ng nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a çc ç nh©n, c«ng ty, quèc gia mµ cßn gi÷a
çc khu vùc víi nhau. Trong bèi c¶nh ®ã, hîp t¸c liªn khu vùc ®ang trë thµnh
mét xu thÕ lín trªn thÕ giíi.
* APEC thùc chÊt lµ cÇu nèi gi÷a hai khu vùc §«ng ¸ vµ B¾c Mü.
* Khu vùc tù do th¬ng m¹i Ch©u Mü(AFTAA) mµ Mü ®Ò nghÞ lµ cÇu
nèi gi÷a B¾c mü víi Trung vµ Nam Mü.
* Khu vùc tù do th¬ng m¹i xuyªn §¹i t©y d¬ng (TAFTA) mµ Cana®a
®Ò nghÞ lµ cÇu nèi B¾c Mü víi Ch©u ¢u.
*DiÔn ®µn hîp t¸c §«ng ¸ - Mü la tinh ®îc thµnh lËp nh»m t¨ng cêng
®èi tho¹i vµ hîp t¸c gi÷a hai khu vùc nµy.
*ASEM ra ®êi n¨m 1996 ®Ó liªn kÕt §«ng ¸ víi Ch©u ©u. §©y lµ mét
sù kiÖn quèc tÕ quan träng, më ra mét kû nguyªn hîp t¸c ph¸t triÓn míi gi÷a
hai lôc ®Þa lín chiÕm gÇn 3/4 sè d©n toµn cÇu. Sù kiÖn nµy cã ý nghÜa
khÐp kÝn c¹nh thø ba cña tam gi¸c liªn kÕt kinh tÕ liªn lôc ®Þa trªn thÕ giíi
mµ hai c¹nh kh¸c ®· cã tõ tríc lµ DiÔn ®µn kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d¬ng
vµ khu vùc mËu dÞch tù do xuyªn §¹i t©y d¬ng TAFTA.
3. Xu híng ®Èy m¹nh toµn cÇu ho¸
Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh liªn kÕt hîp nhÊt çc nÒn kinh tÕ
quèc gia vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi trªn çc lÜnh vùc th¬ng m¹i, tµi chÝnh,
th«ng tin, vµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cao ®Én ®Õn
sù h×nh thµnh çc hÖ thèng s¶n xuÊt, ph©n phèi, hÖ thèng tµi chÝnh toµn
cÇu, çc m¹ng líi th«ng tin liªn l¹c vµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i toµn cÇu,
trong ®ã çc liªn minh chiÕn lîc cña çc c«ng ty xuyªn quèc gia, çc hÖ
thèng t nh©n toµn cÇu vµ çc trung t©m kinh tÕ quèc tÕ ®ãng vai trß nßng
- Trang:21 -

cèt. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ bíc ph¸t triÓn cao cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸
®êi sèng kinh tÕ - bíc ph¸t triÓn tÊt yÕu kh¸ch quan ®îc quyÕt ®Þnh bëi
sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ trªn thÕ
giíi. Cho ®Õn nay, toµn cÇu ho¸ ®·, ®ang vµ sÏ l«i kÐo tÊt c¶ çc níc, kÓ
c¶ nh÷ng níc chËm ph¸t triÓn nhÊt, vµo quü ®¹o cña m×nh nh mét tÊt yÕu
lÞch sö. Nã ®ang thiÕt lËp nh÷ng nguyªn t¾c míi cña cuéc ch¬i chung cho
tÊt c¶ çc níc mµ kh«ng ph©n biÖt lín, nhá, ph¸t triÓn hay kÐm ph¸t triÓn.
4. Xu híng s¸p nhËp çc c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs)
Trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ , qu¸ tr×nh s¸p nhËp
çc c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) ®· diÔn ra mét çch m¹nh mÏ trªn ph¹m
- Trang:22 -
B¶ng 1 Mêi vô ®¹i s¸p nhËp
C«ng ty s¸p nhËp Khu vùc Ngµy tuyªn bè Sèlîng
(Tû USD)
World com-MCI com ViÔn th«ng 01-10-97 43,35
Travelers - Citicorp Ng©nhµng,b¶o
hiÓm
06-04-98 72,56
Nationalbank-
BankAmerica
Ng©n hµng 13-04-98 61,63
DaimlerBenz-
Chrysler
Xe h¬i 07-05-98 40,47
Sbc Com-Ameritect ViÔn th«ng 11-05-98 72,36
Norwest-Welis
Fargo
Ng©n hµng 08-06-98 34,35
AT&T-Telecom ViÔn th«ng, çp 24-06-98 69,90
Bell Atlantic-GTE ViÔn th«ng 28-07-98 71,32
BP-Amoco DÇu ho¶ 11-08-98 55,04
Exxon-Mobil DÇu ho¶ 01-12-98 86,36
(Nguån: Securities Data, Finantial Times)

vi toµn cÇu, trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong n¨m
1998, toµn thÕ giíi cã 25,729 vô s¸p nhËp; møc giao dÞch cña çc xÝ
nghiÖp s¸p nhËp lµ 1940 tû USD, t¨ng 32% so víi n¨m 1995. Lµn sãng s¸p
nhËp hÇu nh ®ông ch¹m ®Õn tÊt c¶ çc ngµnh. Sau ®©y lµ b¶ng thèng kª
10 vô s¸p nhËp tiªu biÓu trong n¨m 1998.
Chóng ta cã thÓ thÊy mét ®iÒu ch¾c ch¾n r»ng liªn kÕt kinh tÕ
quèc tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ sÏ lµ xu híng vËn ®éng chÝnh cña nÒn kinh
tÕ thÕ giíi trong thÕ kû míi nµy. Tuy nhiªn,qu¸ tr×nh nµy l¹i cã nh÷ng ¶nh h-
ëng kh«ng gièng nhau ®èi víi çc níc kh¸c nhau ®Æc biÖt lµ gi÷a çc níc
ph¸t triÓn vµ çc níc ®ang ph¸t triÓn. Ch¬ng sau ®©y sÏ nghiªn cøu xu híng
liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cña çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸.
Ch¬ng II:
- Trang:23 -

Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ trong néi bé khèi çc níc §«ng vµ §«ng Nam
¸ vµ xu híng vËn ®éng cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ t¹i khu vùc nµy
I. T¨ng cêng liªn kÕt néi bé khèi çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸
1. Xu híng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ë çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸
1.1. HiÖp héi çc níc §«ng Nam ¸
Khèi liªn kÕt kinh tÕ nµy ®îc thµnh lËp n¨m 1967 trªn c¬ së hiÖp íc
Bali gåm 5 níc lµ In®«nªxia, Th¸i lan, Singapore, Malayxia,vµ Philippin. Sau
®ã Brun©y tham gia. Môc tiªu ho¹t ®éng cña hiÖp héi nµy lµ “thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÕn bé x· héi vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña çc níc thµnh viªn,
x©y dùng hoµ b×nh vµ æn ®Þnh ë vïng §«ng Nam ¸”.
C¬ cÊu tæ chøc cña Asean gåm:
Uû ban thêng trùc ®iÒu hµnh c«ng viÖc hµng ngµy gi÷a çc kú héi
nghÞ hµng n¨m cña çc níc thµnh viªn do çc bé trëng ngo¹i giao hîp thµnh.
Trô së chÝnh ®ãng ë Bangkok.
Héi nghÞ hµng n¨m gi÷a çc bé trëng ngo¹i giao cña çc níc thµnh
viªn lµ c¬ quan cao nhÊt cña HiÖp héi.
Ban th ký do tæng th ký chñ tr× lµ c¬ quan ho¹t ®éng hµng ngµy. Trô
së chÝnh ®ãng t¹i Giacacta. ChÝn Uû ban chuyªn m«n vÒ çc lÜnh vùc l-
¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp, th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i,
khoa häc v¨n ho¸ vµ çc vÊn ®Ò kh¸c. Cã hai c¬ quan lµ Uû ban thêng trùc
ë gi¬nev¬ vµ Brussel ®Ó më réng vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn th¬ng m¹i víi çc
níc th¸nh viªn cña tæ chøc GATT vµ víi EC.
Ban ®Çu lµ hiÖp héi chÝnh trÞ nhng ASEAN ngµy cµng ho¹t ®éng
theo híng h×nh thµnh mét thÞ trêng chung gi÷a çc níc thµnh viªn. NÒn
- Trang:24 -

kinh tÕ çc níc ASEAN ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao trong kho¶ng 20 n¨m
gÇn ®©y vµ ngµy cµng chøng tá mét sù n¨ng ®éng diÖu kú trong viÖc
tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ trao ®æi th¬ng m¹i quèc tÕ.
Ngµy nay ®Ó ®¸p øng víi nhu cÇu hoµ nhËp vµo tiÕn tr×nh ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, néi dung cña liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cña
çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸ ®ang ®îc më réng c¶ vÒ çc lÜnh vùc kh¸c vµ
c¶ vÒ sè lîng çc thµnh viªn.
1.2. Xu híng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN:
Mét trong nh÷ng môc ®Ých chÝnh cña hîp t¸c kinh tÕ trong mét khu
vùc lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh ph©n chia lao ®éng gi÷a çc níc thµnh
viªn ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu trong th¬ng m¹i. ASEAN ®· tá râ çc nç
lùc cña m×nh trong viÖc t¨ng cêng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ b»ng mét qu¸
tr×nh ho¹t ®éng ®Çy n¨ng ®éng.
HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i u ®·i ASEAN (PTA)
PTA ®îc b¾t ®Çu tõ n¨m1997. Çc møc u ®·i thuÕ quan ®îc më
réng trªn ph¹m vi tõng s¶n phÈm th«ng qua çc ®Ò nghÞ tù nguyÖn vµ th-
¬ng thuyÕt. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh nµy diÔn ra kh¸ chËm vµ thiÕu hiÖu qu¶.
N¨m 1980, ngêi ta ®a ra çch tiÕp cËn toµn diÖn. Theo hiÖp ®Þnh, çc
møc u ®·i sÏ ®îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng mÆt hµng díi mét møc trÇn gi¸ trÞ
nhËp khÈu nhÊt ®Þnh. Møc u ®·i ngo¹i biªn( MOP ) còng ®îc t¨ng tõ 10%
®Õn møc tèi thiÓu lµ 20-25% vµo n¨m 1981 vµ sau ®ã lªn ®Õn 40% vµ
cao h¬n n÷a. Th¸ng 5/1984, tæng sè çc mÆt hµng hëng møc u ®·i thuÕ
quan lªn tíi h¬n 18000 (1985). Tuy nhiªn, cã mét ®iÓm bÊt cËp trong çch
tiÕp cËn toµn diÖn nµy. TiÒm n¨ng cña nã bÞ phñ nhËn bëi nhiÒu lo¹i
danh môc lo¹i trõ quèc gia më réng. N¨m 1982, mét cuéc thÈm tra vÒ çc
dßng th¬ng m¹i trong n¨m 1981 ®îc hëng kho¶ng 9.000 u ®·i ®· cho thÊy
- Trang:25 -

r»ng chóng chØ chiÕm kho¶ng 2% trong nÒn th¬ng m¹i gi÷a çc níc
ASEAN(1985)
Cã nhiÒu yÕu tè c¶n trë qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i réng r·i vµ
hiÖu qu¶ h¬n. Mét trong çc yÕu tè ®ã lµ çc quèc gia thµnh viªn cã c¬ cÊu
c«ng nghiÖp gièng nhau, do vËy çc níc nµy s¶n xuÊt hay dù ®Þnh s¶n
xuÊt ra çc mÆt hµng gièng nhau. Nãi çch kh¸c, çc níc ASEAN cã mét lùc
lîng bæ xung kinh tÕ kh¸ h¹n chÕ. B¶n chÊt phi bæ xung nµy l¹i ®îc cñng
cè thªm nhê chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu cña mét sè níc ASEAN. Tuy
nhiªn, cÇn ph¶i chØ ra r»ng mét trong nh÷ng hiÖu øng tÝch cùc cña sù
gièng nhau nµy trong c¬ cÊu kinh tÕ cña ASEAN lµ çc níc thµnh viªn cïng
quan t©m tham gia vµo nh÷ng ph¬ng thøc chung nh»m tiÕp cËn çc vÊn
®Ò kinh tÕ quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, thay ®æi trong nhËn thøc vÒ çc thµnh
tùu hîp t¸c khu vùc còng c¶n trë qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i cña
ASEAN.VÊn ®Ò nµy l¹i cµng trë nªn tÖ h¹i h¬n do nh÷ng kh¸c biÖt trong
møc thuÕ quan cña çc níc thµnh viªn. So víi mét níc cã møc thuÕ quan
thÊp, sù sôt gi¶m cïng mét tû phÇn thuÕ quan nhÊt ®Þnh ë mét níc cã
møc thuÕ quan cao ®îc coi lµ mét bíc suy tho¸i trÇm träng h¬n. Khi çc
møc u ®·i ®îc ¸p dông theo PTA ®îc ®a ph¬ng ho¸ trªn c¬ së “ tèi huÖ
quèc” ®èi víi çc níc thµnh viªn, nh÷ng níc cã møc thuÕ cao sÏ do dù khi h¹
bít møc thuÕ quan do sù nh©n nhîng kh«ng tho¶ ®¸ng gi÷a çc níc cã møc
thuÕ thÊp víi nhau. Trªn thùc tÕ, çc cuéc th¬ng thuyÕt thùc thô còng gÆp
nh÷ng khã kh¨n nghiªm träng do çc vÊn ®Ò chÝnh trÞ lu«n ®îc u tiªn hµng
®Çu khi níc nµo còng ph¶i lo b¶o vÖ chñ quyÒn cña m×nh.
Nh÷ng bÊt ®ång trong nhËn thøc vÒ thµnh qu¶ hîp t¸c khu vùc gi÷a
çc níc thµnh viªn ASEAN còng n¶y sinh do çc mÆt hµng c¬ b¶n chiÕm
mét tû träng lín trong tæng sè hµng ho¸ xuÊt khÈu cña çc níc ASEAN(trõ
- Trang:26 -

Singapore). Gi¶ sö r»ng çc níc nµy chØ cã lîi thÕ c¹nh tranh m¹nh mÏ ®èi
víi çc mÆt hµng c¬ b¶n, mét níc thµnh viªn cã thÓ chØ b¸n cho çc níc
thµnh viªn kh¸c nh÷ng mÆt hµng mµ níc ®ã s½n sµng b¸n cho çc níc
ngoµi khu vùc. §ång thêi viÖc ph©n bè c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ çc ho¹t
®éng phô trî cã thÓ bÞ ®Þa phng ho¸ trong ph¹m vi mét níc thµnh viªn, vµ
tõ ®ã n¶y sinh hiÖn tîng “ph©n cùc”. Mét níc thµnh viªn c«ng nghiÖp ho¸ Ýt
h¬n cã thÓ cho r»ng, thay v× nhËp khÈu tõ bªn ngoµi, khi mua hµng cña
mét níc c«ng nghiÖp ho¸ cao h¬n, níc nµy sÏ mÊt ®i kho¶n doanh thu b»ng
víi møc thuÕ ®¸nh vµo hµng chÕ t¹o bªn ngoµi.
KÕ ho¹ch vÒ çc dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP)
Kh¸i niÖm vÒ dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP) lÇn ®Çu tiªn ®îc ®Ò
xuÊt vµon¨m 1973 trong mét nghiªn cøu cña Liªn hîp quèc (Liªn Hîp Quèc,
1974) vµ chÝnh thøc ®îc chÊp nhËn vµo n¨m1976. Trong sè 5 thµnh viªn
cña ASEAN, mçi níc ®îc ph©n mét dù ¸n c«ng nghiÖp hµng ®Çu, bªn c¹nh
mét sè dù ¸n h¹ng hai kh¸c. Çc dù ¸n c«ng nghiÖp hµng ®Çu gåm Dù ¸n
Urea ASEAN ë Indonesia vµ Malaisia, Dù ¸n Tro muèi- S«®a ®¸ ASEAN ë
Th¸i lan, Dù ¸n Ph©n bãn Phosphate ASEAN ë Philippines vµ Dù ¸n ®éng
c¬ Diesel ë Singapore. Trong tõng trêng hîp, níc chñ nhµ ®Òu ®¶m nhËn
60% cæ phÇn, phÇn cßn l¹i chia ®Òu cho c¶ bèn níc kia. Çc dù ¸n AIP ®-
îc hëng møc u ®·i tiÕp thÞ trªn toµn ASEAN, trong ®ã cã thÓ bao gåm c¶
viÖc mua hµng ®¶m b¶o theo tho¶ thuËn tõ tríc.
TiÕn triÓn cña çc dù ¸n AIP còng chÞu ¶nh hëng bÊt lîi cña nh÷ng
bÊt ®ång trong triÕt lý kinh tÕ. Mét vÊn ®Ò nan gi¶i lµ b¶n chÊt vµ ph¹m vi
cña viÖc hç trî thi trêng dµnh cho çc dù ¸n AIP. Singapore lµ mét ®iÓn
h×nh. Dùa vµo kinh nghiÖm cña m×nh vÒ thÞ trêng tù do vµ kinh tÕ më
cöa, Singapore quan niÖm r»ng nh÷ng c¶n trë ®èi víi qu¸ tr×nh tham gia vµ
- Trang:27 -

h¹n chÕ c¹nh tranh chØ khiÕn c«ng viÖc cµng trë nªn kÐm hiÖu qu¶. Do
vËy, níc nµy kh«ng hÒ mÆn mµ víi bÊt cø h×nh thøc mang tÝnh ®éc
quyÒn nµo. Quan ®iÓm cña çc níc ASEAN vÒ sù c©n b»ng gi÷a b¶o hé
vµ c¹nh tranh quèc tÕ còng kh¸c nhau.
Mét lÜnh vùc n÷a còng g©y nhiÒu tranh c·i lµ liÖu cã nªn tÝnh chi
phÝ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµo chi phÝ dù ¸n hay kh«ng. VÊn ®Ò gi¸ c¶
s¶n phÈm trong t¬ng lai còng thu hót sù chó ý cña çc nhµ ®µm ph¸n
ASEAN. Gi¸ c¶ çc s¶n phÈm ASEAN còng cÇn ph¶i ®îc thèng nhÊt bëi v×
çc ®èi t¸c kh¸c buéc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thÞ trêng bªn c¹nh viÖc
t¹o ra h×nh thøc mua hµng ®¶m b¶o.
KÕ ho¹ch bæ sung c«ng nghiÖp ASEAN (AIC)
N¨m 1981, kÕ ho¹ch AIC ®îc ph¸t ®éng trªn nguyªn t¾c gãp chung
nguån lùc vµ chia sÎ thÞ trêng. Dù ¸n ®Çu tiªn cña kÕ ho¹ch lµ dù ¸n s¶n
xuÊt “ « t« ASEAN ”. Lý do c¬ b¶n cña dù ¸n nµy lµ nh»m x©y dùng hiÖu
qu¶ kinh tÕ nhê quy m« th«ng qua viÖc ph©n chia çc giai ®o¹n s¶n xuÊt
kh¸c nhau cña çc ngµnh c«ng nghiÖp liªn kÕt theo chiÒu däc cña çc níc
ASEAN. Nhng sau ®ã do thiÕt bÞ s¶n xuÊt ë tõng níc ASEAN l¹i kh«ng t-
¬ng thÝch víi nhau(Rao, 1996), nªn kÕ ho¹ch AIP bÞ thay thÕ bëi kÕ ho¹ch
Bæ sung tõ Nh·n hiÖu tíi Nh·n hiÖu(BBC). KÕ ho¹ch nµy khÝch lÖ mét sè
c«ng ty ®a quèc gia thuéc çc ngµnh c«ng nghiÖp tù ®éng chuyÓn thiÕt
bÞ s¶n xuÊt cña m×nh tíi çc trung t©m ASEAN cã møc chi phÝ thÊp h¬n
vµ tËn dông yÕu tè t¬ng hç cña kÕ ho¹ch. Nhê ®ã, çc níc cã thÓ trao ®æi
bé phËn m¸y mãc víi nhau. KÕ ho¹ch BBc nhê ®ã thµnh c«ng h¬n trõ viÖc
Indonesia kh«ng tham gia ®· lµm gi¶m møc thu tiÒm n¨ng tõ hiÖu qu¶ kinh
tÕ nhê quy m«.
KÕ ho¹ch liªn doanh c«ng nghiÖp ASEAN(AIJV)
- Trang:28 -

§îc ®a ra n¨m 1983, kÕ ho¹ch AIJV nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch
®Çu t néi bé ASEAN tõ phÝa çc nhµ ®Çu t t nh©n. KÕ ho¹ch nµy ®îc
thùc hiÖn ë bÊt cø quy m« nµo miÔn lµ cã Ýt nhÊt sù tham gia cña 2 níc
thµnh viªn ASEAN. Liªn doanh víi ®èi t¸c níc ngoµi ®îc khuyÕn khÝch. Sù -
u ®·i c¬ b¶n dµnh cho çc dù ¸n AIJV lµ møc thuÕ ®îc h¹ thÊp xuèng. Çc
níc thµnh viªn tham gia kÕ ho¹ch chØ ph¶i ®ãng mét møc thuÕ quan b»ng
10% møc b×nh thêng ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ s¶n xuÊt theo çc dù ¸n AIJV.
KÕ ho¹ch hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO)
Dùa trªn kÕ ho¹ch ThuÕ quan u ®·i cã hiÖu qu¶ chung(CEPT) ¸p
dông cho Khu vùc Th¬ng m¹i Tù do ASEAN, KÕ ho¹ch AICO nh»m ®Èy
m¹nh ®Çu t cña çc ngµnh c«ng nghiÖp dùa vµo c«ng nghÖ. Khi ®îc th«ng
qua Tho¶ hiÖp AICO, çc c«ng ty sÏ ®îc hëng møc thuÕ quan u ®·i tõ 0-
5%.
Khu vùc tù do th¬ng m¹i ASEAN (AFTA)
VÊn ®Ò AFTA ®îc nªu ra t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø 4
tæ chøc n¨m 1992 ë Bangkok. Khu vùc th¬ng m¹i tù do nµy bao trïm tÊt c¶
mäi s¶n phÈm chÕ t¹o vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, dï cho thêi gian biÓu
xo¸ bá h¹n chÕ ®Þnh lîng còng nh çc rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c kh«ng
hÒ gièng nhau. Cã bèn lo¹i s¶n phÈm, mçi lo¹i chÞu mét møc thuÕ quan
kh¸c nhau.
Danh môc toµn bé - S¶n phÈm cã tªn trong Danh môc toµn bé lµ
nh÷ng s¶n phÈm ®· trùc tiÕp tr¶i qua qu¸ tr×nh tù do ho¸ nhê viÖc gi¶m bít
thuÕ quan CEPT, xo¸ bá h¹n chÕ ®Þnh lîng còng nh çc rµo c¶n th¬ng m¹i
kh¸c. Møc thuÕ quan ®èi víi çc s¶n phÈm nµy cÇn ®îc h¹ xuèng møc tèi
®a lµ 0-5% vµo n¨m 2002. Çc thµnh viªn míi cña ASEAN còng ph¶i hoµn
- Trang:29 -

thµnh chØ tiªu nµy vµo n¨m 2006( ®èi víi ViÖt nam), 2008(Lµo vµ
Myanmar), 2010 ( Campuchia).
Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) - S¶n phÈm cã tªn trong danh môc
TEL sÏ t¹m thêi kh«ng ph¶i chÞu ¶nh hëng cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng
m¹i trong mét thêi gian. KÓ tõ 1/1/1996, çc kho¶n thanh to¸n thêng niªn
cña çc s¶n phÈm cã tªn trong TEL ®îc chuyÓn sang danh môc toµn bé.
§Õn th¸ng 2/2000, trong TEL chØ cßn l¹i 9.977 dßng thuÕ quan, chiÕm
15,5% tæng sè dßng thuÕ quan cña ASEAN.
Danh môc nh¹y c¶m - Danh môc nµy bao gåm çc s¶n phÈm n«ng
nghiÖp cha qua chÕ biÕn. Trong danh môc nµy, cam kÕt gi¶m thuÕ quan
xuèng cßn 0 -55 vµ xo¸ bá h¹n chÕ ®Þnh lîng còng nh çc rµo c¶n phi thuÕ
quan kh¸c ®îc níi réng tíi n¨m 2010. Thêi gian thùc hiÖn cam kÕt ®èi víi
thµnh viªn míi cña ASEAN lµ 2013 (ViÖt nam), 2015 (Lµo vµ Myanmar),
2017(Campuchia). §Õn th¸ng 2/2000, trong danh môc nh¹y c¶m cã 410
dßng thuÕ quan, chiÕm 0,64% tæng dßng thuÕ quan cña ASEAN.
Danh môc ngo¹i lÖ chung(GE) - Çc s¶n phÈm cã tªn trong GE lo¹i trõ
vÜnh viÔn khái khu vùc th¬ng m¹i v× lý do b¶o vÖ an ninh quèc gia, ®¹o
®øc chung, ®êi sèng vµ søc khoÎ c©y cá, mu«ng thó, con ngêi, còng nh
çc ®iÒu kho¶n vÒ gi¸ trÞ kh¶o cæ, lÞch sö vµ nghÖ thuËt. §Õn th¸ng
2/2000, trong danh môc GE cã 909 dßng thuÕ quan, chiÕm tíi 1,4% tæng
dßng thuÕ quan cña ASEAN .
B¶ng 2. Tû lÖ thuÕ quan CEPT trung b×nh dù kiÕn theo tõng níc (%)
Tªn níc 2000 2001 2002 2003
Bruney 1,26 1,17 0,96 0,96
C¨mpuchia 10,4 10,4 8,93 7,96
Indonesia 4,77 4,36 3,73 2,16
Lµo 7,07 6,58 6,15 5,66
- Trang:30 -

Malaisia 2,85 2,59 2,45 2,07
Myanma 4,38 3,32 3,31 3,19
Philippins 4,97 4,17 4,07 3,77
Singapore 0,00 0,00 0,00 0,00
Th¸ilan 6,07 5,59 5,17 4,63
ViÖt nam 7,09 kh«ng cã kh«ng cã kh«ng cã
ASEAN # 3,74 3,54 3,17 2,63
Nguån: ASEAN, B¸o ço thêng niªn. 1999-2000
#: Møc thuÕ quan CEPT khu vùc ®îc tÝnh b×nh qu©n dùa trªn c¬ së sè ®êng
thuÕ quan trong danh môc toµn bé cña n¨m 1999.
ViÖc x©y dùng mét khu vùc th¬ng m¹i tù do trong néi bé ASEAN ®·
trë nªn dÔ dµng h¬n, mét phÇn nhê chiÕn lîc ph¸t triÓn híng ngo¹i cña çc
níc thµnh viªn thùc hiÖn vµo nh÷ng n¨m 1980 víi møc thuÕ quan thÊp h¬n
nhiÒu so víi çc níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c. §Æc biÖt, níc cã thÞ trêng lín
nhÊt vµ khÐp kÝn nhÊt trong khu vùc lµ Indonesia ®· thùc hiÖn tù do ho¸
th¬ng m¹i m¹nh mÏ. Qu¸ tr×nh c¾t gi¶m vµ cuèi cïng c¾t bá thuÕ quan
cµng thùc hiÖn tèt th× tiÕn ®é t¹o lËp khu vùc th¬ng m¹i tù do cµng thuËn
lîi h¬n.
Tuy nhiªn, chÝnh nh÷ng thay ®æi trªn trêng th¬ng m¹i quèc tÕ míi lµ
nh©n tè thóc ®Èy çc níc ASEAN tiÕn nhanh trªn con ®êng tù do ho¸ m«i
trêng th¬ng m¹i vµ kinh tÕ cña m×nh. §Çu tiªn, viÖc thµnh lËp ThÞ trêng
chung Ch©u ¢u vµ tiÕp theo lµ HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i tù do B¾c Mü
(NAFTA) ®· lµm ASEAN lo ng¹i vÒ chñ nghÜa b¶o hé th¬ng m¹i chèng l¹i
hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ASEAN sang çc khèi kinh tÕ khu vùc nµy. Thø
hai, ngêi ta cho r»ng Liªn X« tan r· vµ §«ng ©u sôp ®æ sÏ khiÕn cho ®Çu t
trùc tiÕp níc ngoµi tõ T©y ¢u vµ B¾c Mü vµo §«ng ¸ chuyÓn sang çc níc
x· héi chñ nghÜa nh»m x©y dùng l¹i nÒn kinh tÕ quan liªu thµnh thÞ trêng
tù do. Thø ba, Trung Quèc quyÕt ®Þnh chän vµ x©y dùng mét sè thµnh
- Trang:31 -

phè duyªn h¶i thµnh çc ®Æc khu kinh tÕ, Ên §é nç lùc thËn träng mµ
ch¾c ch¾n khi xo¸ bá chÕ ®Þnh vµ tù do ho¸ nÒn kinh tÕ, ViÖt nam kh«i
phôc quan hÖ víi Mü lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thóc ®Èy viÖc kiÓm tra søc c¹nh
tranh vµ søc hÊp dÉn cña toµn ASEAN trong kû nguyªn c¹nh tranh toµn
cÇu ®Ó giµnh ®îc tiÒn vèn tõ çc nhµ ®Çu t.
Nh×n chung, ASEAN ®· híng quan hÖ th¬ng m¹i cña m×nh tíi çc níc
bªn ngoµi nhiÒu h¬n lµ chØ trong néi bé khu vùc. Th¬ng m¹i néi bé ASEAN
- 6, chñ yÕu ®îc thùc hiÖn gi÷a Singapore vµ Malaysia, t¨ng 6 lÇn tõ 24 tû
®« la Mü trong n¨m1985 lªn tíi 143 tû ®« la Mü trong n¨m 1997. MÆc dï
chiÕm 18% tæng th¬ng m¹i n¨m 1985 vµ 20% tæng th¬ng m¹i n¨m1997, th-
¬ng m¹i néi bé ASEAN - 6 vÊn thÊp so víi Liªn minh Ch©u ¢u. §Ó thùc
hiÖn thµnh c«ng AFTA, sù phô thuéc lÉn nhau vµ qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ
cÇn ph¶i ®îc ®Èy m¹nh h¬n n÷a.
B¶ng3: Tæng hîp CEPT 1999
Níc Danhmôc
toµn bé
Lo¹i trõ t¹m thêi Danh môc
nh¹y c¶m
Ngo¹i lÖ
chung
Tæng
Brunei 6.276 0 14 202 6.492
Canpuchi
a
3.115 3.523 50 134 6.822
Indonesia 7.158 25 4 65 7.252
Lµo 1.247 2.142 88 74 3.551
Malaysia 2.386 3.016 51 49 5.502
Myanma 8.859 218 83 53 9.213
Philippins 5.571 35 62 27 5.695
Singapor
e
5.739 11 0 109 5.859
Th¸i lan 9.103 0 7 0 9.110
ViÖt nam 3.573 1.007 51 196 4.827
- Trang:32 -

ASEAN 53.027 9.977 410 909 64.323
% 82.44 15,51 0,64 1,41 100,00
Nguån: ASEAN , B¸o ço thêng niªn, 1999-2000
HiÖn nay, ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ
cña ASEAN chÝnh lµ viÖc t¸i ph©n bè vµ hîp lý ho¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt
theo gi¸ trÞ hµng ho¸ tõ çc níc ASEAN ph¸t triÓn sang çc níc ASEAN kÐm
ph¸t triÓn h¬n. M« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ “ngçng bay” cña Kojima(1986) d-
êng nh ®ang më ra mét bèi c¶nh §«ng ¸ réng lín h¬n, b¾t ®Çu tõ NhËt b¶n
tíi çc nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸ míi(NIE) vµ xuèng çc níc ASEAN
( Kojima, 1981: 1-10). VÊn ®Ò then chèt cña m« h×nh “ngçng bay” lµ nÒn
kinh tÕ cña çc quèc gia khi ngõng nhËn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, thêng lµ
díi h×nh thøc di chuyÓn çc nhµ m¸y chÕ t¹o, sÏ dÔ cÊt çnh vµ bay nhÑ
nhµng h¬n víi h×nh ch÷ V nh ®µn ngçng di c. Lóc ®ã sÏ n¶y sinh c©u hái t¹i
sao mét sè níc nh B¾c TriÒu Tiªn vµ M«ng cæ ë §«ng B¾c ¸ hay
Campuchia vµ Lµo ë §«ng Nam ¸ l¹i kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi m« h×nh
“ngçng bay”? hay nãi çch kh¸c lµ çc níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i chÊp nhËn
nh÷ng chÝnh s¸ch néi sinh nµo ®Ó ®îc gia nhËp c©u l¹c bé “ngçng bay”?
TiÕp n÷a, t¹i sao mét vµi con ngçng cã kh¶ n¨ng bay nhanh trong khi çc
con kh¸c l¹i kh«ng thÓ bay nhanh b»ng? Cuèi cïng ®Çu t níc ngoµi å ¹t ®æ
vµo kh«ng ph¶i chØ tõ NhËt b¶n mµ cßn tõ Mü vµ T©y ©u vµ gÇn ®©y lµ
tõ bèn nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸ míi ë Ch©u ¸.
Mét trong nh÷ng lîi Ých phô tÝch cùc do AFTA mang l¹i lµ dßng ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi ®æ vµo khu vùc sÏ lín h¬n. Theo Menon (1995), lo¹i
h×nh th¬ng m¹i néi bé ASEAN hiÖn nay lµ lo¹i h×nh th¬ng m¹i néi bé c«ng
nghiÖp mµ trong ®ã, çc c«ng ty ®a quèc gia (MNC) theo ®uæi lo¹i h×nh
®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t×m kiÕm hiÖu qu¶ (hay cßn gäi lµ ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi dùa vµo çc yÕu tè). Lo¹i h×nh ®Çu t nµy bÞ ®¸nh b¹t ®i bëi
- Trang:33 -

gi¶ thiÕt cho r»ng çc yÕu tè s¶n xuÊt ë ASEAN cã nh÷ng phÈm chÊt vît
tréi h¬n h¼n nh÷ng yÕu tè cña riªng mét níc chñ nhµ. Dßng lu©n chuyÓn
hµng ho¸ tù do h¬n sÏ khuyÕn khÝch sù ph©n c«ng lao ®éng trong khu
vùc, n¬i qu¸ tr×nh héi nhËp theo chiÒu däc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra
kh¾p ASEAN tuú theo lîi thÕ c¹nh tranh cña tõng níc thµnh viªn. Trong
khÝa c¹nh nµy, mäi thø vÉn ®ang ph¸t triÓn tÝch cùc. Do vËy Singapore
vµ Malaysia chuÈn bÞ s½n nh÷ng biÖn ph¸p kÝch thÝch tµi chÝnh ®Ó
khuyÕn khÝch çc c«ng ty ®a quèc gia thiÕt lËp trô së ho¹t ®éng víi
ASEAN ë Singapore vµ víi Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ë Kuala Lumpur. Níc
cê chiÕn thuËt nµy ®îc tung ra nh»m khai th¸c hiÖn tîng trªn trong m«i tr-
êng s¶n xuÊt th¬ng m¹i quèc tÕ míi b»ng çch nèi liÒn víi chuçi ho¹t ®éng
s¶n xuÊt gi¸ trÞ gia t¨ng toµn cÇu cña çc c«ng ty ®a quèc gia. Çc nhµ
®Çu t níc ngoµi cã thÓ tiÕp cËn tµi chÝnh vµ vËn t¶i chÊt lîng cao h¬n,
s½n cã ë çc níc ph¸t triÓn. §ång thêi, hä gi¶m thiÓu chi phÝ s¶n xuÊt cña
m×nh b»ng çch x©y dùng ph¬ng tiÖn s¶n xuÊt ë nh÷ng níc d thõa lao
®éng vµ ®Êt ®ai. H¬n thÕ n÷a kinh tÕ çc níc ASEAN t¨ng trëng m¹nh
trong suèt hai thËp kû qua ®· lµm cho nhu cÇu vÒ hµng tiªu dïng vµ dÞch
vô ë çc níc nµy t¨ng cao. Çc nhµ ®Çu t ch¾c ch¾n sÏ muèn khai th¸c thÞ
trêng míi mÎ mµ réng lín n¶y trong bèi c¶nh më cöa vµ gi¶m bít thuÕ quan
nh hiÖn nay.
Tuy nhiªn, ngêi ta vÉn cha biÕt ch¾c r»ng th«ng qua AFTA, liÖu
ASEAN cã kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t nhê xo¸ bá thuÕ hay kh«ng ( Athukorala
vµ Menon, 1996). Thø nhÊt lµ çc níc ASEAN ®· nhiÒu lÇn ®¬n ph¬ng h¹
thÊp hµng rµo thuÕ quan.Thø hai, ngêi ta sÏ quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn sù
tån t¹i cña çc hµng rµo phi thuÕ quan ë biªn giíi (bao gåm chÝnh s¸ch ®Çu
t, phèi hîp s¶n phÈm víi kü thuËt, hîp t¸c vµ t vÊn kinh tÕ vÜ m«) vèn ®ßi
- Trang:34 -

hái ph¶i ®îc chó ý. BÊt chÊp thÞ trêng AFTA réng lín h¬n vµ hÊp dÉn, søc
l«i cuèn cña mét dßng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nhiÒu h¬n sÏ khiÕn cho
nhµ ®Çu t linh ®éng chuyÓn sang thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh
däc (th¬ng m¹i dùa vµo ph©n c«ng lao ®éng).
MÆc dï vËy, AFTA kh«ng ph¶i lµ kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi có sèc cña
sù ®iÒu chØnh. Do sù thèng trÞ cña c¬ quan nhµ níc ®éc quyÒn b¶o hé
vµ çc doanh nghiÖp t nh©n liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau trong nÒn kinh tÕ,
mèi quan hÖ vÒ kh¶ n¨ng thÝch nghi cña Indonesia sÏ c¶n trë tæng thÓ
qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i. Mèi quan ng¹i nµy còng thÊy râ t¹i çc thµnh
viªn míi cña ASEAN ®ang lµm quen víi kh¸i niÖm m«i trêng thÞ trêng tù
do. §Ó tån t¹i trong m«i trêng çc doanh nghiÖp níc ngoµi còng nh çc
doanh nghiÖp t nh©n trong níc c¹nh tranh khèc liÖt, doanh nghiÖp quèc
doanh cña çc níc nµy cã thÓ sÏ ph¶i thu hÑp l¹i nÕu kh«ng s¸t nhËp thµnh
mét tæng c«ng ty hay t nh©n ho¸.
ASEAN cÇn chó ý tíi nh÷ng c¶m nhËn vÒ chªnh lÖch lîi nhuËn gi÷a
çc níc thµnh viªn cña khu vùc th¬ng m¹i tù do. NÕu ASEAN quyÕt ®Þnh
kh«ng chÊp nhËn chñ nghÜa khu vùc më cöa, cho phÐp çc níc n»m ngoµi
khu vùc cã c¬ héi trë thµnh thµnh viªn ASEAN, th× sù chªnh lÖch nµy sÏ
bÊt lîi cho triÓn väng t¨ng trëng kinh tÕ cña ASEAN trong t¬ng lai. Mét khi
®· c©n ®èi ®îc chÝnh s¸ch, vµ luËt lÖ, nÒn th¬ng m¹i néi bé khu vùc lín
m¹nh sÏ ®îc coi lµ bíc ®Öm ng¨n ngõa chñ nghÜa b¶o hé th¬ng m¹i ®ang
ngµy cµng t¨ng. Bªn c¹nh ®ã, thu nhËp còng cã kh¶ n¨ng t¨ng cao do AFTA
®Èy m¹nh thu hót çc nhµ ®Çu t níc ngoµi, nÕu kh«ng hä cã thÓ ®Çu t
vµo çc khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi.
2. Nh÷ng vÊn ®Ò cña çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸ trong qu¸ tr×nh
liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ
- Trang:35 -

Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, nh÷ng thay
®æi trong m«i trêng chÝnh trÞ, kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ ®· ®Æt kinh tÕ
çc níc ASEAN ®øng tríc nh÷ng th¸ch thøc lín kh«ng dÔ vît qua. §ã lµ: Qu¸
tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÕ giíi diÔn ra nhanh chãng vµ m¹nh mÏ, ®Æc
biÖt trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, chñ nghÜa b¶o hé truyÒn thèng trong
ASEAN ngµy cµng mÊt ®i sù ñng hé cña çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch
trong níc còng nh quèc tÕ. §ã lµ: sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn çc tæ chøc
hîp t¸c khu vùc míi, ®Æc biÖt nh EU, NAFTA sÏ trë thµnh çc khèi th¬ng
m¹i khÐp kÝn, g©y trë ng¹i cho hµng ho¸ ASEAN khi th©m nhËp thÞ trêng
nµy. §ã lµ: Nh÷ng thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch nh më cöa, khuyÕn khÝch vµ
dµnh u ®·i réng r·i cho çc nhµ ®Çu t níc ngoµi, cïng víi nh÷ng lîi thÕ so
s¸nh vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ nguån nh©n lùc cña ViÖt nam vµ Trung
Quèc, Nga vµ çc níc §«ng ¢u ®· trë thµnh nh÷ng thÞ trêng ®Çu t hÊp dÉn
h¬n ASEAN, ®ßi hái ASEAN võa ph¶i më réng vÒ thµnh viªn, võa ph¶i
n©ng cao h¬n n÷a tÇm hîp t¸c khu vùc.
2.1. Gia t¨ng sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ
Nh÷ng khã kh¨n phøc t¹p cña çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸ trong qu¸
tr×nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ chñ yÕu ®Òu b¾t nguån tõ kho¶ng çch kh¸
xa vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña çc níc nµy so víi çc níc ph¸t triÓn
kh¸c. MÆc dï kinh tÕ cña çc níc khu vùc nµy trong nh÷ng n¨m qua ®· cã
sù t¨ng trëng víi tèc ®é kh¸ cao nhng ®¹i bé phËn çc quèc gia nµy vÉn cßn
mét kho¶ng çch kh¸ xa míi ®uæi kÞp çc níc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ
trªn thÕ giíi. Theo “ B¸o ço t×nh h×nh ph¸t triÓn cña thÕ giíi n¨m 1997 “
cña Ng©n hµng thÕ giíi th× çc níc ph¸t triÓn chØ chiÕm 12,95% d©n sè
thÕ giíi nhng chiÕm tíi 77,08% tæng s¶n phÈm thÕ giíi. HiÖn nay, çc níc
cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¾m trong tay 3/4 søc s¶n xuÊt cña toµn thÕ giíi,
- Trang:36 -

3/4 kim ng¹ch mËu dÞch quèc tÕ, lµ n¬i ®Çu t vµ thu hót chñ yÕu çc
luång vèn FDI ( trong 827 tû USD tæng vèn FDI cña thÕ giíi, çc níc nµy
chiÕm kho¶ng 609 tû USD. N¨m 1999, FDI vµo EU gÇn 300 tû USD, vµo
Mü gÇn 200 tû USD). Çc níc nµy së h÷u 49 çc TNCs lín nhÊt thÕ giíi
trong ®ã ®øng ®Çu lµ General Motor (Mü) cã tæng sè vèn lµ 304 tû USD;
n¾m gi÷ hÇu hÕt çc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt, çc ph¸t minh, s¸ng chÕ,
bÝ quyÕt. Çc thiÕt chÕ kinh tÕ quèc tÕ nh WTO, IMF, WB... ®Òu n»m díi
sù chi phèi cña çc níc lín.
Trong khi ®ã, çc níc ®ang ph¸t triÓn chiÕm trªn 80% d©n sè thÕ giíi
nhng l¹i chØ chiÕm 20,1% tæng s¶n phÈm thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng trëng kinh
tÕ cha cao (sÊp sØ 2% mçi n¨m), d©n sè ®«ng vµ t¨ng nhanh nªn thu
nhËp b×nh qu©n / ®Çu ngêi ë çc níc nµy thÊp h¬n nhiÒu so víi çc níc
ph¸t triÓn. Kho¶ng çch giÇu nghÌo ngµy cµng t¨ng lªn (n¨m 1970, íc tÝnh
thu nhËp quèc d©n/ ®Çu ngêi cña ViÖt nam b»ng 1/35 NhËt B¶n, th× nay
®· lµ 1/100.) Theo çc nhµ ph©n tÝch kinh tÕ th× trong nh÷ng thËp kû gÇn
®©y, mét sè níc §«ng Nam ¸ tuy ®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng t¬ng ®èi cao
(trªn díi 10%), nhng sù t¨ng trëng ®ã cha thùc sù bÒn v÷ng. Do ®ã, chØ
cÇn cã mét biÕn cè kinh tÕ x¶y ra lµ nÒn kinh tÕ l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng suy
tho¸i. VÝ dô cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë khu vùc Ch©u ¸ -Th¸i
b×nh d¬ng n¨m 1997 ®· lµm cho møc t¨ng trëng cña nhiÒu níc trong khu
vùc nµy bÞ gi¶m sót nghiªm träng.
“ Lµn níc cña toµn cÇu ho¸ ®Èy tÊt c¶ thuyÒn lªn, ®a mét sè thuyÒn
lín lªn cao vµ bá l¹i hoÆc nhÊn ch×m nh÷ng thuyÒn nhá ”. §ã lµ h×nh ¶nh
minh ho¹ cho th¸ch thøc mµ çc níc §«ng Nam ¸ gÆp ph¶i do sù chªnh lÖch
vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸.
- Trang:37 -

2.2 HÖ thèng ng©n hµng yÕu kÐm, th« s¬ vµ thiÕu linh ho¹t
Çc nhµ kinh tÕ häc cho r»ng nî khã ®ßi hay çc kho¶n cho vay tåi ë
çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸ lu«n ë møc nguy hiÓm, nguyªn nh©n lµ do sù
yÕu kÐm cña hÖ thèng kiÓm tra, gi¸m s¸t çc ho¹t ®éng ng©n hµng. Sù
yÕu kÐm ®ã l¹i b¾t nguån tõ: thø nhÊt, sù kh«ng rµng trong çc quy chÕ
qu¶n lý ng©n hµng; thø hai, sù qu¶n lý ®iÒu hµnh thêng bÞ chi phèi bëi
çc yÕu tè chÝnh trÞ; thø ba, sù yÕu kÐm trong viÖc kiÓm to¸n vµ ph©n
lo¹i çc kho¶n cho vay; vµ thø t, çc ng©n hµng thiÕu quyÒn tù chñ trong
viÖc ra quyÕt ®Þnh kinh doanh.
ViÖt nam lµ mét trong nh÷ng b»ng chøng cho nh÷ng ph©n tÝch nãi
trªn. Vµo thêi ®iÓm th¸ng 7/1998, 15% tæng sè cho vay cña ViÖt nam ®îc
xÕp vµo lo¹i qu¸ h¹n. Vµ còng trong n¨m 1998, çc xÝ nghiÖp quèc doanh
chiÕm tíi 35,1% tæng sè nî qu¸ h¹n cña çc ng©n hµng th¬ng m¹i.
2.3. Sù bÊt cËp cña nÒn kinh tÕ cha ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng
NÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung víi nh÷ng yÕu kÐm cña nã nh
søc c¹nh tranh kÐm, c¬ chÕ “ xin cho ” cha ®îc kh¾c phôc, thñ tôc hµnh
chÝnh rêm rµ, tÖ tham nhòng léng hµnh, khu vùc nhµ níc lµm ¨n thua lç...
cïng víi t duy kinh tÕ l¹c hËu tá ra kh«ng thÓ tån t¹i trong ®iÒu kiÖn héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay. V× thÕ çc níc §«ng vµ §«ng nam ¸ ph¶i
biÕt lµm g× ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n mang tÝnh chÊt nÒn t¶ng lµ ph¶i
nhanh chãng chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ
trêng.
2.4. Lîi thÕ so s¸nh gi¶m dÇn vµ c¬ cÊu kinh tÕ cha hîp lý
Do tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp, m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu, thiÕu vèn...
nªn s¶n phÈm xuÊt khÈu cña çc níc nµy chñ yÕu lµ d¹ng th« vµ s¬ chÕ
lµm gi¸ trÞ xuÊt khÈu gi¶m ®i tõ 5 ®Õn 10 lÇn. Lîi thÕ vÒ tµi nguyªn thiªn
- Trang:38 -

nhiªn, lùc lîng lao ®éng dåi dµo, chi phÝ lao ®éng thÊp sÏ mÊt dÇn ®i do
sù ph¸t triÓn cña kü thuËt sö dông c«ng nghÖ cao tiÕt kiÖm lao ®éng, sù
lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ tri thøc trong ®ã së h÷u trÝ tuÖ míi lµ së h÷u
mang l¹i sù giÇu cã cña çc níc ph¸t triÓn.
2.5. §èi ®Çu víi vÊn ®Ò c¹nh tranh gay g¾t
C¹nh tranh lµ vÊn ®Ò lu«n ®i ®«i víi qu¸ tr×nh héi nhËp vµ liªn kÕt
kinh tÕ quèc tÕ Tríc bèi c¶nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng ë møc ®é
cao, th× çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸ ®øng tríc mét thùc tr¹ng kh¸ch quan lµ
kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm h¬n nhiÒu so víi çc níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi.
Çc mÆt hµng nguyªn liÖu vµ n«ng s¶n thùc phÈm bÞ gi¶m gi¸ khiÕn cho
th¬ng m¹i bÞ th©m hôt. Çc mÆt hµng mang l¹i lîi nhuËn lín cho çc níc
nµy vÉn ph¶i ®èi mÆt víi sù ph©n biÖt ®èi xö ghª gím. Kho¶ng 1/5 sè
hµng xuÊt khÈu dÖt may vµo çc níc c«ng nghiÖp chÞu møc thuÕ h¬n
15%. Çc níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn yªu cÇu çc níc nµy më réng thÞ trêng
nhng hä ¸p dông chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch kh¾t khe. §iÒu nµy lµm
s©u h¬n hè s©u ng¨n çnh gi÷a nh÷ng níc giÇu víi níc nghÌo.
Tãm l¹i, ®Ó ®èi mÆt víi mét lo¹t çc vÊn ®Ò nh ®· nªu ë trªn, çc níc
§«ng vµ §«ng Nam ¸ nhÊt thiÕt cÇn ph¶i liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau t¹o
thµnh mét søc m¹nh tæng hîp ®Ó cã thÓ v÷ng bíc tham gia vµo qu¸ tr×nh
liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ vµ xu thÕ toµn cÇu ho¸ th¬ng m¹i cña thÕ giíi.
II. Xu híng më réng ph¹m vi liªn kÕt cña çc níc §«ng vµ §«ng Nam ¸ ra
ngoµi khèi
Ngoµi çc kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh liªn kÕt vµ
hîp t¸c khu vùc, çc níc ASEAN cßn tho¶ thuËn më réng hîp t¸c víi çc ®èi
t¸c bªn ngoµi nh NhËt b¶n, Hµn quèc, Trung Quèc, EU, Mü...
- Trang:39 -

§Æc biÖt trong n¨m 2000 ba sù kiÖn næi bËt liªn quan ®Õn hîp t¸c
néi bé ASEAN vµ gi÷a ASEAN víi çc níc bªn ngoµi khu vùc.
Thø nhÊt lµ Héi nghÞ ASEM3 tæ chøc t¹i X¬un( Hµn quèc) trong 2
ngµy 20,21 th¸ng 10 n¨m 2000 bao gåm 10 níc Ch©u ¸ vµ 15 níc Ch©u ©u.
T¹i Héi nghÞ ASEM3 ®· th¶o luËn 15 dù ¸n hîp t¸c gi÷a 2 Ch©u lôc ¸ - ¢u
trªn çc lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, an ninh. Trong b¶n tuyªn bè chung
X¬un, çc níc ®· nhÊt trÝ vÒ ch¬ng tr×nh hîp t¸c vµ liªn kÕt, trong ®ã ®¸ng
chó ý nhÊt lµ çc bªn ®· th«ng qua gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ hîp t¸c gi÷a hai bªn,
®Æc biÖt lµ çc c¬ chÕ cã liªn quan ®Õn kinh tÕ, th¬ng m¹i, tµi chÝnh.
Thø hai lµ héi nghÞ cÊp cao APEC tæ chøc t¹i thñ ®« Banda(Xªri)
Bªgaoan(Brunei) th¸ng 12 n¨m 2000. T¹i Héi nghÞ çc níc thµnh viªn APEC
lÇn nµy ®· kh¼ng ®Þnh cam kÕt B«g« vÒ hÖ thèng th¬ng m¹i vµ x©y
dùng kÕ ho¹ch cho ch¬ng tr×nh th¬ng m¹i ®iÖn tö.
Thø ba lµ Héi nghÞ thîng ®Ønh kh«ng chÝnh thøc cña 10 níc ASEAN
vµ 3 quèc gia ®èi tho¹i(Trung Quèc, NhËt b¶n, Hµn quèc) tæ chøc t¹i
Singapore tõ 22 ®Õn 25/11/2000. T¹i héi nghÞ çc níc thµnh viªn vµ çc bªn
®èi tho¹i ®· th¶o luËn, xem xÐt çc vÊn ®Ò quan träng nh: TiÕn tr×nh thùc
hiÖn AFTA; Më réng th¬ng m¹i tù do ASEAN theo c«ng thøc ASEAN + 1,
ASEAN + 3; KÕ ho¹ch phèi hîp x©y dùng hÖ thèng tin häc nèi m¹ng gi÷a
çc níc thµnh viªn.
Khu vùc §«ng Nam ¸ ®ang ®îc xem nh lµ mét khu vùc thèng nhÊt
h¬n víi sù tån t¹i cña ASEAN vµo thêi kú sau chiÕn tranh l¹nh. Nh÷ng nÒn
kinh tÕ nµy ®· ho¹t ®éng tèt cho viÖc giµnh lÊy sù t¨ng trëng kinh tÕ m¹nh
tríc khñng ho¶ng. Tuy nhiªn, th¸ch thøc cña Trung Quèc ®èi víi khu vùc trë
nªn râ nÐt khi tÇm quan träng cña Trung Quèc t¨ng lªn vÒ th¬ng m¹i vµ
®Çu t trong toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÕ giíi.
- Trang:40 -

1. Quan hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc trong mét nÒn kinh tÕ thÕ
giíi héi nhËp
1.1. Sù thay ®æi kh«ng gian liªn kÕt kinh tÕ ASEAN vµ Trung Quèc
Quan hÖ kinh tÕ gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc ph¸t triÓn rùc rì trong
suèt thËp kû 90. Sù më cöa vÒ th¬ng m¹i vµ FDI ®· cã kÕt qu¶ tÝch cùc
vÒ t¨ng trëng vµ sù héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¸c níc ASEAN ®· cã
møc t¨ng trëng trung b×nh kho¶ng 7% trong thËp kû 90 cho tíi tríc khñng
ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997. Møc t¨ng trëng nµy còng bao gåm c¶ nh÷ng
thµnh viªn míi cña ASEAN (Which are known ASEAN CLMV- Cambodia, Laos,
Myanma and Vietnam). MÆt kh¸c víi níc cã møc t¨ng trëng trung b×nh tíi 10%
trong thËp kû qua, Trung Quèc ®· trë thµnh níc cã t¨ng trëng GDP thùc cao
nhÊt thÕ giíi. ( International Monetary Fund. World Economic Outlook database).
§iÒu nµy râ rµng ®· lµm cho Trung Quèc trë thµnh mét lùc lîng næi bËt
trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu.
ASEAN cã møc ®é më cöa cao bao gåm c¶ vÒ xuÊt khÈu vµ nhËp
khÈu, kho¶ng 135% so víi GDP n¨m 2000. Víi møc ®é më cöa cao nh vËy,
xuÊt khÈu cña ASEAN ®· t¨ng h¬n gÊp ®«i h¬n thËp kû qua, tõ 162,9 tû
USD n¨m 1991 lªn tíi 358,3 tû USD n¨m 1999. Sù héi nhËp víi nÒn kinh tÕ
thÕ giíi ®· ®îc biÓu hiÖn b»ng møc ®é më cöa cao kho¶ng 41% n¨m2000.
Trong cïng thêi kú, xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· t¨ng kho¶ng 3 lÇn, tõ
71,9 tû USD n¨m1991 lªn tíi 195,2 tû USD n¨m 1999.
Mét khÝa c¹nh kh¸c vÒ sù t¨ng trëng nhanh cña ASEAN vµ Trung
Quèc lµ tÇm quan träng cña FDI thu hót ®îc cïng víi nguån c«ng nghÖ vµ
kinh nghiÖm qu¶n lý. (See UNCTAD, World Investment Report 1998) Dßng FDI
ch¶y vµo ASEAN ®· t¨ng h¬n gÊp ®«i trong kho¶ng 1990 vµ 1997. Møc
cao nhÊt lµ n¨m 1996 víi tæng gi¸ trÞ lµ 29,6 tû USD nhng vÉn kÐm xa so
- Trang:41 -

víi n¨m 1990 lµ n¨m FDI ®· ë møc cao nhÊt khi so s¸nh nguån FDI víi çc n-
íc ®ang ph¸t triÓn. Dßng FDI vµo ASEAN ®îc tËp trung vµo nh÷ng lÜnh
vùc t¸i t¹o sù hÊp dÉn cña n¬i nµy nhê chÕ ®é héi nhËp khu vùc bªn c¹nh
nh÷ng s¸ng kiÕn chÝnh s¸ch cña mçi quèc gia.
Cßn ®èi víi Trung Quèc, FDI ®· t¨ng h¬n 10 lÇn, tõ 3,5 tû USD n¨m
1990 hay kho¶ng 10% cña tæng FDI vµo nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn lªn tíi
40,8 tû USD hay kho¶ng 17% tæng FDI vµo çc níc ®ang ph¸t triÓn. Theo
b¸o ço ®Çu t thÕ giíi míi nhÊt n¨m 2001 th× Hång k«ng vît Trung Hoa ®¹i
lôc víi t çch lµ n¬i nhËn FDI riªng lÎ lín nhÊt Ch©u ¸ víi 64 tû USD, vµ còng
®øng ®Çu trong viÖc ®a FDI ra ngoµi víi 63 tû USD mÆc dï FDI vµo
Trung Quèc ®Òu gia t¨ng. Mét trong nh÷ng çch lý gi¶i chÝnh lµ nh÷ng
c«ng ty ®a quèc gia dù ®Þnh vµo Trung Quèc ®¹i lôc ®· “ tr÷ ” quü ë Hång
K«ng víi mong ®îi Trung Quèc gia nhËp WTO. ( See UNCTAD 2001- World
Investment Report 2001)
Víi nh÷ng sè liÖu thùc tÕ vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t nh trªn, sù ®éc lËp
vÒ kinh tÕ cña ASEAN vµ Trung Quèc ®· l¹i trë thµnh mét vÊn ®Ò cÇn
xem xÐt kü h¬n. Tho¹t nh×n, dêng nh ASEAN bÞ ®e do¹ bëi sù ®i lªn cña
Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ v× c¹nh tranh xuÊt khÈu cña nã trªn thÞ trêng
thø ba vµ sù chÖch híng ®Çu t cã thÓ s¶y ra khi so s¸nh çc mèi liªn kÕt
kinh tÕ lín. Tuy nhiªn, nÕu mét níc chÊp nhËn ý tëng vÒ tiÕn tr×nh b¾t
kÞp th× ®Òu phï hîp víi hÇu hÕt çc níc Ch©u ¸, bao gåm ASEAN vµ
Trung Quèc.
Sù bæ sung vµ c¹nh tranh lÉn nhau vÒ th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch
vô vµ vÒ FDI vÉn ®an xen vµo nhau. Mét kÕt luËn râ rµng lµ qu¸ véi vµng
vµ cÇn ph¶i ®îc xem xÐt kü h¬n.
- Trang:42 -

Vµo thêi ®iÓm nµy, ASEAN ®· thÊy Trung Quèc giµnh lÊy cña hä
nhiÒu thÞ trêng cña s¶n phÈm sö dông lao ®éng tËp trung ë çc níc ph¸t
triÓn chñ chèt nh Mü, EU vµ NhËt B¶n vµo ®Çu thËp kû 90. FDI vµo Trung
Quèc ®· ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn nh÷ng ngµnh xuÊt khÈuvµ ngîc l¹i ®· gióp
Trung Quèc ®Èy m¹nh ®îc xuÊt khÈu. Xem xÐt con sè míi nhÊt n¨m 2000,
Trung Quèc bao gåm c¶ Hång K«ng ®· thu hót 105 tû USD FDI so víi 65 tû
n¨m tríc. §iÒu nµy tr¸i ngîc víi ASEAN lµ n¬i tõng thu ®îc nhiÒu FDI th× tõ
sau khñng ho¶nh ®Õn nay ®· gi¶m ®i ®¸ng kÓ. Nh÷ng xu híng nµy cho
thÊy th¬ng m¹i vµ ®Çu t chång chÐo gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc cã lîi cho
Trung Quèc khi trë thµnh viªn cña WTO.
1.2. Quan hÖ kinh tÕ ASEAN – Trung Quèc sau khi Trung Quèc gia
nhËp WTO.
Víi t çch lµ thµnh viªn míi cña WTO, Trung Quèc sÏ dÇn h¹ thÊp
hµng rµo thuÕ quan th¬ng m¹i vµ cho phÐp t¨ng thªm sù tham gia cña níc
ngoµi vµo thÞ trêng trong níc...( Review of World Economics) Khi sù kiÓm so¸t
vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t cña níc ngoµi ®îc th¶ láng, çc doanh nghiÖp trong
níc sÏ ph¶i c¹nh tranh vµ ®iÒu chØnh theo t×nh h×nh míi. KÕt qu¶ lµ sù
c¹nh tranh t¨ng lªn sÏ b¾t buéc çc c«ng ty trong níc ph¶i ®Èy nhanh c¶i
çch vµ n©ng cao hiÖu suÊt. T¬ng tù nh vËy khi viÖc h¹ thÊp thuÕ quan
vµ gi¶m çc kiÓm so¸t vÒ ®Þnh lîng kh¸c cã hiÖu lùc, lîng nhËp khÈu t¨ng
vät sÏ lµm gi¶m ®¸ng kÓ thÆng d th¬ng m¹i cña ®Êt níc. Tuy nhiªn, t¸c
®éng ®èi víi çn c©n thanh to¸n sÏ tÝnh c¶ sù gia t¨ng cña dßng FDI vµo
thÞ trêng réng lín cña Trung Quèc.
Lùc lîng lao ®éng dåi dµo cña Trung Quèc ®· ®ãng gãp trùc tiÕp vµo
çc ho¹t ®éng chÕ t¹o cã chi phÝ thÊp trong níc. Hµng tr¨m triÖu c«ng
nh©n tõ çc vïng n«ng th«n ®ang di c ra thµnh thÞ lµ gãp phÇn vµo sù t¨ng
- Trang:43 -

trëng nhanh ë khu vùc nµy. Víi thÞ trêng khæng lå ®Çy tiÒm n¨ng cña
Trung Quèc, çc nhµ ®Çu t níc ngoµi ®¬ng nhiªn sÏ tËp trung ®Çu t cña hä
vµo ®Êt níc nµy. Víi sù më réng quy m« thÞ trêng Trung Quèc, ASEAN cã
thÓ trë thµnh n¹n nh©n cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO nÕu hä thÊt
b¹i trong viÖc c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña
çc nhµ ®Çu t níc ngoµi. BÊt chÊp nh÷ng th¸ch thøc, sù t¨ng trëng cña th-
¬ng m¹i Trung Quèc sau khi gia nhËp sÏ kÝch thÝch th¬ng m¹i trong khu
vùc vµ mang l¹i nh÷ng c¬ héi kinh doanh míi cho çc níc Ch©u ¸.
ViÖc c¶i thiÖn hiÖu suÊt lµ mét trong nh÷ng mÆt chÝnh mµ ASEAN
sÏ ph¶i n©ng cao hiÖu suÊt cña chÝnh m×nh vÒ tÊt c¶ çc mÆt ®Ó ®¬ng
®Çu víi viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO.Sù t¨ng n¨ng suÊt cña çc doanh
nghiÖp Trung Quèc khi hä ®Èy m¹nh ®Çu t, ®èi phã víi c¹nh tranh níc
ngoµi sÏ n©ng cao kh¶ n¨ng vèn trong thÞ trêng vèn quèc tÕ. Bªn c¹nh
nh÷ng s¸ng kiÕn chÝnh s¸ch cña mçi mét ®Êt níc, ASEAN còng cÇn ph¶i
®Èy nhanh nh÷ng kÕ ho¹ch héi nhËp khu vùc vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t vµ sù
c¶i thiÖn thùc sù vÒ s¶n xuÊt, n¨ng suÊt vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ ®èi
phã víi sù ph¸t triÓn gÇn ®©y nhÊt cña Trung Quèc.
ASEAN ®ang muèn th©m nhËp s©u thªm vµo thÞ trêng réng lín cña
Trung Quèc sau khi níc nµy gia nhËp WTO. Cho tíi nay, ASEAN vµ Trung
Quèc ®ang cã nh÷ng mèi quan hÖ vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t quan träng vµ
ph¸t triÓn nhanh chãng. Tuy tû träng th¬ng m¹i vµ ®Çu t cña ASEAN vµ
Trung Quèc phÇn lín vÉn tËp trung ë nh÷ng b¹n hµng chÝnh lµ Mü, EU vµ
NhËt, nhng vÉn cßn kh«ng gian cho ph¸t triÓn th¬ng m¹i vµ ®Çu t vµo
nhau. ASEAN sÏ ph¶i nh×n l¹i vµ kh¸m ph¸ nhiÒu h¬n n÷a nh÷ng c¬ héi thÞ
trêng cã ®îc tõ nç lùc tù do ho¸ cña Trung Quèc còng nh sù n¨ng ®éng cña
nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®Ó ®¶m b¶o r»ng hîp t¸c kinh tÕ cã thÓ mang l¹i
- Trang:44 -

lîi Ých cho c¶ hai bªn. ASEAN ph¶i cã mét sè ®iÒu chØnh vÒ víi ngµnh
nghÒ mµ kh«ng thÓ liªn kÕ tªn doanh ®îc víi Trung Quèc.
TÇm quan träng cña Trung Quèc còng ®Æc biÖt ®óng ®èi víi nh÷ng
nÒn kinh tÕ ASEAN cã biªn giíi chung víi Trung Quèc - Lµo, Myanma vµ
ViÖt nam. Mét b»ng chøng cho thÊy r»ng ®ã lµ mét nh©n tè quan träng
tong quan hÖ kinh tÕ cña çc níc thµnh viªn míi Trung Quèc. Nãi chung tû
lÖ t¨ng trëng m¹nh vÒ th¬ng m¹i gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc chñ yÕu dùa
vµo trao ®æi m¸y tÝnh, m¸y mãc vµ thiÕt bÞ ®iÖn tö. Thùc tÕ cho thÊy
nh÷ng s¶n phÈm nµy dÉn ®Çu c¶ vÒ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña c¶
Trung Quèc vµ ASEAN, t¹o nªn tÇm quan träng cña th¬ng m¹i trong khu
vùc, mang l¹i nguån thu nhËp nhiÒu h¬n, ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt vµ c©n
b»ng kinh tÕ.
Dùa trªn nh÷ng thùc tÕ nµy, yªu cÇu ®èi víi nh÷ng nhµ h¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch lµ sÏ ph¶i tËp trung vµo toµn c¶nh kinh tÕ trong mét Ch©u ¸ héi
nhËp víi träng t©m t¨ng trëng cao cña khu vùc, tiÓu vung hay thËm chs c¶
nh÷ng ®iÓm tiÒm n¨ng rÊt côc bé ®Þa ph¬ng. Víi çc møc ph¸t triÓn hiÖn
t¹i, ASEAN vµ Trung Quèc sÏ chñ yÕu dùa vµo çc lÜnh vùc nh gi¸o dôc vµ
c¬ së h¹ tÇng lµ nh÷ng yÕu tè liªn kÕt víi nh÷ng trung t©m toµn cÇu réng
lín h¬n qua nh÷ng ho¹t ®éng cña çc c«ng ty ®a quèc gia. V× thÕ çc c«ng
ty nµy dêng nh muèn tham gia vµo m¹ng líi s¶n xuÊt cña hä ®Æt c¬ së ë
ASEAN vµ Trung Quèc lµ nh÷ng n¬i ®ang xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm sö
dông lao ®éng tËp trung vµ çc kü n¨ng kh¸c. Sù chuyªn m«n ho¸ râ rµng
trong mçi ngµnh thùc tÕ sÏ cã ®îc tõ viÖc lËp nªn c¬ cÊu ngµnh míi gi÷a
ASEAN vµ Trung Quèc, v× thÕ nã cho phÐp mét sù ph©n c«ng lao ®éng
còng nh t¹o ra sù hîp t¸c ®¸ng chó ý gi÷a hai bªn.
- Trang:45 -

ViÖc chuÈn bÞ gia nhËp WTO cña Trung Quèc còng lµ mét ®éng c¬
lµm t¨ng thu hót FDI vµo c¶ Hång K«ng vµ Trung Quèc víi tæng sè chiÕm
2/3 vèn FDI vµo Ch©u ¸, ®iÒu nµy sÏ lµm t¨ng thªm nçi lo l¾ng vÒ kinh tÕ
cho ASEAN, trõ khi çc thµnh viªn cña nã cã çch gi¶i quyÕt chung ®Ó
thùc hiÖn c¶i çch. FDI ë Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO sÏ t¨ng nÕu
nh çc nhµ ®Çu t níc ngoµi nhËn ®Þnh m«i trêng ®Çu t cña Trung Quèc cã
høa hÑn tèt trong mét vµi n¨m tíi. ASEAN ph¶i tËp trung vèn vµo nh÷ng
thÕ m¹nh cña m×nh ®Ó tr¸nh di chuyÓn ®Çu t sang Trung Quèc vµ ph¶i
t×m ra çch riªng cña m×nh ®Ó duy tr× søc c¹nh tranh. Mét níc Trung Quèc
ph¸t triÓn nhanh sÏ cã lîi cho khu vùc, nhng ASEAN ph¶i nç lùc ®Ó x¸c
®Þnh vµ thu ®îc nh÷ng c¬ héi nµy. Bëi v× mét sè c«ng ty sÏ kh«ng ho¹t
®éng ë Trung Quèc nh lµ mét c«ng ty riªng lÎ. Mét sè nhµ ®Çu t sÏ ®Çu t
vµo Trung Quèc, mét sè kh¸c sÏ t×m c¬ héi ë Malaysia, Th¸i lan, ViÖt nam.
1.3. Giai ®o¹n míi trong quan hÖ kinh tÕ ASEAN – Trung Quèc
Mét vµi ph¸t hiÖn cña ng©n hµng thÕ giíi:
Mét nghiªn cøu míi ®©y cña Ng©n hµng thÕ giíi vÒ viÖc Trung Quèc
héi nhËp víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu cho thÊy theo mét viÔn c¶nh dù ¸n,
phÇn cña Trung Quèc trong th¬ng m¹i thÕ giíi sÏ gia t¨ng ®Ó lµm cho ®Êt
níc nµy trë thµnh quèc gia th¬ng m¹i lín thø hai thÕ giíi. Nh÷ng lîi Ých kinh
tÕ cho Trung Quèc vµ nh÷ng b¹n hµng th¬ng m¹i cña nã trong viÖc tù do
ho¸ vµ viÖc gia nhËp WTO cña Trung Quèc sÏ cßn lín h¬n. §Ó nhËn thøc
®îc nh÷ng lîi Ých nµy, Trung Quèc vµ nh÷ng b¹n hµng th¬ng m¹i chÝnh
cña hä sÏ cÇn ph¶i tù do ho¸ h¬n n÷a mèi quan hÖ th¬ng m¹i vµ ®Çu t
trong khu«n khæ nh÷ng nguyªn t¾c cña WTO.
MÆt kh¸c, Trung Quèc ®· nhanh chãng b¾t kÞp víi nh÷ng quèc gia
®ang ph¸t triÓn kh¸c trong héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trung Quèçc
- Trang:46 -

Lvtn(in)

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (13)

En vedette

En vedette (17)

Similaire à Lvtn(in)

Similaire à Lvtn(in) (14)

Plus de Trần Đức Anh

Plus de Trần Đức Anh (20)

Lvtn(in)