SlideShare une entreprise Scribd logo

BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation

•
•
CASE Center for Social and Economic Research
CASE Center for Social and Economic Research

Prezentacja przedstawiona przez Przemyslaw Wozniak, Pawel Wyczanski, Piotr Chwiejczak i Wojciech Charemza

Économie & finance
1  sur  54
Télécharger pour lire hors ligne
56 CZY WARTO LICZYÆ INFLACJÊ BAZOW¥
Publikacja jest kontynuacją serii wydawniczej Zeszyty PBR-CASE CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa 00 – 944 Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 BRE Bank SA 00 – 950 Warszawa, ul. Senatorska 18 Copyright by: CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa i BRE Bank SA Redakcja Zeszytów Redakcja naukowa Ewa Balcerowicz Sekretarz Zeszytów Krystyna Olechowska Autorzy Wojciech Charemza Piotr Chwiejczak Przemysław Woźniak Paweł Wyczański Opracowanie graficzne: Agnieszka Bury DTP: SK Studio ISSN 1233-121X Wydawca: CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa, 00 - 944 Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 Nakładca: BRE Bank SA, 00-950 Warszawa, ul. Senatorska 18 Oddano do druku w listopadzie 2001 r. Nakład 600 egz.
SPIS TREŒCI Lista uczestników seminarium 4 Od Redakcji – WPROWADZENIE 5 Władysław Jan Brzeski – FINANSOWANIE MIESZKALNICTWA: DLA KOGO I PO CO? 7 1. Budowa systemu finansowania mieszkalnictwa 7 2. Finansowanie dla kogo? 8 3. Finansowanie po co? 11 4. Podsumowanie 11 Lech Gajewski – GŁÓWNE PROBLEMY BANKOWOŚCI HIPOTECZNEJ W POLSCE 15 1. Wstęp 15 2. System bankowości hipotecznej 15 3. Ryzyko kredytowe 17 4. Ryzyko płynności 17 5. Bariery w rozwoju bankowości hipotecznej 19 Piotr Cyburt – REFINANSOWANIE BANKOWOŚCI HIPOTECZNEJ 23 1. Wstęp 23 2. Refinansowanie kredytów hipotecznych przez polskie banki 23 3. Skutki obowiązującego refinansowania dla banków uniwersalnych 23 4. Skutki struktury refinansowania listami zastawnymi i kapitałem dla banków hipotecznych 24 5. List zastawny jako instrument finansujący bank hipoteczny 24 6. Podsumowanie 24 PREZENTACJA 25 Jacek Łaszek – INSTRUMENTY FINANSOWANIA RYNKU NIERUCHOMOŚCI MIESZKANIOWYCH 35 1. Podstawowe formy kredytów hipotecznych 35 2. Instrumenty umożliwiające wycofywanie kapitału z mieszkania 35 3. Rozwój rynku kredytów mieszkaniowych i hipotecznych w Polsce 38 4.Wybrane elementy rynku kredytów hipotecznych w Polsce 41 Ryszard Kowalski – MIESZKANIA – PROBLEM POLITYCZNIE NIEROZWIĄZYWALNY 47 1. Wprowadzenie 47 2. Sprawy elementarne 47 3. Diagnoza stanu 48 4. Co należy zrobić? 50 5. Element pierwszy – obniżka (racjonalizacja) kosztów 50 6. Element drugi – zróżnicowane zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych 51 7. Element trzeci – instrumenty finansowe 52 8. Uzupełnienie 52 9. Uwagi końcowe 53
LISTA UCZESTNIKÓW SEMINARIUM 4 Adam Berent BIG Bank Gdański SA Anna Bigolas-Siwicka BRE Bank SA Barbara Błaszczyk Fundacja CASE Maria Bobińska Gazeta Prawna Elżbieta Bodio Ministerstwo Gospodarki Władysław J. Brzeski Fundacja KIN Joanna Bun TUiR WARTA SA Andrzej Chmielewski Nowe Życie Gospodarcze Edmund Cumber BRE Bank SA Piotr Cyburt RHEINHYP-BRE Bank Hipoteczny SA Marcin Domaszewski Gazeta Finansowa Agnieszka Drewicz-Tułodziecka Fundacja na rzecz Kredytu Hipotecznego Marek Dul KPWiG Mirosław Dusza Narodowy Bank Polski Michał Dwurzyński Kredyt Bank SA Gerarf Ferent Société Générale-Warsaw Branch Jacek Furga HypoVereinsbank Bank Hipoteczny SA Elżbieta Gajeska Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Lech Gajewski Bank Śląski SA Justyna Galbarczyk PBK SA Dorota Głębocka-Kaliszewska Citybank (Poland) S.A. Gabriel Główka Bank Śląski SA Stanisław Godlewski TU SAMOPOMOC SA Krzysztof Grad PAP Piotr Grocholiński LG Petro Bank SA Szymon Grochowski Uniwersytet Łódzki Beata Hawrylik Komitet Badań Naukowych Danuta Horodyska Warmińsko-Mazurski Bank Regionalny SA Mariusz Jarmużek Uniwersytet Łódzki, CASE Izabela Juźwiak Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Bogumił Kamiński Szkoła Główna Handlowa Kazimierz Kirejczyk REAS Sp. z o.o. Michał Kobosko Puls Biznesu Lidia Kołucka Fundacja Forda Marzena Kowalska Wood & Company SA Marek Kowalski Związek Banków Polskich Mirosław Kowalski Bank Przemysłowo-Handlowy SA Ryszard Kowalski Bank Handlowy w Warszawie SA Marek Kozak Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Małgorzata Kozłowska Komitet Badań Naukowych Edward Kozłowski Fundacja KIN Arkadiusz Krześniak WBK SA Zenon Kulesza Krajowa Izba Gospodarcza Piotr Liese PAIZ Jacek Łaszek Bank Śląski SA Monika Maciołek-Romanowska RHEINHYP-BRE Mirosław Maszybrocki DAEWOO TU SA Piotr Miączyński Gazeta Wyborcza Aleksandra Michalska Gazeta Finansowa Tomasz Myszkorowski Bank Handlowy w Warszawie SA Henryk Okrzeja BRE Bank SA Krystyna Olechowska Fundacja CASE Paweł Olesiński PLD Aleksander Oleś Pekao SA Marek Opiłowski Rządowe Centrum Studiów Strategicznych Renata Ostafin TBS Elwira Ostrowska-Graczyk Bank Pekao SA Adam Pawłowicz PAIZ Iwona Pietrzak TUiR WARTA SA Piotr Pietrzak Gazeta Finansowa Maciej Piotrowski Bank of America (Polska) SA Małgorzata Przebindowska ABN-AMRO Bank(Polska) SA Stanisław M. Popów Bank of America (Polska) SA Andrzej Pyszkowski Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Andrzej Raczko PKO BP Krystyna Rawska Górnośląski Bank Gospodarczy SA Wojciech Rzepka Bank Gospodarstwa Krajowego Elżbieta Sawicka PKO BP SA Elżbieta Skrzeszewska-Paczek Bank Handlowy w Warszawie SA Andrzej Sławiński Narodowy Bank Polski Józef Sobota Narodowy Bank Polski Mirosław Sochaczewski Kredyt Bank SA Jan K. Solarz Narodowy Bank Polski Piotr Sota Ministerstwo Finansów Tomasz Stankiewicz WNE UW Romeo Stanciu Ambasada Rumunii Maciej Stańczuk WestLB Polska SA Waldrmar Stawski PKO Bank Polski Piotr Stefaniak BOSS Stanisław Sudak Rządowe Centrum Studiów Strategicznych Sylwester Szafarz BBN Tomasz Szapiro Szkoła Główna Handlowa Tadeusz Szkamruk Rynki Zagraniczne Piotr Szpunar Narodowy Bank Polski Urszula Szyperska Polityka Andrzej Śniecikowski IBD Zmiany SA Piotr Tefelski PBK SA Robert Tkaczyk AIG Poland Insurane Company SA Piotr Tomaszewski Bank Pocztowy SA Piotr Utrata Parkiet Stanisław Wellisz Łukasz Wilkowicz Gazeta Bankowa Adam Wiśniewski Uniwersytet Łódzki Grażyna Wojciechowicz Fundacja CASE Jacek Wojciechowicz Biuro Banku Światowego w Polsce Jarosław Wolfram Bank Handlowy w Warszawie SA Paweł Wróbel BRE Bank SA Anna Zajączkowska Narodowy Bank Polski Artur Zapała KPWiG Anna Ząbkowicz INE PAN Anna Zwolińska KPWiG Łukasz Wilkowicz Gazeta Bankowa Katarzyna Zajdel Citibank (Polska) SA Piotr Zawadzki LG Petro Bank SA Tomasz Zieliński Uniwersytet Warszawski Ewa Zychowicz Rzeczpospolita Adam Żołnowski PAIZ
WPROWADZENIE Od Redakcji Zeszyty BRE-CASE nr 56 zawierają cztery obszerne teksty przygotowane na seminarium poświęcone inflacji bazowej. Zorganizowane wspólnie przez Fundację CASE i BRE Bank SA, w ramach stałego cyklu spotkań panelowych, seminari-um odbyło się w Warszawie we wrześniu 2001 roku. Autorzy prezentowanych niżej opracowań: Przemysław Woźniak, ekspert Fundacji CASE, Paweł Wyczański, zastępca dyrektora Departamentu Analiz i Badań Narodowego Banku Polskiego, Piotr Chwiejczak, główny analityk w BIG-Banku Gdańskim SA oraz Wojciech Charemza, profesor ekonomii na Uniwersytecie w Leicaster próbuj odpowiedzieć na pytanie czy i dlaczego warto liczyć inflację bazową. Koncepcję inflacji bazowej oraz powody, dla może być pomocnna w polityce monetarnej przybliża w swoim referacie Przemysław Wożniak. Autor opisuje także kilka zagadnień związanych z szacowaniem inflacji bazowej w Polsce. Przedstawia podstawowe właściwości dobrego szeregu inflavcji bazowej. Omawia trzy systematyczne kryteria oceny szeregów inflacji bazowej. oraz przy ich pomocy ocenia osiem wskaźników inflacji bazowej dla Polski. Najlepszą miarą inflacji bazowej okazał się wskaźnik obliczony z wyłączeniem cen o największej zmienności, co jest dużą niespodzianką w świetle krytyki metodologii wykorzystywanej do jego szacowania. Oznacza to, że wskaźnik ten posiada potencjalnie bard-zo dobre własności i może odegrać ważną rolę w monitorowaniu presji inflacyjnych.Wydaje się, jednak, stwierdza autor, że aby tak się stało konieczne są dodatkowe prace nad definicją tego wksaźnika , dyż w obecnej postaci wzbudza on wiele kontrowersji. Generalny wniosek, który wypływa z trzech lat posługiwania się różnymi miarami inflacji bazowej wskazuje, że są to wskaźniki bardzo przydatne stwierdza Paweł Wyczański w referacie pt. “Doświadczenia NBP w wykorzystywaniu różnych miar inflacji bzaowej”. Jednak to, który z nich można uznać za właściwą miarę ogólnych tendencji inflacyjnych – nie da się jednoznacznie określić. Przeprowadzone testy statystyczne mówią tylko, że do zaakceptowanie nadają się bez wątpienia dwie miary (15% średnia obcięta i wskaźnik powstały po wyeliminowaniu cen wysoko zmiennych), trze-cia z zastrzeżeniami (miara powstała po wyeliminowaniu cen kontrolowanych), a czwarta, tzw. inflacja netto nie spełnia przyjętych kryteriów. Kształtowanie się wskaźników stanowi sygnał, który wskazuje, że konieczne jest do-konanie pogłębionej analizy elementów ich tworzących, wskazuje na nowe obszary poszukiwań i potencjalne 5 czynniki sprawcze. Wasny model liczenia inflacji bazowej zaprezentował Piotr Chwiejczak Franciszek Rozwadowski w referacie pt. „Azjatycki kryzys walutowy i jego wpływ na polską gospodarkę” zwraca uwagę, że bezpośredni wpływ kryzysu azjatyckiego na Polskę będzie prawdopodobnie niewielki, ale wydarzenia w Azji są ważną lekcją dla polityków gospodarczych w Polsce i innych krajach przechodzących proces transformacji.
6
1.Wstęp OCENA POLSKICH WSKANIKÓW INFLACJI BAZOWEJ Przemys³aw WoŸniak Powszechne w ostatnich latach przyjmowanie celu inflacyjnego jako bezpośredniego celu polityki pienięż-nej stawia przed władzami monetarnymi nowe problemy i wyzwania. Osiągnięcie celu inflacyjnego nakłada na nie obowiązek szczególnie dokładnego monitorowania presji inflacyjnych obecnych w gospodarce i właściwej oceny ich charakteru, tak aby poprzez użycie odpowie-dnich instrumentów w odpowiednim czasie możliwe by-ło zrealizowanie założonego poziomu inflacji. Trzy lata temu polityka monetarna w Polsce została podporządkowana bezpośredniemu celowi inflacyjne-mu. Równolegle Narodowy Bank Polski rozpoczął licze-nie inflacji bazowej i publikowanie swoich szacunków w raportach inflacyjnych, a od kilku miesięcy również na oficjalnych stronach internetowych. Ponieważ inflacja bazowa nie jest pojęciem dobrze zdefiniowanym, banki centralne na całym świecie różnią się, czasami znacz-nie, metodologią jej szacowania oraz, w ramach tej sa-mej metody, wartościami użytych parametrów. NBP sza-cuje obecnie pięć szeregów inflacji bazowej za pomocą różnych technik, a zestaw ten kilkukrotnie ulegał zmia-nie na przestrzeni ostatnich 2 lat. W niniejszej pracy podjęto próbę oceny grupy inde-ksów inflacji bazowej stosowanych przez polskie władze monetarne uzupełnionych o 3 alternatywne miary infla-cji bazowej. Zastosowano kilka kryteriów, które najczę-ściej pojawiają się w literaturze w kontekście tego typu analizy. Bezpośrednim celem badania było porównanie wszystkich wskaźników i uszeregowanie ich według po-siadanych właściwości – od najlepszego do najgorsze-go. Cel ten został, niestety, osiągnięty tylko częściowo. Praca podzielona jest na 7 rozdziałów. Rozdział 2 przybliża koncepcję inflacji bazowej oraz powody, dla których może być pomocna w polityce monetarnej. Roz-dział 3 opisuje kilka zagadnień związanych z szacowa-niem inflacji bazowej w Polsce.W rozdziale 4 przedsta-wione zostały podstawowe właściwości dobrego szere-gu inflacji bazowej. Rozdział 5 zawiera omówienie 3 sy-stematycznych kryteriów oceny szeregów inflacji bazo-wej. Rozdział kolejny – 6 to rozdział empiryczny, w którym zaprezentowane kryteria wykorzystane są do oceny ośmiu wskaźników inflacji bazowej dla Polski. Rozdział 7 zawiera podsumowanie i wnioski. 2. Dlaczego inflacja bazowa? W zdecydowanej większości krajów, w których obo-wiązuje strategia BCI (bezpośredni cel inflacyjny), cel inflacyjny formułowany jest jako procentowy przyrost in-deksu cen towarów i usług konsumpcyjnych (wzrost in-flacji rejestrowanej). Jest ku temu wiele powodów. In-deks ten liczony jest przez urzędy statystyczne najdo-kładniej, największym nakładem środków i jest przez podmioty gospodarcze najlepiej rozumiany i akceptowa-ny. Jako wskaźnik odzwierciedlający koszt koszyka kon-sumpcyjnego przeciętnego obywatela z założenia infor-muje tylko o ruchach wąskiego wycinka cen w gospo-darce. Cenna dla władz monetarnych informacja o fun-damentalnych zmianach cen, będących efektem presji 7
popytowych w gospodarce, jest w inflacji rejestrowanej często przesłaniana podażowymi, w większości odwra-calnymi szokami dotykającymi najczęściej towary z ka-tegorii żywność i energia i „ciągnącymi” w efekcie indeks przejściowo w górę bądź w dół. Ta wrażliwość indeksu cen dóbr i usług konsumpcyj-nych na czynniki podażowe powoduje, że nie jest on do-brym wskaźnikiem obecnych w gospodarce presji popy-towych. Gdy impuls inflacyjny pojawia się np. na rynku mięsa jako rezultat „świńskiego dołka” i jest na tyle silny, że przekłada się w sposób widoczny na wzrost indeksu, nie znaczy to przecież, że władze monetarne powinny zaostrzyć kurs polityki. Cykl produkcyjny może odwrócić się bardzo szybko, a wtedy zmiany cen wystąpią w od-wrotnym kierunku w sposób naturalny. Ingerencja uza-sadniona jest więc tylko wtedy, gdy zmiany liczonego przez GUS indeksu będą wskazywały z dużym prawdo-podobieństwem nadejście nowego trendu, będącego już nie tyle efektem pojedynczych wahań cen kilku pro-duktów, ale symptomem bardziej fundamentalnej zmia-ny „ogólnego poziomu cen”. I tutaj właśnie zaczyna się problem, gdyż „ogólny po-ziom cen”, który w teorii ekonomii jest pojęciem używa-nym i wykorzystywanym niezwykle często, jest w prakty-ce zjawiskiem niemierzalnym. Podobnie inflacja, która w podręcznikach ekonomii wyrażać ma stały wzrost „ogólnego” poziomu cen, nie ma odpowiednika w prak-tyce gospodarczej, gdzie, mocno upraszczając, jej mia-nem określa się procentowy przyrost rozmaitych wska-źników (najpowszechniej – cen konsumpcyjnych oraz producenta) czy deflatora PKB. Inflacja bazowa, funk-cjonująca explicite jako pojęcie w literaturze od począt-ku lat osiemdziesiątych, ale konceptualnie obecna tam dużo wcześniej, ma być właśnie tym pojęciem, które le-piej niż wspomniane wcześniej i używane powszechnie mierniki, odzwierciedla klasyczną inflację. Milton Friedman w zbiorze „The Optimal Quantity of Money and Other Essays” z 1969 roku przytacza dwa podstawowe źródła zmian cen: jedno to zmiany ilości pieniądza a drugie, szeroko pojęte szoki podażowe. In-flacja w teorii ekonomii, a inflacja bazowa w praktyce odwołuje się do tej pierwszej definicji, tj. inflacji spowo-dowanej czynnikami monetarnymi. Prace nad konstruk-cją wskaźników inflacji bazowej koncentrowały się i nadal koncentrują na tym, jak wychwycić z ogółu cen mierzonych przez urzędy statystyczne istotne informa-cje o stanie presji popytowych w gospodarce, a więc o inflacji w bardziej fundamentalnym, teoretycznym wy-miarze. Na pewno słabo nadaje się do tego celu publi-kowany indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych, który informuje co najwyżej o spadku siły nabywczej pie-niądza z perspektywy reprezentatywnego gospodar-stwa domowego. Nie uwzględnia on całego szeregu dóbr nabywanych przez inne podmioty gospodarcze, dóbr inwestycyjnych czy usług doradczych. Co więcej, podlega silnej sezonowości – skupienie podwyżek ad-ministracyjnych na początku roku, skumulowane, jedno-razowe podwyżki akcyzy (alkohol, papierosy, paliwa) oraz znaczne sezonowe skoki cen warzyw i owoców do-datkowo zaciemniają krytyczny dla władz monetarnych obraz rozwoju inflacji popytowej tak. Aby realizacja zamierzonego celu inflacyjnego by-ła bardziej prawdopodobna, władze monetarne powin-ny posiłkować się „ulepszoną” miarą inflacji.Wtedy bę-dą w stanie lepiej odróżniać jednorazowe wstrząsy wskaźnika inflacji od wzrostu cen będącego sympto-mem nowego trendu i w odpowiedni sposób reagować na nie, używając stosownych instrumentów. Miarą in-flacji odpowiadającą tym wymaganiom jest właśnie in-flacja bazowa. Należy też podkreślić, że nie ma sprzeczności w wykorzystywaniu miar bazowych w re-żimie bezpośredniego celu inflacyjnego, nawet gdy cel ten wyrażony jest w kategoriach konwencjonalnej mia-ry inflacji, tj. wskaźnika cen konsumpcyjnych. Istnieje wiele opracowań empirycznych, które dowodzą, że polityka monetarna przy takim reżimie zyskuje na efektywności wtedy, gdy odpowiada na zmiany w infla-cji bazowej, a nie rejestrowanej. Reagowanie na in-deks bazowy może bowiem uchronić władze monetar-ne przed dokonywaniem zbędnych kroków w polityce monetarnej, względnie – modyfikować zakres i siłę użytych instrumentów. Inflacja bazowa spełni taką właśnie pomocniczą rolę w polityce monetarnej nie bezwarunkowo, ale w ściśle określonych okolicznościach. Hipotetyczne korzyści nakreślone w wielkim skrócie powyżej mogą 8
stać się udziałem władz monetarnych tylko wtedy, gdy stosowana miara inflacji bazowej będzie miała znane, „dobre” właściwości, a także będzie spełniała kilka oczywistych i mniej oczywistych warunków. Omówie-nie najważniejszych warunków znajduje się w rozdzia-le 4, a wynikające z nich kryteria sformułowane są w rozdziale 5. Przy tej okazji trzeba przypomnieć, że bodaj naj-większym problemem w praktycznym wykorzystaniu inflacji bazowej przez banki centralne na całym świecie jest brak jednej akceptowanej definicji tego pojęcia.Mi-mo zgody co do niedoskonałości indeksu zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych, nie ma wśród ekono-mistów jednomyślności w sprawie kształtu alternatyw-nej bazowej miary inflacji. Ponieważ samo pojęcie nie jest w literaturze dobrze zdefiniowane (a ściślej – defi-nicji jest zbyt wiele), operuje się częściej opisem tego, co inflacja ta miałaby pokazywać i czego oczekuje się od niej niż określoną definicją wyprowadzoną z teorii. W tej sytuacji to raczej każda z rozlicznych metod li-czenia inflacji bazowej definiuje pojęcie na swój spo-sób uwypuklając pewne pożądane cechy niż na od-wrót. Istnieje cała grupa metod statystycznych, które bazują na zbieranych przez urzędy statystyczne da-nych dotyczących zmian cen. Najpowszechniej stosuje się wśród banków centralnych wyłączenie z obliczeń całych agregatów dóbr, takich jak owoce, warzywa, czy paliwa, ze względu na ich dużą niestabilność i w więk-szości podażowy charakter zmian ich cen. Coraz czę-ściej liczy się inflację bazową nie poprzez wykluczenie pewnych kategorii a priori, ale usuwanie z indeksu tyl-ko tych dóbr bądź usług, które w danym okresie zano-towały ekstremalne zmiany cen bez względu na to, z jakiej kategorii pochodzą (grupa średnich obciętych). Niektóre banki centralne obliczają inflację bazową jako ważoną (wagami z koszyka) medianę bądź wybrany percentyl rozkładu zmian cen, w miejsce zwykłej śre-dniej ważonej, jaką jest tradycyjnie używany indeks cen towarów i dóbr konsumpcyjnych. Czasami stosuje się także statystyczne metody wygładzania szeregów, albo korekty w indeksie eliminujące ad hoc wpływ zmian podatków pośrednich czy innych, dających się łatwo wyodrębnić, szoków podażowych. 3. Inflacja bazowa w Polsce W „Raporcie o inflacji” za rok 1998 Narodowy Bank Polski po raz pierwszy zaprezentował 4 miary inflacji ba-zowej: wskaźnik inflacji bazowej po wyłączeniu cen o największej zmienności, po wyłączeniu cen kontrolo-wanych oraz medianę i 15% średnią obciętą uzyskaną ze zdezagregownego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Szacunki inflacji bazowej przy użyciu tych czterech miar różniły się czasami znacznie, co nie powinno dziwić, gdy uświadomimy sobie, jak różna jest ich konstrukcja. Jednocześnie w tym samym raporcie podkreślono, że prowadzone są w NBP badania, mają-ce na celu wyłonienie najlepszej miary inflacji bazowej w warunkach polskich. W kolejnym „Raporcie o inflacji” za rok 1999 przytaczane są już tylko trzy miary inflacji bazowej. Należy przypuszczać, że z analiz usunięto me-dianę (będącą de facto 100% symetryczną średnią ob-ciętą), bo nie spełniała kryteriów, jakie NBP narzucił miarom inflacji bazowej. W raporcie znalazła się też in-formacja o tym, że „ograniczenie liczby obserwowanych wskaźników inflacji bazowej w celu zwiększenia przej-rzystości polityki monetarnej byłoby uzasadnione, gdyby miarę taką udało się wyłonić na podstawie badań empi-rycznych”. Autorzy wyjaśniają, że obecnie jest to utru-dnione, gdyż dostępne szeregi czasowe są zbyt krótkie. „Raport o inflacji” za II kwartał 2000 r. przyniósł kolej-ne zmiany – tym razem w odwrotnym kierunku. Do trzech liczonych od 1998 r. miar inflacji bazowej doszła czwarta – „inflacja netto”, która z całego koszyka kon-sumpcyjnego wyłącza żywność i paliwa. Zmieniona zo-stała także miara wyłączająca ceny o największej zmienności. Do cen eliminowanych pierwotnie dodano paliwa i przeliczono szereg wstecz według nowego algo-rytmu nie zmieniając nazwy. Takie „rewidowanie” szere-gu doprowadziło do zmiany historycznych wartości i stworzyło sytuację, w której „inflacja bazowa po wyłą-czeniu cen o największej zmienności” np. za rok 1999 ma inne wartości w „Raporcie o inflacji” z roku 1999, a inne w raporcie z drugiego kwartału 2000. Ostatecznie NBP zdecydował się na publikowanie dwóch szeregów eliminujących najbardziej niestabilne ceny: oryginalny 9
indeks inflacji bazowej po wyłączeniu cen o największej zmienności, oraz drugi, po wyłączeniu cen o najwięk-szej zmienności oraz cen paliw. Obecnie w raportach in-flacyjnych oraz na internetowej stronie NBP publikowa-nych jest pięć miar inflacji bazowej: – inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych, – inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności, – inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw, – inflacja „netto”, tj. po wyłączeniu cen żywności i paliw, – 15% średnia obcięta. Spośród wszystkich prezentowanych przez NBP miar największe wątpliwości dotyczą inflacji eliminującej ceny kontrolowane oraz ceny o największej zmienności, a więc trzy z pięciu oficjalnych miar.Wyłączenie „cen kontrolowa-nych” jest dyskusyjne, przede wszystkim ze względu na zasadnicze trudności w stwierdzeniu, która cena jest kon-trolowana, a która nie.Wpływanie na ceny może przyjmo-wać tak różne formy, i być tak subtelne, że bardzo trudne, albo wręcz niemożliwe jest przeprowadzenie granicy mię-dzy grupą cen wolnorynkowych i kontrolowanych. Dobry przykład stanowią cukier i mąka, które tradycyjnie nie na-leżą do grup towarów określanych jako kontrolowane, choć ogromną rolę w kształtowaniu ich cen odgrywają od dawna czynniki zdecydowanie nierynkowe. Na bardzo gwałtowne wahania cen obu produktów, które w istotny sposób zdynamizowały inflację rejestrowaną w ubiegłym roku, miały wpływ głównie administracyjne decyzje o wy-sokości ceł, wprowadzaniu lub znoszeniu kontyngentów importowych. Argument o realnym wpływie faktycznych zbiorów jest do przyjęcia tylko w bardzo ograniczonym zakresie. Można postawić tezę, że w coraz bardziej otwartej polskiej gospodarce to, czy złe plony w danym roku znajdą odzwierciedlenie w cenach konsumpcyjnych zależy w dużo większym stopniu od konkretnych (często upolitycznionych) decyzji administracyjnych niż od rze-czywistej wielkości zbiorów. Inną stroną stosowania mia-ry inflacji bazowej po wyłączeniu cen kontrolowanych jest problem z modyfikacją wyłącznej grupy wraz ze zmiana-mi strukturalnymi w gospodarce. Jaki moment uznać za przełomowy dla kształtowania się np. cen usług telekomu-nikacyjnych, energii elektrycznej, gazu czy ciepłej wody, w sytuacji gdy proces urynkowienia tych cen jest stopnio-wy i następuje równolegle z decyzjami dotyczącymi całe-go sektora. Czy moment ten dla przytoczonych wyżej dóbr i usług już nastąpił, czy dopiero nastąpi? Problemy z inflacją bazową z wyłączeniem cen o naj-większej zmienności dotyczą głównie kwestii definicyj-nych. Eliminowany zestaw dóbr i usług konsumpcyjnych został utworzony na początku prac nad inflacją bazową, tj. w 1998 r., jako ta grupa składników koszyka konsump-cyjnego, których ceny charakteryzują się większą zmien-nością niż ceny reszty koszyka. Zestaw ten, zawierający głównie owoce i warzywa oraz kilka produktów żywno-ściowych, usług komunalnych i administracyjnie regulo-wanych, nie zmienił się od tego czasu, mimo że ceny konsumpcyjne w wielu sektorach doznały w tym okresie bardzo istotnych szoków. Najlepszym przykładem na to, że stała grupa wyłączana z tej miary inflacji bazowej, nie odzwierciedla rzeczywistych procesów dotykających struktury cen, jest mechaniczne dodanie do niej paliw pod koniec 2000 r. (początkowo bez zmiany nazwy inde-ksu). Grupa niestabilnych elementów indeksu nie jest stała, „wpadają” do niej i „wypadają” z niej nieustannie różne produkty i usługi i jest oczywistym, że gdyby dziś przeprowadzić analizę zmienności, podobną do tej, jaką przeprowadzono w 1998 r.w celu utworzenia tej miary in-flacji bazowej, zestaw ten wyglądałby zupełnie inaczej. W konsekwencji również „inflacja bazowa z wyłączeniem cen o największej zmienności” stałaby się bardziej czy-telna i niosłaby więcej istotnych informacji, gdyby ceny z niej wyłączane były częściej modyfikowane. Najlepszą, systematyczną metodą zapewniającą takie modyfikacje jest zdefiniowanie kryterium zmienności na kroczącej próbie, np. 3 lat i eliminowanie kategorii, które w ostatnim 3-letnim okresie okazały się najbardziej niestabilne. 4. Pożądane właściwości szeregów inflacji bazowej Ponieważ na gruncie teoretycznym nie można wyo-drębnić jasnych kryteriów oceny metod obliczania inflacji bazowej, które zapewniałyby wyższość niektórym techni- 10
kom w zestawieniu z innymi, porównuje się je pod kątem posiadania pewnych pożądanych właściwości i cech. Właściwości te odzwierciedlają wiele praktycznych po-stulatów wysuwanych w stosunku do szeregów inflacji bazowej i odpowiadają intuicyjnemu rozumieniu tego po-jęcia. Zestaw tych kryteriów podzielić można na postula-ty o charakterze nieformalnym (jakie cechy powinien po-siadać dobry szereg inflacji bazowej?) oraz formalnym, nadającym konkretną postać statystyczno-ekonome-tryczną niektórym postulatom nieformalnym (jak skwan-tyfikować te cechy?). W niniejszym rozdziale omówione zostaną postulaty nieformalne (pożądane właściwości szeregów inflacji bazowej), a w rozdziale następnym – sformalizowane (kryteria wyboru optymalnej metody). Wiele prac dotyczących inflacji bazowej zawiera dys-kusję na temat kształtu i właściwości szeregów bazo-wych, które odpowiadałyby intuicyjnemu rozumieniu in-flacji bazowej, a także praktycznym aspektom jej wyko-rzystania w prowadzeniu polityki monetarnej. Dyskusja ta została zainicjowana w środowisku banków central-nych, które musiały znaleźć odpowiedzi na wiele pytań związanych z operacjonalizacją pojęcia inflacji bazowej. Pierwszym etapem procesu przechodzenia od koncep-cji inflacji bazowej do praktycznego szacowania szere-gów inflacji bazowej było sformułowanie grupy postula-tów, odpowiadających, w dużym skrócie i uproszczeniu, na pytanie: jakie cechy powinien posiadać dobry szereg inflacji bazowej? Rozważania dotyczące tego zagadnie-nia znaleźć można implicite prawie w każdej pracy na temat inflacji bazowej. W wielu z nich przytoczony jest explicite zestaw pożądanych właściwości szeregów ba-zowych [patrz np. Roger (1995), Cockerell (1999), Wo-źniak (2001) czy Wynne (1999)]. Większość omawia-nych cech dotyczy podobnych postulatów. Poniżej przedstawione zostaną najważniejsze z nich. 4. 1. Odporność Dobra metoda szacowania inflacji bazowej powinna cechować się odpornością. Oznacza to, że właściwości, jakie przypisuje się jej, a które decydują o jej atrakcyjno-ści z punktu widzenia banków centralnych, muszą być względnie stabilne niezależnie od okresu obserwacji. Odporność jest więc podstawową cechą, na której po-winno zależeć władzom monetarnym. Odporne metody szacowania inflacji bazowej to takie, które dostarczają dobrych, wiarygodnych szacunków niezależnie od nie-przewidzianych wydarzeń na rynkach, owocujących nie-przewidzianymi zmianami cen. Gdy np. szoki podażowe pojawią się w zupełnie nietypowych sektorach, odporna definicja inflacji bazowej „poradzi sobie” z nimi i zamor-tyzuje ich wpływ na wartość inflacji. Metoda nieodporna nie odfiltruje wpływu tego szoku na indeks i przekaże błędną informację o bazowych zmianach cen. Należy również podkreślić, że cechą metod odpor-nych nie będzie optymalne „zachowanie” we wszystkich okolicznościach. Oczekuje się od nich raczej przeciętnie dobrych właściwości i właściwego szacowania inflacji bazowej w każdej, nawet skrajnie nietypowej sytuacji. Ist-nieje pokusa, by metodę szacowania inflacji bazowej wy-brać optymalizując jej właściwości (tj. oddzielanie szumu od sygnału inflacyjnego) w ostatnim okresie, tzn. okresie, który wszyscy uczestnicy życia gospodarczego mają w pamięci, i do którego będą taką metodę automatycz-nie odnosić. Nie jest to jednak podejście perspektywicz-ne, „odporne”. Nie znając przyszłych wzrostów cen, ani nie posiadając wiedzy o tym, w jakich sektorach należy się ich spodziewać, bank centralny powinien raczej zde-cydować się na wybór takiej metody, która sprawdzi się przy różnych scenariuszach rozwoju presji inflacyjnych w gospodarce, traktując wariant z niedalekiej przeszłości na równi z innymi możliwymi wariantami jej rozwoju. Przykładem nieodpornych metod szacowania inflacji bazowej mogą być metody oparte na wyłączeniach. Jeśli zestaw wyłączanych systematycznie grup towarów lub usług będzie sztywny, a decyzja co do jego kształtu pod-jęta na podstawie krótkiego okresu, należy oczekiwać, że taka miara nie będzie odporna na wystąpienie szoków w innych, mniej podatnych do tej pory, sektorach. 4. 2. Nieobciążoność Kolejną cechą dobrej miary inflacji bazowej jest jej nieobciążoność. Ponieważ koncepcja inflacji bazowej odwołuje się do pojęć takich jak trend czy sygnał infla-cyjny, narzuca tym samym obraz inflacji bazowej jako szeregu względnie stabilnego i uporczywego. Aby kon-cepcja ta miała rzeczywisty sens ekonomiczny, inflacja 11
bazowa musi wyznaczać długookresowy trend, wokół którego będzie „oscylować” inflacja rejestrowana. W efekcie, mierzone w dłuższym okresie czasu, obie miary powinny wykazywać się podobnymi zmianami. In-flacja bazowa nie może wyznaczać trendu, który konse-kwentnie odbiega od trendu zmian inflacji rejestrowanej. Gdy tak się dzieje, szacunki bazowe obarczone są sy-stematycznym błędem, tzn. są obciążone, a samą meto-dę należy w związku z tym odrzucić jako wadliwą. Nieobciążoność oznacza więc zgodność obu szere-gów co do trendu. Inflacja bazowa musi zatem „trafiać” w inflację rejestrowaną co pewien okres1. Jeśli tak się nie dzieje, a szeregi wyraźnie dryfują w innym kierunku, mo-że to być właśnie symptomem obciążenia inflacji bazowej. Nieobciążoność to bardzo pożądana cecha inflacji bazowej, której brak może doprowadzić do wysyłania w kierunku władz monetarnych fałszywych sygnałów o bazowych trendach zmian cen.W konsekwencji mogą zostać wyciągnięte złe wnioski, co do wymaganego stopnia restrykcyjności polityki monetarnej, co może mieć bardzo daleko idące skutki. Prostym przykładem obciążonych metod szacowania inflacji bazowej są śre-dnie z wyłączeniami, w których wyłączone grupy towa-rowe wykazują inny niż reszta indeksu trend zmian cen. 4. 3. Natychmiastowa dostępność Warunkiem koniecznym użyteczności danej metody szacowania inflacji bazowej jest jej natychmiastowa do-stępność (timeliness). Oznacza ona, że w czasie t=T możliwe jest oszacowanie inflacji bazowej dla tego właśnie okresu t =T. Najbardziej intuicyjnym wyjaśnie-niem będzie przywołanie przykładu metody nie spełnia-jącej tego warunku. Taką metodą są średnie scentrowa-ne, które dostarczają bardzo dobrych szacunków tren-du, ale do obliczenia wartości w czasie t =T, wymagają posiadania obserwacji z okresów t >T, a więc z przy-szłości. Nie można więc obliczyć tak zdefiniowanej śre-dniej bazowej np. dla sierpnia 2001 r. we wrześniu 2001, ale dopiero po upłynięciu kilku bądź kilkunastu miesięcy (w zależności od parametrów średniej). W szerszym rozumieniu tego warunku, nie jest on również spełniony przez metody, które, generując sza-cunek dla t=T, wymagają zmiennych, których obserwa-cje dotyczące okresu T, są w tym okresie niedostępne. Dzieje się tak np. w przypadku metod ekonometrycz-nych, w których do oszacowania inflacji bazowej używa się wielu zmiennych, które znane są z pewnym, czasem nawet kilkumiesięcznym, opóźnieniem. 4. 4. Niezmienność wartości historycznych Cecha ta oznacza, że historyczne szacunki inflacji bazowej pozostają stałe i nie ulegają modyfikacjom pod wpływem nowych danych. Innymi słowy, wartość inflacji bazowej w okresie t=T obliczona w czasie T na podsta-wie informacji z okresów nie późniejszych niż T jest rów-na wartości w tym samym okresie obliczonej w czasie późniejszym, powiedzmy T+s na podstawie informacji z okresów nie późniejszych niż T+s. Formalnie, jeżeli przez pc T oznaczymy szacunek inflacji bazowej dla okresu T, a przez WT oznaczymy informację dostępną w czasie T, a więc informację z okresów t £ T, to, jeżeli spełniona jest równość: pT c(WT) = pT c(WT+s) dla wszystkich s >0, możemy uznać, że metodę gene-rującą takie szacunki cechuje niezmienność wartości hi-storycznych. Zasada niezmienności wartości historycznych naru-szona jest zawsze wtedy, gdy proces generujący sza-cunki inflacji bazowej wykorzystuje metody ekonome-tryczne. Każda reestymacja takiego systemu powoduje bowiem rewizję szeregu wynikowego, a więc szeregu in-flacji bazowej. 4. 5.Prostota, przejrzystość imożliwość weryfikacji Właściwości te pozwalają na zbudowanie wiarygodno-ści wokół miary inflacji bazowej. Jeżeli metoda liczenia in-flacji bazowej jest przejrzysta, względnie prosta i zrozumia-ła dla podmiotów gospodarczych, łatwiej będzie przekonać je do niej, a tym samym „zaszczepić” ją skutecznie na grunt życia gospodarczego.Niezmiernie istotne jest także to, aby uczestnicy życia gospodarczego znali dokładną metodolo-gię szacowania inflacji bazowej stosowaną przez bank centralny i byli w stanie zweryfikować na własną ręką po-dawane przez bank szacunki. Nie jest to z pewnością wa-runek konieczny z punktu widzenia wykorzystywania infla-cji bazowej w polityce monetarnej, ale trudno wyobrazić so- 12
bie, aby skomplikowana i nie dająca się łatwo zweryfikować miara zyskała wiarygodność w oczach podmiotów gospo-darczych. Cogley (1998, s. 21) podkreśla również, że waż-ne jest, aby metoda posiadała już jakąś historię (najlepiej długą i dobrą), a więc, aby była wykorzystywana z powo-dzeniem w jak największej liczbie banków centralnych. Ważna jest także liczba publikacji poświęcona danej meto-dzie dowodząca, że została ona przebadana i sprawdzona, a tym samym nie jest pomysłem nowym. Prostota i przejrzystość widziana z perspektywy podmiotów gospodarczych z pewnością nie charaktery-zuje metod ekonometrycznych, a także bardziej skom-plikowanych metod statystycznych. Wydaje się, że jeśli metody nie spełniają poprzedniego warunku (niezmien-ność wartości historycznych), raczej na pewno mogą być zakwalifikowane jako skomplikowane i niezrozumia-łe dla podmiotów gospodarczych. 4. 6.Właściwości prognostyczne i wskazywanie trendu Cecha ta obejmuje szereg postulatów odwołujących się do podstawowych oczekiwań związanych z inflacją bazową, a więc do jej zdolności oddzielania „sygnału” od „szumu” i wskazywania trendu zmian ogółu cen [Cockerell, 1999, s.10]. Miara inflacji bazowej przydatna w polityce monetar-nej powinna być z jednej strony wskaźnikiem fundamental-nych, popytowych presji inflacyjnych w gospodarce, a z dru-giej, jako miara trendu, powinna wskazywać na perspekty-wy rozwoju inflacji rejestrowanej. Jako taka, miara ta powin-na dostarczać szacunków inflacji bazowej, które będą mia-ły właściwości wyprzedzające i prognostyczne w stosunku do inflacji rejestrowanej [por.Wynne, 1999, s. 21]. 5. Kryteria oceny inflacji bazowej Grupa pożądanych właściwości szeregów inflacji ba-zowej, z których najważniejsze przytoczone zostały po-wyżej, stała się punktem wyjścia do sformalizowanej ana-lizy, mającej na celu porównanie różnych metod szaco-wania inflacji bazowej, a także w obrębie tej samej meto-dy, porównania szeregów obliczonych z różnymi parame-trami. Kryteria te reprezentują próby opisania za pomocą formalnych wzorów lub testów ekonometrycznych nie-które z przedstawionych cech. O ile bez dodatkowej ana-lizy można stwierdzić, czy dana technika dostarcza sta-łych i niezmiennych szacunków lub czy można ją zasto-sować od razu po opublikowaniu danych inflacyjnych, sprecyzowania wymagają takie cechy jak nieobciążoność czy właściwości prognostyczne. Kryteria, o których bę-dzie mowa w tej części rozdziału, zostały sformułowane w celu operacjonalizacji tych cech szeregów bazowych, które wymagają doprecyzowania i głębszej analizy. W drugiej połowie lat 90. ukazało się kilka prac doty-czących inflacji bazowej, które oprócz omówienia pożą-danych cech szeregów bazowych, zawierają także próby skwantyfikowania niektórych z nich.W konsekwencji po-wstał zestaw sformalizowanych kryteriów oceny inflacji bazowej, a dokładniej, algorytmów testowania kilku jej pożądanych właściwości. Poniżej przedstawiony zosta-nie ten właśnie zestaw. Według najlepszej wiedzy auto-ra, zawiera on wszystkie formalne propozycje oceny sze-regów inflacji bazowej, jakie pojawiły się dotychczas w li-teraturze przedmiotu. Dotyczą one badania takich cech szeregów bazowych jak nieobciążoność, wskazywanie trendu i właściwości prognostyczne. 5. 1. Minimalizacja odchyleń od trendu (MOT) Bez wątpienia najpowszechniej wykorzystywaną w pracach empirycznych metodą oceny inflacji bazowej stało się badanie jej odchyleń od trendu. Kryterium to odwołuje się bezpośrednio do postulatów, według których dobra miara inflacji bazowej powinna być miarą trendu zmian ogółu cen. Dlatego, aby ocenić szereg inflacji ba-zowej, oblicza się odchylenia poszczególnych obserwacji od długookresowego trendu, przyznając pierwszeństwo temu, dla którego odchylenia te są najmniejsze. Kryterium to zostało zaprezentowane po raz pierwszy przez Stephena Cecchettiego (1996) w jego pracy pt. „Measuring Short-Run Inflation for Central Bankers” („Pomiar krótkookresowej inflacji dla banków central-nych”). Autor podkreśla w niej, że najważniejszą informa-cją dla władz monetarnych są dostępne natychmiasto- 13
wo2 szacunki zmian długookresowego trendu. Dlatego, jako optymalny szereg inflacji bazowej Cecchetti definiu-je ten, który najmniej odchyla się od trendu aproksymo-wanego przez scentrowaną średnią ruchomą. Kryterium to, w kształcie zaproponowanym przez autora, wymaga określenia dwóch kluczowych elementów: po pierwsze – ustalenia horyzontu średniej ruchomej, po drugie – okre-ślenia postaci funkcji odchyleń, jaką należy minimalizo-wać. W cytowanym artykule [Cecchetti, 1996] oraz w kil-ku innych (m.in. [Bryan i Cecchetti, 1999 czy Bryan, Cec-chetti i Wiggins, 1997]) pojawia się kilka wariantów śre-dniej ruchomej: 12-, 24-, 36-, 48- i 60-miesięczna, a tak-że trzy różne postaci funkcji odchyleń od trendu d: – średnie odchylenie: d = N –1Sdi (5.1) – pierwiastek ze średniego kwadratowego odchylenia RMSE= (N –1 Sdi 2)0,5 (5.2) – średnie bezwzględne odchylenie MAD = N –1 S ½di½ (5.3) Minimalizowanie odchyleń od trendu stało się bardzo powszechną praktyką autorów usiłujących znaleźć „opty-malny” szereg inflacji bazowej, choć testuje ono tylko jedną z wielu pożądanych właściwości takiego szeregu. Badania z wykorzystaniem tego kryterium znaleźć możemy m.in. w pracy Kearnsa (1998) dla Australii, Meylera (1999) dla Irlandii, Woźniaka (1999a, 1999b i 2001) dla Polski czy Aucremanne’a (2000) dla Belgii.Autorzy stosują różną roz-piętość średniej ruchomej (od 12 do 36 miesięcy), a nie-którzy (np. Kearns i Woźniak) wprowadzają również alter-natywą definicję trendu.Obok średnich ruchomych używa-ją oni szeregów inflacji rejestrowanej wygładzonych filtrem Hodricka-Prescotta (HP) i minimalizują funkcję odchyleń od tak zdefiniowanego trendu. Analogicznie do konieczno-ści określenia rozpiętości średniej również filtr HP wymaga ustalenia parametru wygładzania s, który w bardzo wyra-źny sposób wpływa na kształt otrzymanego trendu. 5. 2. Kryterium nieobciążoności, „przyciągania” i egzogeniczności (NPE) Kolejnym, stosunkowo nowym systematycznym ze-stawem kryteriów oceny inflacji bazowej jest grupa wa-runków testujących trzy własności jej szeregów, które w kategoriach statystycznych mogą być określone jako nieobciążoność, „przyciąganie” i egzogeniczność (kryte-rium NPE). Własności te odwołują się do postulatów, według których dobra miara inflacji bazowej wskazuje trend inflacyjny, który wyznacza również kierunek zmian inflacji rejestrowanej w dłuższym okresie.W konsekwen-cji miara taka jest z natury wyprzedzająca i egzogeniczna w stosunku do inflacji rejestrowanej, a obie miary łączy długookresowa relacja, w której inflacja rejestrowana jest zmienną wyjaśnianą. Pierwszym autorem, który częściowo sformalizował te postulaty jest Donald G. Freeman.W pracy pod tytułem „Do core inflation measures help forecast inflation?” [„Czy miary inflacji bazowej pomagają prognozować inflację?”; Freeman, 1998] autor zaproponował kilka testów, którym należy poddać szeregi inflacji bazowej, aby zbadać ich przydatność w polityce monetarnej, w szczególności do prognozowania inflacji. Proces oceny szeregów bazo-wych sprowadza się do kilku kroków badawczych: – po pierwsze, Freeman zaleca testy na stacjonarność szeregów bazowych –pc, np. testy Dickey-Fullera, – po drugie, dla każdej z par: inflacja bazowa – inflacja rejestrowana należy znaleźć wektor kointegrujący. – po trzecie, należy przeprowadzić test przyczynowo-ści Granger’a w postaci właściwej dla zmiennych skointegrowanych dla dwóch wariantów zmiennej wyjaśnianej: inflacji bazowej i inflacji rejestrowanej, Konkluzje co do przydatności danej miary inflacji ba-zowej wyciągnąć można na podstawie otrzymanych współczynników mechanizmu korekty błędów oraz innych odpowiednich zmiennych wyjaśniających.Wykorzystując podejście Freeman’a, grupa ekonomistów Banku Portu-galii sformułowała zestaw trzech warunków koniecznych, które w systematyczny sposób sprawdzają, czy dany sze-reg inflacji bazowej posiada pożądane z punktu widzenia władz monetarnych własności3.Ekonomiści ci zapropono-wali konkretną postać trzech kryteriów, sprawdzających: – czy szereg inflacji bazowej jest nieobciążony w stosunku do szeregu inflacji rejestrowanej, – czy szereg inflacji rejestrowanej „oscyluje” wokół szeregu inflacji bazowej, tj. czy szereg bazowy „przyciąga” szereg inflacji rejestrowanej, 14
– czy szereg inflacji bazowej jest egzogeniczny w stosunku do szeregu inflacji rejestrowanej. Autorzy zaproponowali metodę weryfikacji każdego z powyższych warunków, nadając im postać konkret-nych hipotez statystyczno-ekonometrycznych. Przy za-łożeniu, że inflacja rejestrowana p jest szeregiem zinte-growanym w stopniu pierwszym (jest I(1)), warunki te zostały przeformułowane w następujący sposób4: Warunek 1 – nieobciążoność. Sprawdzenie, czy szereg bazowy pc jest również I(1) i, czy jest skointegro-wany z szeregiem CPI (p) wektorem [1, –1], tj. czy (pc–p) jest stacjonarne z zerową średnią Warunek 2 – „przyciąganie”. Sprawdzenie, czy dla p istnieje istotny statystycznie mechanizm korekty błę-dów postaci (p – pc ), a więc, czy g ¹ 0 w równaniu dłu-gokresowym: (5.4) n åa p åb p = + + Dp t jD t j D j c − 1 1 = = g p p e 1 1 Warunek 3 – egzogeniczność. Sprawdzenie, czy pc jest silnie egzogeniczne w relacji z p. Spełnienie warunku pierwszego jest równoważne z udowodnieniem nieobciążoności szeregu inflacji bazo-wej w stosunku do szeregu inflacji rejestrowanej (pierw-sza z pożądanych własności opisywanych w rozdzia-le 4). Dodatkowo, wymóg skointegrowania wektorem jednostkowym weryfikuje zbieżność długookresowego trendu obu szeregów. Oczywiste jest, że każdy szereg, który ma służyć za miarę inflacji bazowej, musi spełniać to kryterium. Jeśli tak nie jest, oznacza to, że oba inde-ksy dryfują w innym kierunku lub systematycznie różnią się od siebie o jakąś wielkość różną od zera, co wska-zuje na wadliwą konstrukcję indeksu bazowego. Warunek drugi odwołuje się do tych postulatów wy-suwanych w stosunku do inflacji bazowej, które mówią o konieczności „ciążenia” inflacji rejestrowanej w kierun-ku inflacji bazowej (właściwości prognostyczne i wska-zywanie trendu). Przejawia się ono np. w oczekiwaniu spadku inflacji rejestrowanej, gdy ta znajduje się powy-żej inflacji bazowej i odwrotnie, jej wzrostu, gdy inflacja bazowa jest na wyższym poziomie. Najlepiej w katego-riach ekonometrycznych oczekiwania te opisuje mecha-nizm korekty błedów z twierdzenia Grangera o repre-zentacji5, który implikuje istnienie procesów dostoso-wawczych między zmiennymi wytrąconymi ze stanu dłu-gookresowej równowagi. Zakładając, że inflacja bazowa i rejestrowana są zintegrowane w stopniu pierwszym oraz, że są skointegrowane wektorem [1,–1] (a więc spełniają warunek pierwszy), możemy na podstawie twierdzenia Grangera poszukiwać reprezentacji w po-staci mechanizmu korekty błędów dla co najmniej jednej z badanych zmiennych. Równanie (5.4) zakłada, że ta-ka reprezentacja istnieje dla inflacji rejestrowanej, a wa-runek drugi sprowadza się do testowania istotności współczynnika mechanizmu korekty błędów g. Sprawdzenie, czy inflacja bazowa „przyciąga” reje-strowaną dokonuje się poprzez testowanie hipotezy g ¹ 0. Oczekujemy, że współczynnik ten jest istotnie róż-ny od zera (a ściślej, ujemny), co zapewni, że p będzie „oscylować” wokół pc nie pozostając przez zbyt długi okres czasu „nad” lub „pod” nim. Taki związek między szeregami pozwala oczekiwać, że p będzie dążyć do pc zawsze wtedy, gdy dynamika obu szeregów będzie się różniła. Jak zaznaczają Marques, Neves i Sarmento (2000, s. 6), „jeżeli nie ma powodu, aby oczekiwać, że p będzie dążyć do pc , bez znaczenia jest wiedza o tym czy w danym okresie pc jest nad czy pod p”. Warunek trzeci mówi o sprawdzeniu egzogeniczno-ści szeregów bazowych i wynika bezpośrednio z postu-lowanych właściwości prognostycznych i wskazywania trendu (patrz 5.2). Testownie egzogeniczności w przyto-czonych pracach autorów portugalskich przybiera po-stać badania przyczynowości w sensie Grangera – tym razem od inflacji bazowej do rejestrowanej. Brak takiej przyczynowości jest dowodem na to, że procesy bazo-we są pierwotne w stosunku do inflacji rejestrowanej i niezależne od niej. Własność ta, bez wątpienia kluczo-wa z punktu widzenia przydatności inflacji bazowej w polityce monetarnej, wynika wprost z koncepcji infla-cji bazowej, według której to procesy bazowe wpływają na wskaźnik cen konsumpcyjnych, a nie odwrotnie. Powyższy zestaw kryteriów został zastosowany do oceny rozmaitych szeregów inflacji bazowej w Portugalii ( ) j j m t j t t c t + − + − − − 15
[Marques, Neves i Sarmento, 2000 oraz Marques i Mota, 2000], a także do oceny szeregów, wykorzystywanych przez banki centralne kilku innych krajów, obliczonych z mechanicznym wyłączeniem pewnych komponentów CPI6 [Marques, Neves i da Silva, 2000]. Wyniki analizy mogą być zaskakujące w swej krytycznej ocenie więk-szości wskaźników inflacji bazowej. Okazuje się, że całej grupy tak sformułowanych warunków nie spełnia bardzo wiele szeregów liczonych przez banki centralne w Euro-pie i traktowanych przez nie jako oficjalne miary inflacji bazowej.W związku z tym autorzy poddają w wątpliwość słuszność i celowość wykorzystywania w polityce mone-tarnej inflacji bazowej (mając na myśli szeregi wyznaczo-ne w tych krajach jako miary inflacji bazowej). Za konklu-zję z ich badań posłużyć może tytuł jednego z opraco-wań ich autorstwa, który brzmi: „Dlaczego banki central-ne powinny unikać wykorzystywania wskaźnika inflacji bazowej ?” [Marques, Neves i da Silva, 2000]. Kryterium to zostało także wykorzystane do oceny średnich obciętych w Polsce [patrz Chwiejczak i inni, 2001 oraz Woźniak, 2001]. Również w tym przypadku grupa szeregów bazowych spełniających kryteria nieob-ciążoności, „przyciągania” i egzogeniczności jest zaska-kująco wąska i niestabilna. 5. 3. Kryterium przyczynowości w sensie Grangera (PG) Kryterium przyczynowości w sensie Grangera (PG) ma swoje źródło w myśleniu o inflacji bazowej w katego-riach narzędzia pomocnego w wyznaczaniu trendu infla-cyjnego. Kryterium to odwołuje się bezpośrednio do po-stulatów, według których przydatność inflacji bazowej w polityce monetarnej powinno mierzyć się stopniem, w jakim pomaga ona określić perspektywy inflacji. Alan S. Blinder w swoim komentarzu do jednego z artykułów Cecchetti’ego [patrz Blinder, 1997], podkreślił, że mini-malizacja odchyleń od scentrowanej średniej ruchomej (kryterium 5.1) implikuje przyłożenie jednakowych wag do przyszłej i przeszłej inflacji, co nie odzwierciedla spe-cyfiki podejścia do problemu w bankach centralnych. Dla władz monetarnych przyszłe wartości inflacji są bo-wiem nieporównanie bardziej istotne od przeszłych. Dla-tego Blinder proponuje oceniać inflację bazową pod ką-tem jej przydatności w średnio- i długookresowych pro-gnozach inflacyjnych7. Inflacja bazowa nie będzie przydatna w polityce mo-netarnej, jeżeli nie będzie wpływała w systematyczny sposób na inflację rejestrowaną. Aby była dobrym mier-nikiem tendencji inflacyjnych, inflacja bazowa powinna być wskaźnikiem wyprzedzającym w stosunku do infla-cji rejestrowanej, a przez to także przydatnym w jej pro-gnozowaniu. W kategoriach ekonometrycznych postula-ty te można sprowadzić do warunku przyczynowości w sensie Grangera. Charemza i Deadman (1997) przy-taczają definicję tego pojęcia, według której: „Zmienna x jest przyczyną y w sensie Grangera (x ®y), jeżeli bieżące wartości y można prognozować z większą dokładnością przy użyciu przeszłych wartości x niż bez ich wykorzystania, przy nie zmienionej pozo-stałej informacji”. [Charemza i Deadman 1997, s. 158]. Jeżeli dany szereg inflacji bazowej jest przyczyną infla-cji rejestrowanej w sensie Grangera, możemy mówić o je-go właściwościach prognostycznych, a tym samym przy-datności w prowadzeniu polityki monetarnej. Oczywiste jest, że szereg, który nie spełnia tego kryterium będzie w punktu widzenia polityki monetarnej mało atrakcyjny. Kryterium przyczynowości w sensie Grangera zosta-ło już pośrednio wspomniane przy okazji warunku „przy-ciągania” wspomnianego w poprzednim rozdziale. Sprawdzenie obecności mechanizmu korekty błędów sprowadzało się tam do estymacji równania (5.4) i testu na istotność współczynnika g. To samo równanie może również posłużyć do przetestownia przyczynowości w sensie Granger’a. Równanie (5.4) ma postać odpowiednią do testowa-nia przyczynowości w sensie Grangera dla zmiennych skointegrowanych i nie powinno być szacowane, gdy wa-runek ten nie jest spełniony. Enders [1995, s. 371 – 372] podaje, że między zmiennymi skointegrowanymi może-my jednoznacznie stwierdzić brak przyczynowości w sensie Grangera, gdy współczynniki przy mechani-zmie korekty błędów (g) i opóźnionych różnicach inflacji bazowej (bi) są równe zeru. Sprawdzenie czy inflacja ba-zowa jest przyczyną w sensie Grangera sprowadza się 16
więc do przetestowania hipotezy o nieistotności wszyst-kich tych zmiennych wyjaśniających w równaniu (5.4). 6. Ocena polskich wskaźników inflacji bazowej Ocena wskaźników inflacji bazowej przeprowadzona zostanie przy użyciu zaprezentowanych w poprzednim rozdziale trzech kryteriów. Kryteria te w analityczny spo-sób podsumowują wiele formułowanych w literaturze postulatów, a jednocześnie każde z nich odwołuje się do nieco innego pożądanego aspektu inflacji bazowej. Dla-tego przedstawiona analiza stanowi stosunkowo kom-pletną i wszechstronną ocenę indeksów bazowych. Dodatkowo, istotnym elementem tej analizy jest bada-nie odporności wyników na zmianę przedziału czasowe-go badania. Wiele prac zajmujących się tematyką inflacji bazowej [patrz np. Bakshi i Yates, 1999] sygnalizuje pro-blem wrażliwości wyników na zmianę założeń analizy. Jedną z bardziej kluczowych decyzji, jakich wymaga ta-ka analiza, jest określenie początku i końca próby.Wyda-je się, że ma to znaczenie szczególnie istotne w warun-kach polskich, gdzie w ciągu całej dekady lat 90. nastę-powały gwałtowne zmiany wielu relacji i zależności eko-nomicznych, jak również związków przyczynowo-skutko-wych między wskaźnikami ekonomicznymi.W odpowie-dzi na te zjawiska, analiza empiryczna inflacji bazowej będzie dokonywana wielowariantowo: – na próbach kroczących o długości 5, 6 i 7 lat, – na próbie kumulowanej, której końcem jest ostatnia dostępna obserwacja (2001:07), a początkiem obser-wacja krocząca od pierwszej dostępnej informacji (1991:01) do obserwacji ze środka próby –1995:08. Obliczenia wykonano dla 8 następujących wskaźni-ków inflacji bazowej: 1. inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności – NZ, 2. inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw – NZP, 3. inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych – KTR, 4. inflacja „netto”, tj. po wyłączeniu cen żywności i paliw – NET, 5. 30% symetryczna średnia obcięta (symetrycznie ob-cinająca po 15% z lewej i prawej strony rozkładu wskaźniki cen o największej i najmniejszej dynami-ce w porównaniu z poprzednim okresem) – TM3050. 6. 50% średnia obcięta z asymetrią 60% (obcinająca 60% całkowitego obcięcia z lewej i 40% z prawej strony rozkładu) – TM5060. 7. 50% średnia obcięta z asymetrią 55% (obcinająca 55% całkowitego obcięcia z lewej i 45% z prawej strony rozkładu) – TM5055. 8. ważona mediana (czyli 100% symetryczna śre-dnia obcięta) – MED Pierwsze pięć wskaźników to aktualnie wykorzysty-wane przez NBP oficjalne miary inflacji bazowej, kolejne to średnie obcięte – alternatywne miary inflacji bazowej oraz mediana MED, którą szacowano w NBP do 2000 r. 6. 1. Minimalizacja odchyleń od trendu Użycie tego kryterium do oceny szeregów inflacji ba-zowej wymaga przyjęcia dwóch założeń: postaci funkcji minimalizującej oraz postaci trendu (patrz 5.1). Trend został zdefiniowany jako wycentrowana śre-dnia ruchoma o horyzoncie uśredniania od 12 do 30 miesięcy. (Filtr Hodricka-Prescotta z powodu jedno-stronności nie ma charakteru „wyprzedzającego” i nie został użyty jako alternatywna definicja trendu). Dwie najczęściej stosowane funkcje odchyleń zosta-ły zastosowane w badaniu: pierwiastek z średniego kwadratowego odchylenia – RMSE oraz średnie bez-względne odchylenie – MAD. Na rysunku 1 przedstawiono efektywność wskaźni-ków inflacji bazowej zdefiniowaną za pomocą funkcji RMSE, czyli pierwiastka ze średniego odchylenia kwa-dratowego wskaźnika bazowego od trendu. Wyniki za-prezentowane na rysunku uzyskano przy użyciu 30- miesięcznej średniej ruchomej, choć dla węższych śre-dnich ruchomych jak i dla funkcji MAD wyniki nie różnią się znacząco. Ze względu na lepszą możliwość pokaza-nia dynamiki efektywności, na rysunku przedstawiono 17
odwrotność RMSE, tak, że wyższa wartość na wykresie wskazuje na mniejsze odchylenie indeksu od trendu. Próby zawierające obserwacje z pierwszych kilku lat (zarówno kroczące jak i kumulowane) wskazują na nie-wielkie różnice w efektywności badanych wskaźników. Dopiero próby pomijające lata 1991 i 1992, dają wyniki, które pozwalają bardziej zdecydowanie uszeregować miary inflacji bazowej ze względu na spełnianie rozpa-trywanego kryterium. Najmniejsze odchylenie od trendu wykazują średnie obcięte, a wśród nich w kolejności: TM5055, MED. i TM3050 oraz TM5060. Wyraźnie naj-gorszym wskaźnikiem okazuje się inflacja netto – NET, która dla większości podprób wykazuje maksymalne od-chylenie od trendu. Pozostałe szeregi – 2 miary inflacji po wyłączeniu najbardziej zmiennych cen oraz cen kon-trolowanych zachowują się dosyć podobnie. Dokładniej można sprawdzić względną efektyw-ność 8 wskaźników sporządzając ranking ze względu na RMSE i MAD dla wszystkich wariantów prób oraz definicji trendu. Wyniki 6 przykładowych rankingów przedstawia rysunek 2. Informuje on w ilu okresach (procentowo) dla przyjętej definicji trendu (24 i 30 mie-sięczna średnia) i wariantu prób (kroczące bądź kumu-lowane), dana miara inflacji bazowej (rzędy od pierwszego do ósmego) zajęła miejsce pierwsze, dru-gie, trzecie (i kolejno aż do ósmego) w takim rankingu. I tak np. pierwsza matryca w lewym górnym rogu poda-je te wartości dla kroczących prób sześcioletnich i trendu zdefiniowanego jako 30-miesięczna średnia ruchoma. Pierwsza kolumna matrycy informuje o tym, w jakim procencie wszystkich 6-letnich podpróbek każ-da z ośmiu miar okazała się najlepsza według kryte-rium RMSE. Miara KONTR miała najmniejsze odchyle-nie w średnio o co piątym okresie, miara TM3050 w 39%, a TM5055 w 41%.W sąsiedniej kolumnie (pra-wy górny róg) podane są analogiczne wyniki uzyskane przy użyciu tych samych parametrów, ale z pominię-ciem pierwszych dwóch lat (aby sprawdzić czy wyeli-minowanie tego okresu z uwagi na gwałtowne przesu-nięcia cenowe wpłynie zasadniczo na ranking). Wyniki różnią się nieco od wyników dla całej próby, choć tak jak poprzednio najmniejsze odchylenie zdecydowanie najczęściej charakteryzuje TM5055. Na rysunku przedstawiono trzy różne warianty obli-czeń i definicji trendu dla całego okresu (pierwsza ko-lumna) i okresu od 1993 r. (druga kolumna). Choć zmia-na założeń wpływa na pewne przesunięcia w rankin-gach, zarysowują się pewne prawidłowości: 1. Dla wszystkich wariantów analizy średnia obcięta TM5055 charakteryzuje się najmniejszym odchyle-niem od trendu (choć dla analiz obejmujących próby z początku lat 90. przewaga TM5055 jest nie-wielka). 2. Często minimum odchylenia od trendu osiąga śre-dnia obcięta stosowana przez NBP, a więc TM3050. 3. Dla większości prób mediana MED jest następną po TM5055 lub TM3050 miarą z najmniejszymi war-tościami funkcji odchylenia. 4. Zdecydowanie najgorszym wskaźnikiem, według rozpatrywanego kryterium, jest inflacja netto – we wszystkich wariantach obliczeń charakteryzuje się największym odchyleniem od trendu. 6. 2. Nieobciążoność, „przyciąganie” i egzogeniczność Analiza nieobciążoności, „przyciągania” i egzoge-niczności ma na celu zbadanie, w jakim stopniu sze-regi średnich obciętych spełniają kilka zasadniczych postulatów teoretyczno-intuicyjnych wysuwanych w stosunku do inflacji bazowej. Ocena szeregów ba-zowych przebiega w trzech etapach szerzej przedy-skutowanych w poprzednim rozdziale. Tak jak w przy-padku pozostałych kryteriów, analiza przeprowadzona została na wielu wariantach prób dla sprawdzenia od-porności wyników. Warunek pierwszy – nieobciążoność Sprawdzenie niebciążoności średnich obciętych sprowadza się do przeprowadzenia testu, czy wektorem kointegrującym oba szeregi (inflacji rejestrowanej i sze-regu bazowego) jest wektor [1,–1]. Można to sprawdzić np. testując stacjonarność różnicy obu szeregów, a na-stępnie testując, czy różnica ta ma zerową średnią. Zgo-dnie z tym algorytmem, testowanie nieobciążoności przebiega w dwóch etapach. Pierwszym jest sprawdze- 18
nie stacjonarności różnicy obu szeregów8 Rozszerzo-nym Testem Dickey-Fullera (ADF). Specyfikacja testu uwzględnia trzy opóźnienia zmiennej wyjaśnianej, wa-riant ze stałą i bez niej, a jako wartości krytycznych uży-to wartości MacKinnona z programu EViews. Wszystkie wskaźniki, których różnice z inflacją reje-strowaną okazały się stacjonarne, zostały poddane dru-giej części testu. Jest nią estymacja równania: pt = a + b*pct +ut (6.1) a następnie testowanie hipotezy a=0 zwykłym te-stem t9. Zerowanie stałej jest warunkiem koniecznym nieobciążoności miary bazowej. Gdy a w równaniu (6.1) istotnie różni się od zera, szereg bazowy daje systema-tycznie wyższe bądź niższe szacunki niż wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych, a to w oczywisty sposób dowodzi obciążenia szeregu bazowego. Oba warunki ra-zem (stacjonarność różnic oraz zerowanie a) zapewnia-ją nieobciążoność szeregu inflacji bazowej. Wykresy w górnym rzędzie rysunku 3 prezentują wy-niki testowania nieobciążości według powyższego sche-matu. Na rysunkach krzyżykami oznaczono te wskaźni-ki, które na danych podpróbach spełniły warunek nie-bciążoności odpowiednio dla podprób kroczących (rysu-nek z lewej) i kumulowanych (z prawej).Widać wyraźnie, że nieobciążoność nie jest cechą poszczególnych wska-źników niezależnie od badanej próby, ale jest bardzo wrażliwa na zmianę przedziału czasowego próby. Ta nie-stabilność dotyczy wszystkich szeregów, choć są wśród nich takie, które cechę tę wykazują na zdecydowanej większości podprób zarówno wśród prób kroczących jak i kumulowanych. Są to dwie pierwsze miary – NZ i NZP, a także w dużo mniejszym stopniu i dla prób później-szych – TM5060 i MED. O kilku wskaźnikach można też z dużą pewnością powiedzieć, że są obciążone – np. o TM3050 i KONTR (choć w przypadku TM3050 w próbach pomijających lata 1991–94 obciążenie znika). Warunek drugi – „przyciąganie” Następnym krokiem w testowaniu pożądanych wła-ściwości szeregów bazowych jest sprawdzenie obecno-ści mechanizmu korekty błędów w formie odpowiedniej do zmiennych I(1) skointegrowanych wektorem jednost-kowym [1,–1]. Istnienie mechanizmu korekty błędów w modelu wiążącym obie zmienne (wyrażonym wzorem 5.4) jest potwierdzeniem „ciążenia” inflacji rejestrowanej w kierunku inflacji bazowej, pożądanego z punktu wi-dzenia roli inflacji bazowej w polityce monetarnej. Iden-tyfikacja tego mechanizmu odbywa się poprzez estyma-cję równania(5.4)10 i testowanie hipotezy o zerowości współczynnika g. W konkretnym przypadku równania (5.4) rozważanego w tym rozdziale, współczynnik przy mechanizmie korekty błędów jest miarą wpływu zabu-rzenia długookresowego związku między zmiennymi (a więc odchylenia inflacji rejestrowanej od bazowej) na przyszłe zmiany inflacji rejestrowanej. Dolna część rysunku 3 przedstawia, za pomocą krzy-żyków, dla których z 8 wskaźników istnieje mechanizm korekty błędów, a dokładniej, dla których odrzucamy hi-potezę H0:g =0 na poziomie istotności 10%.Specyfikacja równania (5.4) zawiera po trzy opóźnienia przyrostów in-flacji bazowej i rejestrowanej po prawej stronie równania (n=m=3)11.Wyniki, tak jak przy poprzednim warunku, są niestabilne, choć w przypadku jednego wskaźnika –TM3050 własność przyciągania okazała się stała i nie-zależna od okresu badania. Dla większości podprób, przyciąganie zostało także wykryte we wskaźnikach NZ, TM5055 i MED. Natomiast szereg NET, jako jedyny, na żadnej podpróbie nie spełnił tego warunku. Warunek trzeci – egzogeniczność Egzogeniczność inflacji bazowej rozumiana jest w tym zestawie kryteriów jako brak przyczynowości w sensie Grangera od inflacji rejestrowanej do bazowej. Przyczy-nowość w sensie Grangera od inflacji rejestrowanej do bazowej można zbadać szacując równanie postaci (6.2) c å å b = + j t j ( ) c r Dp Dp j − = 1 j t j t c t t Q Dp t l p p h + + − + j s 1 1 − − − = 1 , a więc równanie, w którym role zmiennej wyjaśniającej i wyjaśnianej są odwrócone w stosunku do równania (5.4). Egzogeniczność słaba występuje gdy l=0, a silna, gdy dodatkowo wszystkie tety – qj również są nieistotne. Wyniki testów nieistotności tych współczynników pre-zentuje rysunek 4. Dwa górne rysunki odnoszą się do eg- 19
zogeniczności słabej, a dwa dolne – do silnej. Poza wska-źnikami NET i TM3050, wszystkie szeregi można uznać za słabo egzogeniczne w stosunku do inflacji rejestrowanej. Egzogeniczność silna charakteryzuje TM5060 i w mniej-szym stopniu TM5055, a także dla większości podprób NZ i NZP. Tak jak w przypadku „przyciągania”, wskaźnik NET nie spełnia również warunku egzogeniczności. Nieobciążoność, „przyciąganie” i egzogeniczność Całe kryterium NPE, tak jak zostało ono sformułowane w pracach ekonomistów portugalskich [Marques, C.R., P. D. Neves i A.Goncalves da Silva (2000) oraz Marques, C. R., P. D. Neves i L. M. Sarmento (2000)], wymaga spełnie-nia każdego z trzech wyżej wymienionych warunków. Wskaźniki, które je spełniają, zostały oznaczone krzyżyka-mi na rysunku 5. Przedstawiono dwa warianty kryteriów: słabe – którego częścią jest słaba egzogeniczność i moc-ne – którego częścią jest silna egzogeniczność. W obu przypadkach wyraźna jest wyższość wskaźnika NZ nad pozostałymi wskaźnikami. Dla prób pomijających pierwsze 3 lata analizy (1991–93) wyróżnia się także TM5060 (oba warianty) oraz TM5055, MED i NZP (wariant słaby). Dwa wskaźniki – NET i KTR, mogą być uznane za złe miary in-flacji bazowej według kryterium NPE, gdyż nie spełniły wszystkich warunków na żadnej podpróbie (NET), bądź spełniły je na bardzo niewielu podpróbach.OTM3050 rów-nież trudno powiedzieć, że spełnia warunki kryterium NPE, choć w kilku końcowych podpróbach (o wiele istotniejsze niż początkowe) kryterium jest spełnione. Podsumowując, należy zwrócić uwagę na to, że ża-den wskaźnik nie spełnia kryterium NPE we wszystkich okresach, a więc własności, takie jak nieobciążoność, „przyciąganie” i egzogeniczność nie są na stałe wpisane w szeregi tych wskaźników, ale pojawiają się i znikają w zależności od przyjętego przedziału czasowego próby. Wśród 8 badanych wskaźników jest jednak jeden, który spełnia całe kryterium znacznie częściej niż pozostałe wskaźniki. Jest to szereg NZ, a więc inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności, który z racji swojej problematycznej konstrukcji, bywał niejednokrot-nie krytykowany.Względnie dobre właściwości mają tak-że średnie obcięte, choć ta stosowana w NBP – TM3050 spełnia kryterium NPE najrzadziej ze wszystkich. Analiza ukazała także słabości wskaźnika po usu-nięciu cen kontrolowanych (KTR) i w szczególności in-flacji netto (NET). Miara KTR jest dla większości pod-prób obciążona12, a NET dodatkowo nie jest egzoge-niczna i posiada własności „przyciągania”.Według roz-patrywanego kryterium, oba wskaźniki nie są dobrymi miarami inflacji bazowej. 6. 3. Przyczynowość w sensie Grangera Analiza przyczynowości w sensie Grangera (PG) ma na celu wskazanie tych średnich, które pomagają w pro-gnozowaniu inflacji rejestrowanej. Sprawdzenie jej obe-cności sprowadza się do oszacowania równania (5.4) i testowania hipotezy H0: g = b1 = b2 =…= bn = 0. Hipo-tezę tę przetestowano tylko dla średnich nieobciążo-nych13, a więc skointegrowanych z inflacją rejestrowaną wektorem [1,-1] (patrz warunek nieobciążoności). Test ma postać testu F i przeprowadzony został przy specyfikacji (5.1) uwzględniającej trzy opóźnienia obu zmiennych wyjaśniających. Okresy, w których badane wskaźniki okazały się przyczyną inflacji w sensie Grange-ra przedstawia rysunek 6. Na podstawie rysunków trudno jednoznacznie wyróżnić wskaźnik, który spełnia to kryte-rium w największym stopniu. Linie krzyżyków są przerywa-ne i z wyjątkiem mediany MED, dla której zachowana jest względna ciągłość (ale tylko w późniejszych próbach ku-mulowanych), nie da się wyodrębnić innych wskaźników, które pozostawałyby przyczyną inflacji w sensie Grangera przez dłużej niż 5–6 kolejnych okresów. Z całą pewnością można natomiast stwierdzić, że dla TM3050 i TM5055 nie ma ani jednego takiego okresu, co oznacza, że w żadnej podpróbie (spośród prób 6-letnich i kumulowanych14) wskaźniki te nie wpływały na inflacje w sensie Grangera. 7. Podsumowanie i wnioski Niniejsze opracowanie miało na celu ocenę przydat-ności grupy 8 wskaźników inflacji bazowej w polityce mo-netarnej w Polsce. Grupa ta obejmuje pięć wskaźników 20
oficjalnie stosowanych przez NBP, jeden, z którego publi-kowania NBP zrezygnował w 1999 r., oraz 2 wskaźniki alternatywne. Ocena została przeprowadzona w oparciu o szereg kryteriów powszechnie stosowanych w literatu-rze w kontekście tego typu analizy. Kryteria te dotyczą wielu różnych pożądanych właściwości szeregów inflacji bazowej, takich jak np. nieobciążoność w stosunku do in-flacji rejestrowanej czy egzogeniczność i razem pokry-wają znaczną część postulatów formułowanych przez banki centralne pod adresem inflacji bazowej. Bardzo ważnym elementem takiej analizy jest spraw-dzenie odporności wyników na zmianę próby. Wszystkie obliczenia i estymacje modeli opisane w pracy zostały przeprowadzone na dwóch wariantach prób: próbach kroczących, o stałej ilości obserwacji oraz kumulowa-nych, w których przy stałym końcu próby, zmienia się jej początek. Uwzględnienie tak wielu wariantów prób z pewnością komplikuje proces wyciągania wniosków, ale jest gwarancją, że jeśli uda się je jednoznacznie sformułować, to mają przez to dużo większą wartość. Niestety, w świetle przedstawionej analizy, wyciągnię-cie jednoznacznych wniosków nie jest proste. Pierwsze dwa użyte kryteria (MOT i NPE) wskazują na inny „opty-malny” szereg bazowy, a trzecie (PG) nie daje nawet ja-snej odpowiedzi, który z nich ma najlepsze właściwości. Wobec tego wnioski muszą być formułowane niezmier-nie ostrożnie i zawsze uwzględniać szereg zastrzeżeń. Wniosek 1 Najistotniejszym wnioskiem z analizy przedstawionej w pracy jest, zdaniem autora, właśnie sama trudność w sformułowaniu wniosków. Fakt, że użyte kryteria nie były jednoznaczne w ocenie wskaźników bazowych, powoduje, że konkretne rekomendacje, które powinny być efektem tej analizy, tracą sporo ze swojej mocy. Kry-teria te bowiem nie podlegają wartościowaniu i, ponie-waż dotyczą różnych aspektów inflacji bazowej, o żad-nym z nich nie można powiedzieć, że jest ważniejsze od drugiego. W związku z tym do wszystkich wskaźników inflacji bazowej można mieć (większe lub mniejsze) for-malne zastrzeżenia, bo żaden z nich nie ma wszystkich pożądanych właściwości na całej długości próby. Wniosek 2 Mimo tych zastrzeżeń, przedstawiona analiza po-zwala sformułować kilka wniosków negatywnych, a więc dotyczących wskaźników, które według zastosowanych kryteriów nie są dobrymi miernikami inflacji bazowej. Wskaźniki te to inflacja netto i inflacja po wyłączeniu dóbr kontrolowanych. Inflacja netto najgorzej ze wszyst-kich 8 wskaźników odzwierciedla długookresowy trend inflacyjny, a ponadto (często) jest obciążonym estyma-torem inflacji, nie jest egzogeniczna w stosunku do infla-cji rejestrowanej i nie posiada właściwości „przyciąga-nia”. Inflacja po wyłączeniu dóbr kontrolowanych jest złym wskaźnikiem inflacji bazowej, ponieważ jest silnie obciążona w dół (patrz przypis 12), tzn. dostarcza sza-cunków, które są systematycznie niższe niż inflacja re-jestrowana. W związku z tym oba wskaźniki należy uznać za ułomne miary inflacji bazowej i dokładnie prze-myśleć dalsze ich wykorzystywanie. Wniosek 3 Najlepszą miarą inflacji bazowej okazał się wskaźnik obliczony z wyłączeniem cen o największej zmienności, co jest dużą niespodzianką w świetle krytyki metodologii wykorzystywanej do jego szacowania. Oznacza to, że wskaźnik ten posiada potencjalnie bardzo dobre własno-ści i może odegrać ważną rolę w monitorowaniu presji in-flacyjnych. Wydaje się jednak, że aby tak się stało, ko-nieczne są dodatkowe prace nad definicją tego wskaźni-ka, gdyż w obecnej postaci wzbudza on wiele kontrower-sji. Kierunkiem, w jakim takie prace mogłyby pójść, są sy-stematyczne metody wyłączania niestabilnych elemen-tów, np. indeksy Edgewortha. Pozwalają one, w sposób spójny metodologicznie i definicyjnie, na dokonywanie wy-łączeń w ujęciu dynamicznym i w dużo mniejszym stopniu polegają na decyzjach o charakterze uznaniowym. 21
Rysunek 1. Efektywność wskaźników inflacji bazowej: RMSE (pierwiastek ze średniego kwadratowego odchy-lenia od 30-miesięcznej wycentrowanej średniej ruchomej) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 22
Rysunek 2. Porównanie 8 wskaźników inflacji bazowej (ilość okresów, w których dana miara zajmowała odpowiednie miejsce w rankingu) Miejsce w rankingu Miejsce w rankingu 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 NZ 0 0 2 13 13 7 65 0 NZ 0 0 0 0 0 0 100 0 NZP 0 28 20 6 20 26 0 0 NZP 0 0 10 7 37 47 0 0 KONTR 20 6 30 17 28 0 0 0 KONTR 17 0 10 30 43 0 0 0 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 TM3050 39 13 33 9 6 0 0 0 TM3050 10 20 60 7 3 0 0 0 TM5060 0 0 0 24 2 39 35 0 TM5060 0 0 0 43 3 53 0 0 TM5055 41 24 4 20 11 0 0 0 TM5055 73 27 0 0 0 0 0 0 MED. 0 30 11 11 20 28 0 0 MED. 0 53 20 13 13 0 0 0 Uwagi Próby kroczące 6-letnie Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 23 Pierwsza próba – 1991:1 Trend – 30-mies. średnia ruchoma Uwagi Próby kroczące 6-letnie Pierwsza próba – 1993:1 Trend – 30-mies. średnia ruchoma Miejsce w rankingu Miejsce w rankingu 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 NZ 0 0 0 0 17 8 76 0 NZ 0 0 0 0 0 0 100 0 NZP 0 15 3 8 23 52 0 0 NZP 0 0 0 0 19 81 0 0 KONTR 0 0 35 26 39 0 0 0 KONTR 0 0 12 26 62 0 0 0 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 TM3050 36 33 30 0 0 0 0 0 TM3050 14 38 48 0 0 0 0 0 TM5060 0 0 0 39 12 24 24 0 TM5060 0 0 0 62 19 19 0 0 TM5055 64 21 6 9 0 0 0 0 TM5055 86 14 0 0 0 0 0 0 MED. 0 30 26 18 9 17 0 0 MED. 0 48 40 12 0 0 0 0 Uwagi Próby kumulowane Pierwsza próba – 1991:1 Trend – 30-mies. średnia ruchoma Uwagi Próby kumulowane Pierwsza próba – 1993:1 Trend – 30-mies. średnia ruchoma Miejsce w rankingu Miejsce w rankingu 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 NZ 0 0 0 0 15 9 76 0 NZ 0 0 0 0 0 0 100 0 NZP 0 15 8 3 45 29 0 0 NZP 0 0 0 0 55 45 0 0 KONTR 0 5 33 24 21 17 0 0 KONTR 0 5 29 7 33 26 0 0 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 TM3050 26 2 18 53 2 0 0 0 TM3050 0 0 29 69 2 0 0 0 TM5060 0 0 24 15 6 30 24 0 TM5060 0 0 38 24 10 29 0 0 TM5055 74 11 12 3 0 0 0 0 TM5055 100 0 0 0 0 0 0 0 MED. 0 68 5 2 11 15 0 0 MED. 0 95 5 0 0 0 0 0 Uwagi Próby kumulowane Pierwsza próba – 1991:1 Trend – 24-mies. średnia ruchoma Uwagi Próby kumulowane Pierwsza próba – 1993:1 Trend – 24-mies. średnia ruchoma
Rysunek 3. Wskaźniki spełniające warunek nieobciążoności i warunek „przyciągania” Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 24
Rysunek 4. Wskaźniki spełniające warunek egzogeniczności mocnej i słabej Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 25
Rysunek 5. Wskaźniki spełniające waruneki nieobciążoności, „przyciągania” oraz egzogeniczności mocnej i słabej Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 26
Rysunek 6. Wskaźniki spełniające kryterium przyczynowości w sensie Grangera Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 27
Przypisy 1 Naturalnie, praktyczna weryfikacja tej właściwości nasuwa wiele kon-kretnych pytań – głównie dotyczących długości dopuszczalnych okre-sów odchyleń trendu obu miar. 2 a więc spełniające warunek natychmiastowej dostępności. 3 Marques, C.R., P.D.Neves i A.Goncalves da Silva (2000) oraz Marques, C.R., P.D.Neves i L.M. Sarmento (2000) 4 Na podstawie Marques, Neves i da Silva (2000) s. 3 – 4 5 patrz np. Charemza (1997), s. 131 – 133 6 Szeregi dla USA, Niemiec, Francji, Włoch, Hiszpanii i Portugalii nie zawierają cen żywności (nieprzetworzonej dla dwóch ostatnich krajów, sezonowej dla Niemiec), energii oraz usług komunalnych i publicznych (Francja) (por. Marques, Neves i da Silva, 2000, s. 7). 7 W rzeczywistości, Blinder proponuje ważenie każdego z komponen-tów indeksu cen konsumpcyjnych wagą wynikającą z jego właściwości prognostycznych, ale kryterium to rozwinięte później w innych pracach w stosunku do finalnego indeksu bazowego pojawiło się w pracy Blin-der'a po raz pierwszy. 8 Stacjonarność różnicy dowodzi, że w wektorze kointegrującym współ-czynnik przy inflacji bazowej ma wartość jednostkową, nie jest jednak dowodem na brak wyrazu wolnego. 9 Zerowanie się a oznacza, że wektor kointegrujący oba szeregi nie za-wiera wyrazu wolnego. 10 Równanie to jest przykładem reprezentacji skointegrowanych szere-gów przy użyciu modelu z mechanizmem korekty błędów. 11 Alternatywnie estymacja przeprowadzona została dla większej licz-by opóźnień, ale nie miało to istotnego wpływu na wyniki. 12 Obciążenie wskaźnika KTR nie powinno być niespodzianką.Miara ta eliminuje bowiem te składniki koszyka konsumpcyjnego, które podlega-ją różnego rodzaju kontroli, a to właśnie towary i usługi z tej grupy od-notowały na przestrzeni dekady lat 90. najwyższe podwyżki cen (patrz np.Woźniak, 1998).Wyłączenie tych komponentów powoduje, że KTR wykazywało przez lata konsekwentnie niższą dynamikę niż inflacja re-jestrowana – co w prosty sposób przekłada się na obciążenie. 13 Testowanie przyczynowości w sensie Grangera przeprowadzane jest prze szacowanie równania ( 0 – 1), które ma sens tylko dla zmiennych skointegrowanych wektorem [1,-1]. 14 A dodatkowo także 7-letnich, które również zostały przebadane, ale wy-niki, z uwagi na duże podobieństwo do 6-letnich, nie zostały tu przytoczone. Bibliografia Aucremanne, Luc (2000).The use of robust estimators as mea-sures of core inflation, National Bank of Belgium Working Paper No. 2, National Bank of Belgium Bakhshi, Hasan i Tony Yates (1999). To Trim or Not to Trim? An application of the trimmed mean inflation estimator to the Uni-ted Kingdom, Bank of England Working Paper Series No. 97, Bank of England Blinder, Alan S (1997). "Commentary", Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 79, s.157 – 160 Bryan, Michael F. and Stephen G. Cecchetti (1994). Measuring Core Inflation, s. 195 – 215.W: N. Gregory Mankiw (red.). Mo-netary Policy, Chicago: University of Chicago Press for NBER Bryan, Michael F. and Stephen G.Cecchetti (1999).The Monthly Measurement of Core Inflation in Japan, Monetary and Economic Studies, May 1999, Bank of Japan Bryan, Michael F., Stephen G.Cecchetti and Rodney L.Wiggins II (1997). Efficient Inflation Estimation , NBER Working Paper No. 6183, National Bureau of Economic Research Cecchetti, Stephen G. (1996).Measuring Short-Run Inflation for Central Bankers, NBER Working Paper No. 5786, National Bureau of Economic Research Charemza, Wojciech i Derek Deadman (1997). Nowa Ekono-metria, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Chwiejczak Piotr, Janusz Jankowiak i Arkadiusz Garbarczyk (2001).W poszukiwaniu dobrego wskaźnika inflacji bazowej, materiał powielony BRE-Bank Cockerell, Lynne (1999). Measures of Inflation and Inflation Targeting in Australia, [w:] Measures of underlying inflation and their role in the conduct of monetary policy – Proceedings of the workshop of central bank model builders held at the BIS on 18 – 19 February 1999, Bank of International Settlements, Basel, Switzerland Cogley, Timothy (1998). A Simple Adaptive Measure of Core In-flation, Federal Reserve Bank of San Francisco Working Paper Enders, W.(1995).Applied Econometric Time Series, Wiley, New York Freeman, D.G. (1998).Do Core Inflation Measures Help Forecast Inflation?, Economic Letters, 58, s. 143 – 147 Kearns Jonathan (1998). The distribution and Measurement of Inflation, Reserve Bank of Australia Discussion Paper no. 9810, Reserve Bank of Australia Marques, C. R. i Joao Machado Mota, Using the Asymmetric Trimmed Mean as a Core Inflation Indicator, Banco de Portugal Working Paper WP 6-00, Banco de Portugal Marques, C.R., P.D.Neves i A.Goncalves da Silva (2000).Why sho-uld Central Banks avoid the use od the underlying inflation indica-tor?, Banco de Portugal Working Paper WP 5-00, Banco de Portugal 28
Marques, C.R., P.D. Neves i L.M. Sarmento (2000). Evaluating Core Inflation Indicators, Banco de Portugal Working Paper WP 3-00, Banco de Portugal Marquez, J. i D. Vining (1984). Inflation and Relative Price Be-havior: A Survey of the Literature, Economic Perspectives, edi-ted by Maurice B. Ballabon Vol. 3 (Harwood Academic Publi-shers: New York, 1984) Meyler, Aidan (1999). A Statistical Measure of Core Inflation, Central Bank of Ireland Technical Paper 2/RT/99, Central Bank of Ireland Narodowy Bank Polski (1997 – 2000). Raport o inflacji Roger, Scott (1995). Measures of Underlying Inflation in New Zealand, 1981 – 1995, Reserve Bank of New Zealand Discus-sion Paper G95/5 (September 1995) Wozniak, Przemyslaw 1998, Relative Prices and Inflation in Po-land 1989 – 1997, Policy Research Working Paper 1879, The World Bank(1999a).Various Measures of Underlying Inflation in Poland 1995 – 1998, CEU-CASE Working Paper Series, No. 25, CEU-CASE, Budapeszt – Warszawa (1999b). Various Statistical Measures of Core Inflation in Poland: Overview and Comparison – artykuł przedstawiony na konferencji ING Barings-CASE pt. „Wpływ polityki pieniężnej na proces dezinflacji w Polsce" w grudniu 1999 (2001).Możliwości wykorzystania średnich obciętych do analizy inflacji bazowej w Polsce, Materiały i Studia nr 117, Narodowy Bank Polski, Warszawa Wynne, Mark (1999).Core inflation: a review of some conceptu-al issues, [w:] Measures of underlying inflation and their role in the conduct of monetary policy – Proceedings of the workshop of central bank model builders held at the BIS on 18 – 19 February 1999, Bank of International Settlements, Basel, Switzerland, do-stępne na stronach www.bis.org Autor jest ekspertem Fundacji CASE 29
1.Wstęp DOŒWIADCZENIANBP WWYKORZYSTYWANIU WSKANIKÓW INFLACJI BAZOWEJ Pawe³ Wyczañski Inflacja, będąca jednym z najważniejszych para-metrów gospodarczych, uważana jest za zjawisko szczególnie szkodliwe, wprowadzające niepewność, destabilizujące gospodarkę i zagrażające wzrostowi, dlatego zwalczanie inflacji stanowi priorytetowe za-gadnienie polityki monetarnej wielu krajów uprzemy-słowionych. Inflacja uderza przede wszystkim w do-brobyt społeczny, obniża dochody realne, zwiększa niepewność w działaniu gospodarczym, utrudnia planowanie i rachunek ekonomiczny, osłabia bodźce do planowania i inwestowania. Silna i długotrwała in-flacja paraliżuje gospodarkę, hamuje wzrost produk-cji i dobrobytu, podkopuje międzynarodową konku-rencyjność. Wszystko to sprawia, że inflacja jest uznawana powszechnie za jeden z głównych proble-mów gospodarczych. Ze względu na to, że w Polsce inflacja stała się zjawiskiem utrwalonym od przeszło 25 lat, jeszcze bardziej utrudnione są starania o jej ograniczenie. Działaniami antyinflacyjnymi zajmuje się bank centralny za pomocą odpowiedniej polityki pieniężnej posługując się w tym celu wszystkimi posiadanymi in-strumentami, m. in. stopami procentowymi, które uwzględniają stopę inflacji, a tym samym są realnymi stopami procentowymi. Bank musi również starać się o zdobycie i utrwalenia wiarygodności antyinflacyjnej, gdyż tylko w ten sposób może skutecznie wpływać na kształtowanie oczekiwań inflacyjnych podmiotów gospodarczych. Powszechne w ostatnich latach stało się przyjmowanie przez władze banków centralnych tzw. bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI), stawia-jące władze monetarne przed nowymi wyzwaniami (ustalenie konkretnego poziomu inflacji w danym okresie i realizacja tego celu). Podstawową miarą inflacji w Polsce, podobnie jak w innych krajach, jest indeks wzrostu cen towa-rów i usług konsumpcyjnych (CPI), obliczany przez Główny Urząd Statystyczny, oparty na badaniach kosztów utrzymania przeciętnego gospodarstwa do-mowego. Jest on także miarą, w której kategoriach Rada Polityki Pieniężnej Narodowego Banku Pol-skiego wyznacza cel inflacyjny. Jest on obliczany na podstawie koszyka dóbr i usług o różnym, zmienia-jącym się w czasie udziale. Jego zaletą jest to, że w miarę precyzyjnie opisuje rzeczywistość, gdyż opiera się na strukturze faktycznego spożycia prze-ciętnego gospodarstwa domowego. Jednak zmiany składu i struktury koszyka powodują, że szereg da-nych przestaje być jednorodny i w pełni porówny-walny. Ponadto nie zawsze wskaźnik ten jest do-brym punktem odniesienia dla banku centralnego. Przede wszystkim dlatego, że występujące szoki podażowe zakłócają rzeczywisty obraz kształtowa-nia się tendencji inflacyjnych. Także pojawianie się przejściowych szoków popytowych może wpływać na czasowe odchylanie się wskaźników cen od dłu-gookresowego trendu. Teoretycznie ujmując, polityka pieniężna nie po-winna reagować na zmiany poziomu cen wynikają-ce z występowania szoków podażowych.Trend infla-cji stanowiący przedmiot zainteresowania polityki 31
pieniężnej powinien odzwierciedlać podstawowe tendencje spowodowane czynnikami popytowymi i zmieniającymi się oczekiwaniami inflacyjnymi. Jed-nak rozróżnienie między przejściowymi a trwałymi zmianami stopy inflacji jest łatwiejsze w teorii niż w praktyce.Warto również pamiętać o efektach dru-giego rzędu pierwotnego impulsu, tzn. o wpływie podwyżki cen jednego towaru na inne, co jest czę-sto spotykane w przypadku np. cen paliw. Podwyżki cen paliw wywierają nacisk na koszty transportu, a przez to mogą spowodować zmiany innych kate-gorii cen, a także przyczynić się do wzrostu oczeki-wań inflacyjnych. 2. Cel badania inflacji bazowej przez NBP W 1998 r. Rada Polityki Pieniężnej NBP w opu-blikowanym dokumencie pt. Średniookresowa stra-tegia polityki pieniężnej dokonała wyboru strategii bezpośredniego celu inflacyjnego jako celu polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski przyjmując tę strategię założył jednocześnie konieczność progno-zowania wskaźnika CPI, w tym konieczność progno-zowania długookresowych tendencji zmian w pozio-mie cen. Znajomość podstawowych tendencji cen, mających charakter długofalowy, gdzie eliminacji podlegają te czynniki, które mają charakter jednora-zowy, wynikają z zaburzeń na rynkach, czy są skut-kiem oddziaływania czynników nie mających cha-rakteru rynkowego, należy do podstawowych wa-runków jej prowadzenia. Trzeba przy tym rozróżnić czynniki wywołujące inflację, mające charakter ogól-ny i trwały, pozostające pod wpływem presji popyto-wych albo wynikające z oczekiwań, a także takie, które są wywoływane zaburzeniami podażowymi al-bo mają charakter przejściowy, związany np. ze zmianami relacji cen. Krytyczne znaczenie ma za-chowanie się tego trwałego, ogólnego składnika, stanowiącego właściwy przedmiot polityki banku centralnego, przy zwracaniu mniejszej uwagi na przejściowe zakłócenia. W uproszczeniu można przyjąć, że zakłócenia ogólnego wskaźnika inflacji przypisuje się dwóm grupom czynników – wpływowi cen szczególnie zmiennych (paliwa, niektóre towary żywnościowe), a także wpływowi cen kształtowa-nych w sposób skokowy, tzn. takich, które są przede wszystkim regulowane przez rząd poprzez zmiany stawek podatkowych i innych obciążeń. W Polsce udział tak kształtowanych cen wciąż pozostaje wy-soki, dotyczy to m.in. nośników energii, w tym paliw płynnych. W związku z tym zadanie tworzenia oraz obliczania wskaźników inflacji bazowej zostało pod-porządkowane celowi wyodrębnienia ze składników wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych tych elementów, które mają charakter przemijający albo nie są efektem oddziaływania sił rynkowych. Ideą NBP była taka konstrukcja wskaźników, aby niosły ze sobą informacje o długookresowych ten-dencjach zmian cen. Innymi słowy, wskaźniki te z definicji mają zawierać nieskażoną informację po-wstającą w wyniku oczyszczenia szeregów ceno-wych z krótkookresowych zaburzeń, szoków. Naro-dowy Bank Polski nie ma na celu opracowania poje-dynczej statystyki, czy też pojedynczego, uniwersal-nego wskaźnika, który miałby służyć jako czynnik determinujący decyzje RPP. W szczególności, infla-cja bazowa nie powinna być postrzegana jako sy-gnał pozwalający na jednoznaczną identyfikację po-czynań Rady. Celem jest przedstawienie Radzie Po-lityki Pieniężnej informacji pozwalających na identy-fikację długookresowych tendencji inflacyjnych, które posłużą jako punkt wyjścia do podjęcia decy-zji przez RPP. Złożoność procesów ekonomicznych, trudność w uzyskaniu szybkiego dostępu do kluczowych infor-macji oraz opóźnienia w oddziaływaniu polityki pie-niężnej nakładają poważne ograniczenia na organa decyzyjne. Stwarza to konieczność konstruowania wskaźników dających maksymalnie szeroki ogląd sy-tuacji, przede wszystkim w zakresie zmian cen. W związku z tym NBP przedstawia paletę kilku pro-stych, ale przez to czytelnych, wskaźników, które da-ją szeroką perspektywę procesów zmian cen oraz stanowią bazę informacyjną dla organów decyzyj- 32
nych NBP. Należy przy tym podkreślić, iż optymaliza-cja pojemności informacyjnej pojedynczego wskaźni-ka inflacji bazowej nie jest głównym celem, a niemal z założenia przyjęto, że siła prognostyczna wskaźni-ków konstruowanych przez NBP leży w nich wszyst-kich i jest uzupełniana i pogłębiana analizami i opinia-mi eksperckimi. Do innych, ważnych elementów polityki BCI nale-ży ponadto liczbowe wyznaczenie celu (np. jako wiel-kości rocznej czy na kilka lat naprzód) oraz przedsta-wianie własnych prognoz przez bank centralny. Usta-lenie celu inflacyjnego stanowi podstawę do kształto-wania oczekiwań inflacyjnych podmiotów gospodar-czych, a wpływając na ich zachowania ma ułatwiać osiągnięcie tak zarysowanego celu. Jednakże wpływ na oczekiwania zależy od tego, jakie zaufanie podmioty gospodarcze mają do banku centralnego i jego polityki, czyli od jego wiarygodności. Jednym z podstawowych argumentów przemawia-jących za realizacją polityki bezpośredniego celu jest zwiększenie przejrzystości polityki pieniężnej, którą ułatwia publiczna znajomość wskaźników, uwzględnia-nych przy podejmowaniu decyzji przez RPP, w tym przede wszystkim wskaźników inflacji bazowej. Są one od niedawna dostępne kilka dni po opublikowaniu da-nych o wskaźnikach cen towarów i usług konsumpcyj-nych przez GUS na internetowej stronie NBP.1 3. Założenia badań inflacji bazowej w NBP Konstruując miary inflacji bazowej analitycy NBP kierują się kilkoma kryteriami. Najważniejszymi są: kryterium egzogeniczności i „przyciągania” oraz nie-obciążoności (tablica 2). Ponadto, z punktu widzenia przejrzystości ważna jest prostota i jasność konstruk-cji wskaźników inflacji bazowej. Prostota i zrozumiałość konstrukcji wskaźników inflacji bazowej nakładają dość poważne ogranicze-nia na zbiór możliwych wskaźników. W szczególno-ści, NBP ogranicza się do poszukiwania wskaźników inflacji bazowej w oparciu o dostępny zbiór zmian cen dóbr i usług konsumpcyjnych, przyjmując de facto, że rzeczywisty wskaźnik inflacji bazowej jest rozpięty na szeregach zmian cen usług i dóbr konsumpcyjnych. Co więcej, wskaźniki inflacji bazowej konstruowane są w oparciu o proste działanie arytmetyczne, pole-gające na wyłączaniu poszczególnych grup towarów i usług. Ponadto badania cen prowadzone są z dużą, miesięczną częstotliwością, przez co zawierają wiele krótkotrwałych zaburzeń, mogących wywoływać nie-potrzebne reakcje polityki pieniężnej. Procesy inflacyjne mają, generalnie rzecz biorąc, charakter nieliniowy. Oznacza to, iż próba opisu pro-cesów inflacyjnych, za pomocą operacji o charakte-rze liniowym, takim jak proste operacje arytmetyczne, lub obcinanie części bazy szeregów cenowych we-dług dowolnie wybranego kryterium, powinna z defi-nicji skończyć się niepowodzeniem. Wobec tego na-leży wszelkie miary inflacji bazowej, oparte o proste manipulacje arytmetyczne interpretować z definicji jako niedoskonałe próby określenia długookresowych tendencji inflacyjnych. NBP skupia się, zdając sobie sprawę z niemożno-ści całościowego opisu inflacji bazowej za pomocą działań arytmetycznych, na liczeniu prostych wska-źników, przede wszystkim mając na uwadze koniecz-ność kompromisu pomiędzy teoretycznymi wymoga-mi stawianymi dla inflacji bazowej, a wymogiem przejrzystości, łatwością komunikacji z zainteresowa-nymi, w tym z organami decyzyjnymi, oraz wymo-giem obliczalności w czasie skończonym. Mimo świa-domości niedoskonałości prostych miar, NBP, w wy-niku racjonalnego wyboru, podtrzymuje koncepcję obliczania wielu nieskomplikowanych miar inflacji ba-zowej. Innymi słowy NBP przyjmuje, iż właściwą opcją pozwalającą na uchwycenie długookresowych tendencji zmian cen jest ekstensywne podejście po-legające na analizie wielu prostych wskaźników, a nie intensywne podejście polegające na analizie nielicz-nych albo jednego wyrafinowanego wskaźnika. Konieczność konstruowania prostych miar jest do-datkowo uwarunkowana ograniczeniami obiektywny-mi, takimi jak niedoskonałość samego indeksu CPI, jak też niespójność i nieciągłość bazy szeregów ce- 33
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation
BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation

Recommandé

BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock Exchange
BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock ExchangeBRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock Exchange
BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock ExchangeCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in Economy
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in EconomyBRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in Economy
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in EconomyCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTOCASE Center for Social and Economic Research
 
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitej
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitejOsiem grzechów głównych rzeczypospolitej
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitejStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE 46 - Budget for 2000
BRE-CASE 46 - Budget for 2000BRE-CASE 46 - Budget for 2000
BRE-CASE 46 - Budget for 2000CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...CASE Center for Social and Economic Research
 

Recommandé

BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock Exchange
BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock ExchangeBRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock Exchange
BRE-CASE SEminarium 64 - The Future of the Warsaw Stock ExchangeCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...
BRE-CASE Seminarium 55 - Portuguese Experience in Restructuring and Privatizi...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in Economy
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in EconomyBRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in Economy
BRE-CASE Seminarium 62 - The Role of Foreign Investment in EconomyCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTO
BRE-CASE Seminarium 69 - Entry of the Dragon - China in WTOCASE Center for Social and Economic Research
 
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitej
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitejOsiem grzechów głównych rzeczypospolitej
Osiem grzechów głównych rzeczypospolitejStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Loża Biznesu
 
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...
BRE-CASE Seminarium 54 - Reform of the Financial Sector in the Countries of C...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE 46 - Budget for 2000
BRE-CASE 46 - Budget for 2000BRE-CASE 46 - Budget for 2000
BRE-CASE 46 - Budget for 2000CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...
BRE-CASE Seminarium 52 - Development and Restructuring of Banking Sector in P...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish EconomyBRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish EconomyCASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 63 - The Role of Real Estate Sector in Effective Realloca...
BRE-CASE Seminarium 63 - The Role of Real Estate Sector in Effective Realloca...BRE-CASE Seminarium 63 - The Role of Real Estate Sector in Effective Realloca...
BRE-CASE Seminarium 63 - The Role of Real Estate Sector in Effective Realloca...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains... BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"CASE Center for Social and Economic Research
 
Strategia Dolny Śląsk 2
Strategia Dolny Śląsk 2Strategia Dolny Śląsk 2
Strategia Dolny Śląsk 2Fundacja "Merkury"
 
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013Metrohouse
 
Magazyn Bankowości Spółdzielczej BS NET
Magazyn Bankowości Spółdzielczej BS NETMagazyn Bankowości Spółdzielczej BS NET
Magazyn Bankowości Spółdzielczej BS NETFast Forward Communication
 
R 07-raport otwarcia-w
R 07-raport otwarcia-wR 07-raport otwarcia-w
R 07-raport otwarcia-wCentrum Adama Smitha
 
Raport Włocłwaek
Raport WłocłwaekRaport Włocłwaek
Raport WłocłwaekWaldemar Duczmal
 
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014Metrohouse
 
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013Metrohouse
 
Diagnoza olsztyn 2013 v10
Diagnoza olsztyn 2013 v10Diagnoza olsztyn 2013 v10
Diagnoza olsztyn 2013 v10Łukasz Łukaszewski
 
Konin2050 podsumowanie badań (runda 2)
Konin2050 podsumowanie badań (runda 2)Konin2050 podsumowanie badań (runda 2)
Konin2050 podsumowanie badań (runda 2)Pracownia Miejska | Urban Workshop
 
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...CASE Center for Social and Economic Research
 
Bre case 2002_no59
Bre case 2002_no59Bre case 2002_no59
Bre case 2002_no59CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...CASE Center for Social and Economic Research
 

Contenu connexe

Tendances

BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...CASE Center for Social and Economic Research
 
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013Metrohouse
 
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014Metrohouse
 
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013Metrohouse
 

Tendances (18)

BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 51 - Significance of Foreign Capital for the Polish Economy
 
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
BRE-CASE Seminarium 53 - Why are the Germans Afraid of Expanding the EURO Zone?
 
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
BRE-CASE SEminarium 57: New Pension System in Poland – its influence on short...
 
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
BRE-CASE Seminarium 117 - Perspektywy polskiej gospodarki w latach 2012–2013
 
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish EconomyBRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
BRE-CASE Seminarium 48 - Significance of Foreign Capital for Polish Economy
 
BRE-CASE Seminarium 63 - The Role of Real Estate Sector in Effective Realloca...
BRE-CASE Seminarium 63 - The Role of Real Estate Sector in Effective Realloca...BRE-CASE Seminarium 63 - The Role of Real Estate Sector in Effective Realloca...
BRE-CASE Seminarium 63 - The Role of Real Estate Sector in Effective Realloca...
 
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains... BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
BRE-CASE Seminarium 68 - The Competitiveness of Tax Reform - Poland Agains...
 
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
BRE-CASE Seminarium 61 - Condition of Banking Sector in Emerging Economies - ...
 
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
BRE-CASE Seminarium 110 - "Kryzys fiskalny w Europie - Strategie wyjścia"
 
Strategia Dolny Śląsk 2
Strategia Dolny Śląsk 2Strategia Dolny Śląsk 2
Strategia Dolny Śląsk 2
 
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013
Raport Szybko.pl, Metrohouse i Expandera Lipiec 2013
 
Magazyn Bankowości Spółdzielczej BS NET
Magazyn Bankowości Spółdzielczej BS NETMagazyn Bankowości Spółdzielczej BS NET
Magazyn Bankowości Spółdzielczej BS NET
 
R 07-raport otwarcia-w
R 07-raport otwarcia-wR 07-raport otwarcia-w
R 07-raport otwarcia-w
 
Raport Włocłwaek
Raport WłocłwaekRaport Włocłwaek
Raport Włocłwaek
 
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014
Raport Szybko.pl Metrohouse i Expandera marzec 2014
 
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
Raport Szybko pl Metrohouse i Expandera pazdziernik 2013
 
Diagnoza olsztyn 2013 v10
Diagnoza olsztyn 2013 v10Diagnoza olsztyn 2013 v10
Diagnoza olsztyn 2013 v10
 
Konin2050 podsumowanie badań (runda 2)
Konin2050 podsumowanie badań (runda 2)Konin2050 podsumowanie badań (runda 2)
Konin2050 podsumowanie badań (runda 2)
 

Similaire à BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation

BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...CASE Center for Social and Economic Research
 
BRE-CASE Seminarium 109 - "Kryzys finansowy – Zmiany w regulacji i nadzorze n...
BRE-CASE Seminarium 109 - "Kryzys finansowy – Zmiany w regulacji i nadzorze n...BRE-CASE Seminarium 109 - "Kryzys finansowy – Zmiany w regulacji i nadzorze n...
BRE-CASE Seminarium 109 - "Kryzys finansowy – Zmiany w regulacji i nadzorze n...CASE Center for Social and Economic Research
 

Similaire à BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation (20)

BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 50 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
 
Bre case 2002_no59
Bre case 2002_no59Bre case 2002_no59
Bre case 2002_no59
 
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
BRE-CASE Seminarium 123 - "Unia bankowa – skutki dla UE, strefy euro i dla Po...
 
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...
BRE-CASE Seminarium 129 - Długofalowe skutki polityki niskich stóp i poluzowa...
 
BRE-CASE Seminarium 100 - Kryzys Finansowy i Przyszlość Systemu Finansego
BRE-CASE Seminarium 100 - Kryzys Finansowy i Przyszlość Systemu FinansegoBRE-CASE Seminarium 100 - Kryzys Finansowy i Przyszlość Systemu Finansego
BRE-CASE Seminarium 100 - Kryzys Finansowy i Przyszlość Systemu Finansego
 
BRE-CASE Seminarium 47 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 47 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...BRE-CASE Seminarium 47 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
BRE-CASE Seminarium 47 - Prospects for the Russian Economy in the Aftermath o...
 
BRE-CASE Seminarium 126 <sektor> Co zmienił kryzys?
BRE-CASE Seminarium 126 <sektor> Co zmienił kryzys?BRE-CASE Seminarium 126 <sektor> Co zmienił kryzys?
BRE-CASE Seminarium 126 <sektor> Co zmienił kryzys?
 
BRE-CASE Seminarium 109 - "Kryzys finansowy – Zmiany w regulacji i nadzorze n...
BRE-CASE Seminarium 109 - "Kryzys finansowy – Zmiany w regulacji i nadzorze n...BRE-CASE Seminarium 109 - "Kryzys finansowy – Zmiany w regulacji i nadzorze n...
BRE-CASE Seminarium 109 - "Kryzys finansowy – Zmiany w regulacji i nadzorze n...
 
BRE-CASE Seminarium 111
BRE-CASE Seminarium 111BRE-CASE Seminarium 111
BRE-CASE Seminarium 111
 
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...
BRE-CASE Seminarium 45 - First Year of the Euro Zone - Experiences and Perspe...
 
BRE-CASE Seminarium 89 - Evolution of the Enterprise Sector in Poland since...
BRE-CASE Seminarium 89 - Evolution of the Enterprise Sector in Poland since...BRE-CASE Seminarium 89 - Evolution of the Enterprise Sector in Poland since...
BRE-CASE Seminarium 89 - Evolution of the Enterprise Sector in Poland since...
 
BRE-CASE Seminarium 95 - Inflacja - czy mamy nowy problem?
BRE-CASE Seminarium 95 - Inflacja - czy mamy nowy problem?BRE-CASE Seminarium 95 - Inflacja - czy mamy nowy problem?
BRE-CASE Seminarium 95 - Inflacja - czy mamy nowy problem?
 
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w Polsce
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w PolsceBRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w Polsce
BRE-CASE Seminarium 105 - Credit Crunch w Polsce
 
BRE-CASE Seminarium 101 - Działalność Antykryzysowa Banków Centralnych
BRE-CASE Seminarium 101 - Działalność Antykryzysowa Banków CentralnychBRE-CASE Seminarium 101 - Działalność Antykryzysowa Banków Centralnych
BRE-CASE Seminarium 101 - Działalność Antykryzysowa Banków Centralnych
 
BRE-CASE Seminarium 76 - Competitiveness of the Banking Sector after Polan...
BRE-CASE Seminarium 76 - Competitiveness of the Banking Sector after Polan... BRE-CASE Seminarium 76 - Competitiveness of the Banking Sector after Polan...
BRE-CASE Seminarium 76 - Competitiveness of the Banking Sector after Polan...
 
BRE-CASE Seminarium 65 - The State of Public Finance - Necessity for Reform
BRE-CASE Seminarium 65 - The State of Public Finance - Necessity for ReformBRE-CASE Seminarium 65 - The State of Public Finance - Necessity for Reform
BRE-CASE Seminarium 65 - The State of Public Finance - Necessity for Reform
 
BRE-CASE Seminarium 102 - Jak z Powodzeniem Wejść do Strefy Euro
BRE-CASE Seminarium 102 - Jak z Powodzeniem Wejść do Strefy EuroBRE-CASE Seminarium 102 - Jak z Powodzeniem Wejść do Strefy Euro
BRE-CASE Seminarium 102 - Jak z Powodzeniem Wejść do Strefy Euro
 
BRE-CASE Seminarium 122 - "Dlaczego nie wolno dopuścić do rozpadu strefy euro"
BRE-CASE Seminarium 122 - "Dlaczego nie wolno dopuścić do rozpadu strefy euro"BRE-CASE Seminarium 122 - "Dlaczego nie wolno dopuścić do rozpadu strefy euro"
BRE-CASE Seminarium 122 - "Dlaczego nie wolno dopuścić do rozpadu strefy euro"
 
BRE-CASE Seminarium 67 - Impact of the Economic Situation in Germany on Polis...
BRE-CASE Seminarium 67 - Impact of the Economic Situation in Germany on Polis...BRE-CASE Seminarium 67 - Impact of the Economic Situation in Germany on Polis...
BRE-CASE Seminarium 67 - Impact of the Economic Situation in Germany on Polis...
 
BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...
BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...
BRE-CASE Seminarium 67 - Poland's Accession to the European Union and the Rat...
 

Plus de CASE Center for Social and Economic Research

Plus de CASE Center for Social and Economic Research (20)

In search of new opportunities. Circular migration between Belarus and Poland...
In search of new opportunities. Circular migration between Belarus and Poland...In search of new opportunities. Circular migration between Belarus and Poland...
In search of new opportunities. Circular migration between Belarus and Poland...
 
Praca nierejestrowana. Przyczyny i konsekwencje
Praca nierejestrowana. Przyczyny i konsekwencjePraca nierejestrowana. Przyczyny i konsekwencje
Praca nierejestrowana. Przyczyny i konsekwencje
 
The retirement age and the pension system, the labor market and the economy
The retirement age and the pension system, the labor market and the economyThe retirement age and the pension system, the labor market and the economy
The retirement age and the pension system, the labor market and the economy
 
Problems at Poland’s banks are threatening the economy
Problems at Poland’s banks are threatening the economyProblems at Poland’s banks are threatening the economy
Problems at Poland’s banks are threatening the economy
 
Thinking Beyond the Pandemic: Monetary Policy Challenges in the Medium- to Lo...
Thinking Beyond the Pandemic: Monetary Policy Challenges in the Medium- to Lo...Thinking Beyond the Pandemic: Monetary Policy Challenges in the Medium- to Lo...
Thinking Beyond the Pandemic: Monetary Policy Challenges in the Medium- to Lo...
 
Informal employment and wages in Poland
Informal employment and wages in PolandInformal employment and wages in Poland
Informal employment and wages in Poland
 
The Rule of Law and its Social Reception as Determinants of Economic Developm...
The Rule of Law and its Social Reception as Determinants of Economic Developm...The Rule of Law and its Social Reception as Determinants of Economic Developm...
The Rule of Law and its Social Reception as Determinants of Economic Developm...
 
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2020 Final Report
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2020 Final ReportStudy and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2020 Final Report
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2020 Final Report
 
Increasing the International Role of the Euro: A Long Way to Go
Increasing the International Role of the Euro: A Long Way to GoIncreasing the International Role of the Euro: A Long Way to Go
Increasing the International Role of the Euro: A Long Way to Go
 
Is the economy doomed to a long recession?
Is the economy doomed to a long recession?Is the economy doomed to a long recession?
Is the economy doomed to a long recession?
 
mBank-CASE Seminar Proceedings No. 162 "The European Union: State of play and...
mBank-CASE Seminar Proceedings No. 162 "The European Union: State of play and...mBank-CASE Seminar Proceedings No. 162 "The European Union: State of play and...
mBank-CASE Seminar Proceedings No. 162 "The European Union: State of play and...
 
Nasza Europa: 15 lat Polski w Unii Europejskiej
Nasza Europa: 15 lat Polski w Unii EuropejskiejNasza Europa: 15 lat Polski w Unii Europejskiej
Nasza Europa: 15 lat Polski w Unii Europejskiej
 
Our Europe: 15 Years of Poland in the European Union
Our Europe: 15 Years of Poland in the European UnionOur Europe: 15 Years of Poland in the European Union
Our Europe: 15 Years of Poland in the European Union
 
The Story of the Open Pension Funds and the Employee Capital Plans in Poland....
The Story of the Open Pension Funds and the Employee Capital Plans in Poland....The Story of the Open Pension Funds and the Employee Capital Plans in Poland....
The Story of the Open Pension Funds and the Employee Capital Plans in Poland....
 
The evolution of Belarusian public sector: From command economy to state capi...
The evolution of Belarusian public sector: From command economy to state capi...The evolution of Belarusian public sector: From command economy to state capi...
The evolution of Belarusian public sector: From command economy to state capi...
 
30 Years of Economic Transformation in CEE: Key Five Lessons For Belarus
30 Years of Economic Transformation in CEE: Key Five Lessons For Belarus30 Years of Economic Transformation in CEE: Key Five Lessons For Belarus
30 Years of Economic Transformation in CEE: Key Five Lessons For Belarus
 
Does Low Inflation Pose a Risk to Economic Growth and Central Banks Reputation?
Does Low Inflation Pose a Risk to Economic Growth and Central Banks Reputation?Does Low Inflation Pose a Risk to Economic Growth and Central Banks Reputation?
Does Low Inflation Pose a Risk to Economic Growth and Central Banks Reputation?
 
Estonian corporate tax: Lessons for Poland
Estonian corporate tax: Lessons for PolandEstonian corporate tax: Lessons for Poland
Estonian corporate tax: Lessons for Poland
 
Turning away from globalization? Trade wars and the rules of competition in g...
Turning away from globalization? Trade wars and the rules of competition in g...Turning away from globalization? Trade wars and the rules of competition in g...
Turning away from globalization? Trade wars and the rules of competition in g...
 
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2019 Final Report
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2019 Final ReportStudy and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2019 Final Report
Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2019 Final Report
 

BRE-CASE Seminarium 56 - Does it Make Sense to Calculate Core Inflation

  • 1. 56 CZY WARTO LICZYÆ INFLACJÊ BAZOW¥
  • 2. Publikacja jest kontynuacją serii wydawniczej Zeszyty PBR-CASE CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa 00 – 944 Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 BRE Bank SA 00 – 950 Warszawa, ul. Senatorska 18 Copyright by: CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa i BRE Bank SA Redakcja Zeszytów Redakcja naukowa Ewa Balcerowicz Sekretarz Zeszytów Krystyna Olechowska Autorzy Wojciech Charemza Piotr Chwiejczak Przemysław Woźniak Paweł Wyczański Opracowanie graficzne: Agnieszka Bury DTP: SK Studio ISSN 1233-121X Wydawca: CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa, 00 - 944 Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 Nakładca: BRE Bank SA, 00-950 Warszawa, ul. Senatorska 18 Oddano do druku w listopadzie 2001 r. Nakład 600 egz.
  • 3. SPIS TREŒCI Lista uczestników seminarium 4 Od Redakcji – WPROWADZENIE 5 Władysław Jan Brzeski – FINANSOWANIE MIESZKALNICTWA: DLA KOGO I PO CO? 7 1. Budowa systemu finansowania mieszkalnictwa 7 2. Finansowanie dla kogo? 8 3. Finansowanie po co? 11 4. Podsumowanie 11 Lech Gajewski – GŁÓWNE PROBLEMY BANKOWOŚCI HIPOTECZNEJ W POLSCE 15 1. Wstęp 15 2. System bankowości hipotecznej 15 3. Ryzyko kredytowe 17 4. Ryzyko płynności 17 5. Bariery w rozwoju bankowości hipotecznej 19 Piotr Cyburt – REFINANSOWANIE BANKOWOŚCI HIPOTECZNEJ 23 1. Wstęp 23 2. Refinansowanie kredytów hipotecznych przez polskie banki 23 3. Skutki obowiązującego refinansowania dla banków uniwersalnych 23 4. Skutki struktury refinansowania listami zastawnymi i kapitałem dla banków hipotecznych 24 5. List zastawny jako instrument finansujący bank hipoteczny 24 6. Podsumowanie 24 PREZENTACJA 25 Jacek Łaszek – INSTRUMENTY FINANSOWANIA RYNKU NIERUCHOMOŚCI MIESZKANIOWYCH 35 1. Podstawowe formy kredytów hipotecznych 35 2. Instrumenty umożliwiające wycofywanie kapitału z mieszkania 35 3. Rozwój rynku kredytów mieszkaniowych i hipotecznych w Polsce 38 4.Wybrane elementy rynku kredytów hipotecznych w Polsce 41 Ryszard Kowalski – MIESZKANIA – PROBLEM POLITYCZNIE NIEROZWIĄZYWALNY 47 1. Wprowadzenie 47 2. Sprawy elementarne 47 3. Diagnoza stanu 48 4. Co należy zrobić? 50 5. Element pierwszy – obniżka (racjonalizacja) kosztów 50 6. Element drugi – zróżnicowane zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych 51 7. Element trzeci – instrumenty finansowe 52 8. Uzupełnienie 52 9. Uwagi końcowe 53
  • 4. LISTA UCZESTNIKÓW SEMINARIUM 4 Adam Berent BIG Bank Gdański SA Anna Bigolas-Siwicka BRE Bank SA Barbara Błaszczyk Fundacja CASE Maria Bobińska Gazeta Prawna Elżbieta Bodio Ministerstwo Gospodarki Władysław J. Brzeski Fundacja KIN Joanna Bun TUiR WARTA SA Andrzej Chmielewski Nowe Życie Gospodarcze Edmund Cumber BRE Bank SA Piotr Cyburt RHEINHYP-BRE Bank Hipoteczny SA Marcin Domaszewski Gazeta Finansowa Agnieszka Drewicz-Tułodziecka Fundacja na rzecz Kredytu Hipotecznego Marek Dul KPWiG Mirosław Dusza Narodowy Bank Polski Michał Dwurzyński Kredyt Bank SA Gerarf Ferent Société Générale-Warsaw Branch Jacek Furga HypoVereinsbank Bank Hipoteczny SA Elżbieta Gajeska Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Lech Gajewski Bank Śląski SA Justyna Galbarczyk PBK SA Dorota Głębocka-Kaliszewska Citybank (Poland) S.A. Gabriel Główka Bank Śląski SA Stanisław Godlewski TU SAMOPOMOC SA Krzysztof Grad PAP Piotr Grocholiński LG Petro Bank SA Szymon Grochowski Uniwersytet Łódzki Beata Hawrylik Komitet Badań Naukowych Danuta Horodyska Warmińsko-Mazurski Bank Regionalny SA Mariusz Jarmużek Uniwersytet Łódzki, CASE Izabela Juźwiak Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Bogumił Kamiński Szkoła Główna Handlowa Kazimierz Kirejczyk REAS Sp. z o.o. Michał Kobosko Puls Biznesu Lidia Kołucka Fundacja Forda Marzena Kowalska Wood & Company SA Marek Kowalski Związek Banków Polskich Mirosław Kowalski Bank Przemysłowo-Handlowy SA Ryszard Kowalski Bank Handlowy w Warszawie SA Marek Kozak Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Małgorzata Kozłowska Komitet Badań Naukowych Edward Kozłowski Fundacja KIN Arkadiusz Krześniak WBK SA Zenon Kulesza Krajowa Izba Gospodarcza Piotr Liese PAIZ Jacek Łaszek Bank Śląski SA Monika Maciołek-Romanowska RHEINHYP-BRE Mirosław Maszybrocki DAEWOO TU SA Piotr Miączyński Gazeta Wyborcza Aleksandra Michalska Gazeta Finansowa Tomasz Myszkorowski Bank Handlowy w Warszawie SA Henryk Okrzeja BRE Bank SA Krystyna Olechowska Fundacja CASE Paweł Olesiński PLD Aleksander Oleś Pekao SA Marek Opiłowski Rządowe Centrum Studiów Strategicznych Renata Ostafin TBS Elwira Ostrowska-Graczyk Bank Pekao SA Adam Pawłowicz PAIZ Iwona Pietrzak TUiR WARTA SA Piotr Pietrzak Gazeta Finansowa Maciej Piotrowski Bank of America (Polska) SA Małgorzata Przebindowska ABN-AMRO Bank(Polska) SA Stanisław M. Popów Bank of America (Polska) SA Andrzej Pyszkowski Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Andrzej Raczko PKO BP Krystyna Rawska Górnośląski Bank Gospodarczy SA Wojciech Rzepka Bank Gospodarstwa Krajowego Elżbieta Sawicka PKO BP SA Elżbieta Skrzeszewska-Paczek Bank Handlowy w Warszawie SA Andrzej Sławiński Narodowy Bank Polski Józef Sobota Narodowy Bank Polski Mirosław Sochaczewski Kredyt Bank SA Jan K. Solarz Narodowy Bank Polski Piotr Sota Ministerstwo Finansów Tomasz Stankiewicz WNE UW Romeo Stanciu Ambasada Rumunii Maciej Stańczuk WestLB Polska SA Waldrmar Stawski PKO Bank Polski Piotr Stefaniak BOSS Stanisław Sudak Rządowe Centrum Studiów Strategicznych Sylwester Szafarz BBN Tomasz Szapiro Szkoła Główna Handlowa Tadeusz Szkamruk Rynki Zagraniczne Piotr Szpunar Narodowy Bank Polski Urszula Szyperska Polityka Andrzej Śniecikowski IBD Zmiany SA Piotr Tefelski PBK SA Robert Tkaczyk AIG Poland Insurane Company SA Piotr Tomaszewski Bank Pocztowy SA Piotr Utrata Parkiet Stanisław Wellisz Łukasz Wilkowicz Gazeta Bankowa Adam Wiśniewski Uniwersytet Łódzki Grażyna Wojciechowicz Fundacja CASE Jacek Wojciechowicz Biuro Banku Światowego w Polsce Jarosław Wolfram Bank Handlowy w Warszawie SA Paweł Wróbel BRE Bank SA Anna Zajączkowska Narodowy Bank Polski Artur Zapała KPWiG Anna Ząbkowicz INE PAN Anna Zwolińska KPWiG Łukasz Wilkowicz Gazeta Bankowa Katarzyna Zajdel Citibank (Polska) SA Piotr Zawadzki LG Petro Bank SA Tomasz Zieliński Uniwersytet Warszawski Ewa Zychowicz Rzeczpospolita Adam Żołnowski PAIZ
  • 5. WPROWADZENIE Od Redakcji Zeszyty BRE-CASE nr 56 zawierają cztery obszerne teksty przygotowane na seminarium poświęcone inflacji bazowej. Zorganizowane wspólnie przez Fundację CASE i BRE Bank SA, w ramach stałego cyklu spotkań panelowych, seminari-um odbyło się w Warszawie we wrześniu 2001 roku. Autorzy prezentowanych niżej opracowań: Przemysław Woźniak, ekspert Fundacji CASE, Paweł Wyczański, zastępca dyrektora Departamentu Analiz i Badań Narodowego Banku Polskiego, Piotr Chwiejczak, główny analityk w BIG-Banku Gdańskim SA oraz Wojciech Charemza, profesor ekonomii na Uniwersytecie w Leicaster próbuj odpowiedzieć na pytanie czy i dlaczego warto liczyć inflację bazową. Koncepcję inflacji bazowej oraz powody, dla może być pomocnna w polityce monetarnej przybliża w swoim referacie Przemysław Wożniak. Autor opisuje także kilka zagadnień związanych z szacowaniem inflacji bazowej w Polsce. Przedstawia podstawowe właściwości dobrego szeregu inflavcji bazowej. Omawia trzy systematyczne kryteria oceny szeregów inflacji bazowej. oraz przy ich pomocy ocenia osiem wskaźników inflacji bazowej dla Polski. Najlepszą miarą inflacji bazowej okazał się wskaźnik obliczony z wyłączeniem cen o największej zmienności, co jest dużą niespodzianką w świetle krytyki metodologii wykorzystywanej do jego szacowania. Oznacza to, że wskaźnik ten posiada potencjalnie bard-zo dobre własności i może odegrać ważną rolę w monitorowaniu presji inflacyjnych.Wydaje się, jednak, stwierdza autor, że aby tak się stało konieczne są dodatkowe prace nad definicją tego wksaźnika , dyż w obecnej postaci wzbudza on wiele kontrowersji. Generalny wniosek, który wypływa z trzech lat posługiwania się różnymi miarami inflacji bazowej wskazuje, że są to wskaźniki bardzo przydatne stwierdza Paweł Wyczański w referacie pt. “Doświadczenia NBP w wykorzystywaniu różnych miar inflacji bzaowej”. Jednak to, który z nich można uznać za właściwą miarę ogólnych tendencji inflacyjnych – nie da się jednoznacznie określić. Przeprowadzone testy statystyczne mówią tylko, że do zaakceptowanie nadają się bez wątpienia dwie miary (15% średnia obcięta i wskaźnik powstały po wyeliminowaniu cen wysoko zmiennych), trze-cia z zastrzeżeniami (miara powstała po wyeliminowaniu cen kontrolowanych), a czwarta, tzw. inflacja netto nie spełnia przyjętych kryteriów. Kształtowanie się wskaźników stanowi sygnał, który wskazuje, że konieczne jest do-konanie pogłębionej analizy elementów ich tworzących, wskazuje na nowe obszary poszukiwań i potencjalne 5 czynniki sprawcze. Wasny model liczenia inflacji bazowej zaprezentował Piotr Chwiejczak Franciszek Rozwadowski w referacie pt. „Azjatycki kryzys walutowy i jego wpływ na polską gospodarkę” zwraca uwagę, że bezpośredni wpływ kryzysu azjatyckiego na Polskę będzie prawdopodobnie niewielki, ale wydarzenia w Azji są ważną lekcją dla polityków gospodarczych w Polsce i innych krajach przechodzących proces transformacji.
  • 6. 6
  • 7. 1.Wstęp OCENA POLSKICH WSKANIKÓW INFLACJI BAZOWEJ Przemys³aw WoŸniak Powszechne w ostatnich latach przyjmowanie celu inflacyjnego jako bezpośredniego celu polityki pienięż-nej stawia przed władzami monetarnymi nowe problemy i wyzwania. Osiągnięcie celu inflacyjnego nakłada na nie obowiązek szczególnie dokładnego monitorowania presji inflacyjnych obecnych w gospodarce i właściwej oceny ich charakteru, tak aby poprzez użycie odpowie-dnich instrumentów w odpowiednim czasie możliwe by-ło zrealizowanie założonego poziomu inflacji. Trzy lata temu polityka monetarna w Polsce została podporządkowana bezpośredniemu celowi inflacyjne-mu. Równolegle Narodowy Bank Polski rozpoczął licze-nie inflacji bazowej i publikowanie swoich szacunków w raportach inflacyjnych, a od kilku miesięcy również na oficjalnych stronach internetowych. Ponieważ inflacja bazowa nie jest pojęciem dobrze zdefiniowanym, banki centralne na całym świecie różnią się, czasami znacz-nie, metodologią jej szacowania oraz, w ramach tej sa-mej metody, wartościami użytych parametrów. NBP sza-cuje obecnie pięć szeregów inflacji bazowej za pomocą różnych technik, a zestaw ten kilkukrotnie ulegał zmia-nie na przestrzeni ostatnich 2 lat. W niniejszej pracy podjęto próbę oceny grupy inde-ksów inflacji bazowej stosowanych przez polskie władze monetarne uzupełnionych o 3 alternatywne miary infla-cji bazowej. Zastosowano kilka kryteriów, które najczę-ściej pojawiają się w literaturze w kontekście tego typu analizy. Bezpośrednim celem badania było porównanie wszystkich wskaźników i uszeregowanie ich według po-siadanych właściwości – od najlepszego do najgorsze-go. Cel ten został, niestety, osiągnięty tylko częściowo. Praca podzielona jest na 7 rozdziałów. Rozdział 2 przybliża koncepcję inflacji bazowej oraz powody, dla których może być pomocna w polityce monetarnej. Roz-dział 3 opisuje kilka zagadnień związanych z szacowa-niem inflacji bazowej w Polsce.W rozdziale 4 przedsta-wione zostały podstawowe właściwości dobrego szere-gu inflacji bazowej. Rozdział 5 zawiera omówienie 3 sy-stematycznych kryteriów oceny szeregów inflacji bazo-wej. Rozdział kolejny – 6 to rozdział empiryczny, w którym zaprezentowane kryteria wykorzystane są do oceny ośmiu wskaźników inflacji bazowej dla Polski. Rozdział 7 zawiera podsumowanie i wnioski. 2. Dlaczego inflacja bazowa? W zdecydowanej większości krajów, w których obo-wiązuje strategia BCI (bezpośredni cel inflacyjny), cel inflacyjny formułowany jest jako procentowy przyrost in-deksu cen towarów i usług konsumpcyjnych (wzrost in-flacji rejestrowanej). Jest ku temu wiele powodów. In-deks ten liczony jest przez urzędy statystyczne najdo-kładniej, największym nakładem środków i jest przez podmioty gospodarcze najlepiej rozumiany i akceptowa-ny. Jako wskaźnik odzwierciedlający koszt koszyka kon-sumpcyjnego przeciętnego obywatela z założenia infor-muje tylko o ruchach wąskiego wycinka cen w gospo-darce. Cenna dla władz monetarnych informacja o fun-damentalnych zmianach cen, będących efektem presji 7
  • 8. popytowych w gospodarce, jest w inflacji rejestrowanej często przesłaniana podażowymi, w większości odwra-calnymi szokami dotykającymi najczęściej towary z ka-tegorii żywność i energia i „ciągnącymi” w efekcie indeks przejściowo w górę bądź w dół. Ta wrażliwość indeksu cen dóbr i usług konsumpcyj-nych na czynniki podażowe powoduje, że nie jest on do-brym wskaźnikiem obecnych w gospodarce presji popy-towych. Gdy impuls inflacyjny pojawia się np. na rynku mięsa jako rezultat „świńskiego dołka” i jest na tyle silny, że przekłada się w sposób widoczny na wzrost indeksu, nie znaczy to przecież, że władze monetarne powinny zaostrzyć kurs polityki. Cykl produkcyjny może odwrócić się bardzo szybko, a wtedy zmiany cen wystąpią w od-wrotnym kierunku w sposób naturalny. Ingerencja uza-sadniona jest więc tylko wtedy, gdy zmiany liczonego przez GUS indeksu będą wskazywały z dużym prawdo-podobieństwem nadejście nowego trendu, będącego już nie tyle efektem pojedynczych wahań cen kilku pro-duktów, ale symptomem bardziej fundamentalnej zmia-ny „ogólnego poziomu cen”. I tutaj właśnie zaczyna się problem, gdyż „ogólny po-ziom cen”, który w teorii ekonomii jest pojęciem używa-nym i wykorzystywanym niezwykle często, jest w prakty-ce zjawiskiem niemierzalnym. Podobnie inflacja, która w podręcznikach ekonomii wyrażać ma stały wzrost „ogólnego” poziomu cen, nie ma odpowiednika w prak-tyce gospodarczej, gdzie, mocno upraszczając, jej mia-nem określa się procentowy przyrost rozmaitych wska-źników (najpowszechniej – cen konsumpcyjnych oraz producenta) czy deflatora PKB. Inflacja bazowa, funk-cjonująca explicite jako pojęcie w literaturze od począt-ku lat osiemdziesiątych, ale konceptualnie obecna tam dużo wcześniej, ma być właśnie tym pojęciem, które le-piej niż wspomniane wcześniej i używane powszechnie mierniki, odzwierciedla klasyczną inflację. Milton Friedman w zbiorze „The Optimal Quantity of Money and Other Essays” z 1969 roku przytacza dwa podstawowe źródła zmian cen: jedno to zmiany ilości pieniądza a drugie, szeroko pojęte szoki podażowe. In-flacja w teorii ekonomii, a inflacja bazowa w praktyce odwołuje się do tej pierwszej definicji, tj. inflacji spowo-dowanej czynnikami monetarnymi. Prace nad konstruk-cją wskaźników inflacji bazowej koncentrowały się i nadal koncentrują na tym, jak wychwycić z ogółu cen mierzonych przez urzędy statystyczne istotne informa-cje o stanie presji popytowych w gospodarce, a więc o inflacji w bardziej fundamentalnym, teoretycznym wy-miarze. Na pewno słabo nadaje się do tego celu publi-kowany indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych, który informuje co najwyżej o spadku siły nabywczej pie-niądza z perspektywy reprezentatywnego gospodar-stwa domowego. Nie uwzględnia on całego szeregu dóbr nabywanych przez inne podmioty gospodarcze, dóbr inwestycyjnych czy usług doradczych. Co więcej, podlega silnej sezonowości – skupienie podwyżek ad-ministracyjnych na początku roku, skumulowane, jedno-razowe podwyżki akcyzy (alkohol, papierosy, paliwa) oraz znaczne sezonowe skoki cen warzyw i owoców do-datkowo zaciemniają krytyczny dla władz monetarnych obraz rozwoju inflacji popytowej tak. Aby realizacja zamierzonego celu inflacyjnego by-ła bardziej prawdopodobna, władze monetarne powin-ny posiłkować się „ulepszoną” miarą inflacji.Wtedy bę-dą w stanie lepiej odróżniać jednorazowe wstrząsy wskaźnika inflacji od wzrostu cen będącego sympto-mem nowego trendu i w odpowiedni sposób reagować na nie, używając stosownych instrumentów. Miarą in-flacji odpowiadającą tym wymaganiom jest właśnie in-flacja bazowa. Należy też podkreślić, że nie ma sprzeczności w wykorzystywaniu miar bazowych w re-żimie bezpośredniego celu inflacyjnego, nawet gdy cel ten wyrażony jest w kategoriach konwencjonalnej mia-ry inflacji, tj. wskaźnika cen konsumpcyjnych. Istnieje wiele opracowań empirycznych, które dowodzą, że polityka monetarna przy takim reżimie zyskuje na efektywności wtedy, gdy odpowiada na zmiany w infla-cji bazowej, a nie rejestrowanej. Reagowanie na in-deks bazowy może bowiem uchronić władze monetar-ne przed dokonywaniem zbędnych kroków w polityce monetarnej, względnie – modyfikować zakres i siłę użytych instrumentów. Inflacja bazowa spełni taką właśnie pomocniczą rolę w polityce monetarnej nie bezwarunkowo, ale w ściśle określonych okolicznościach. Hipotetyczne korzyści nakreślone w wielkim skrócie powyżej mogą 8
  • 9. stać się udziałem władz monetarnych tylko wtedy, gdy stosowana miara inflacji bazowej będzie miała znane, „dobre” właściwości, a także będzie spełniała kilka oczywistych i mniej oczywistych warunków. Omówie-nie najważniejszych warunków znajduje się w rozdzia-le 4, a wynikające z nich kryteria sformułowane są w rozdziale 5. Przy tej okazji trzeba przypomnieć, że bodaj naj-większym problemem w praktycznym wykorzystaniu inflacji bazowej przez banki centralne na całym świecie jest brak jednej akceptowanej definicji tego pojęcia.Mi-mo zgody co do niedoskonałości indeksu zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych, nie ma wśród ekono-mistów jednomyślności w sprawie kształtu alternatyw-nej bazowej miary inflacji. Ponieważ samo pojęcie nie jest w literaturze dobrze zdefiniowane (a ściślej – defi-nicji jest zbyt wiele), operuje się częściej opisem tego, co inflacja ta miałaby pokazywać i czego oczekuje się od niej niż określoną definicją wyprowadzoną z teorii. W tej sytuacji to raczej każda z rozlicznych metod li-czenia inflacji bazowej definiuje pojęcie na swój spo-sób uwypuklając pewne pożądane cechy niż na od-wrót. Istnieje cała grupa metod statystycznych, które bazują na zbieranych przez urzędy statystyczne da-nych dotyczących zmian cen. Najpowszechniej stosuje się wśród banków centralnych wyłączenie z obliczeń całych agregatów dóbr, takich jak owoce, warzywa, czy paliwa, ze względu na ich dużą niestabilność i w więk-szości podażowy charakter zmian ich cen. Coraz czę-ściej liczy się inflację bazową nie poprzez wykluczenie pewnych kategorii a priori, ale usuwanie z indeksu tyl-ko tych dóbr bądź usług, które w danym okresie zano-towały ekstremalne zmiany cen bez względu na to, z jakiej kategorii pochodzą (grupa średnich obciętych). Niektóre banki centralne obliczają inflację bazową jako ważoną (wagami z koszyka) medianę bądź wybrany percentyl rozkładu zmian cen, w miejsce zwykłej śre-dniej ważonej, jaką jest tradycyjnie używany indeks cen towarów i dóbr konsumpcyjnych. Czasami stosuje się także statystyczne metody wygładzania szeregów, albo korekty w indeksie eliminujące ad hoc wpływ zmian podatków pośrednich czy innych, dających się łatwo wyodrębnić, szoków podażowych. 3. Inflacja bazowa w Polsce W „Raporcie o inflacji” za rok 1998 Narodowy Bank Polski po raz pierwszy zaprezentował 4 miary inflacji ba-zowej: wskaźnik inflacji bazowej po wyłączeniu cen o największej zmienności, po wyłączeniu cen kontrolo-wanych oraz medianę i 15% średnią obciętą uzyskaną ze zdezagregownego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Szacunki inflacji bazowej przy użyciu tych czterech miar różniły się czasami znacznie, co nie powinno dziwić, gdy uświadomimy sobie, jak różna jest ich konstrukcja. Jednocześnie w tym samym raporcie podkreślono, że prowadzone są w NBP badania, mają-ce na celu wyłonienie najlepszej miary inflacji bazowej w warunkach polskich. W kolejnym „Raporcie o inflacji” za rok 1999 przytaczane są już tylko trzy miary inflacji bazowej. Należy przypuszczać, że z analiz usunięto me-dianę (będącą de facto 100% symetryczną średnią ob-ciętą), bo nie spełniała kryteriów, jakie NBP narzucił miarom inflacji bazowej. W raporcie znalazła się też in-formacja o tym, że „ograniczenie liczby obserwowanych wskaźników inflacji bazowej w celu zwiększenia przej-rzystości polityki monetarnej byłoby uzasadnione, gdyby miarę taką udało się wyłonić na podstawie badań empi-rycznych”. Autorzy wyjaśniają, że obecnie jest to utru-dnione, gdyż dostępne szeregi czasowe są zbyt krótkie. „Raport o inflacji” za II kwartał 2000 r. przyniósł kolej-ne zmiany – tym razem w odwrotnym kierunku. Do trzech liczonych od 1998 r. miar inflacji bazowej doszła czwarta – „inflacja netto”, która z całego koszyka kon-sumpcyjnego wyłącza żywność i paliwa. Zmieniona zo-stała także miara wyłączająca ceny o największej zmienności. Do cen eliminowanych pierwotnie dodano paliwa i przeliczono szereg wstecz według nowego algo-rytmu nie zmieniając nazwy. Takie „rewidowanie” szere-gu doprowadziło do zmiany historycznych wartości i stworzyło sytuację, w której „inflacja bazowa po wyłą-czeniu cen o największej zmienności” np. za rok 1999 ma inne wartości w „Raporcie o inflacji” z roku 1999, a inne w raporcie z drugiego kwartału 2000. Ostatecznie NBP zdecydował się na publikowanie dwóch szeregów eliminujących najbardziej niestabilne ceny: oryginalny 9
  • 10. indeks inflacji bazowej po wyłączeniu cen o największej zmienności, oraz drugi, po wyłączeniu cen o najwięk-szej zmienności oraz cen paliw. Obecnie w raportach in-flacyjnych oraz na internetowej stronie NBP publikowa-nych jest pięć miar inflacji bazowej: – inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych, – inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności, – inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw, – inflacja „netto”, tj. po wyłączeniu cen żywności i paliw, – 15% średnia obcięta. Spośród wszystkich prezentowanych przez NBP miar największe wątpliwości dotyczą inflacji eliminującej ceny kontrolowane oraz ceny o największej zmienności, a więc trzy z pięciu oficjalnych miar.Wyłączenie „cen kontrolowa-nych” jest dyskusyjne, przede wszystkim ze względu na zasadnicze trudności w stwierdzeniu, która cena jest kon-trolowana, a która nie.Wpływanie na ceny może przyjmo-wać tak różne formy, i być tak subtelne, że bardzo trudne, albo wręcz niemożliwe jest przeprowadzenie granicy mię-dzy grupą cen wolnorynkowych i kontrolowanych. Dobry przykład stanowią cukier i mąka, które tradycyjnie nie na-leżą do grup towarów określanych jako kontrolowane, choć ogromną rolę w kształtowaniu ich cen odgrywają od dawna czynniki zdecydowanie nierynkowe. Na bardzo gwałtowne wahania cen obu produktów, które w istotny sposób zdynamizowały inflację rejestrowaną w ubiegłym roku, miały wpływ głównie administracyjne decyzje o wy-sokości ceł, wprowadzaniu lub znoszeniu kontyngentów importowych. Argument o realnym wpływie faktycznych zbiorów jest do przyjęcia tylko w bardzo ograniczonym zakresie. Można postawić tezę, że w coraz bardziej otwartej polskiej gospodarce to, czy złe plony w danym roku znajdą odzwierciedlenie w cenach konsumpcyjnych zależy w dużo większym stopniu od konkretnych (często upolitycznionych) decyzji administracyjnych niż od rze-czywistej wielkości zbiorów. Inną stroną stosowania mia-ry inflacji bazowej po wyłączeniu cen kontrolowanych jest problem z modyfikacją wyłącznej grupy wraz ze zmiana-mi strukturalnymi w gospodarce. Jaki moment uznać za przełomowy dla kształtowania się np. cen usług telekomu-nikacyjnych, energii elektrycznej, gazu czy ciepłej wody, w sytuacji gdy proces urynkowienia tych cen jest stopnio-wy i następuje równolegle z decyzjami dotyczącymi całe-go sektora. Czy moment ten dla przytoczonych wyżej dóbr i usług już nastąpił, czy dopiero nastąpi? Problemy z inflacją bazową z wyłączeniem cen o naj-większej zmienności dotyczą głównie kwestii definicyj-nych. Eliminowany zestaw dóbr i usług konsumpcyjnych został utworzony na początku prac nad inflacją bazową, tj. w 1998 r., jako ta grupa składników koszyka konsump-cyjnego, których ceny charakteryzują się większą zmien-nością niż ceny reszty koszyka. Zestaw ten, zawierający głównie owoce i warzywa oraz kilka produktów żywno-ściowych, usług komunalnych i administracyjnie regulo-wanych, nie zmienił się od tego czasu, mimo że ceny konsumpcyjne w wielu sektorach doznały w tym okresie bardzo istotnych szoków. Najlepszym przykładem na to, że stała grupa wyłączana z tej miary inflacji bazowej, nie odzwierciedla rzeczywistych procesów dotykających struktury cen, jest mechaniczne dodanie do niej paliw pod koniec 2000 r. (początkowo bez zmiany nazwy inde-ksu). Grupa niestabilnych elementów indeksu nie jest stała, „wpadają” do niej i „wypadają” z niej nieustannie różne produkty i usługi i jest oczywistym, że gdyby dziś przeprowadzić analizę zmienności, podobną do tej, jaką przeprowadzono w 1998 r.w celu utworzenia tej miary in-flacji bazowej, zestaw ten wyglądałby zupełnie inaczej. W konsekwencji również „inflacja bazowa z wyłączeniem cen o największej zmienności” stałaby się bardziej czy-telna i niosłaby więcej istotnych informacji, gdyby ceny z niej wyłączane były częściej modyfikowane. Najlepszą, systematyczną metodą zapewniającą takie modyfikacje jest zdefiniowanie kryterium zmienności na kroczącej próbie, np. 3 lat i eliminowanie kategorii, które w ostatnim 3-letnim okresie okazały się najbardziej niestabilne. 4. Pożądane właściwości szeregów inflacji bazowej Ponieważ na gruncie teoretycznym nie można wyo-drębnić jasnych kryteriów oceny metod obliczania inflacji bazowej, które zapewniałyby wyższość niektórym techni- 10
  • 11. kom w zestawieniu z innymi, porównuje się je pod kątem posiadania pewnych pożądanych właściwości i cech. Właściwości te odzwierciedlają wiele praktycznych po-stulatów wysuwanych w stosunku do szeregów inflacji bazowej i odpowiadają intuicyjnemu rozumieniu tego po-jęcia. Zestaw tych kryteriów podzielić można na postula-ty o charakterze nieformalnym (jakie cechy powinien po-siadać dobry szereg inflacji bazowej?) oraz formalnym, nadającym konkretną postać statystyczno-ekonome-tryczną niektórym postulatom nieformalnym (jak skwan-tyfikować te cechy?). W niniejszym rozdziale omówione zostaną postulaty nieformalne (pożądane właściwości szeregów inflacji bazowej), a w rozdziale następnym – sformalizowane (kryteria wyboru optymalnej metody). Wiele prac dotyczących inflacji bazowej zawiera dys-kusję na temat kształtu i właściwości szeregów bazo-wych, które odpowiadałyby intuicyjnemu rozumieniu in-flacji bazowej, a także praktycznym aspektom jej wyko-rzystania w prowadzeniu polityki monetarnej. Dyskusja ta została zainicjowana w środowisku banków central-nych, które musiały znaleźć odpowiedzi na wiele pytań związanych z operacjonalizacją pojęcia inflacji bazowej. Pierwszym etapem procesu przechodzenia od koncep-cji inflacji bazowej do praktycznego szacowania szere-gów inflacji bazowej było sformułowanie grupy postula-tów, odpowiadających, w dużym skrócie i uproszczeniu, na pytanie: jakie cechy powinien posiadać dobry szereg inflacji bazowej? Rozważania dotyczące tego zagadnie-nia znaleźć można implicite prawie w każdej pracy na temat inflacji bazowej. W wielu z nich przytoczony jest explicite zestaw pożądanych właściwości szeregów ba-zowych [patrz np. Roger (1995), Cockerell (1999), Wo-źniak (2001) czy Wynne (1999)]. Większość omawia-nych cech dotyczy podobnych postulatów. Poniżej przedstawione zostaną najważniejsze z nich. 4. 1. Odporność Dobra metoda szacowania inflacji bazowej powinna cechować się odpornością. Oznacza to, że właściwości, jakie przypisuje się jej, a które decydują o jej atrakcyjno-ści z punktu widzenia banków centralnych, muszą być względnie stabilne niezależnie od okresu obserwacji. Odporność jest więc podstawową cechą, na której po-winno zależeć władzom monetarnym. Odporne metody szacowania inflacji bazowej to takie, które dostarczają dobrych, wiarygodnych szacunków niezależnie od nie-przewidzianych wydarzeń na rynkach, owocujących nie-przewidzianymi zmianami cen. Gdy np. szoki podażowe pojawią się w zupełnie nietypowych sektorach, odporna definicja inflacji bazowej „poradzi sobie” z nimi i zamor-tyzuje ich wpływ na wartość inflacji. Metoda nieodporna nie odfiltruje wpływu tego szoku na indeks i przekaże błędną informację o bazowych zmianach cen. Należy również podkreślić, że cechą metod odpor-nych nie będzie optymalne „zachowanie” we wszystkich okolicznościach. Oczekuje się od nich raczej przeciętnie dobrych właściwości i właściwego szacowania inflacji bazowej w każdej, nawet skrajnie nietypowej sytuacji. Ist-nieje pokusa, by metodę szacowania inflacji bazowej wy-brać optymalizując jej właściwości (tj. oddzielanie szumu od sygnału inflacyjnego) w ostatnim okresie, tzn. okresie, który wszyscy uczestnicy życia gospodarczego mają w pamięci, i do którego będą taką metodę automatycz-nie odnosić. Nie jest to jednak podejście perspektywicz-ne, „odporne”. Nie znając przyszłych wzrostów cen, ani nie posiadając wiedzy o tym, w jakich sektorach należy się ich spodziewać, bank centralny powinien raczej zde-cydować się na wybór takiej metody, która sprawdzi się przy różnych scenariuszach rozwoju presji inflacyjnych w gospodarce, traktując wariant z niedalekiej przeszłości na równi z innymi możliwymi wariantami jej rozwoju. Przykładem nieodpornych metod szacowania inflacji bazowej mogą być metody oparte na wyłączeniach. Jeśli zestaw wyłączanych systematycznie grup towarów lub usług będzie sztywny, a decyzja co do jego kształtu pod-jęta na podstawie krótkiego okresu, należy oczekiwać, że taka miara nie będzie odporna na wystąpienie szoków w innych, mniej podatnych do tej pory, sektorach. 4. 2. Nieobciążoność Kolejną cechą dobrej miary inflacji bazowej jest jej nieobciążoność. Ponieważ koncepcja inflacji bazowej odwołuje się do pojęć takich jak trend czy sygnał infla-cyjny, narzuca tym samym obraz inflacji bazowej jako szeregu względnie stabilnego i uporczywego. Aby kon-cepcja ta miała rzeczywisty sens ekonomiczny, inflacja 11
  • 12. bazowa musi wyznaczać długookresowy trend, wokół którego będzie „oscylować” inflacja rejestrowana. W efekcie, mierzone w dłuższym okresie czasu, obie miary powinny wykazywać się podobnymi zmianami. In-flacja bazowa nie może wyznaczać trendu, który konse-kwentnie odbiega od trendu zmian inflacji rejestrowanej. Gdy tak się dzieje, szacunki bazowe obarczone są sy-stematycznym błędem, tzn. są obciążone, a samą meto-dę należy w związku z tym odrzucić jako wadliwą. Nieobciążoność oznacza więc zgodność obu szere-gów co do trendu. Inflacja bazowa musi zatem „trafiać” w inflację rejestrowaną co pewien okres1. Jeśli tak się nie dzieje, a szeregi wyraźnie dryfują w innym kierunku, mo-że to być właśnie symptomem obciążenia inflacji bazowej. Nieobciążoność to bardzo pożądana cecha inflacji bazowej, której brak może doprowadzić do wysyłania w kierunku władz monetarnych fałszywych sygnałów o bazowych trendach zmian cen.W konsekwencji mogą zostać wyciągnięte złe wnioski, co do wymaganego stopnia restrykcyjności polityki monetarnej, co może mieć bardzo daleko idące skutki. Prostym przykładem obciążonych metod szacowania inflacji bazowej są śre-dnie z wyłączeniami, w których wyłączone grupy towa-rowe wykazują inny niż reszta indeksu trend zmian cen. 4. 3. Natychmiastowa dostępność Warunkiem koniecznym użyteczności danej metody szacowania inflacji bazowej jest jej natychmiastowa do-stępność (timeliness). Oznacza ona, że w czasie t=T możliwe jest oszacowanie inflacji bazowej dla tego właśnie okresu t =T. Najbardziej intuicyjnym wyjaśnie-niem będzie przywołanie przykładu metody nie spełnia-jącej tego warunku. Taką metodą są średnie scentrowa-ne, które dostarczają bardzo dobrych szacunków tren-du, ale do obliczenia wartości w czasie t =T, wymagają posiadania obserwacji z okresów t >T, a więc z przy-szłości. Nie można więc obliczyć tak zdefiniowanej śre-dniej bazowej np. dla sierpnia 2001 r. we wrześniu 2001, ale dopiero po upłynięciu kilku bądź kilkunastu miesięcy (w zależności od parametrów średniej). W szerszym rozumieniu tego warunku, nie jest on również spełniony przez metody, które, generując sza-cunek dla t=T, wymagają zmiennych, których obserwa-cje dotyczące okresu T, są w tym okresie niedostępne. Dzieje się tak np. w przypadku metod ekonometrycz-nych, w których do oszacowania inflacji bazowej używa się wielu zmiennych, które znane są z pewnym, czasem nawet kilkumiesięcznym, opóźnieniem. 4. 4. Niezmienność wartości historycznych Cecha ta oznacza, że historyczne szacunki inflacji bazowej pozostają stałe i nie ulegają modyfikacjom pod wpływem nowych danych. Innymi słowy, wartość inflacji bazowej w okresie t=T obliczona w czasie T na podsta-wie informacji z okresów nie późniejszych niż T jest rów-na wartości w tym samym okresie obliczonej w czasie późniejszym, powiedzmy T+s na podstawie informacji z okresów nie późniejszych niż T+s. Formalnie, jeżeli przez pc T oznaczymy szacunek inflacji bazowej dla okresu T, a przez WT oznaczymy informację dostępną w czasie T, a więc informację z okresów t £ T, to, jeżeli spełniona jest równość: pT c(WT) = pT c(WT+s) dla wszystkich s >0, możemy uznać, że metodę gene-rującą takie szacunki cechuje niezmienność wartości hi-storycznych. Zasada niezmienności wartości historycznych naru-szona jest zawsze wtedy, gdy proces generujący sza-cunki inflacji bazowej wykorzystuje metody ekonome-tryczne. Każda reestymacja takiego systemu powoduje bowiem rewizję szeregu wynikowego, a więc szeregu in-flacji bazowej. 4. 5.Prostota, przejrzystość imożliwość weryfikacji Właściwości te pozwalają na zbudowanie wiarygodno-ści wokół miary inflacji bazowej. Jeżeli metoda liczenia in-flacji bazowej jest przejrzysta, względnie prosta i zrozumia-ła dla podmiotów gospodarczych, łatwiej będzie przekonać je do niej, a tym samym „zaszczepić” ją skutecznie na grunt życia gospodarczego.Niezmiernie istotne jest także to, aby uczestnicy życia gospodarczego znali dokładną metodolo-gię szacowania inflacji bazowej stosowaną przez bank centralny i byli w stanie zweryfikować na własną ręką po-dawane przez bank szacunki. Nie jest to z pewnością wa-runek konieczny z punktu widzenia wykorzystywania infla-cji bazowej w polityce monetarnej, ale trudno wyobrazić so- 12
  • 13. bie, aby skomplikowana i nie dająca się łatwo zweryfikować miara zyskała wiarygodność w oczach podmiotów gospo-darczych. Cogley (1998, s. 21) podkreśla również, że waż-ne jest, aby metoda posiadała już jakąś historię (najlepiej długą i dobrą), a więc, aby była wykorzystywana z powo-dzeniem w jak największej liczbie banków centralnych. Ważna jest także liczba publikacji poświęcona danej meto-dzie dowodząca, że została ona przebadana i sprawdzona, a tym samym nie jest pomysłem nowym. Prostota i przejrzystość widziana z perspektywy podmiotów gospodarczych z pewnością nie charaktery-zuje metod ekonometrycznych, a także bardziej skom-plikowanych metod statystycznych. Wydaje się, że jeśli metody nie spełniają poprzedniego warunku (niezmien-ność wartości historycznych), raczej na pewno mogą być zakwalifikowane jako skomplikowane i niezrozumia-łe dla podmiotów gospodarczych. 4. 6.Właściwości prognostyczne i wskazywanie trendu Cecha ta obejmuje szereg postulatów odwołujących się do podstawowych oczekiwań związanych z inflacją bazową, a więc do jej zdolności oddzielania „sygnału” od „szumu” i wskazywania trendu zmian ogółu cen [Cockerell, 1999, s.10]. Miara inflacji bazowej przydatna w polityce monetar-nej powinna być z jednej strony wskaźnikiem fundamental-nych, popytowych presji inflacyjnych w gospodarce, a z dru-giej, jako miara trendu, powinna wskazywać na perspekty-wy rozwoju inflacji rejestrowanej. Jako taka, miara ta powin-na dostarczać szacunków inflacji bazowej, które będą mia-ły właściwości wyprzedzające i prognostyczne w stosunku do inflacji rejestrowanej [por.Wynne, 1999, s. 21]. 5. Kryteria oceny inflacji bazowej Grupa pożądanych właściwości szeregów inflacji ba-zowej, z których najważniejsze przytoczone zostały po-wyżej, stała się punktem wyjścia do sformalizowanej ana-lizy, mającej na celu porównanie różnych metod szaco-wania inflacji bazowej, a także w obrębie tej samej meto-dy, porównania szeregów obliczonych z różnymi parame-trami. Kryteria te reprezentują próby opisania za pomocą formalnych wzorów lub testów ekonometrycznych nie-które z przedstawionych cech. O ile bez dodatkowej ana-lizy można stwierdzić, czy dana technika dostarcza sta-łych i niezmiennych szacunków lub czy można ją zasto-sować od razu po opublikowaniu danych inflacyjnych, sprecyzowania wymagają takie cechy jak nieobciążoność czy właściwości prognostyczne. Kryteria, o których bę-dzie mowa w tej części rozdziału, zostały sformułowane w celu operacjonalizacji tych cech szeregów bazowych, które wymagają doprecyzowania i głębszej analizy. W drugiej połowie lat 90. ukazało się kilka prac doty-czących inflacji bazowej, które oprócz omówienia pożą-danych cech szeregów bazowych, zawierają także próby skwantyfikowania niektórych z nich.W konsekwencji po-wstał zestaw sformalizowanych kryteriów oceny inflacji bazowej, a dokładniej, algorytmów testowania kilku jej pożądanych właściwości. Poniżej przedstawiony zosta-nie ten właśnie zestaw. Według najlepszej wiedzy auto-ra, zawiera on wszystkie formalne propozycje oceny sze-regów inflacji bazowej, jakie pojawiły się dotychczas w li-teraturze przedmiotu. Dotyczą one badania takich cech szeregów bazowych jak nieobciążoność, wskazywanie trendu i właściwości prognostyczne. 5. 1. Minimalizacja odchyleń od trendu (MOT) Bez wątpienia najpowszechniej wykorzystywaną w pracach empirycznych metodą oceny inflacji bazowej stało się badanie jej odchyleń od trendu. Kryterium to odwołuje się bezpośrednio do postulatów, według których dobra miara inflacji bazowej powinna być miarą trendu zmian ogółu cen. Dlatego, aby ocenić szereg inflacji ba-zowej, oblicza się odchylenia poszczególnych obserwacji od długookresowego trendu, przyznając pierwszeństwo temu, dla którego odchylenia te są najmniejsze. Kryterium to zostało zaprezentowane po raz pierwszy przez Stephena Cecchettiego (1996) w jego pracy pt. „Measuring Short-Run Inflation for Central Bankers” („Pomiar krótkookresowej inflacji dla banków central-nych”). Autor podkreśla w niej, że najważniejszą informa-cją dla władz monetarnych są dostępne natychmiasto- 13
  • 14. wo2 szacunki zmian długookresowego trendu. Dlatego, jako optymalny szereg inflacji bazowej Cecchetti definiu-je ten, który najmniej odchyla się od trendu aproksymo-wanego przez scentrowaną średnią ruchomą. Kryterium to, w kształcie zaproponowanym przez autora, wymaga określenia dwóch kluczowych elementów: po pierwsze – ustalenia horyzontu średniej ruchomej, po drugie – okre-ślenia postaci funkcji odchyleń, jaką należy minimalizo-wać. W cytowanym artykule [Cecchetti, 1996] oraz w kil-ku innych (m.in. [Bryan i Cecchetti, 1999 czy Bryan, Cec-chetti i Wiggins, 1997]) pojawia się kilka wariantów śre-dniej ruchomej: 12-, 24-, 36-, 48- i 60-miesięczna, a tak-że trzy różne postaci funkcji odchyleń od trendu d: – średnie odchylenie: d = N –1Sdi (5.1) – pierwiastek ze średniego kwadratowego odchylenia RMSE= (N –1 Sdi 2)0,5 (5.2) – średnie bezwzględne odchylenie MAD = N –1 S ½di½ (5.3) Minimalizowanie odchyleń od trendu stało się bardzo powszechną praktyką autorów usiłujących znaleźć „opty-malny” szereg inflacji bazowej, choć testuje ono tylko jedną z wielu pożądanych właściwości takiego szeregu. Badania z wykorzystaniem tego kryterium znaleźć możemy m.in. w pracy Kearnsa (1998) dla Australii, Meylera (1999) dla Irlandii, Woźniaka (1999a, 1999b i 2001) dla Polski czy Aucremanne’a (2000) dla Belgii.Autorzy stosują różną roz-piętość średniej ruchomej (od 12 do 36 miesięcy), a nie-którzy (np. Kearns i Woźniak) wprowadzają również alter-natywą definicję trendu.Obok średnich ruchomych używa-ją oni szeregów inflacji rejestrowanej wygładzonych filtrem Hodricka-Prescotta (HP) i minimalizują funkcję odchyleń od tak zdefiniowanego trendu. Analogicznie do konieczno-ści określenia rozpiętości średniej również filtr HP wymaga ustalenia parametru wygładzania s, który w bardzo wyra-źny sposób wpływa na kształt otrzymanego trendu. 5. 2. Kryterium nieobciążoności, „przyciągania” i egzogeniczności (NPE) Kolejnym, stosunkowo nowym systematycznym ze-stawem kryteriów oceny inflacji bazowej jest grupa wa-runków testujących trzy własności jej szeregów, które w kategoriach statystycznych mogą być określone jako nieobciążoność, „przyciąganie” i egzogeniczność (kryte-rium NPE). Własności te odwołują się do postulatów, według których dobra miara inflacji bazowej wskazuje trend inflacyjny, który wyznacza również kierunek zmian inflacji rejestrowanej w dłuższym okresie.W konsekwen-cji miara taka jest z natury wyprzedzająca i egzogeniczna w stosunku do inflacji rejestrowanej, a obie miary łączy długookresowa relacja, w której inflacja rejestrowana jest zmienną wyjaśnianą. Pierwszym autorem, który częściowo sformalizował te postulaty jest Donald G. Freeman.W pracy pod tytułem „Do core inflation measures help forecast inflation?” [„Czy miary inflacji bazowej pomagają prognozować inflację?”; Freeman, 1998] autor zaproponował kilka testów, którym należy poddać szeregi inflacji bazowej, aby zbadać ich przydatność w polityce monetarnej, w szczególności do prognozowania inflacji. Proces oceny szeregów bazo-wych sprowadza się do kilku kroków badawczych: – po pierwsze, Freeman zaleca testy na stacjonarność szeregów bazowych –pc, np. testy Dickey-Fullera, – po drugie, dla każdej z par: inflacja bazowa – inflacja rejestrowana należy znaleźć wektor kointegrujący. – po trzecie, należy przeprowadzić test przyczynowo-ści Granger’a w postaci właściwej dla zmiennych skointegrowanych dla dwóch wariantów zmiennej wyjaśnianej: inflacji bazowej i inflacji rejestrowanej, Konkluzje co do przydatności danej miary inflacji ba-zowej wyciągnąć można na podstawie otrzymanych współczynników mechanizmu korekty błędów oraz innych odpowiednich zmiennych wyjaśniających.Wykorzystując podejście Freeman’a, grupa ekonomistów Banku Portu-galii sformułowała zestaw trzech warunków koniecznych, które w systematyczny sposób sprawdzają, czy dany sze-reg inflacji bazowej posiada pożądane z punktu widzenia władz monetarnych własności3.Ekonomiści ci zapropono-wali konkretną postać trzech kryteriów, sprawdzających: – czy szereg inflacji bazowej jest nieobciążony w stosunku do szeregu inflacji rejestrowanej, – czy szereg inflacji rejestrowanej „oscyluje” wokół szeregu inflacji bazowej, tj. czy szereg bazowy „przyciąga” szereg inflacji rejestrowanej, 14
  • 15. – czy szereg inflacji bazowej jest egzogeniczny w stosunku do szeregu inflacji rejestrowanej. Autorzy zaproponowali metodę weryfikacji każdego z powyższych warunków, nadając im postać konkret-nych hipotez statystyczno-ekonometrycznych. Przy za-łożeniu, że inflacja rejestrowana p jest szeregiem zinte-growanym w stopniu pierwszym (jest I(1)), warunki te zostały przeformułowane w następujący sposób4: Warunek 1 – nieobciążoność. Sprawdzenie, czy szereg bazowy pc jest również I(1) i, czy jest skointegro-wany z szeregiem CPI (p) wektorem [1, –1], tj. czy (pc–p) jest stacjonarne z zerową średnią Warunek 2 – „przyciąganie”. Sprawdzenie, czy dla p istnieje istotny statystycznie mechanizm korekty błę-dów postaci (p – pc ), a więc, czy g ¹ 0 w równaniu dłu-gokresowym: (5.4) n åa p åb p = + + Dp t jD t j D j c − 1 1 = = g p p e 1 1 Warunek 3 – egzogeniczność. Sprawdzenie, czy pc jest silnie egzogeniczne w relacji z p. Spełnienie warunku pierwszego jest równoważne z udowodnieniem nieobciążoności szeregu inflacji bazo-wej w stosunku do szeregu inflacji rejestrowanej (pierw-sza z pożądanych własności opisywanych w rozdzia-le 4). Dodatkowo, wymóg skointegrowania wektorem jednostkowym weryfikuje zbieżność długookresowego trendu obu szeregów. Oczywiste jest, że każdy szereg, który ma służyć za miarę inflacji bazowej, musi spełniać to kryterium. Jeśli tak nie jest, oznacza to, że oba inde-ksy dryfują w innym kierunku lub systematycznie różnią się od siebie o jakąś wielkość różną od zera, co wska-zuje na wadliwą konstrukcję indeksu bazowego. Warunek drugi odwołuje się do tych postulatów wy-suwanych w stosunku do inflacji bazowej, które mówią o konieczności „ciążenia” inflacji rejestrowanej w kierun-ku inflacji bazowej (właściwości prognostyczne i wska-zywanie trendu). Przejawia się ono np. w oczekiwaniu spadku inflacji rejestrowanej, gdy ta znajduje się powy-żej inflacji bazowej i odwrotnie, jej wzrostu, gdy inflacja bazowa jest na wyższym poziomie. Najlepiej w katego-riach ekonometrycznych oczekiwania te opisuje mecha-nizm korekty błedów z twierdzenia Grangera o repre-zentacji5, który implikuje istnienie procesów dostoso-wawczych między zmiennymi wytrąconymi ze stanu dłu-gookresowej równowagi. Zakładając, że inflacja bazowa i rejestrowana są zintegrowane w stopniu pierwszym oraz, że są skointegrowane wektorem [1,–1] (a więc spełniają warunek pierwszy), możemy na podstawie twierdzenia Grangera poszukiwać reprezentacji w po-staci mechanizmu korekty błędów dla co najmniej jednej z badanych zmiennych. Równanie (5.4) zakłada, że ta-ka reprezentacja istnieje dla inflacji rejestrowanej, a wa-runek drugi sprowadza się do testowania istotności współczynnika mechanizmu korekty błędów g. Sprawdzenie, czy inflacja bazowa „przyciąga” reje-strowaną dokonuje się poprzez testowanie hipotezy g ¹ 0. Oczekujemy, że współczynnik ten jest istotnie róż-ny od zera (a ściślej, ujemny), co zapewni, że p będzie „oscylować” wokół pc nie pozostając przez zbyt długi okres czasu „nad” lub „pod” nim. Taki związek między szeregami pozwala oczekiwać, że p będzie dążyć do pc zawsze wtedy, gdy dynamika obu szeregów będzie się różniła. Jak zaznaczają Marques, Neves i Sarmento (2000, s. 6), „jeżeli nie ma powodu, aby oczekiwać, że p będzie dążyć do pc , bez znaczenia jest wiedza o tym czy w danym okresie pc jest nad czy pod p”. Warunek trzeci mówi o sprawdzeniu egzogeniczno-ści szeregów bazowych i wynika bezpośrednio z postu-lowanych właściwości prognostycznych i wskazywania trendu (patrz 5.2). Testownie egzogeniczności w przyto-czonych pracach autorów portugalskich przybiera po-stać badania przyczynowości w sensie Grangera – tym razem od inflacji bazowej do rejestrowanej. Brak takiej przyczynowości jest dowodem na to, że procesy bazo-we są pierwotne w stosunku do inflacji rejestrowanej i niezależne od niej. Własność ta, bez wątpienia kluczo-wa z punktu widzenia przydatności inflacji bazowej w polityce monetarnej, wynika wprost z koncepcji infla-cji bazowej, według której to procesy bazowe wpływają na wskaźnik cen konsumpcyjnych, a nie odwrotnie. Powyższy zestaw kryteriów został zastosowany do oceny rozmaitych szeregów inflacji bazowej w Portugalii ( ) j j m t j t t c t + − + − − − 15
  • 16. [Marques, Neves i Sarmento, 2000 oraz Marques i Mota, 2000], a także do oceny szeregów, wykorzystywanych przez banki centralne kilku innych krajów, obliczonych z mechanicznym wyłączeniem pewnych komponentów CPI6 [Marques, Neves i da Silva, 2000]. Wyniki analizy mogą być zaskakujące w swej krytycznej ocenie więk-szości wskaźników inflacji bazowej. Okazuje się, że całej grupy tak sformułowanych warunków nie spełnia bardzo wiele szeregów liczonych przez banki centralne w Euro-pie i traktowanych przez nie jako oficjalne miary inflacji bazowej.W związku z tym autorzy poddają w wątpliwość słuszność i celowość wykorzystywania w polityce mone-tarnej inflacji bazowej (mając na myśli szeregi wyznaczo-ne w tych krajach jako miary inflacji bazowej). Za konklu-zję z ich badań posłużyć może tytuł jednego z opraco-wań ich autorstwa, który brzmi: „Dlaczego banki central-ne powinny unikać wykorzystywania wskaźnika inflacji bazowej ?” [Marques, Neves i da Silva, 2000]. Kryterium to zostało także wykorzystane do oceny średnich obciętych w Polsce [patrz Chwiejczak i inni, 2001 oraz Woźniak, 2001]. Również w tym przypadku grupa szeregów bazowych spełniających kryteria nieob-ciążoności, „przyciągania” i egzogeniczności jest zaska-kująco wąska i niestabilna. 5. 3. Kryterium przyczynowości w sensie Grangera (PG) Kryterium przyczynowości w sensie Grangera (PG) ma swoje źródło w myśleniu o inflacji bazowej w katego-riach narzędzia pomocnego w wyznaczaniu trendu infla-cyjnego. Kryterium to odwołuje się bezpośrednio do po-stulatów, według których przydatność inflacji bazowej w polityce monetarnej powinno mierzyć się stopniem, w jakim pomaga ona określić perspektywy inflacji. Alan S. Blinder w swoim komentarzu do jednego z artykułów Cecchetti’ego [patrz Blinder, 1997], podkreślił, że mini-malizacja odchyleń od scentrowanej średniej ruchomej (kryterium 5.1) implikuje przyłożenie jednakowych wag do przyszłej i przeszłej inflacji, co nie odzwierciedla spe-cyfiki podejścia do problemu w bankach centralnych. Dla władz monetarnych przyszłe wartości inflacji są bo-wiem nieporównanie bardziej istotne od przeszłych. Dla-tego Blinder proponuje oceniać inflację bazową pod ką-tem jej przydatności w średnio- i długookresowych pro-gnozach inflacyjnych7. Inflacja bazowa nie będzie przydatna w polityce mo-netarnej, jeżeli nie będzie wpływała w systematyczny sposób na inflację rejestrowaną. Aby była dobrym mier-nikiem tendencji inflacyjnych, inflacja bazowa powinna być wskaźnikiem wyprzedzającym w stosunku do infla-cji rejestrowanej, a przez to także przydatnym w jej pro-gnozowaniu. W kategoriach ekonometrycznych postula-ty te można sprowadzić do warunku przyczynowości w sensie Grangera. Charemza i Deadman (1997) przy-taczają definicję tego pojęcia, według której: „Zmienna x jest przyczyną y w sensie Grangera (x ®y), jeżeli bieżące wartości y można prognozować z większą dokładnością przy użyciu przeszłych wartości x niż bez ich wykorzystania, przy nie zmienionej pozo-stałej informacji”. [Charemza i Deadman 1997, s. 158]. Jeżeli dany szereg inflacji bazowej jest przyczyną infla-cji rejestrowanej w sensie Grangera, możemy mówić o je-go właściwościach prognostycznych, a tym samym przy-datności w prowadzeniu polityki monetarnej. Oczywiste jest, że szereg, który nie spełnia tego kryterium będzie w punktu widzenia polityki monetarnej mało atrakcyjny. Kryterium przyczynowości w sensie Grangera zosta-ło już pośrednio wspomniane przy okazji warunku „przy-ciągania” wspomnianego w poprzednim rozdziale. Sprawdzenie obecności mechanizmu korekty błędów sprowadzało się tam do estymacji równania (5.4) i testu na istotność współczynnika g. To samo równanie może również posłużyć do przetestownia przyczynowości w sensie Granger’a. Równanie (5.4) ma postać odpowiednią do testowa-nia przyczynowości w sensie Grangera dla zmiennych skointegrowanych i nie powinno być szacowane, gdy wa-runek ten nie jest spełniony. Enders [1995, s. 371 – 372] podaje, że między zmiennymi skointegrowanymi może-my jednoznacznie stwierdzić brak przyczynowości w sensie Grangera, gdy współczynniki przy mechani-zmie korekty błędów (g) i opóźnionych różnicach inflacji bazowej (bi) są równe zeru. Sprawdzenie czy inflacja ba-zowa jest przyczyną w sensie Grangera sprowadza się 16
  • 17. więc do przetestowania hipotezy o nieistotności wszyst-kich tych zmiennych wyjaśniających w równaniu (5.4). 6. Ocena polskich wskaźników inflacji bazowej Ocena wskaźników inflacji bazowej przeprowadzona zostanie przy użyciu zaprezentowanych w poprzednim rozdziale trzech kryteriów. Kryteria te w analityczny spo-sób podsumowują wiele formułowanych w literaturze postulatów, a jednocześnie każde z nich odwołuje się do nieco innego pożądanego aspektu inflacji bazowej. Dla-tego przedstawiona analiza stanowi stosunkowo kom-pletną i wszechstronną ocenę indeksów bazowych. Dodatkowo, istotnym elementem tej analizy jest bada-nie odporności wyników na zmianę przedziału czasowe-go badania. Wiele prac zajmujących się tematyką inflacji bazowej [patrz np. Bakshi i Yates, 1999] sygnalizuje pro-blem wrażliwości wyników na zmianę założeń analizy. Jedną z bardziej kluczowych decyzji, jakich wymaga ta-ka analiza, jest określenie początku i końca próby.Wyda-je się, że ma to znaczenie szczególnie istotne w warun-kach polskich, gdzie w ciągu całej dekady lat 90. nastę-powały gwałtowne zmiany wielu relacji i zależności eko-nomicznych, jak również związków przyczynowo-skutko-wych między wskaźnikami ekonomicznymi.W odpowie-dzi na te zjawiska, analiza empiryczna inflacji bazowej będzie dokonywana wielowariantowo: – na próbach kroczących o długości 5, 6 i 7 lat, – na próbie kumulowanej, której końcem jest ostatnia dostępna obserwacja (2001:07), a początkiem obser-wacja krocząca od pierwszej dostępnej informacji (1991:01) do obserwacji ze środka próby –1995:08. Obliczenia wykonano dla 8 następujących wskaźni-ków inflacji bazowej: 1. inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności – NZ, 2. inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw – NZP, 3. inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych – KTR, 4. inflacja „netto”, tj. po wyłączeniu cen żywności i paliw – NET, 5. 30% symetryczna średnia obcięta (symetrycznie ob-cinająca po 15% z lewej i prawej strony rozkładu wskaźniki cen o największej i najmniejszej dynami-ce w porównaniu z poprzednim okresem) – TM3050. 6. 50% średnia obcięta z asymetrią 60% (obcinająca 60% całkowitego obcięcia z lewej i 40% z prawej strony rozkładu) – TM5060. 7. 50% średnia obcięta z asymetrią 55% (obcinająca 55% całkowitego obcięcia z lewej i 45% z prawej strony rozkładu) – TM5055. 8. ważona mediana (czyli 100% symetryczna śre-dnia obcięta) – MED Pierwsze pięć wskaźników to aktualnie wykorzysty-wane przez NBP oficjalne miary inflacji bazowej, kolejne to średnie obcięte – alternatywne miary inflacji bazowej oraz mediana MED, którą szacowano w NBP do 2000 r. 6. 1. Minimalizacja odchyleń od trendu Użycie tego kryterium do oceny szeregów inflacji ba-zowej wymaga przyjęcia dwóch założeń: postaci funkcji minimalizującej oraz postaci trendu (patrz 5.1). Trend został zdefiniowany jako wycentrowana śre-dnia ruchoma o horyzoncie uśredniania od 12 do 30 miesięcy. (Filtr Hodricka-Prescotta z powodu jedno-stronności nie ma charakteru „wyprzedzającego” i nie został użyty jako alternatywna definicja trendu). Dwie najczęściej stosowane funkcje odchyleń zosta-ły zastosowane w badaniu: pierwiastek z średniego kwadratowego odchylenia – RMSE oraz średnie bez-względne odchylenie – MAD. Na rysunku 1 przedstawiono efektywność wskaźni-ków inflacji bazowej zdefiniowaną za pomocą funkcji RMSE, czyli pierwiastka ze średniego odchylenia kwa-dratowego wskaźnika bazowego od trendu. Wyniki za-prezentowane na rysunku uzyskano przy użyciu 30- miesięcznej średniej ruchomej, choć dla węższych śre-dnich ruchomych jak i dla funkcji MAD wyniki nie różnią się znacząco. Ze względu na lepszą możliwość pokaza-nia dynamiki efektywności, na rysunku przedstawiono 17
  • 18. odwrotność RMSE, tak, że wyższa wartość na wykresie wskazuje na mniejsze odchylenie indeksu od trendu. Próby zawierające obserwacje z pierwszych kilku lat (zarówno kroczące jak i kumulowane) wskazują na nie-wielkie różnice w efektywności badanych wskaźników. Dopiero próby pomijające lata 1991 i 1992, dają wyniki, które pozwalają bardziej zdecydowanie uszeregować miary inflacji bazowej ze względu na spełnianie rozpa-trywanego kryterium. Najmniejsze odchylenie od trendu wykazują średnie obcięte, a wśród nich w kolejności: TM5055, MED. i TM3050 oraz TM5060. Wyraźnie naj-gorszym wskaźnikiem okazuje się inflacja netto – NET, która dla większości podprób wykazuje maksymalne od-chylenie od trendu. Pozostałe szeregi – 2 miary inflacji po wyłączeniu najbardziej zmiennych cen oraz cen kon-trolowanych zachowują się dosyć podobnie. Dokładniej można sprawdzić względną efektyw-ność 8 wskaźników sporządzając ranking ze względu na RMSE i MAD dla wszystkich wariantów prób oraz definicji trendu. Wyniki 6 przykładowych rankingów przedstawia rysunek 2. Informuje on w ilu okresach (procentowo) dla przyjętej definicji trendu (24 i 30 mie-sięczna średnia) i wariantu prób (kroczące bądź kumu-lowane), dana miara inflacji bazowej (rzędy od pierwszego do ósmego) zajęła miejsce pierwsze, dru-gie, trzecie (i kolejno aż do ósmego) w takim rankingu. I tak np. pierwsza matryca w lewym górnym rogu poda-je te wartości dla kroczących prób sześcioletnich i trendu zdefiniowanego jako 30-miesięczna średnia ruchoma. Pierwsza kolumna matrycy informuje o tym, w jakim procencie wszystkich 6-letnich podpróbek każ-da z ośmiu miar okazała się najlepsza według kryte-rium RMSE. Miara KONTR miała najmniejsze odchyle-nie w średnio o co piątym okresie, miara TM3050 w 39%, a TM5055 w 41%.W sąsiedniej kolumnie (pra-wy górny róg) podane są analogiczne wyniki uzyskane przy użyciu tych samych parametrów, ale z pominię-ciem pierwszych dwóch lat (aby sprawdzić czy wyeli-minowanie tego okresu z uwagi na gwałtowne przesu-nięcia cenowe wpłynie zasadniczo na ranking). Wyniki różnią się nieco od wyników dla całej próby, choć tak jak poprzednio najmniejsze odchylenie zdecydowanie najczęściej charakteryzuje TM5055. Na rysunku przedstawiono trzy różne warianty obli-czeń i definicji trendu dla całego okresu (pierwsza ko-lumna) i okresu od 1993 r. (druga kolumna). Choć zmia-na założeń wpływa na pewne przesunięcia w rankin-gach, zarysowują się pewne prawidłowości: 1. Dla wszystkich wariantów analizy średnia obcięta TM5055 charakteryzuje się najmniejszym odchyle-niem od trendu (choć dla analiz obejmujących próby z początku lat 90. przewaga TM5055 jest nie-wielka). 2. Często minimum odchylenia od trendu osiąga śre-dnia obcięta stosowana przez NBP, a więc TM3050. 3. Dla większości prób mediana MED jest następną po TM5055 lub TM3050 miarą z najmniejszymi war-tościami funkcji odchylenia. 4. Zdecydowanie najgorszym wskaźnikiem, według rozpatrywanego kryterium, jest inflacja netto – we wszystkich wariantach obliczeń charakteryzuje się największym odchyleniem od trendu. 6. 2. Nieobciążoność, „przyciąganie” i egzogeniczność Analiza nieobciążoności, „przyciągania” i egzoge-niczności ma na celu zbadanie, w jakim stopniu sze-regi średnich obciętych spełniają kilka zasadniczych postulatów teoretyczno-intuicyjnych wysuwanych w stosunku do inflacji bazowej. Ocena szeregów ba-zowych przebiega w trzech etapach szerzej przedy-skutowanych w poprzednim rozdziale. Tak jak w przy-padku pozostałych kryteriów, analiza przeprowadzona została na wielu wariantach prób dla sprawdzenia od-porności wyników. Warunek pierwszy – nieobciążoność Sprawdzenie niebciążoności średnich obciętych sprowadza się do przeprowadzenia testu, czy wektorem kointegrującym oba szeregi (inflacji rejestrowanej i sze-regu bazowego) jest wektor [1,–1]. Można to sprawdzić np. testując stacjonarność różnicy obu szeregów, a na-stępnie testując, czy różnica ta ma zerową średnią. Zgo-dnie z tym algorytmem, testowanie nieobciążoności przebiega w dwóch etapach. Pierwszym jest sprawdze- 18
  • 19. nie stacjonarności różnicy obu szeregów8 Rozszerzo-nym Testem Dickey-Fullera (ADF). Specyfikacja testu uwzględnia trzy opóźnienia zmiennej wyjaśnianej, wa-riant ze stałą i bez niej, a jako wartości krytycznych uży-to wartości MacKinnona z programu EViews. Wszystkie wskaźniki, których różnice z inflacją reje-strowaną okazały się stacjonarne, zostały poddane dru-giej części testu. Jest nią estymacja równania: pt = a + b*pct +ut (6.1) a następnie testowanie hipotezy a=0 zwykłym te-stem t9. Zerowanie stałej jest warunkiem koniecznym nieobciążoności miary bazowej. Gdy a w równaniu (6.1) istotnie różni się od zera, szereg bazowy daje systema-tycznie wyższe bądź niższe szacunki niż wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych, a to w oczywisty sposób dowodzi obciążenia szeregu bazowego. Oba warunki ra-zem (stacjonarność różnic oraz zerowanie a) zapewnia-ją nieobciążoność szeregu inflacji bazowej. Wykresy w górnym rzędzie rysunku 3 prezentują wy-niki testowania nieobciążości według powyższego sche-matu. Na rysunkach krzyżykami oznaczono te wskaźni-ki, które na danych podpróbach spełniły warunek nie-bciążoności odpowiednio dla podprób kroczących (rysu-nek z lewej) i kumulowanych (z prawej).Widać wyraźnie, że nieobciążoność nie jest cechą poszczególnych wska-źników niezależnie od badanej próby, ale jest bardzo wrażliwa na zmianę przedziału czasowego próby. Ta nie-stabilność dotyczy wszystkich szeregów, choć są wśród nich takie, które cechę tę wykazują na zdecydowanej większości podprób zarówno wśród prób kroczących jak i kumulowanych. Są to dwie pierwsze miary – NZ i NZP, a także w dużo mniejszym stopniu i dla prób później-szych – TM5060 i MED. O kilku wskaźnikach można też z dużą pewnością powiedzieć, że są obciążone – np. o TM3050 i KONTR (choć w przypadku TM3050 w próbach pomijających lata 1991–94 obciążenie znika). Warunek drugi – „przyciąganie” Następnym krokiem w testowaniu pożądanych wła-ściwości szeregów bazowych jest sprawdzenie obecno-ści mechanizmu korekty błędów w formie odpowiedniej do zmiennych I(1) skointegrowanych wektorem jednost-kowym [1,–1]. Istnienie mechanizmu korekty błędów w modelu wiążącym obie zmienne (wyrażonym wzorem 5.4) jest potwierdzeniem „ciążenia” inflacji rejestrowanej w kierunku inflacji bazowej, pożądanego z punktu wi-dzenia roli inflacji bazowej w polityce monetarnej. Iden-tyfikacja tego mechanizmu odbywa się poprzez estyma-cję równania(5.4)10 i testowanie hipotezy o zerowości współczynnika g. W konkretnym przypadku równania (5.4) rozważanego w tym rozdziale, współczynnik przy mechanizmie korekty błędów jest miarą wpływu zabu-rzenia długookresowego związku między zmiennymi (a więc odchylenia inflacji rejestrowanej od bazowej) na przyszłe zmiany inflacji rejestrowanej. Dolna część rysunku 3 przedstawia, za pomocą krzy-żyków, dla których z 8 wskaźników istnieje mechanizm korekty błędów, a dokładniej, dla których odrzucamy hi-potezę H0:g =0 na poziomie istotności 10%.Specyfikacja równania (5.4) zawiera po trzy opóźnienia przyrostów in-flacji bazowej i rejestrowanej po prawej stronie równania (n=m=3)11.Wyniki, tak jak przy poprzednim warunku, są niestabilne, choć w przypadku jednego wskaźnika –TM3050 własność przyciągania okazała się stała i nie-zależna od okresu badania. Dla większości podprób, przyciąganie zostało także wykryte we wskaźnikach NZ, TM5055 i MED. Natomiast szereg NET, jako jedyny, na żadnej podpróbie nie spełnił tego warunku. Warunek trzeci – egzogeniczność Egzogeniczność inflacji bazowej rozumiana jest w tym zestawie kryteriów jako brak przyczynowości w sensie Grangera od inflacji rejestrowanej do bazowej. Przyczy-nowość w sensie Grangera od inflacji rejestrowanej do bazowej można zbadać szacując równanie postaci (6.2) c å å b = + j t j ( ) c r Dp Dp j − = 1 j t j t c t t Q Dp t l p p h + + − + j s 1 1 − − − = 1 , a więc równanie, w którym role zmiennej wyjaśniającej i wyjaśnianej są odwrócone w stosunku do równania (5.4). Egzogeniczność słaba występuje gdy l=0, a silna, gdy dodatkowo wszystkie tety – qj również są nieistotne. Wyniki testów nieistotności tych współczynników pre-zentuje rysunek 4. Dwa górne rysunki odnoszą się do eg- 19
  • 20. zogeniczności słabej, a dwa dolne – do silnej. Poza wska-źnikami NET i TM3050, wszystkie szeregi można uznać za słabo egzogeniczne w stosunku do inflacji rejestrowanej. Egzogeniczność silna charakteryzuje TM5060 i w mniej-szym stopniu TM5055, a także dla większości podprób NZ i NZP. Tak jak w przypadku „przyciągania”, wskaźnik NET nie spełnia również warunku egzogeniczności. Nieobciążoność, „przyciąganie” i egzogeniczność Całe kryterium NPE, tak jak zostało ono sformułowane w pracach ekonomistów portugalskich [Marques, C.R., P. D. Neves i A.Goncalves da Silva (2000) oraz Marques, C. R., P. D. Neves i L. M. Sarmento (2000)], wymaga spełnie-nia każdego z trzech wyżej wymienionych warunków. Wskaźniki, które je spełniają, zostały oznaczone krzyżyka-mi na rysunku 5. Przedstawiono dwa warianty kryteriów: słabe – którego częścią jest słaba egzogeniczność i moc-ne – którego częścią jest silna egzogeniczność. W obu przypadkach wyraźna jest wyższość wskaźnika NZ nad pozostałymi wskaźnikami. Dla prób pomijających pierwsze 3 lata analizy (1991–93) wyróżnia się także TM5060 (oba warianty) oraz TM5055, MED i NZP (wariant słaby). Dwa wskaźniki – NET i KTR, mogą być uznane za złe miary in-flacji bazowej według kryterium NPE, gdyż nie spełniły wszystkich warunków na żadnej podpróbie (NET), bądź spełniły je na bardzo niewielu podpróbach.OTM3050 rów-nież trudno powiedzieć, że spełnia warunki kryterium NPE, choć w kilku końcowych podpróbach (o wiele istotniejsze niż początkowe) kryterium jest spełnione. Podsumowując, należy zwrócić uwagę na to, że ża-den wskaźnik nie spełnia kryterium NPE we wszystkich okresach, a więc własności, takie jak nieobciążoność, „przyciąganie” i egzogeniczność nie są na stałe wpisane w szeregi tych wskaźników, ale pojawiają się i znikają w zależności od przyjętego przedziału czasowego próby. Wśród 8 badanych wskaźników jest jednak jeden, który spełnia całe kryterium znacznie częściej niż pozostałe wskaźniki. Jest to szereg NZ, a więc inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności, który z racji swojej problematycznej konstrukcji, bywał niejednokrot-nie krytykowany.Względnie dobre właściwości mają tak-że średnie obcięte, choć ta stosowana w NBP – TM3050 spełnia kryterium NPE najrzadziej ze wszystkich. Analiza ukazała także słabości wskaźnika po usu-nięciu cen kontrolowanych (KTR) i w szczególności in-flacji netto (NET). Miara KTR jest dla większości pod-prób obciążona12, a NET dodatkowo nie jest egzoge-niczna i posiada własności „przyciągania”.Według roz-patrywanego kryterium, oba wskaźniki nie są dobrymi miarami inflacji bazowej. 6. 3. Przyczynowość w sensie Grangera Analiza przyczynowości w sensie Grangera (PG) ma na celu wskazanie tych średnich, które pomagają w pro-gnozowaniu inflacji rejestrowanej. Sprawdzenie jej obe-cności sprowadza się do oszacowania równania (5.4) i testowania hipotezy H0: g = b1 = b2 =…= bn = 0. Hipo-tezę tę przetestowano tylko dla średnich nieobciążo-nych13, a więc skointegrowanych z inflacją rejestrowaną wektorem [1,-1] (patrz warunek nieobciążoności). Test ma postać testu F i przeprowadzony został przy specyfikacji (5.1) uwzględniającej trzy opóźnienia obu zmiennych wyjaśniających. Okresy, w których badane wskaźniki okazały się przyczyną inflacji w sensie Grange-ra przedstawia rysunek 6. Na podstawie rysunków trudno jednoznacznie wyróżnić wskaźnik, który spełnia to kryte-rium w największym stopniu. Linie krzyżyków są przerywa-ne i z wyjątkiem mediany MED, dla której zachowana jest względna ciągłość (ale tylko w późniejszych próbach ku-mulowanych), nie da się wyodrębnić innych wskaźników, które pozostawałyby przyczyną inflacji w sensie Grangera przez dłużej niż 5–6 kolejnych okresów. Z całą pewnością można natomiast stwierdzić, że dla TM3050 i TM5055 nie ma ani jednego takiego okresu, co oznacza, że w żadnej podpróbie (spośród prób 6-letnich i kumulowanych14) wskaźniki te nie wpływały na inflacje w sensie Grangera. 7. Podsumowanie i wnioski Niniejsze opracowanie miało na celu ocenę przydat-ności grupy 8 wskaźników inflacji bazowej w polityce mo-netarnej w Polsce. Grupa ta obejmuje pięć wskaźników 20
  • 21. oficjalnie stosowanych przez NBP, jeden, z którego publi-kowania NBP zrezygnował w 1999 r., oraz 2 wskaźniki alternatywne. Ocena została przeprowadzona w oparciu o szereg kryteriów powszechnie stosowanych w literatu-rze w kontekście tego typu analizy. Kryteria te dotyczą wielu różnych pożądanych właściwości szeregów inflacji bazowej, takich jak np. nieobciążoność w stosunku do in-flacji rejestrowanej czy egzogeniczność i razem pokry-wają znaczną część postulatów formułowanych przez banki centralne pod adresem inflacji bazowej. Bardzo ważnym elementem takiej analizy jest spraw-dzenie odporności wyników na zmianę próby. Wszystkie obliczenia i estymacje modeli opisane w pracy zostały przeprowadzone na dwóch wariantach prób: próbach kroczących, o stałej ilości obserwacji oraz kumulowa-nych, w których przy stałym końcu próby, zmienia się jej początek. Uwzględnienie tak wielu wariantów prób z pewnością komplikuje proces wyciągania wniosków, ale jest gwarancją, że jeśli uda się je jednoznacznie sformułować, to mają przez to dużo większą wartość. Niestety, w świetle przedstawionej analizy, wyciągnię-cie jednoznacznych wniosków nie jest proste. Pierwsze dwa użyte kryteria (MOT i NPE) wskazują na inny „opty-malny” szereg bazowy, a trzecie (PG) nie daje nawet ja-snej odpowiedzi, który z nich ma najlepsze właściwości. Wobec tego wnioski muszą być formułowane niezmier-nie ostrożnie i zawsze uwzględniać szereg zastrzeżeń. Wniosek 1 Najistotniejszym wnioskiem z analizy przedstawionej w pracy jest, zdaniem autora, właśnie sama trudność w sformułowaniu wniosków. Fakt, że użyte kryteria nie były jednoznaczne w ocenie wskaźników bazowych, powoduje, że konkretne rekomendacje, które powinny być efektem tej analizy, tracą sporo ze swojej mocy. Kry-teria te bowiem nie podlegają wartościowaniu i, ponie-waż dotyczą różnych aspektów inflacji bazowej, o żad-nym z nich nie można powiedzieć, że jest ważniejsze od drugiego. W związku z tym do wszystkich wskaźników inflacji bazowej można mieć (większe lub mniejsze) for-malne zastrzeżenia, bo żaden z nich nie ma wszystkich pożądanych właściwości na całej długości próby. Wniosek 2 Mimo tych zastrzeżeń, przedstawiona analiza po-zwala sformułować kilka wniosków negatywnych, a więc dotyczących wskaźników, które według zastosowanych kryteriów nie są dobrymi miernikami inflacji bazowej. Wskaźniki te to inflacja netto i inflacja po wyłączeniu dóbr kontrolowanych. Inflacja netto najgorzej ze wszyst-kich 8 wskaźników odzwierciedla długookresowy trend inflacyjny, a ponadto (często) jest obciążonym estyma-torem inflacji, nie jest egzogeniczna w stosunku do infla-cji rejestrowanej i nie posiada właściwości „przyciąga-nia”. Inflacja po wyłączeniu dóbr kontrolowanych jest złym wskaźnikiem inflacji bazowej, ponieważ jest silnie obciążona w dół (patrz przypis 12), tzn. dostarcza sza-cunków, które są systematycznie niższe niż inflacja re-jestrowana. W związku z tym oba wskaźniki należy uznać za ułomne miary inflacji bazowej i dokładnie prze-myśleć dalsze ich wykorzystywanie. Wniosek 3 Najlepszą miarą inflacji bazowej okazał się wskaźnik obliczony z wyłączeniem cen o największej zmienności, co jest dużą niespodzianką w świetle krytyki metodologii wykorzystywanej do jego szacowania. Oznacza to, że wskaźnik ten posiada potencjalnie bardzo dobre własno-ści i może odegrać ważną rolę w monitorowaniu presji in-flacyjnych. Wydaje się jednak, że aby tak się stało, ko-nieczne są dodatkowe prace nad definicją tego wskaźni-ka, gdyż w obecnej postaci wzbudza on wiele kontrower-sji. Kierunkiem, w jakim takie prace mogłyby pójść, są sy-stematyczne metody wyłączania niestabilnych elemen-tów, np. indeksy Edgewortha. Pozwalają one, w sposób spójny metodologicznie i definicyjnie, na dokonywanie wy-łączeń w ujęciu dynamicznym i w dużo mniejszym stopniu polegają na decyzjach o charakterze uznaniowym. 21
  • 22. Rysunek 1. Efektywność wskaźników inflacji bazowej: RMSE (pierwiastek ze średniego kwadratowego odchy-lenia od 30-miesięcznej wycentrowanej średniej ruchomej) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 22
  • 23. Rysunek 2. Porównanie 8 wskaźników inflacji bazowej (ilość okresów, w których dana miara zajmowała odpowiednie miejsce w rankingu) Miejsce w rankingu Miejsce w rankingu 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 NZ 0 0 2 13 13 7 65 0 NZ 0 0 0 0 0 0 100 0 NZP 0 28 20 6 20 26 0 0 NZP 0 0 10 7 37 47 0 0 KONTR 20 6 30 17 28 0 0 0 KONTR 17 0 10 30 43 0 0 0 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 TM3050 39 13 33 9 6 0 0 0 TM3050 10 20 60 7 3 0 0 0 TM5060 0 0 0 24 2 39 35 0 TM5060 0 0 0 43 3 53 0 0 TM5055 41 24 4 20 11 0 0 0 TM5055 73 27 0 0 0 0 0 0 MED. 0 30 11 11 20 28 0 0 MED. 0 53 20 13 13 0 0 0 Uwagi Próby kroczące 6-letnie Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 23 Pierwsza próba – 1991:1 Trend – 30-mies. średnia ruchoma Uwagi Próby kroczące 6-letnie Pierwsza próba – 1993:1 Trend – 30-mies. średnia ruchoma Miejsce w rankingu Miejsce w rankingu 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 NZ 0 0 0 0 17 8 76 0 NZ 0 0 0 0 0 0 100 0 NZP 0 15 3 8 23 52 0 0 NZP 0 0 0 0 19 81 0 0 KONTR 0 0 35 26 39 0 0 0 KONTR 0 0 12 26 62 0 0 0 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 TM3050 36 33 30 0 0 0 0 0 TM3050 14 38 48 0 0 0 0 0 TM5060 0 0 0 39 12 24 24 0 TM5060 0 0 0 62 19 19 0 0 TM5055 64 21 6 9 0 0 0 0 TM5055 86 14 0 0 0 0 0 0 MED. 0 30 26 18 9 17 0 0 MED. 0 48 40 12 0 0 0 0 Uwagi Próby kumulowane Pierwsza próba – 1991:1 Trend – 30-mies. średnia ruchoma Uwagi Próby kumulowane Pierwsza próba – 1993:1 Trend – 30-mies. średnia ruchoma Miejsce w rankingu Miejsce w rankingu 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 8 NZ 0 0 0 0 15 9 76 0 NZ 0 0 0 0 0 0 100 0 NZP 0 15 8 3 45 29 0 0 NZP 0 0 0 0 55 45 0 0 KONTR 0 5 33 24 21 17 0 0 KONTR 0 5 29 7 33 26 0 0 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 NET 0 0 0 0 0 0 0 100 TM3050 26 2 18 53 2 0 0 0 TM3050 0 0 29 69 2 0 0 0 TM5060 0 0 24 15 6 30 24 0 TM5060 0 0 38 24 10 29 0 0 TM5055 74 11 12 3 0 0 0 0 TM5055 100 0 0 0 0 0 0 0 MED. 0 68 5 2 11 15 0 0 MED. 0 95 5 0 0 0 0 0 Uwagi Próby kumulowane Pierwsza próba – 1991:1 Trend – 24-mies. średnia ruchoma Uwagi Próby kumulowane Pierwsza próba – 1993:1 Trend – 24-mies. średnia ruchoma
  • 24. Rysunek 3. Wskaźniki spełniające warunek nieobciążoności i warunek „przyciągania” Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 24
  • 25. Rysunek 4. Wskaźniki spełniające warunek egzogeniczności mocnej i słabej Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 25
  • 26. Rysunek 5. Wskaźniki spełniające waruneki nieobciążoności, „przyciągania” oraz egzogeniczności mocnej i słabej Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 26
  • 27. Rysunek 6. Wskaźniki spełniające kryterium przyczynowości w sensie Grangera Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS 27
  • 28. Przypisy 1 Naturalnie, praktyczna weryfikacja tej właściwości nasuwa wiele kon-kretnych pytań – głównie dotyczących długości dopuszczalnych okre-sów odchyleń trendu obu miar. 2 a więc spełniające warunek natychmiastowej dostępności. 3 Marques, C.R., P.D.Neves i A.Goncalves da Silva (2000) oraz Marques, C.R., P.D.Neves i L.M. Sarmento (2000) 4 Na podstawie Marques, Neves i da Silva (2000) s. 3 – 4 5 patrz np. Charemza (1997), s. 131 – 133 6 Szeregi dla USA, Niemiec, Francji, Włoch, Hiszpanii i Portugalii nie zawierają cen żywności (nieprzetworzonej dla dwóch ostatnich krajów, sezonowej dla Niemiec), energii oraz usług komunalnych i publicznych (Francja) (por. Marques, Neves i da Silva, 2000, s. 7). 7 W rzeczywistości, Blinder proponuje ważenie każdego z komponen-tów indeksu cen konsumpcyjnych wagą wynikającą z jego właściwości prognostycznych, ale kryterium to rozwinięte później w innych pracach w stosunku do finalnego indeksu bazowego pojawiło się w pracy Blin-der'a po raz pierwszy. 8 Stacjonarność różnicy dowodzi, że w wektorze kointegrującym współ-czynnik przy inflacji bazowej ma wartość jednostkową, nie jest jednak dowodem na brak wyrazu wolnego. 9 Zerowanie się a oznacza, że wektor kointegrujący oba szeregi nie za-wiera wyrazu wolnego. 10 Równanie to jest przykładem reprezentacji skointegrowanych szere-gów przy użyciu modelu z mechanizmem korekty błędów. 11 Alternatywnie estymacja przeprowadzona została dla większej licz-by opóźnień, ale nie miało to istotnego wpływu na wyniki. 12 Obciążenie wskaźnika KTR nie powinno być niespodzianką.Miara ta eliminuje bowiem te składniki koszyka konsumpcyjnego, które podlega-ją różnego rodzaju kontroli, a to właśnie towary i usługi z tej grupy od-notowały na przestrzeni dekady lat 90. najwyższe podwyżki cen (patrz np.Woźniak, 1998).Wyłączenie tych komponentów powoduje, że KTR wykazywało przez lata konsekwentnie niższą dynamikę niż inflacja re-jestrowana – co w prosty sposób przekłada się na obciążenie. 13 Testowanie przyczynowości w sensie Grangera przeprowadzane jest prze szacowanie równania ( 0 – 1), które ma sens tylko dla zmiennych skointegrowanych wektorem [1,-1]. 14 A dodatkowo także 7-letnich, które również zostały przebadane, ale wy-niki, z uwagi na duże podobieństwo do 6-letnich, nie zostały tu przytoczone. Bibliografia Aucremanne, Luc (2000).The use of robust estimators as mea-sures of core inflation, National Bank of Belgium Working Paper No. 2, National Bank of Belgium Bakhshi, Hasan i Tony Yates (1999). To Trim or Not to Trim? An application of the trimmed mean inflation estimator to the Uni-ted Kingdom, Bank of England Working Paper Series No. 97, Bank of England Blinder, Alan S (1997). "Commentary", Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 79, s.157 – 160 Bryan, Michael F. and Stephen G. Cecchetti (1994). Measuring Core Inflation, s. 195 – 215.W: N. Gregory Mankiw (red.). Mo-netary Policy, Chicago: University of Chicago Press for NBER Bryan, Michael F. and Stephen G.Cecchetti (1999).The Monthly Measurement of Core Inflation in Japan, Monetary and Economic Studies, May 1999, Bank of Japan Bryan, Michael F., Stephen G.Cecchetti and Rodney L.Wiggins II (1997). Efficient Inflation Estimation , NBER Working Paper No. 6183, National Bureau of Economic Research Cecchetti, Stephen G. (1996).Measuring Short-Run Inflation for Central Bankers, NBER Working Paper No. 5786, National Bureau of Economic Research Charemza, Wojciech i Derek Deadman (1997). Nowa Ekono-metria, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Chwiejczak Piotr, Janusz Jankowiak i Arkadiusz Garbarczyk (2001).W poszukiwaniu dobrego wskaźnika inflacji bazowej, materiał powielony BRE-Bank Cockerell, Lynne (1999). Measures of Inflation and Inflation Targeting in Australia, [w:] Measures of underlying inflation and their role in the conduct of monetary policy – Proceedings of the workshop of central bank model builders held at the BIS on 18 – 19 February 1999, Bank of International Settlements, Basel, Switzerland Cogley, Timothy (1998). A Simple Adaptive Measure of Core In-flation, Federal Reserve Bank of San Francisco Working Paper Enders, W.(1995).Applied Econometric Time Series, Wiley, New York Freeman, D.G. (1998).Do Core Inflation Measures Help Forecast Inflation?, Economic Letters, 58, s. 143 – 147 Kearns Jonathan (1998). The distribution and Measurement of Inflation, Reserve Bank of Australia Discussion Paper no. 9810, Reserve Bank of Australia Marques, C. R. i Joao Machado Mota, Using the Asymmetric Trimmed Mean as a Core Inflation Indicator, Banco de Portugal Working Paper WP 6-00, Banco de Portugal Marques, C.R., P.D.Neves i A.Goncalves da Silva (2000).Why sho-uld Central Banks avoid the use od the underlying inflation indica-tor?, Banco de Portugal Working Paper WP 5-00, Banco de Portugal 28
  • 29. Marques, C.R., P.D. Neves i L.M. Sarmento (2000). Evaluating Core Inflation Indicators, Banco de Portugal Working Paper WP 3-00, Banco de Portugal Marquez, J. i D. Vining (1984). Inflation and Relative Price Be-havior: A Survey of the Literature, Economic Perspectives, edi-ted by Maurice B. Ballabon Vol. 3 (Harwood Academic Publi-shers: New York, 1984) Meyler, Aidan (1999). A Statistical Measure of Core Inflation, Central Bank of Ireland Technical Paper 2/RT/99, Central Bank of Ireland Narodowy Bank Polski (1997 – 2000). Raport o inflacji Roger, Scott (1995). Measures of Underlying Inflation in New Zealand, 1981 – 1995, Reserve Bank of New Zealand Discus-sion Paper G95/5 (September 1995) Wozniak, Przemyslaw 1998, Relative Prices and Inflation in Po-land 1989 – 1997, Policy Research Working Paper 1879, The World Bank(1999a).Various Measures of Underlying Inflation in Poland 1995 – 1998, CEU-CASE Working Paper Series, No. 25, CEU-CASE, Budapeszt – Warszawa (1999b). Various Statistical Measures of Core Inflation in Poland: Overview and Comparison – artykuł przedstawiony na konferencji ING Barings-CASE pt. „Wpływ polityki pieniężnej na proces dezinflacji w Polsce" w grudniu 1999 (2001).Możliwości wykorzystania średnich obciętych do analizy inflacji bazowej w Polsce, Materiały i Studia nr 117, Narodowy Bank Polski, Warszawa Wynne, Mark (1999).Core inflation: a review of some conceptu-al issues, [w:] Measures of underlying inflation and their role in the conduct of monetary policy – Proceedings of the workshop of central bank model builders held at the BIS on 18 – 19 February 1999, Bank of International Settlements, Basel, Switzerland, do-stępne na stronach www.bis.org Autor jest ekspertem Fundacji CASE 29
  • 30. 1.Wstęp DOŒWIADCZENIANBP WWYKORZYSTYWANIU WSKANIKÓW INFLACJI BAZOWEJ Pawe³ Wyczañski Inflacja, będąca jednym z najważniejszych para-metrów gospodarczych, uważana jest za zjawisko szczególnie szkodliwe, wprowadzające niepewność, destabilizujące gospodarkę i zagrażające wzrostowi, dlatego zwalczanie inflacji stanowi priorytetowe za-gadnienie polityki monetarnej wielu krajów uprzemy-słowionych. Inflacja uderza przede wszystkim w do-brobyt społeczny, obniża dochody realne, zwiększa niepewność w działaniu gospodarczym, utrudnia planowanie i rachunek ekonomiczny, osłabia bodźce do planowania i inwestowania. Silna i długotrwała in-flacja paraliżuje gospodarkę, hamuje wzrost produk-cji i dobrobytu, podkopuje międzynarodową konku-rencyjność. Wszystko to sprawia, że inflacja jest uznawana powszechnie za jeden z głównych proble-mów gospodarczych. Ze względu na to, że w Polsce inflacja stała się zjawiskiem utrwalonym od przeszło 25 lat, jeszcze bardziej utrudnione są starania o jej ograniczenie. Działaniami antyinflacyjnymi zajmuje się bank centralny za pomocą odpowiedniej polityki pieniężnej posługując się w tym celu wszystkimi posiadanymi in-strumentami, m. in. stopami procentowymi, które uwzględniają stopę inflacji, a tym samym są realnymi stopami procentowymi. Bank musi również starać się o zdobycie i utrwalenia wiarygodności antyinflacyjnej, gdyż tylko w ten sposób może skutecznie wpływać na kształtowanie oczekiwań inflacyjnych podmiotów gospodarczych. Powszechne w ostatnich latach stało się przyjmowanie przez władze banków centralnych tzw. bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI), stawia-jące władze monetarne przed nowymi wyzwaniami (ustalenie konkretnego poziomu inflacji w danym okresie i realizacja tego celu). Podstawową miarą inflacji w Polsce, podobnie jak w innych krajach, jest indeks wzrostu cen towa-rów i usług konsumpcyjnych (CPI), obliczany przez Główny Urząd Statystyczny, oparty na badaniach kosztów utrzymania przeciętnego gospodarstwa do-mowego. Jest on także miarą, w której kategoriach Rada Polityki Pieniężnej Narodowego Banku Pol-skiego wyznacza cel inflacyjny. Jest on obliczany na podstawie koszyka dóbr i usług o różnym, zmienia-jącym się w czasie udziale. Jego zaletą jest to, że w miarę precyzyjnie opisuje rzeczywistość, gdyż opiera się na strukturze faktycznego spożycia prze-ciętnego gospodarstwa domowego. Jednak zmiany składu i struktury koszyka powodują, że szereg da-nych przestaje być jednorodny i w pełni porówny-walny. Ponadto nie zawsze wskaźnik ten jest do-brym punktem odniesienia dla banku centralnego. Przede wszystkim dlatego, że występujące szoki podażowe zakłócają rzeczywisty obraz kształtowa-nia się tendencji inflacyjnych. Także pojawianie się przejściowych szoków popytowych może wpływać na czasowe odchylanie się wskaźników cen od dłu-gookresowego trendu. Teoretycznie ujmując, polityka pieniężna nie po-winna reagować na zmiany poziomu cen wynikają-ce z występowania szoków podażowych.Trend infla-cji stanowiący przedmiot zainteresowania polityki 31
  • 31. pieniężnej powinien odzwierciedlać podstawowe tendencje spowodowane czynnikami popytowymi i zmieniającymi się oczekiwaniami inflacyjnymi. Jed-nak rozróżnienie między przejściowymi a trwałymi zmianami stopy inflacji jest łatwiejsze w teorii niż w praktyce.Warto również pamiętać o efektach dru-giego rzędu pierwotnego impulsu, tzn. o wpływie podwyżki cen jednego towaru na inne, co jest czę-sto spotykane w przypadku np. cen paliw. Podwyżki cen paliw wywierają nacisk na koszty transportu, a przez to mogą spowodować zmiany innych kate-gorii cen, a także przyczynić się do wzrostu oczeki-wań inflacyjnych. 2. Cel badania inflacji bazowej przez NBP W 1998 r. Rada Polityki Pieniężnej NBP w opu-blikowanym dokumencie pt. Średniookresowa stra-tegia polityki pieniężnej dokonała wyboru strategii bezpośredniego celu inflacyjnego jako celu polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski przyjmując tę strategię założył jednocześnie konieczność progno-zowania wskaźnika CPI, w tym konieczność progno-zowania długookresowych tendencji zmian w pozio-mie cen. Znajomość podstawowych tendencji cen, mających charakter długofalowy, gdzie eliminacji podlegają te czynniki, które mają charakter jednora-zowy, wynikają z zaburzeń na rynkach, czy są skut-kiem oddziaływania czynników nie mających cha-rakteru rynkowego, należy do podstawowych wa-runków jej prowadzenia. Trzeba przy tym rozróżnić czynniki wywołujące inflację, mające charakter ogól-ny i trwały, pozostające pod wpływem presji popyto-wych albo wynikające z oczekiwań, a także takie, które są wywoływane zaburzeniami podażowymi al-bo mają charakter przejściowy, związany np. ze zmianami relacji cen. Krytyczne znaczenie ma za-chowanie się tego trwałego, ogólnego składnika, stanowiącego właściwy przedmiot polityki banku centralnego, przy zwracaniu mniejszej uwagi na przejściowe zakłócenia. W uproszczeniu można przyjąć, że zakłócenia ogólnego wskaźnika inflacji przypisuje się dwóm grupom czynników – wpływowi cen szczególnie zmiennych (paliwa, niektóre towary żywnościowe), a także wpływowi cen kształtowa-nych w sposób skokowy, tzn. takich, które są przede wszystkim regulowane przez rząd poprzez zmiany stawek podatkowych i innych obciążeń. W Polsce udział tak kształtowanych cen wciąż pozostaje wy-soki, dotyczy to m.in. nośników energii, w tym paliw płynnych. W związku z tym zadanie tworzenia oraz obliczania wskaźników inflacji bazowej zostało pod-porządkowane celowi wyodrębnienia ze składników wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych tych elementów, które mają charakter przemijający albo nie są efektem oddziaływania sił rynkowych. Ideą NBP była taka konstrukcja wskaźników, aby niosły ze sobą informacje o długookresowych ten-dencjach zmian cen. Innymi słowy, wskaźniki te z definicji mają zawierać nieskażoną informację po-wstającą w wyniku oczyszczenia szeregów ceno-wych z krótkookresowych zaburzeń, szoków. Naro-dowy Bank Polski nie ma na celu opracowania poje-dynczej statystyki, czy też pojedynczego, uniwersal-nego wskaźnika, który miałby służyć jako czynnik determinujący decyzje RPP. W szczególności, infla-cja bazowa nie powinna być postrzegana jako sy-gnał pozwalający na jednoznaczną identyfikację po-czynań Rady. Celem jest przedstawienie Radzie Po-lityki Pieniężnej informacji pozwalających na identy-fikację długookresowych tendencji inflacyjnych, które posłużą jako punkt wyjścia do podjęcia decy-zji przez RPP. Złożoność procesów ekonomicznych, trudność w uzyskaniu szybkiego dostępu do kluczowych infor-macji oraz opóźnienia w oddziaływaniu polityki pie-niężnej nakładają poważne ograniczenia na organa decyzyjne. Stwarza to konieczność konstruowania wskaźników dających maksymalnie szeroki ogląd sy-tuacji, przede wszystkim w zakresie zmian cen. W związku z tym NBP przedstawia paletę kilku pro-stych, ale przez to czytelnych, wskaźników, które da-ją szeroką perspektywę procesów zmian cen oraz stanowią bazę informacyjną dla organów decyzyj- 32
  • 32. nych NBP. Należy przy tym podkreślić, iż optymaliza-cja pojemności informacyjnej pojedynczego wskaźni-ka inflacji bazowej nie jest głównym celem, a niemal z założenia przyjęto, że siła prognostyczna wskaźni-ków konstruowanych przez NBP leży w nich wszyst-kich i jest uzupełniana i pogłębiana analizami i opinia-mi eksperckimi. Do innych, ważnych elementów polityki BCI nale-ży ponadto liczbowe wyznaczenie celu (np. jako wiel-kości rocznej czy na kilka lat naprzód) oraz przedsta-wianie własnych prognoz przez bank centralny. Usta-lenie celu inflacyjnego stanowi podstawę do kształto-wania oczekiwań inflacyjnych podmiotów gospodar-czych, a wpływając na ich zachowania ma ułatwiać osiągnięcie tak zarysowanego celu. Jednakże wpływ na oczekiwania zależy od tego, jakie zaufanie podmioty gospodarcze mają do banku centralnego i jego polityki, czyli od jego wiarygodności. Jednym z podstawowych argumentów przemawia-jących za realizacją polityki bezpośredniego celu jest zwiększenie przejrzystości polityki pieniężnej, którą ułatwia publiczna znajomość wskaźników, uwzględnia-nych przy podejmowaniu decyzji przez RPP, w tym przede wszystkim wskaźników inflacji bazowej. Są one od niedawna dostępne kilka dni po opublikowaniu da-nych o wskaźnikach cen towarów i usług konsumpcyj-nych przez GUS na internetowej stronie NBP.1 3. Założenia badań inflacji bazowej w NBP Konstruując miary inflacji bazowej analitycy NBP kierują się kilkoma kryteriami. Najważniejszymi są: kryterium egzogeniczności i „przyciągania” oraz nie-obciążoności (tablica 2). Ponadto, z punktu widzenia przejrzystości ważna jest prostota i jasność konstruk-cji wskaźników inflacji bazowej. Prostota i zrozumiałość konstrukcji wskaźników inflacji bazowej nakładają dość poważne ogranicze-nia na zbiór możliwych wskaźników. W szczególno-ści, NBP ogranicza się do poszukiwania wskaźników inflacji bazowej w oparciu o dostępny zbiór zmian cen dóbr i usług konsumpcyjnych, przyjmując de facto, że rzeczywisty wskaźnik inflacji bazowej jest rozpięty na szeregach zmian cen usług i dóbr konsumpcyjnych. Co więcej, wskaźniki inflacji bazowej konstruowane są w oparciu o proste działanie arytmetyczne, pole-gające na wyłączaniu poszczególnych grup towarów i usług. Ponadto badania cen prowadzone są z dużą, miesięczną częstotliwością, przez co zawierają wiele krótkotrwałych zaburzeń, mogących wywoływać nie-potrzebne reakcje polityki pieniężnej. Procesy inflacyjne mają, generalnie rzecz biorąc, charakter nieliniowy. Oznacza to, iż próba opisu pro-cesów inflacyjnych, za pomocą operacji o charakte-rze liniowym, takim jak proste operacje arytmetyczne, lub obcinanie części bazy szeregów cenowych we-dług dowolnie wybranego kryterium, powinna z defi-nicji skończyć się niepowodzeniem. Wobec tego na-leży wszelkie miary inflacji bazowej, oparte o proste manipulacje arytmetyczne interpretować z definicji jako niedoskonałe próby określenia długookresowych tendencji inflacyjnych. NBP skupia się, zdając sobie sprawę z niemożno-ści całościowego opisu inflacji bazowej za pomocą działań arytmetycznych, na liczeniu prostych wska-źników, przede wszystkim mając na uwadze koniecz-ność kompromisu pomiędzy teoretycznymi wymoga-mi stawianymi dla inflacji bazowej, a wymogiem przejrzystości, łatwością komunikacji z zainteresowa-nymi, w tym z organami decyzyjnymi, oraz wymo-giem obliczalności w czasie skończonym. Mimo świa-domości niedoskonałości prostych miar, NBP, w wy-niku racjonalnego wyboru, podtrzymuje koncepcję obliczania wielu nieskomplikowanych miar inflacji ba-zowej. Innymi słowy NBP przyjmuje, iż właściwą opcją pozwalającą na uchwycenie długookresowych tendencji zmian cen jest ekstensywne podejście po-legające na analizie wielu prostych wskaźników, a nie intensywne podejście polegające na analizie nielicz-nych albo jednego wyrafinowanego wskaźnika. Konieczność konstruowania prostych miar jest do-datkowo uwarunkowana ograniczeniami obiektywny-mi, takimi jak niedoskonałość samego indeksu CPI, jak też niespójność i nieciągłość bazy szeregów ce- 33