SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  14
Télécharger pour lire hors ligne
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
                      pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,
e-booki .
Teatr szkolny
Część pierwsza
Głoski, sylaby, wyrazy
Barbara Broszkiewicz, Jerzy Jarek

Teatr szkolny
Część pierwsza
Głoski, sylaby, wyrazy
Dyrektor, redaktor naczelny
Wojciech Głuch

Redakcja
Małgorzata Grochocka

Korekta
Stanisława Trela

Projekt okładki
Michał Świerzawski

Opracowanie typograficzne
Leonard Szłapka

Skład i łamanie
Pracownia Składu Komputerowego TYPO−GRAF




Wydanie pierwsze
© 2003 by Wydawnictwo EUROPA

Wszystkie prawa zastrzeżone, szczególnie prawo do przedruku i tłumaczeń
na inne języki. Żadna z części tej książki nie może byc publikowana bez uprzedniej
pisemnej zgody Wydawnictwa. Dotyczy to również sporządzania fotokopii, mikro−
filmów oraz przenoszenia danych do systemów komputerowych.

ISBN 83−88962−50−7

Wydawnictwo EUROPA
50−011 Wrocław, ul. Kościuszki 35
tel. (071) 346 30 10, faks (071) 346 30 15
e−mail: europa@wydawnictwo−europa.pl       www.wydawnictwo−europa.pl

Druk i oprawa
Mazowieckie Zakłady Graficzne
Spis treści

Od autorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                                  9

Kilka uwag o teatrze szkolnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
   1.   Teatr aktywny jako nieodzowny składnik wychowania                                                   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   11
   2.   Co to jest teatr szkolny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                  .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   12
   3.   Rewolucja w teatrze szkolnym . . . . . . . . . . . . . . . .                                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   13
   4.   Tworzywo teatru szkolnego . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   15
   5.   Repertuar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   16
   6.   Teatr szkolny – metoda pracy . . . . . . . . . . . . . . . .                                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   16
Narządy mowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
   Powstawanie głosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Ćwiczenia narządów mowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
   1.   Ćwiczenia oddechu . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   23
   2.   Ćwiczenia warg . . . . . . . . . . . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   25
   3.   Ćwiczenia szczęki . . . . . . . . . . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   27
   4.   Ćwiczenia podniebienia miękkiego                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   29
   5.   Ćwiczenia języka . . . . . . . . . . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   30
   6.   Higiena głosu . . . . . . . . . . . . . .       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   35
Samogłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
   1. Samogłoski ustne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
        Ćwiczenia w wymowie samogłosek ustnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
                Ćwiczenia wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                37
          Samogłoska a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
                Ćwiczenia w wymowie samogłoski a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                        42
          Samogłoska o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
                Ćwiczenia w wymowie samogłoski o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                        44
          Samogłoska e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
                Ćwiczenia w wymowie samogłoski e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                        45
          Samogłoska u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
                Ćwiczenia w wymowie samogłoski u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                        46
          Samogłoska i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
                Ćwiczenia w wymowie samogłoski i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                        48
          Samogłoska y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
                Ćwiczenia w wymowie samogłoski y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                        49
          Dwie samogłoski obok siebie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
                Jednakowe samogłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                  50
                Różne samogłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                51
                Druga samogłoska przed i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                              52
Spis treści
6

                     Połączenia samogłoski z u niezgłoskotwórczym (ł): ał, eł, ła, ło, łe                                             .   .   .   52
                     Samogłoski sąsiadujące w wyrazach złożonych i po przedrostku . .                                                 .   .   .   53
                     Inne grupy samogłoskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                  .   .   .   54
                     −ii na końcu wyrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                              .   .   .   54
                     Samogłoski łączące wyrazy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                  .   .   .   55
       2. Samogłoski nosowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                   56
            Samogłoska ą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                56
            Samogłoska ę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                57
                     Wymawianie samogłosek nosowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                               57
                     Ćwiczenia w wymowie ą i ę na końcu wyrazu . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                  58
                     Ćwiczenia w wymowie ą i ę przed spółgłoskami szczelinowymi . . . . .                                                         59
                     Ćwiczenia w wymowie ą i ę przed spółgłoskami zwartymi . . . . . . . . .                                                      60
                     Ćwiczenia w wymowie ą i ę przed spółgłoskami zwarto−szczelinowymi . .                                                        61
                     Ćwiczenia w wymowie ą i ę przed spółgłoskami l i ł . . . . . . . . . . . . .                                                 62
                     Ćwiczenia w wymowie a nosowego w wyrazach obcego pochodzenia . .                                                             62
                     Ćwiczenie w wymowie i nosowego w wyrazach obcego pochodzenia . . .                                                           63
                     Ćwiczenia eliminujące niewłaściwą wymowę . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                 63
    Spółgłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
        1. Spółgłoski p–b . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    69
           Wymawianie sylab ze zbitkami spółgłosek                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    71
           Wierszyk p–b. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    73
        2. Spółgłoski t–d . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    74
           Wymawianie sylab ze zbitkami spółgłosek                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    76
           Wierszyk t–d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    76
        3. Spółgłoski k–g . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    79
           Wymawianie sylab ze zbitkami spółgłosek                        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    80
           Wierszyk k–g. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    81
        4. Spółgłoski f–w . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    81
           Wierszyk f–w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    84
        5. Spółgłoski s–z . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    85
           Wierszyk s–z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    87
        6. Spółgłoski sz–ż . . . . . . . . . . . . . . . . . . .          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    87
           Wierszyk sz–ż . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    91
        7. Spółgłoski ś–ź . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    92
           Wierszyk ś–ź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    94
        8. Spółgłoski ch–h . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    95
           Wierszyk ch–h . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    97
        9. Spółgłoski c–dz . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .    97
           Wierszyk c–dz . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   100
       10. Spółgłoski cz–dż . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   100
           Wymawianie zbitek spółgłoskowych . . . .                       .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   102
           Wierszyk cz–dż . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   103
       11. Spółgłoski ć–dź . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   104
           Wierszyk ć–dź . . . . . . . . . . . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   106
       12. Spółgłoska m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   107
Spis treści
                                                                                                                                             7

        Wymawianie zbitek spółgłoskowych . . . . . . . . .                         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   109
        Wierszyk m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   111
  13.   Spółgłoska n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   112
  14.   Spółgłoska ń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   112
        Ćwiczenia w wymowie spółgłosek n–ń . . . . . . .                           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   113
        Zbitki n–ń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   114
  15.   Spółgłoska n ze zmienionym miejscem artykulacji                            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   116
        Dziąsłowe n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   116
        Tylnojęzykowe n (ŋ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   117
        Wierszyk n–ń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .               .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   117
  16.   Spółgłoska ł, czyli u niezgłoskotwórcze . . . . . . .                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   118
        Wierszyk ł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   123
  17.   Spółgłoska l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   124
        Zbitki l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   125
        Wierszyk l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   127
  18.   Spółgłoska r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   129
        Wierszyk r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   130
  19.   Spółgłoska j . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   131
        Wierszyk j . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   132
  20.   Ćwiczenia w wymowie zbitki szcz . . . . . . . . . . .                      .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   133
        Wierszyk szcz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   135
Ćwiczenia eliminujące uproszczoną wymowę
w połączeniach międzywyrazowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
    1. Zachowanie miejsca artykulacji . . . . . . . . .            .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   136
        Połączenia s + sz, z + ż . . . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   136
        Połączenia c + cz, dz + dż . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   136
        Połączenia s + ś, s + ź, z + ź . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   136
        Połączenia c + ć, dz + ć, dz + dź . . . . . .              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   136
        Połączenia sz + s, ż + s, ż + z . . . . . . . . .          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   136
        Połączenia cz + c, cz + dz . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
        Połączenia sz + ś, sz + ź . . . . . . . . . . . .          .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
        Połączenia cz + ć, cz + dź . . . . . . . . . . .           .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
        Połączenia ś + s, ź + z . . . . . . . . . . . . . .        .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
        Połączenia ć + c, dź + c . . . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
        Połączenia ś + sz, ś + ż . . . . . . . . . . . . .         .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
        Połączenia ć + cz, ć + dż, dź + dż . . . . . .             .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
    2. Upodobnienia pod względem dźwięczności .                    .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   137
Ćwiczenia w poprawnym wymawianiu upodobnień
w zespołach spółgłoskowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
    1. Zachowanie zębowej artykulacji głosek t–d w sąsiedztwie sz–ż . . . . .                                                          139
    2. Zmiana artykulacji t–d w sąsiedztwie sz–ż . . . . . . . . . . . . . . . . . . .                                                 139
    3. Zachowanie zębowej artykulacji głosek s–z w sąsiedztwie grup tsz–dż . .                                                         140
    4. Zachowanie zębowej artykulacji s–z, c–dz w sąsiedztwie głosek cz–dż . .                                                         141
Spis treści
8

        5. Zachowanie twardości głosek s–z w sąsiedztwie miękkich ś, ź, dź . .                        . 142
        6. Zachowanie twardości przedrostków bez−, roz− w połączeniach
           z głoskami miękkimi ś, ź, ć, dź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .          . 142
        7. Zachowanie twardości przyimków z, przez, bez przed spółgłoskami
           miękkimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   . 143
        8. Utrata dźwięczności spółgłosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .           . 143
        9. Wymowa wyrazów zakończonych na dłszy, wszy, wski, wstwo . . .                              . 144
       10. Zapobieganie tendencji do opuszczania środkowych głosek
           w zespołach spółgłoskowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   145
            Tendencja do opuszczania głoski d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   145
            Tendencja do opuszczania głoski l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   145
            Tendencja do opuszczania głoski ł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   146
            Tendencja do opuszczania głoski n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .             .   146
    Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
    Spis schematów wymowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
    Alfabetyczny spis ćwiczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
    Alfabetyczny spis utworów literackich. . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Od autorów


    Opublikowany zarys stosowanej przez nas metody edukacji teatralnej
pt. Warsztaty edukacji teatralnej – teatr dziecięcy (Wydawnictwo Euro−
pa, Wrocław 2001) spotkał się z tak żywym odzewem Czytelników, że po−
stanowiliśmy dostarczyć pełniejszej wiedzy w tym zakresie, tym bardziej że
na rynku wydawniczym nie ma nie tylko publikacji o teatrze szkolnym, lecz
także podręcznika wymowy dla dzieci, a sprawy zasad akcentowania w ję−
zyku polskim zajmują w podręcznikach i słownikach statystycznie jedną
stronę tekstu (!).
    Książka ta nie zajmuje się sprawami teatru szkolnego i wymowy teore−
tycznie, lecz opiera się w całości na naszych doświadczeniach i jest opisem
tego, czym zajmujemy się praktycznie od prawie dwudziestu lat.
    Wszystkie ćwiczenia i zabawy zostały zweryfikowane przez uczestniczące
w nich dzieci, a teksty literackie poddane najbardziej bezlitosnej w świecie
krytyce – opinii dzieci.
    Wszystkie montaże poetyckie musiały wytrzymać rozgardiasz apeli szkol−
nych, a przedstawienia – złe spojrzenia pań sprzątaczek. Te, które to prze−
trwały, zamieszczamy w tej książce.
    Nie chcielibyśmy nikomu narzucać jedynie słusznej metody edukacji –
jest ich bowiem tyle, ilu instruktorów. Ale to, co przedstawiamy w tej publi−
kacji, nie tylko zyskało uznanie dzieci, rodziców, widzów i dyrektorów w ra−
diu i telewizji, lecz przede wszystkim – wiemy to w stu procentach – pomo−
gło pełniej doświadczać radości bycia dzieckiem.

                                              Barbara Broszkiewicz
                                              i Jerzy Jarek
Kilka uwag o teatrze szkolnym

   1. Teatr aktywny
   jako nieodzowny składnik wychowania
    Dzięki rozwojowi komunikacji społecznej wzrasta edukacyjna rola sztuki,
dając szczególnie pedagogice zupełnie nowe możliwości. Coraz częściej do−
cenia się rolę wychowania, które uznaje sztukę za ważny czynnik kształto−
wania osobowości. Podkreśla się rosnące znaczenie kultury w procesie po−
prawy egzystencji zarówno pojedynczego człowieka, jak i poszczególnych
grup oraz całych społeczeństw. Edukacja przez sztukę nie ogranicza się przy
tym do biernego uczestnictwa, lecz staje się stałym składnikiem wychowa−
nia do strategii życia określonej przez tradycję, historię i kulturę – elemen−
ty, które młody człowiek poznaje w nowoczesnej szkole.
    Zadania takiej edukacji można podzielić na dwie grupy. Zasadniczą gru−
pę stanowią te, które uznają sztukę za wartość samą w sobie. Nas jednak
interesują zadania traktujące sztukę jako środek, a nie cel wychowania.
    Chociaż elementami systemu wychowania przez sztukę są plastyka, muzy−
ka i literatura, to pedagodzy, estetycy czy socjologowie coraz częściej dostrze−
gają szczególną siłę teatru w działaniach edukacyjnych i wychowawczych.
    Istotną cechą pozwalającą na szerokie zastosowanie teatru w edukacji jest
koegzystencja słowa, działania zespołowego, mimiki, gestu, rytmu, plastyki,
muzyki – elementów stwarzających podstawy do grupowych działań wycho−
wawczych. Zakres oddziaływań teatru jest przy tym praktycznie nieograni−
czony. Kontakty wychowanka z różnymi rodzajami sztuki teatralnej sprawia−
ją, że źródła poznania świata stają się bogatsze, rozwija się wyobraźnia i sfe−
ra uczuć, a odbiór sztuki teatru, traktowanej jako synteza wielu rodzajów
twórczości, skłania do własnych twórczych kontynuacji procesów zapocząt−
kowanych przez autora, reżysera i aktorów.
    Czynne obcowanie ze spektaklem teatralnym, bez podziału na twórcę
i widza, przyczynia się według teoretyków tego zagadnienia1 do:
    1) Rozwoju zdolności postrzegania;
    2) Poszerzania wiedzy o świecie i człowieku, zwłaszcza w sferze emocjo−
nalnej i uczuciowej;
    3) Przełamywania stereotypów myślenia;
    4) Pogłębiania zakresu doświadczeń osobistych;
    5) Wypracowania zasad i wzorców;

   1   B. Kaczyńska, Estetyka i pedagogika, [w:] Studia o współczesnej estetyce pol−
skiej, red. S. Krzemień−Ojak, PWN, Warszawa 1977.
Kilka uwag o teatrze szkolnym
12

          6) Rozwoju wrażliwości moralnej;
          7) Wzmacniania patriotyzmu, więzi narodowej;
          8) Poprawy relacji interpersonalnych;
          9) Zwiększania umiejętności adaptacyjnych jednostki do społeczeństwa;
        10) Nauki pracy w zespole;
        11) Rozwoju kultury zachowań i obyczajów;
        12) Poprawy komunikacji werbalnej i pozawerbalnej;
        13) Wzrostu poczucia własnej wartości;
        14) Rozwoju dyspozycji twórczych.
        Rozwój osobowości dzieci i młodzieży przez bezpośredni kontakt z wido−
     wiskami teatralnymi jest możliwy wówczas, gdy edukacja teatralna nie opie−
     ra się wyłącznie na przeżyciach związanych z oglądaniem spektakli teatral−
     nych, ale przede wszystkim na własnej twórczości scenicznej dziecka.
        Edukacja teatralna rozumiana jako udział w tworzeniu spektaklu przygoto−
     wuje dziecko do pracy w grupie, uczy podziału ról i odpowiedzialności za ich
     wykonanie. Naturalnym odruchem jest współpraca, a świadomość dążenia do
     tego samego celu pomaga w rozwiązywaniu konfliktów. Wspólna realizacja za−
     dania pozwala się poznać i zaakceptować, zwiększyć otwartość w komunikacji
     między wychowankami oraz między wychowankami a nauczycielem. Pozwala
     też tworzyć kod pozawerbalny, doskonale służący integracji. Przemyślane dzia−
     łania wychowawcy prowadzą do powstania więzi, zaufania i empatii.
        Równie ważną funkcją edukacji teatralnej jest wreszcie zaspokajanie dzie−
     cięcej potrzeby sukcesu i utwierdzanie poczucia własnej wartości.
          Trzeba na marginesie wspomnieć, że już w okresie Oświecenia to wła−
     śnie teatr szkolny był ważnym elementem oddziaływań dydaktycznych oraz
     wychowawczych szkół katolickich, różnowierczych i świeckich. W okresie
     zaborów teatr stał się nośnikiem wartości patriotycznych i ośrodkiem kształ−
     tującym świadomość narodową. Na przełomie XIX i XX wieku edukację te−
     atralną wsparły koncepcje nowego wychowania, które stało się podstawą
     rozwoju wychowania kulturalnego oraz zwróciło uwagę na wychowawcze
     możliwości oddziaływania przez sztukę.

        2. Co to jest teatr szkolny
        Często teatr dziecięcy bywa mylony z teatrem dla dzieci. W praktyce bo−
     wiem teatr dla dzieci może być robiony przez dorosłych, a teatr dziecięcy
     może być wręcz nie dla dzieci, co już dawno stało się normą w filmie. Nie
     dziwi tam nikogo wykorzystywanie dzieci do opowiadania historii dla doro−
     słych, wplątywanie ich w sprawy przerastające je w rzeczywistości realnej,
     nie mówiąc już o scenach, w których reżyser każe im palić papierosy, cało−
     wać się czy bić. Jest to akceptowane i nikt nie wymaga od filmów z udzia−
     łem dzieci nie tylko dydaktyzmu czy zachowania podmiotowości dziecka, ale
     nieraz nawet elementarnych zasad wychowania.
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
                      pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,
e-booki .

Contenu connexe

Plus de e-booksweb.pl

Zostań Kopernikiem! - Halina Gumowska - ebook
Zostań Kopernikiem! - Halina Gumowska - ebookZostań Kopernikiem! - Halina Gumowska - ebook
Zostań Kopernikiem! - Halina Gumowska - ebook
e-booksweb.pl
 
Znaki i przepowiednie nadchodzącego końca świata - ebook
Znaki i przepowiednie nadchodzącego końca świata - ebookZnaki i przepowiednie nadchodzącego końca świata - ebook
Znaki i przepowiednie nadchodzącego końca świata - ebook
e-booksweb.pl
 
Złote pocałunki. Opowieści niezwykłe - ebook
Złote pocałunki. Opowieści niezwykłe - ebookZłote pocałunki. Opowieści niezwykłe - ebook
Złote pocałunki. Opowieści niezwykłe - ebook
e-booksweb.pl
 
Złodziejka pamięci - Krystyna Kofta - ebook
Złodziejka pamięci - Krystyna Kofta - ebookZłodziejka pamięci - Krystyna Kofta - ebook
Złodziejka pamięci - Krystyna Kofta - ebook
e-booksweb.pl
 
Zdobycie sandomierza (rok 1809) - Walery Przyborowski - ebook
Zdobycie sandomierza (rok 1809) - Walery Przyborowski - ebookZdobycie sandomierza (rok 1809) - Walery Przyborowski - ebook
Zdobycie sandomierza (rok 1809) - Walery Przyborowski - ebook
e-booksweb.pl
 
Zbuduj trwałą i szczęśliwą przyjaźń - Anna Grabka - ebook
Zbuduj trwałą i szczęśliwą przyjaźń - Anna Grabka - ebookZbuduj trwałą i szczęśliwą przyjaźń - Anna Grabka - ebook
Zbuduj trwałą i szczęśliwą przyjaźń - Anna Grabka - ebook
e-booksweb.pl
 
Zarządzanie pracą - ebook
Zarządzanie pracą - ebookZarządzanie pracą - ebook
Zarządzanie pracą - ebook
e-booksweb.pl
 
Zakłady sportowe i bukmacherskie kontra multilotek - ebook
Zakłady sportowe i bukmacherskie kontra multilotek - ebookZakłady sportowe i bukmacherskie kontra multilotek - ebook
Zakłady sportowe i bukmacherskie kontra multilotek - ebook
e-booksweb.pl
 
Zagadki ludzkiej natury huna - tajemna wiedza kahunów, hipnoza, duchy, zjawy,...
Zagadki ludzkiej natury huna - tajemna wiedza kahunów, hipnoza, duchy, zjawy,...Zagadki ludzkiej natury huna - tajemna wiedza kahunów, hipnoza, duchy, zjawy,...
Zagadki ludzkiej natury huna - tajemna wiedza kahunów, hipnoza, duchy, zjawy,...
e-booksweb.pl
 
Wypełnianie dokumentów ZUS - ebook
Wypełnianie dokumentów ZUS - ebookWypełnianie dokumentów ZUS - ebook
Wypełnianie dokumentów ZUS - ebook
e-booksweb.pl
 
Wymiar i rozkład czasu pracy - ebook
Wymiar i rozkład czasu pracy - ebookWymiar i rozkład czasu pracy - ebook
Wymiar i rozkład czasu pracy - ebook
e-booksweb.pl
 
Warsztaty edukacji twórczej. Jak rozwijać osobowość przez sztukę. Program int...
Warsztaty edukacji twórczej. Jak rozwijać osobowość przez sztukę. Program int...Warsztaty edukacji twórczej. Jak rozwijać osobowość przez sztukę. Program int...
Warsztaty edukacji twórczej. Jak rozwijać osobowość przez sztukę. Program int...
e-booksweb.pl
 
Warsztaty edukacji teatralnej - ebook
Warsztaty edukacji teatralnej - ebookWarsztaty edukacji teatralnej - ebook
Warsztaty edukacji teatralnej - ebook
e-booksweb.pl
 
Udręczeni przez demony. Opowieści o szatańskim zniewoleniu - ebook
Udręczeni przez demony. Opowieści o szatańskim zniewoleniu - ebookUdręczeni przez demony. Opowieści o szatańskim zniewoleniu - ebook
Udręczeni przez demony. Opowieści o szatańskim zniewoleniu - ebook
e-booksweb.pl
 
Teksty piramid z piramidy Unisa - ebook
Teksty piramid z piramidy Unisa - ebookTeksty piramid z piramidy Unisa - ebook
Teksty piramid z piramidy Unisa - ebook
e-booksweb.pl
 
Teatr szkolny. część 2 – akcent, intonacja, intencja - ebook
Teatr szkolny. część 2 – akcent, intonacja, intencja - ebookTeatr szkolny. część 2 – akcent, intonacja, intencja - ebook
Teatr szkolny. część 2 – akcent, intonacja, intencja - ebook
e-booksweb.pl
 
Tatarzy w sandomierzu - Ferdynand Kuraś - ebook
Tatarzy w sandomierzu - Ferdynand Kuraś - ebookTatarzy w sandomierzu - Ferdynand Kuraś - ebook
Tatarzy w sandomierzu - Ferdynand Kuraś - ebook
e-booksweb.pl
 
Tam Lin i Królowa Elfów. Prastare podania, legendy i opowieści z Wysp Brytyjs...
Tam Lin i Królowa Elfów. Prastare podania, legendy i opowieści z Wysp Brytyjs...Tam Lin i Królowa Elfów. Prastare podania, legendy i opowieści z Wysp Brytyjs...
Tam Lin i Królowa Elfów. Prastare podania, legendy i opowieści z Wysp Brytyjs...
e-booksweb.pl
 
Synagoga Szatana - Stanisław Przybyszewski - ebook
Synagoga Szatana - Stanisław Przybyszewski - ebookSynagoga Szatana - Stanisław Przybyszewski - ebook
Synagoga Szatana - Stanisław Przybyszewski - ebook
e-booksweb.pl
 

Plus de e-booksweb.pl (20)

Zostań Kopernikiem! - Halina Gumowska - ebook
Zostań Kopernikiem! - Halina Gumowska - ebookZostań Kopernikiem! - Halina Gumowska - ebook
Zostań Kopernikiem! - Halina Gumowska - ebook
 
Znaki i przepowiednie nadchodzącego końca świata - ebook
Znaki i przepowiednie nadchodzącego końca świata - ebookZnaki i przepowiednie nadchodzącego końca świata - ebook
Znaki i przepowiednie nadchodzącego końca świata - ebook
 
Złote pocałunki. Opowieści niezwykłe - ebook
Złote pocałunki. Opowieści niezwykłe - ebookZłote pocałunki. Opowieści niezwykłe - ebook
Złote pocałunki. Opowieści niezwykłe - ebook
 
Złodziejka pamięci - Krystyna Kofta - ebook
Złodziejka pamięci - Krystyna Kofta - ebookZłodziejka pamięci - Krystyna Kofta - ebook
Złodziejka pamięci - Krystyna Kofta - ebook
 
Zdobycie sandomierza (rok 1809) - Walery Przyborowski - ebook
Zdobycie sandomierza (rok 1809) - Walery Przyborowski - ebookZdobycie sandomierza (rok 1809) - Walery Przyborowski - ebook
Zdobycie sandomierza (rok 1809) - Walery Przyborowski - ebook
 
Zbuduj trwałą i szczęśliwą przyjaźń - Anna Grabka - ebook
Zbuduj trwałą i szczęśliwą przyjaźń - Anna Grabka - ebookZbuduj trwałą i szczęśliwą przyjaźń - Anna Grabka - ebook
Zbuduj trwałą i szczęśliwą przyjaźń - Anna Grabka - ebook
 
Zarządzanie pracą - ebook
Zarządzanie pracą - ebookZarządzanie pracą - ebook
Zarządzanie pracą - ebook
 
Zakłady sportowe i bukmacherskie kontra multilotek - ebook
Zakłady sportowe i bukmacherskie kontra multilotek - ebookZakłady sportowe i bukmacherskie kontra multilotek - ebook
Zakłady sportowe i bukmacherskie kontra multilotek - ebook
 
Zagadki ludzkiej natury huna - tajemna wiedza kahunów, hipnoza, duchy, zjawy,...
Zagadki ludzkiej natury huna - tajemna wiedza kahunów, hipnoza, duchy, zjawy,...Zagadki ludzkiej natury huna - tajemna wiedza kahunów, hipnoza, duchy, zjawy,...
Zagadki ludzkiej natury huna - tajemna wiedza kahunów, hipnoza, duchy, zjawy,...
 
Wypełnianie dokumentów ZUS - ebook
Wypełnianie dokumentów ZUS - ebookWypełnianie dokumentów ZUS - ebook
Wypełnianie dokumentów ZUS - ebook
 
Wymiar i rozkład czasu pracy - ebook
Wymiar i rozkład czasu pracy - ebookWymiar i rozkład czasu pracy - ebook
Wymiar i rozkład czasu pracy - ebook
 
Warsztaty edukacji twórczej. Jak rozwijać osobowość przez sztukę. Program int...
Warsztaty edukacji twórczej. Jak rozwijać osobowość przez sztukę. Program int...Warsztaty edukacji twórczej. Jak rozwijać osobowość przez sztukę. Program int...
Warsztaty edukacji twórczej. Jak rozwijać osobowość przez sztukę. Program int...
 
Warsztaty edukacji teatralnej - ebook
Warsztaty edukacji teatralnej - ebookWarsztaty edukacji teatralnej - ebook
Warsztaty edukacji teatralnej - ebook
 
Udręczeni przez demony. Opowieści o szatańskim zniewoleniu - ebook
Udręczeni przez demony. Opowieści o szatańskim zniewoleniu - ebookUdręczeni przez demony. Opowieści o szatańskim zniewoleniu - ebook
Udręczeni przez demony. Opowieści o szatańskim zniewoleniu - ebook
 
Teogonia - ebook
Teogonia - ebookTeogonia - ebook
Teogonia - ebook
 
Teksty piramid z piramidy Unisa - ebook
Teksty piramid z piramidy Unisa - ebookTeksty piramid z piramidy Unisa - ebook
Teksty piramid z piramidy Unisa - ebook
 
Teatr szkolny. część 2 – akcent, intonacja, intencja - ebook
Teatr szkolny. część 2 – akcent, intonacja, intencja - ebookTeatr szkolny. część 2 – akcent, intonacja, intencja - ebook
Teatr szkolny. część 2 – akcent, intonacja, intencja - ebook
 
Tatarzy w sandomierzu - Ferdynand Kuraś - ebook
Tatarzy w sandomierzu - Ferdynand Kuraś - ebookTatarzy w sandomierzu - Ferdynand Kuraś - ebook
Tatarzy w sandomierzu - Ferdynand Kuraś - ebook
 
Tam Lin i Królowa Elfów. Prastare podania, legendy i opowieści z Wysp Brytyjs...
Tam Lin i Królowa Elfów. Prastare podania, legendy i opowieści z Wysp Brytyjs...Tam Lin i Królowa Elfów. Prastare podania, legendy i opowieści z Wysp Brytyjs...
Tam Lin i Królowa Elfów. Prastare podania, legendy i opowieści z Wysp Brytyjs...
 
Synagoga Szatana - Stanisław Przybyszewski - ebook
Synagoga Szatana - Stanisław Przybyszewski - ebookSynagoga Szatana - Stanisław Przybyszewski - ebook
Synagoga Szatana - Stanisław Przybyszewski - ebook
 

Teatr szkolny. część 1 – głoski, sylaby, wyrazy - ebook

  • 1.
  • 2. Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej wersji całej publikacji. Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu. Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio, e-booki .
  • 4. Barbara Broszkiewicz, Jerzy Jarek Teatr szkolny Część pierwsza Głoski, sylaby, wyrazy
  • 5. Dyrektor, redaktor naczelny Wojciech Głuch Redakcja Małgorzata Grochocka Korekta Stanisława Trela Projekt okładki Michał Świerzawski Opracowanie typograficzne Leonard Szłapka Skład i łamanie Pracownia Składu Komputerowego TYPO−GRAF Wydanie pierwsze © 2003 by Wydawnictwo EUROPA Wszystkie prawa zastrzeżone, szczególnie prawo do przedruku i tłumaczeń na inne języki. Żadna z części tej książki nie może byc publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawnictwa. Dotyczy to również sporządzania fotokopii, mikro− filmów oraz przenoszenia danych do systemów komputerowych. ISBN 83−88962−50−7 Wydawnictwo EUROPA 50−011 Wrocław, ul. Kościuszki 35 tel. (071) 346 30 10, faks (071) 346 30 15 e−mail: europa@wydawnictwo−europa.pl www.wydawnictwo−europa.pl Druk i oprawa Mazowieckie Zakłady Graficzne
  • 6. Spis treści Od autorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Kilka uwag o teatrze szkolnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1. Teatr aktywny jako nieodzowny składnik wychowania . . . . . . . . . . . 11 2. Co to jest teatr szkolny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3. Rewolucja w teatrze szkolnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 4. Tworzywo teatru szkolnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 5. Repertuar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 6. Teatr szkolny – metoda pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Narządy mowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Powstawanie głosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Ćwiczenia narządów mowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1. Ćwiczenia oddechu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 2. Ćwiczenia warg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3. Ćwiczenia szczęki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 4. Ćwiczenia podniebienia miękkiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 5. Ćwiczenia języka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 6. Higiena głosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Samogłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 1. Samogłoski ustne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Ćwiczenia w wymowie samogłosek ustnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Ćwiczenia wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Samogłoska a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Ćwiczenia w wymowie samogłoski a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Samogłoska o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Ćwiczenia w wymowie samogłoski o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Samogłoska e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Ćwiczenia w wymowie samogłoski e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Samogłoska u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Ćwiczenia w wymowie samogłoski u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Samogłoska i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Ćwiczenia w wymowie samogłoski i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Samogłoska y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Ćwiczenia w wymowie samogłoski y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Dwie samogłoski obok siebie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Jednakowe samogłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Różne samogłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Druga samogłoska przed i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
  • 7. Spis treści 6 Połączenia samogłoski z u niezgłoskotwórczym (ł): ał, eł, ła, ło, łe . . . 52 Samogłoski sąsiadujące w wyrazach złożonych i po przedrostku . . . . . 53 Inne grupy samogłoskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 −ii na końcu wyrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Samogłoski łączące wyrazy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 2. Samogłoski nosowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Samogłoska ą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Samogłoska ę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Wymawianie samogłosek nosowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Ćwiczenia w wymowie ą i ę na końcu wyrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Ćwiczenia w wymowie ą i ę przed spółgłoskami szczelinowymi . . . . . 59 Ćwiczenia w wymowie ą i ę przed spółgłoskami zwartymi . . . . . . . . . 60 Ćwiczenia w wymowie ą i ę przed spółgłoskami zwarto−szczelinowymi . . 61 Ćwiczenia w wymowie ą i ę przed spółgłoskami l i ł . . . . . . . . . . . . . 62 Ćwiczenia w wymowie a nosowego w wyrazach obcego pochodzenia . . 62 Ćwiczenie w wymowie i nosowego w wyrazach obcego pochodzenia . . . 63 Ćwiczenia eliminujące niewłaściwą wymowę . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Spółgłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 1. Spółgłoski p–b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Wymawianie sylab ze zbitkami spółgłosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Wierszyk p–b. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 2. Spółgłoski t–d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Wymawianie sylab ze zbitkami spółgłosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Wierszyk t–d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 3. Spółgłoski k–g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Wymawianie sylab ze zbitkami spółgłosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Wierszyk k–g. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 4. Spółgłoski f–w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Wierszyk f–w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 5. Spółgłoski s–z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Wierszyk s–z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 6. Spółgłoski sz–ż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Wierszyk sz–ż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 7. Spółgłoski ś–ź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Wierszyk ś–ź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 8. Spółgłoski ch–h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Wierszyk ch–h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 9. Spółgłoski c–dz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Wierszyk c–dz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 10. Spółgłoski cz–dż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Wymawianie zbitek spółgłoskowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Wierszyk cz–dż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 11. Spółgłoski ć–dź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Wierszyk ć–dź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 12. Spółgłoska m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
  • 8. Spis treści 7 Wymawianie zbitek spółgłoskowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Wierszyk m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 13. Spółgłoska n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 14. Spółgłoska ń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Ćwiczenia w wymowie spółgłosek n–ń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Zbitki n–ń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 15. Spółgłoska n ze zmienionym miejscem artykulacji . . . . . . . . . . . . . 116 Dziąsłowe n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Tylnojęzykowe n (ŋ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Wierszyk n–ń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 16. Spółgłoska ł, czyli u niezgłoskotwórcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Wierszyk ł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 17. Spółgłoska l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Zbitki l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Wierszyk l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 18. Spółgłoska r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Wierszyk r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 19. Spółgłoska j . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Wierszyk j . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 20. Ćwiczenia w wymowie zbitki szcz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Wierszyk szcz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Ćwiczenia eliminujące uproszczoną wymowę w połączeniach międzywyrazowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 1. Zachowanie miejsca artykulacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Połączenia s + sz, z + ż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Połączenia c + cz, dz + dż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Połączenia s + ś, s + ź, z + ź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Połączenia c + ć, dz + ć, dz + dź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Połączenia sz + s, ż + s, ż + z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Połączenia cz + c, cz + dz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Połączenia sz + ś, sz + ź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Połączenia cz + ć, cz + dź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Połączenia ś + s, ź + z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Połączenia ć + c, dź + c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Połączenia ś + sz, ś + ż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Połączenia ć + cz, ć + dż, dź + dż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 2. Upodobnienia pod względem dźwięczności . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Ćwiczenia w poprawnym wymawianiu upodobnień w zespołach spółgłoskowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 1. Zachowanie zębowej artykulacji głosek t–d w sąsiedztwie sz–ż . . . . . 139 2. Zmiana artykulacji t–d w sąsiedztwie sz–ż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 3. Zachowanie zębowej artykulacji głosek s–z w sąsiedztwie grup tsz–dż . . 140 4. Zachowanie zębowej artykulacji s–z, c–dz w sąsiedztwie głosek cz–dż . . 141
  • 9. Spis treści 8 5. Zachowanie twardości głosek s–z w sąsiedztwie miękkich ś, ź, dź . . . 142 6. Zachowanie twardości przedrostków bez−, roz− w połączeniach z głoskami miękkimi ś, ź, ć, dź . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 7. Zachowanie twardości przyimków z, przez, bez przed spółgłoskami miękkimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 8. Utrata dźwięczności spółgłosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 9. Wymowa wyrazów zakończonych na dłszy, wszy, wski, wstwo . . . . 144 10. Zapobieganie tendencji do opuszczania środkowych głosek w zespołach spółgłoskowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Tendencja do opuszczania głoski d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Tendencja do opuszczania głoski l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Tendencja do opuszczania głoski ł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Tendencja do opuszczania głoski n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Spis schematów wymowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Alfabetyczny spis ćwiczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Alfabetyczny spis utworów literackich. . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
  • 10. Od autorów Opublikowany zarys stosowanej przez nas metody edukacji teatralnej pt. Warsztaty edukacji teatralnej – teatr dziecięcy (Wydawnictwo Euro− pa, Wrocław 2001) spotkał się z tak żywym odzewem Czytelników, że po− stanowiliśmy dostarczyć pełniejszej wiedzy w tym zakresie, tym bardziej że na rynku wydawniczym nie ma nie tylko publikacji o teatrze szkolnym, lecz także podręcznika wymowy dla dzieci, a sprawy zasad akcentowania w ję− zyku polskim zajmują w podręcznikach i słownikach statystycznie jedną stronę tekstu (!). Książka ta nie zajmuje się sprawami teatru szkolnego i wymowy teore− tycznie, lecz opiera się w całości na naszych doświadczeniach i jest opisem tego, czym zajmujemy się praktycznie od prawie dwudziestu lat. Wszystkie ćwiczenia i zabawy zostały zweryfikowane przez uczestniczące w nich dzieci, a teksty literackie poddane najbardziej bezlitosnej w świecie krytyce – opinii dzieci. Wszystkie montaże poetyckie musiały wytrzymać rozgardiasz apeli szkol− nych, a przedstawienia – złe spojrzenia pań sprzątaczek. Te, które to prze− trwały, zamieszczamy w tej książce. Nie chcielibyśmy nikomu narzucać jedynie słusznej metody edukacji – jest ich bowiem tyle, ilu instruktorów. Ale to, co przedstawiamy w tej publi− kacji, nie tylko zyskało uznanie dzieci, rodziców, widzów i dyrektorów w ra− diu i telewizji, lecz przede wszystkim – wiemy to w stu procentach – pomo− gło pełniej doświadczać radości bycia dzieckiem. Barbara Broszkiewicz i Jerzy Jarek
  • 11.
  • 12. Kilka uwag o teatrze szkolnym 1. Teatr aktywny jako nieodzowny składnik wychowania Dzięki rozwojowi komunikacji społecznej wzrasta edukacyjna rola sztuki, dając szczególnie pedagogice zupełnie nowe możliwości. Coraz częściej do− cenia się rolę wychowania, które uznaje sztukę za ważny czynnik kształto− wania osobowości. Podkreśla się rosnące znaczenie kultury w procesie po− prawy egzystencji zarówno pojedynczego człowieka, jak i poszczególnych grup oraz całych społeczeństw. Edukacja przez sztukę nie ogranicza się przy tym do biernego uczestnictwa, lecz staje się stałym składnikiem wychowa− nia do strategii życia określonej przez tradycję, historię i kulturę – elemen− ty, które młody człowiek poznaje w nowoczesnej szkole. Zadania takiej edukacji można podzielić na dwie grupy. Zasadniczą gru− pę stanowią te, które uznają sztukę za wartość samą w sobie. Nas jednak interesują zadania traktujące sztukę jako środek, a nie cel wychowania. Chociaż elementami systemu wychowania przez sztukę są plastyka, muzy− ka i literatura, to pedagodzy, estetycy czy socjologowie coraz częściej dostrze− gają szczególną siłę teatru w działaniach edukacyjnych i wychowawczych. Istotną cechą pozwalającą na szerokie zastosowanie teatru w edukacji jest koegzystencja słowa, działania zespołowego, mimiki, gestu, rytmu, plastyki, muzyki – elementów stwarzających podstawy do grupowych działań wycho− wawczych. Zakres oddziaływań teatru jest przy tym praktycznie nieograni− czony. Kontakty wychowanka z różnymi rodzajami sztuki teatralnej sprawia− ją, że źródła poznania świata stają się bogatsze, rozwija się wyobraźnia i sfe− ra uczuć, a odbiór sztuki teatru, traktowanej jako synteza wielu rodzajów twórczości, skłania do własnych twórczych kontynuacji procesów zapocząt− kowanych przez autora, reżysera i aktorów. Czynne obcowanie ze spektaklem teatralnym, bez podziału na twórcę i widza, przyczynia się według teoretyków tego zagadnienia1 do: 1) Rozwoju zdolności postrzegania; 2) Poszerzania wiedzy o świecie i człowieku, zwłaszcza w sferze emocjo− nalnej i uczuciowej; 3) Przełamywania stereotypów myślenia; 4) Pogłębiania zakresu doświadczeń osobistych; 5) Wypracowania zasad i wzorców; 1 B. Kaczyńska, Estetyka i pedagogika, [w:] Studia o współczesnej estetyce pol− skiej, red. S. Krzemień−Ojak, PWN, Warszawa 1977.
  • 13. Kilka uwag o teatrze szkolnym 12 6) Rozwoju wrażliwości moralnej; 7) Wzmacniania patriotyzmu, więzi narodowej; 8) Poprawy relacji interpersonalnych; 9) Zwiększania umiejętności adaptacyjnych jednostki do społeczeństwa; 10) Nauki pracy w zespole; 11) Rozwoju kultury zachowań i obyczajów; 12) Poprawy komunikacji werbalnej i pozawerbalnej; 13) Wzrostu poczucia własnej wartości; 14) Rozwoju dyspozycji twórczych. Rozwój osobowości dzieci i młodzieży przez bezpośredni kontakt z wido− wiskami teatralnymi jest możliwy wówczas, gdy edukacja teatralna nie opie− ra się wyłącznie na przeżyciach związanych z oglądaniem spektakli teatral− nych, ale przede wszystkim na własnej twórczości scenicznej dziecka. Edukacja teatralna rozumiana jako udział w tworzeniu spektaklu przygoto− wuje dziecko do pracy w grupie, uczy podziału ról i odpowiedzialności za ich wykonanie. Naturalnym odruchem jest współpraca, a świadomość dążenia do tego samego celu pomaga w rozwiązywaniu konfliktów. Wspólna realizacja za− dania pozwala się poznać i zaakceptować, zwiększyć otwartość w komunikacji między wychowankami oraz między wychowankami a nauczycielem. Pozwala też tworzyć kod pozawerbalny, doskonale służący integracji. Przemyślane dzia− łania wychowawcy prowadzą do powstania więzi, zaufania i empatii. Równie ważną funkcją edukacji teatralnej jest wreszcie zaspokajanie dzie− cięcej potrzeby sukcesu i utwierdzanie poczucia własnej wartości. Trzeba na marginesie wspomnieć, że już w okresie Oświecenia to wła− śnie teatr szkolny był ważnym elementem oddziaływań dydaktycznych oraz wychowawczych szkół katolickich, różnowierczych i świeckich. W okresie zaborów teatr stał się nośnikiem wartości patriotycznych i ośrodkiem kształ− tującym świadomość narodową. Na przełomie XIX i XX wieku edukację te− atralną wsparły koncepcje nowego wychowania, które stało się podstawą rozwoju wychowania kulturalnego oraz zwróciło uwagę na wychowawcze możliwości oddziaływania przez sztukę. 2. Co to jest teatr szkolny Często teatr dziecięcy bywa mylony z teatrem dla dzieci. W praktyce bo− wiem teatr dla dzieci może być robiony przez dorosłych, a teatr dziecięcy może być wręcz nie dla dzieci, co już dawno stało się normą w filmie. Nie dziwi tam nikogo wykorzystywanie dzieci do opowiadania historii dla doro− słych, wplątywanie ich w sprawy przerastające je w rzeczywistości realnej, nie mówiąc już o scenach, w których reżyser każe im palić papierosy, cało− wać się czy bić. Jest to akceptowane i nikt nie wymaga od filmów z udzia− łem dzieci nie tylko dydaktyzmu czy zachowania podmiotowości dziecka, ale nieraz nawet elementarnych zasad wychowania.
  • 14. Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej wersji całej publikacji. Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu. Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio, e-booki .