Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę - ebook
1.
2. Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,
e-booki .
3.
4.
5.
6. Ksi¹¿ka polecana przez Instytut Prawa W³asności Intelektualnej UJ
Publikacja dofinansowana przez Wydzia³ Prawa Uniwersytetu w Bia³ymstoku
Stan prawny na 1 kwietnia 2006 r.
Recenzenci:
Janusz Barta
Ryszard Markiewicz
Redakcja:
Ewa Fonkowicz
Maria Szymaniak
Redakcja serii:
Janusz Barta
Ryszard Markiewicz
Wydawca:
Marcin Skrabka
Sk³ad, ³amanie:
Studio LOTUS
Copyright by
Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE
oddzia³ Polskich Wydawnictw Profesjonalnych sp. z o.o. 2006
Redakcja:
ul. Zacisze 7, 31-156 Kraków
tel. (12) 630.46.00
e–mail: redakcja@zakamycze.com.pl
www.zakamycze.com.pl
ISBN: 83-7444-214-X
wydanie I
cena: 59,00 z³
Druk i oprawa: WDG Drukarnia w Gdyni sp. z o.o., ul. Św. Piotra 12
7. Spis treści
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Rozdział 1
Geneza prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1.1. Powstanie koncepcji i rozwój prawa do prywatności w USA . . . . . 25
1.2. Stanowisko judykatury i wkład Parlamentu w uznanie prawa
do prywatności w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
1.2.1. Geneza prawa do prywatności w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . 35
1.2.2. Wkład Parlamentu w uznanie istnienia ustawowego prawa
do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
1.2.3. Human Rights Act 1998 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
1.3. Geneza prawa do prywatności w Polsce i w wybranych
państwach systemu prawa stanowionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1.3.1. Rozwój ogólnego prawa osobistości a ochrona prywatności
w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1.3.2. Geneza prawa do prywatności we Francji . . . . . . . . . . . . . . . . 55
1.3.2.1. Trudności ze zdefiniowaniem sfery życia prywatnego . 58
1.3.3. Początki i rozwój prawa do prywatności w świetle dorobku
polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Rozdział 2
Pojecie, charakter i podmiot prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.2. Koncepcje dotyczące pojęcia prawa do prywatności. . . . . . . . . . . . . 75
2.2.1. Koncepcje dotyczące prawa do prywatności w świetle
poglądów przedstawicieli doktryny zagranicznej . . . . . . . . . 75
2.2.1.1. Prywatność jako prawo do pozostawienia w spokoju 81
5
8. Spis treści
2.2.1.2. Prywatność jako prawo ograniczonego dostępu
do jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
2.2.1.3. Prywatność jako prawo do kontroli nad ujawnianiem
informacji o charakterze osobistym . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.2.1.4. Prywatność jako prawo do poszanowania tajemnicy . 89
2.2.1.5. Prywatność jako prawo do poszanowania intymności . 90
2.2.2. Pojęcie prawa do prywatności na gruncie orzecznictwa
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka . . . . . . . . . . . . . . . 91
2.2.3. Pojęcie i istota prywatności według polskiej doktryny
i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
2.2.4. Prawo do prywatności w ujęciu konstytucyjnym . . . . . . . . . . 102
2.3. Prywatność a sfery życia jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2.3.1. Sfery życia jednostki w zagranicznej doktrynie
i w orzecznictwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2.3.2. Podział na sfery w ramach prawa do prywatności w świetle
polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
2.4. Podmiot prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
2.4.1. Podmiot prawa do prywatności w świetle Europejskiej
Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
2.4.2. Podmiot prawa do prywatności w świetle dorobku
zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
2.4.3. Podmiot prawa do prywatności na gruncie prawa polskiego . 120
2.4.3.1. „Osoba zainteresowana” jako podmiot prawa
do prywatności w świetle polskiego prawa prasowego . 122
2.5. Charakter prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2.5.1. Charakter prawa do prywatności w świetle stanowiska
zagranicznej doktryny i judykatury. Ochrona prywatności
osób zmarłych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2.5.2. Charakter prawa do prywatności w prawie polskim . . . . . . . 132
2.6. Prawo do ochrony sfery intymności jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
2.6.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
2.6.2. Pojęcie intymności. Sfera intymności a sfera życia prywatnego . 138
2.6.3. Prawo do ochrony intymności we Francji. Sfera intymności
w świetle prawa niemieckiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
2.6.4. Przedmiot sfery intymności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
2.7. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Rozdział 3
Treść prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
3.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
6
9. Spis treści
3.2. Przedmiot prawa do prywatności na gruncie francuskiej
i niemieckiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
3.2.1. Przedmiot prawa do prywatności na gruncie francuskiej
doktryny i orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
3.2.2. Przedmiot prawa do prywatności w świetle dorobku
niemieckiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
3.3. Treść prawa do prywatności w świetle orzecznictwa Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
3.3.1. Zakres przedmiotowy prawa do prywatności . . . . . . . . . . . . . 172
3.3.1.1. Zakres przedmiotowy prawa do poszanowania życia
prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
3.3.1.2. Zakres przedmiotowy prawa do poszanowania życia
rodzinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
3.3.2. Obowiązki państwa dotyczące poszanowania życia
prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
3.3.2.1. Obowiązki państwa związane z zanieczyszczeniem
środowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
3.3.2.2. Obowiązki państwa dotyczące zapewnienia skutecznej
ochrony pokrzywdzonym i pomocy prawnej
w postępowaniu przed sądami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
3.3.2.3. Obowiązek państwa zapewnienia ochrony
transseksualistom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
3.3.3. Obowiązki państwa związane z poszanowaniem
życia rodzinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
3.3.4. Treść prawa do prywatności w świetle art. 8
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
3.4. Przedmiot ochrony sfery życia prywatnego w świetle orzecznictwa
sądów polskich. Strona negatywna prawa do prywatności . . . . . . . 197
3.4.1. Katalog okoliczności objętych sferą życia prywatnego
w świetle orzecznictwa sądów polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
3.4.2. Identyfikacja osoby jako niezbędna przesłanka stwierdzenia
przez sąd naruszenia prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
3.4.3. Strona negatywna prawa do prywatności na gruncie polskiej
doktryny i orzecznictwa sądów polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
3.5. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Rozdział 4
Prawo do prywatności osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
4.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
4.2. Pojęcie i rodzaje osób publicznych w świetle dorobku
zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
7
10. Spis treści
4.2.1. Pojęcie osoby publicznej na gruncie zagranicznej doktryny
i orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
4.2.2. Rodzaje osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
4.3. Rozumienie pojęcia „osoba publiczna” w prawie polskim. . . . . . . . 230
4.3.1. Pojęcie osoby publicznej w świetle poglądów przedstawicieli
polskiej doktryny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
4.3.2. Konstrukcja pojęcia „osoba publiczna” w rozumieniu art. 14
ust. 6 prawa prasowego. Kryteria kwalifikacji jednostki
do kategorii osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
4.4. Prawo do prywatności osób publicznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
4.5. Prawo do ochrony intymności osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . 248
4.5.1. Prawo do ochrony intymności osób publicznych na gruncie
dorobku zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . 248
4.5.2. Prawo do ochrony intymności osób publicznych w polskiej
doktrynie i w orzecznictwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
4.5.3. Warunki dopuszczalności ingerencji prasy w sferę intymności
osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
4.6. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Rozdział 5
Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę w wybranych
państwach systemu prawa zwyczajowego i stanowionego . . . . . . . . . . . . . . 260
5.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
5.2. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę w USA . . .
5.2.1. Bezprawna ingerencja w samotność jednostki
lub w jej sprawy prywatne (intrusion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
5.2.2. Publiczne ujawnienie krępujących faktów z życia prywatnego
(public disclosure of private facts). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
5.2.3. Publiczne przedstawienie jednostki w „fałszywym świetle”
(false light) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
5.2.4. Przywłaszczenie nazwiska, wizerunku lub innych atrybutów
osobowości w celach komercyjnych (appropriation). . . . . . . . . 284
5.2.5. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
przy użyciu nowych technik zbierania informacji . . . . . . . . . . . 287
5.3. Prawo do kontroli wykorzystania wizerunku i innych oznaczeń
indywidualizujących osoby powszechnie znane (right of publicity) . 290
5.3.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
5.3.2. Pojęcie right of publicity i jego geneza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
5.3.3. Right of publicity a prawo do prywatności . . . . . . . . . . . . . . . . 294
5.3.4. Wymóg wykorzystania oznaczeń indywidualizujących osoby
powszechnie znane w celach komercyjnych . . . . . . . . . . . . . . 296
8
11. Spis treści
5.3.5. Czas trwania ochrony i przedmiot right of publicity . . . . . . . . 299
5.3.6. Zarzut wolności wypowiedzi jako obrona pozwanego . . . . . 301
5.3.7. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
5.4. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
5.4.1. Instytucje prawne ochrony prywatności osób publicznych
przed wejściem w życie Human Rights Act . . . . . . . . . . . . . . 308
5.4.1.1. Czyn niedozwolony defamation . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
5.4.1.2. Czyn niedozwolony trespass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
5.4.1.3. Czyn niedozwolony nuisance. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
5.4.2. Naruszenie zaufania (breach of confidence) jako środek
ochrony prywatności osób publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
5.4.3. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
po wejściu w życie Human Rights Act . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
5.4.4. Prawo do anonimowości (right to anonimity) . . . . . . . . . . . . . . 328
5.5. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
we Francji i w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
5.5.1. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
we Francji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
5.5.2. Naruszenie prywatności „absolutnych osób historii
współczesnej” przez prasę w Niemczech na przykładzie
spraw dotyczących księżnej Karoliny z Monako . . . . . . . . . . . 335
5.5.3. Naruszenie prywatności „osób względnych historii
współczesnej” przez prasę w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
5.6. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
w prawie polskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
5.6.1. Naruszenie prywatności osób publicznych przez prasę
w świetle dorobku polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . 347
5.6.2. Kryterium bezpośredniego związku z wykonywaną
działalnością publiczną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
5.7. Wnioski końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
Rozdział 6
Wolność prasy a prawo do prywatności osób publicznych . . . . . . . . . . . . 361
6.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
6.2. Wolność wypowiedzi i jej ograniczenia w świetle
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
6.2.1. Uwagi ogólne dotyczące wolności wypowiedzi . . . . . . . . . . . 363
6.2.2. Podmiot, przedmiot i forma wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . 366
9
15. Wykaz skrótów
AfP – Archiv für Presserecht
All ER – All England Law Reports
App. Cas. – Law Reports, Appeal Cases
BGB – Bürgerliches Gesetzbuch
BGH – Bundesgerichtshof
BGHZ – Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in Zivilsachen
BVerfGe – Bundesverfassungsgericht
BverfGE – Entscheidungen des Bundesverfassungsgerichts
Cal. L. Rev. – California Law Review
Cal. Rptr. 2d – California Reporter, 2nd series
Cardozo Arts & Ent. L. J. – Cardozo Arts & Entertainment Law Journal
Cass – Cour de cassation
Cath. U. L. Rev. – Catholic University Law Review
CC – Code Civil
Ch. – Law Reports, Chancery Division
Ch. Civ. – Cour de cassation, Chambre Civile
Colum. L. Rev. – Columbia Law Review
Comm/Ent – Hastings Communications and Entertainment Law Journal
Ent. L. J. – Entertainment Law Journal
ETPC – Europejski Trybunał Praw Człowieka
F. 2d – Federal Reporter, 2nd series
F. Supp. – Federal Supplement
Fordham Urb. L. J. – Fordham Urban Law Journal
Geo. L. J. – Georgetown Law Journal
GRUR Int. – Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht – Internatio-
naler Teil
Harv. L. Rev. – Harvard Law Review
Hastings Comm. & Ent. Law Journal – Hastings Communications & En-
tertainment Law Journal
13
16. Wykaz skrótów
IBPS – Instytut Badania Prawa Sądowego
ILSA – International Law Students Association
J. Soc. Sci. – The Journal of Social Sciences
JCP – Jurisclasseur Périodique
JW – Juristische Wochenschrift
JZ – Juristen Zeitung
k.c. – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16,
poz. 93 z późn. zm.)
k.k. – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553)
k.p.k. – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. Nr 89, poz. 555)
Law & Contemp. Probs. – Law and Contemporary Problems
LG – Landsgericht
LR Ch. App. – Law Reports, Chancery Appeal Cases
MLR – Modern Law Review
N. Ill. U. L. Rev. – Northern Illinois University Law Review
NJ – Neue Justiz
NJW – Neue Juristische Wochenschrift
NP – Nowe Prawo
OLG – Oberlandesgericht
OSA – Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
OSN – Orzecznictwo Sądu Najwyższego
OSNAPiUS – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna Pra-
cy i Ubezpieczeń Społecznych. Zbiór Urzędowy
OSNCP – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej, Administracyj-
nej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
OSNC – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
OSNKW – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa
OSNPG – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratury Generalnej
OSP – Orzecznictwo Sądów Polskich
OSPiKA – Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
OTK – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
OTK ZU – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zeszyt Urzędowy
OTK-A – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy Seria A
PiP – Państwo i Prawo
PiZS – Praca i Zabezpieczenia Społeczne
PPH – Przegląd Prawa Handlowego
14
17. Wykaz skrótów
pr. aut. – ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i pra-
wach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 904,
z późn. zm.)
pr. pras. – ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U.
Nr 5, poz. 24 z późn. zm.)
PUG – Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
PWiOWI – Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej
RPEiS – Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
S. Ct. – Supreme Court
S.C.R. – Supreme Court Reports
SN – Sąd Najwyższy
So. – Southern Reporter
So. 2d – Southern Reporter, 2nd series
StGB – Strafgesetzbuch
TK – Trybunał Konstytucyjny
Tort & Ins. L.J. – Tort and Insurance Law Journal
UCLA L. Rev. – University of California Los Angeles Law Review
UFITA – Achiv für Urheber -, Film -, Funk -, und Theaterrecht
UJ – Uniwersytet Jagielloński
Vand. L. Rev. – Vanderbilt Law Review
Wash. & Lee Law Review – Washington and Lee Law Review
WLR – Weekly Law Reports
Yale L. J. – Yale Law Journal
ZNUJ – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego
ZUM – Zentrale für Unterrichtsmedien
18.
19. Wprowadzenie
Analiza problematyki naruszeń prywatności osób publicznych przez
prasę jest szczególnie doniosła w dobie społeczeństwa opanowanego przez
nowoczesne, globalne technologie. Prawo do prywatności i jego ochro-
na jest współczesnym, trudnym, a jednocześnie ciekawym i intrygują-
cym problemem. Współczesnym, gdyż rozwój techniki, w szczególności
w odniesieniu do zbierania, przetwarzania i rozpowszechniania informa-
cji oznacza, że ingerencja w ludzką prywatność jest coraz bardziej sku-
teczna. Problem jest bardzo trudny, ponieważ wymaga solidnej analizy
z punktu widzenia różnych dziedzin prawa. Jest ciekawy i intrygujący,
gdyż ochrona prywatności obejmuje proces podejmowania wysiłków
w celu osiągnięcia równowagi pomiędzy dwoma konkurującymi intere-
sami, a mianowicie poszanowaniem dla ludzkiej osobowości i jednocześ-
nie zagwarantowaniem wolności wypowiedzi. Napięcie pomiędzy tymi
rywalizującymi ze sobą dobrami jest szczególnie wyraziste w przypadku
działalności prasy.
Tematem rozprawy jest naruszenie prywatności osób publicznych
przez prasę. Sformułowanie tematu wynikało z zamierzeń badawczych,
a mianowicie przedstawienia z jednej strony konstrukcji prawa do prywat-
ności, zakresu ochrony tego prawa w odniesieniu do osób publicznych,
z drugiej zaś – fundamentalnego prawa prasy do wolności wypowiedzi
i granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatność osób publicznych.
Naukowe opracowanie problematyki objętej tematem rozprawy staje się
szczególnie istotne w dobie rozwoju Internetu i nowych, globalnych tech-
nologii, jak również stale wzrastających zagrożeń i naruszeń tego dobra
przez media. Zbadano wiele głośnych przypadków naruszenia prywatno-
ści znanych postaci życia publicznego, jak księżnej Karoliny z Monako,
zagranicznych gwiazd filmowych takich, jak Michael Douglas i Catherine
Zeta-Jones, czy polskich sławnych artystów – na przykład Edyty Górniak
17
20. Wprowadzenie
czy Grażyny Szapołowskiej. Przeanalizowano problematykę wyznaczenia
granic pomiędzy sferą życia publicznego a prywatnego, jak również granic
dozwolonej krytyki prasowej w odniesieniu do przywódców politycznych,
takich jak: Tony Blair czy Gerhard Schröder.
Zainteresowanie przedstawicieli doktryny, w szczególności w USA,
tematyką prawa do prywatności stale wzrasta. W Polsce dopiero w ostat-
nich latach dostrzega się znacznie więcej publikacji na temat prywatności
w różnych jej aspektach. Temat rozprawy nie był przedmiotem rozważań
w prawniczej literaturze naukowej. Wiele zagadnień objętych rozprawą nie
było podejmowanych przez przedstawicieli polskiej doktryny ani nie było
przedmiotem analizy ze strony judykatury. Naukowe opracowanie niniejszej
rozprawy wymagało sięgnięcia w szerokim zakresie do dorobku literatury
zagranicznej i orzecznictwa sądowego. W rozprawie przedstawiono poszcze-
gólne zagadnienia na zasadzie analizy prawno-porównawczej ustawodaw-
stwa polskiego i najbardziej reprezentatywnych ustawodawstw systemu pra-
wa kontynentalnego na przykładzie Niemiec i Francji oraz systemu prawa
zwyczajowego na przykładzie przede wszystkim USA i Wielkiej Brytanii.
Celem rozprawy jest przede wszystkim stworzenie konstrukcji
prawa do prywatności i wskazanie granic dozwolonej ingerencji prasy
w prywatność osób publicznych. Jego realizacja wymagała skorzystania
z dorobku zagranicznej doktryny i judykatury z uwagi na stosunkowo
niewielką liczbę opracowań naukowych dotyczących problematyki prawa
do prywatności w Polsce, jak i skromnego dorobku judykatury.
Zadania, jakie postawiono niniejszej rozprawie sprowadzają się do:
– zaproponowania konstrukcji prawa do prywatności,
– sprecyzowania pojęcia „osoba publiczna” i warunków kwalifikowania
jednostki do kategorii osób publicznych,
– określenia zakresu obowiązywania ochrony prywatności w odniesieniu
do osób publicznych,
– przedstawienia najczęściej występujących naruszeń prywatności osób
publicznych przez prasę,
– wskazania sposobu rozstrzygania konfliktu: wolność prasy a prawo do
prywatności,
– sformułowania otwartego katalogu okoliczności wyłączających bezpraw-
ność działania prasy w przypadku ingerencji w prywatność osób pub-
licznych,
– wyznaczenia granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatność osób
publicznych.
18
21. Wprowadzenie
Tezy główne rozprawy przedstawiają się następująco:
1. Prawo do prywatności stanowi kategorię nadrzędną obejmującą otwarty
katalog praw podmiotowych.
2. Nie jest potrzebne formułowanie definicji normatywnej prawa do pry-
watności.
3. Osobą publiczną jest osoba wykonująca działalność publiczną, w szcze-
gólności pełniąca funkcje publiczne, jak również wykonująca mandat
zaufania publicznego.
4. Osobom publicznym przysługuje węższy zakres prawa do ochrony
prywatności niż osobom prywatnym.
5. Możliwe jest wskazanie kryteriów ingerencji prasy w prywatność osób
publicznych.
6. Ochrona sfery intymności osób publicznych nie ma charakteru ab-
solutnego.
7. Zasadnym jest ustawowe unormowanie otwartego katalogu najczęściej
występujących naruszeń prawa do prywatności.
8. Działanie dziennikarza w obronie uzasadnionego interesu publicz-
nego nie stanowi samoistnej, samodzielnej okoliczności wyłączającej
bezprawność.
9. Granice dopuszczalnej krytyki prasowej w odniesieniu do osób peł-
niących funkcje publiczne są szersze niż w stosunku do zwykłych
obywateli.
Tak zakreślony cel pracy nie pozostaje bez wpływu na jej układ.
Rozprawa składa się z ośmiu rozdziałów, które z merytorycznego
punktu widzenia można podzielić na dwie części. Pierwsza część, obej-
mująca rozdziały od 1 do 3 – stanowi część ogólną, w której rozważone
zostały zagadnienia dotyczące prawa do prywatności w ogólności. Na-
tomiast druga – obejmująca rozdziały od 4 do 7 – to część szczegóło-
wa, w której dokonano analizy prawa do prywatności osób publicznych
i naruszeń tego prawa przez prasę.
Część ogólna dotyczy konstrukcji prawa do prywatności. W rozdziale
pierwszym przedstawiono genezę prawa do prywatności poczynając od
powstania koncepcji i rozwoju prawa do prywatności w USA, poprzez dłu-
gi okres nieuznawania prawa do prywatności w Wielkiej Brytanii, kończąc
na genezie i rozwoju tego prawa w Polsce i w wybranych państwach syste-
mu prawa stanowionego. W następnym rozdziale zostały przedstawione
różne koncepcje dotyczące pojęcia prywatności w świetle poglądów przed-
stawicieli doktryny polskiej i zagranicznej, jak również pojęcie prywatno-
19
22. Wprowadzenie
ści na gruncie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
W ramach sfery prywatności wyodrębniono poszczególne sfery – w zależ-
ności od zakresu przyznawanej ochrony prawnej (skorzystano przy tym
w szczególności z bogatego dorobku doktryny niemieckiej dotyczącego
teorii sfer). Dokonanie takiego podziału powinno ułatwić sądom kwali-
fikację określonych okoliczności do sfery życia prywatnego i intymnego.
Te dwie sfery składają się na kategorię nadrzędną w postaci sfery pry-
watności. Następnie przeanalizowano zagadnienie podmiotu prawa do
prywatności, z uwzględnieniem wyrażenia „osoba zainteresowana”, uży-
tego przez ustawodawcę w ustawie Prawo prasowe. Przedstawiono cha-
rakter prawa do prywatności na gruncie polskiej i zagranicznej doktryny
i judykatury. Znacznie rozbudowano koncepcję prawa do ochrony sfery
intymności jednostki omawiając w szczególności jej pojęcie i charaktery-
stykę oraz okoliczności życia jednostki objęte tą sferą.
Rozdział trzeci rozprawy poświęcono problematyce treści prawa do
prywatności. Najpierw przedstawiono przedmiot i treść tego prawa na
gruncie francuskiej i niemieckiej doktryny i judykatury, następnie w świet-
le Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza orzecznictwa sądów
polskich pozwoliła na skonstruowanie katalogu okoliczności objętych sferą
życia prywatnego, a w konsekwencji na przedstawienie strony negatywnej
prawa do prywatności.
Druga część rozprawy – to część szczegółowa, która dotyczy prawa
do prywatności osób publicznych i naruszeń tego prawa przez prasę.
W rozdziale czwartym dokonano analizy pojęcia „osoba publiczna”, omó-
wiono pojęcie i rodzaje osób publicznych w świetle zagranicznej doktry-
ny i judykatury. Zaproponowano konstrukcję tego pojęcia w rozumieniu
art. 14 ust. 6 prawa prasowego i wskazano kryteria kwalifikacji jednostki
do kategorii osób publicznych. Przedstawiono modele prawa do ochro-
ny prywatności osób publicznych w systemie common law i w systemie
prawa kontynentalnego. Przeanalizowano stanowisko Trybunału Konsty-
tucyjnego, Sądu Najwyższego oraz innych sądów polskich i skonstruo-
wano autorski model prawa do ochrony prywatności osób publicznych.
W kolejnym rozdziale wskazano na sposoby naruszenia prywatności przez
prasę w USA, z uwzględnieniem naruszeń spowodowanych używaniem
przez dziennikarzy nowych technik zbierania informacji. Przedstawiono in-
stytucje prawne ochrony prywatności w Wielkiej Brytanii przed i po wejściu
w życie Human Rights Act, koncentrując się na analizie spraw dotyczących
naruszenia prywatności osób publicznych z ostatnich lat.
20
23. Wprowadzenie
Rozdział piąty został poświęcony problematyce sposobów rozstrzy-
gania konfliktu: wolność prasy a prawo do ochrony prywatności w wy-
branych państwach systemu prawa zwyczajowego, kontynentalnego, jak
również w prawie polskim. Zagadnienie to nie było w zasadzie anali-
zowane w polskiej doktrynie i w orzecznictwie. Przedstawiono kryteria
rozstrzygania tego konfliktu korzystając również z orzecznictwa Europej-
skiego Trybunału Praw Człowieka. W kolejnym rozdziale sformułowano
katalog najważniejszych okoliczności wyłączających bezprawność działa-
nia prasy wkraczającej w prywatność osób publicznych. Rozdział ostatni
dotyczy wskazania kryteriów ustalania granic dozwolonej ingerencji prasy
w prywatność osób publicznych.
W pracy wykorzystano dorobek orzecznictwa Europejskiego Try-
bunału Praw Człowieka. Niewątpliwie najważniejszym dokumentem
w dziedzinie praw człowieka, w tym prawa do prywatności jest Euro-
pejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wol-
ności. Konwencja została przyjęta na posiedzeniu Komitetu Ministrów
Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 r., a weszła w życie 3 września
1953 r. Polska ratyfikowała ją 15 grudnia 1992 r., zaś dokument ratyfi-
kacyjny został złożony Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy w dniu
19 stycznia 1993 r. Rząd polski uznał kompetencje Europejskiej Komisji
i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka począwszy od dnia 1 maja
1993 r. w zakresie skarg odnoszących się do faktów mających miejsce
po 1 kwietnia 1993 r.1. Trybunał ma kompetencję prowadzenia spraw od
samego początku, a więc badania faktów, rozstrzygania o dopuszczalności
skargi, jak również wydawania ostatecznych orzeczeń (Komisja działała
do dnia 31 października 1999 r. i zajmowała się sprawami wniesionymi
przed wejściem w życie Protokołu 11 do Konwencji). W ten sposób Trybu-
nał stanowi kolejną instancję kompetentną do rozstrzygania o naruszeniu
praw podstawowych, w tym prawa do ochrony prywatności.
Wprowadzenie ochrony prywatności do katalogu praw fundamen-
talnych ma doniosłe znaczenie przede wszystkim w stosunkach państwo-
jednostka, tworząc konieczny standard normatywny, który musi znaleźć
odzwierciedlenie w obowiązującym ustawodawstwie danego państwa.
Wymaga podkreślenia, że ma on – co najmniej pośrednio – istotne zna-
1
Zob. m.in. Prawa człowieka. Wybór źródeł, oprac. K. Motyka, Lublin 2001, s. 44; M. Sykulska,
Sądowe mechanizmy ochrony praw jednostki (w:) Ochrona praw jednostki, red. Z. Brodecki, Warszawa
2004, s. 422 i n. Na temat cech traktatów chroniących prawa człowieka zob. Prawa człowieka
w XXI w. – wyzwania dla ochrony prawnej. Ogólnopolska Konferencja Prawnicza Radziejowice,
21–22 czerwca 2004 r., red. C. Mik, Toruń 2005, s. 12 i n.
21
24. Wprowadzenie
czenie dla stosunków horyzontalnych w relacjach pomiędzy samymi jed-
nostkami2. Wydane przez Trybunał orzeczenie skutkujące w stosunkach
państwo-jednostka nie znajduje wprawdzie bezpośredniego przełożenia
na stosunki pomiędzy jednostkami w płaszczyźnie prawa wewnętrznego3,
jednakże postanowienia Konwencji, jak i orzecznictwo Trybunału służą
jako pomocnicze wskazówki interpretacyjne dla określenia treści i zakre-
su praw podstawowych. Gwarancje ochrony prywatności udzielane przez
normy konwencyjne dotyczą całego obszaru sfery życia prywatnego, dlate-
go też państwo jest zobowiązane do stworzenia takiego systemu ochrony
praw jednostki, który gwarantuje poszanowanie prywatności nie tylko
przed ingerencjami państwa, lecz również innych jednostek4.
Rozpoznanie i analiza problematyki naruszeń prywatności osób pub-
licznych przez prasę wymagały zastosowania kilku metod badawczych.
Poza podstawową dla prac prawniczych metodą analizy formalno-dogma-
tycznej, w najszerszym zakresie skorzystano z metody prawno-porównaw-
czej. Metoda ta pozwoliła przedstawić różne modele prawa do ochrony
prywatności osób publicznych i naruszeń tego prawa przez prasę na pod-
stawie rozwiązań najbardziej reprezentatywnych państw systemu prawa
zwyczajowego (USA i Wielka Brytania) i systemu prawa kontynentalnego
(Niemcy, Francja i Polska). Umożliwiła ona przede wszystkim dostrzeżenie
zasadniczych różnic pomiędzy systemem common law a prawem kontynen-
talnym w podejściu do zakresu przysługującego osobom publicznym pra-
wa do ochrony prywatności. W rozprawie wykorzystano również metodę
historyczną, która pozwoliła na przedstawienie genezy prawa do prywat-
ności poczynając od USA, które uznaje się za kolebkę tego prawa, a kończąc
na uznaniu tego prawa przez polską doktrynę i judykaturę. Rozwój prawa
do prywatności w Polsce przebiegał podobnie jak w innych państwach,
tzn. jego rozwój został zainicjowany przez przedstawicieli doktryny,
a w ślad za nimi podążyło orzecznictwo.
W rozprawie została jedynie zasygnalizowana problematyka naru-
szenia prywatności w Internecie. Objętość rozprawy nie pozwalała usto-
sunkować się do wielu zagadnień, w szczególności rozważenia pojęcia
Internetu, jego kwalifikacji prawnej, zagadnień dotyczących odpowiedzial-
2
Por. M. Safjan, Prawo do ochrony życia prywatnego (w:) Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa
kontrola, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 130.
3
Por. A. Jasińska, Europejska Konwencja Praw Człowieka a prawo krajowe: Niemiecki Federalny Sąd
Konstytucyjny o zakresie związania orzeczeniami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Radca
Prawny 2005, nr 1, s. 8.
4
M. Safjan, Prawo do ochrony życia prywatnego ... s. 131.
22
25. Wprowadzenie
ności. Gwałtowny rozwój środków masowego komunikowania powoduje,
że nasilają się przypadki naruszania dóbr osobistych, w tym prawa do
prywatności osób publicznych w Internecie. Badania prowadzone w USA
i w Europie dowodzą, że użytkownicy Internetu obawiają się, że ich za-
chowania w sieci mogą być nadzorowane dla celów komercyjnych, jak
również z innych pobudek. W im większym stopniu wkraczają w życie
społeczne sieci komputerowe, tym bardziej wzrasta skala tego niebezpie-
czeństwa5. Szczególnie dużo problemów wiąże się z użytkowaniem poczty
elektronicznej. Tak zwany e-mail stał się w ostatnich latach najbardziej
powszechnym sposobem użytkowania Internetu.
Niewątpliwie, istnieje potrzeba dostosowania przepisów ustawy Pra-
wo prasowe do nowego medium, którym jest Internet. Definicja prasy
zawarta w art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo prasowe6 jest anachroniczna
i nie uwzględnia odmienności Internetu od „tradycyjnej prasy”. Do uzna-
nia Internetu za prasę może skłaniać druga część definicji stosownie do
której: prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu
technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie
oraz tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodycz-
ne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania.
W świetle obowiązujących przepisów Internet byłby prasą, gdyby sta-
nowił środek masowego przekazywania, który służy przede wszystkim
upowszechnianiu publikacji periodycznych. Można uznać, że regularnie
rozpowszechniane w Internecie biuletyny, czasopisma – bez względu
na to, czy stanowią one wersję lub kopię prasy drukowanej – są prasą
w rozumieniu ustawy7.
Rozprawa nie obejmuje zagadnienia odpowiedzialności cywilnej
z tytułu naruszeń prawa do prywatności osób publicznych przez prasę.
Jest to ogromny obszar wymagający odrębnego naukowego opracowania.
Szczególnie istotna i wymagająca pogłębionej analizy jest problematyka
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, a w szczególności:
rozważenia pojęcia krzywdy, wskazania niezbędnych przesłanek uwzględ-
niania powództwa o zadośćuczynienie przez sądy, przedstawienia otwar-
tego katalogu czynników mających decydujące znaczenie przy wyznacza-
niu jego wysokości.
Rozprawa została oparta na źródłach prawa polskiego i piśmienni-
ctwie prawniczym najbardziej reprezentatywnych państw systemu prawa
5
Zob. szerzej J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, Kraków 1998, s. 26 i n.
6
Dz. U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm. – dalej cytowana jako prawo prasowe.
7
J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, s. 34–35.
23
26. Wprowadzenie
kontynentalnego i systemu common law. Niezbędna była analiza dorobku
judykatury innych państw dotyczącego prawa do prywatności wobec jesz-
cze skromnego orzecznictwa sądów polskich. Autorka skorzystała w szcze-
gólności z orzecznictwa sądów niemieckich, francuskich, amerykańskich
i angielskich. Ponadto, w rozprawie wykorzystano polskie naukowe piś-
miennictwo prawnicze i orzecznictwo sądów polskich. Autorka dokonała
również analizy orzeczeń sądowych z bazy danych Centrum Monitoringu
i Wolności Prasy, jak również Ośrodka Dokumentacji i Informacji Nauko-
wej Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego.
Powstanie niniejszej rozprawy było możliwe dzięki otrzymaniu –
w drodze wygrania ogólnopolskich konkursów – stypendiów na odbycie
staży naukowych w Wielkiej Brytanii. Pierwszy staż zorganizowany przez
Fundację Wasilewskiego, British Council i Fundację Batorego – Autorka
odbyła w Clare Hall, University of Cambridge pod kierunkiem profesora
W. R. Cornisha. Natomiast drugi staż – zorganizowany przez Fundację
Batorego, British Council i Oxford Colleges Hospitality Scheme – odbywał
się w St. Peter’s College, Oxford University pod kierunkiem Profesora
Davida Vaver’a.
Znajomość źródeł prawa niemieckiego stała się możliwa dzięki zakwa-
lifikowaniu się na stypendium naukowe zorganizowane przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej, które odbywało się na Wydziale Prawa Uniwersytetu
w Salzburgu pod kierunkiem profesora Waltera Berki. Autorka miała możli-
wość analizy źródeł prawa francuskiego i hiszpańskiego przy okazji gościn-
nych wykładów z zakresu prawa cywilnego i prawa własności intelektualnej
w ramach programu Socrates/Erasmus w Instytucie Studiów Politycz-
nych (Institut D’Estudes Politiques) w Rennes we Francji, jak również
na Wydziale Prawa Universidad Pública de Navarra w Pampelunie
w Hiszpanii.
27. Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,
e-booki .
