1. Elldini2000@hotmail.com E-dini
Sfidat me të cilat përballen të fejuarit.
Zakonisht, të fejuarit përballen me një sërë sfidash dhe vështirësish gjatë periudhës
së fejesës. Më poshtë, ne do i përmbledhim disa nga këto sfida:
Sfida e parë, ka të bëjë me dallimin mes fantazisë dhe realitetit. Leximi i librave dhe
revistave, shikimi i filmave dhe telenovelave romantike, bën që një i ri të formojë një
model të caktuar të vajzës me të cilën do të fejohet. Kjo ndodh edhe me vajzat, ku
ato ëndërrojnë dhe fantazojnë mbi princin e kaltër të ëndrrave të tyre, i cili i afrohet
me kalin e tij të bardhë, e merr dhe të dy fluturojnë drejt vendeve më të bukura. Që
në adoleshencë, si djali ashtu dhe vajza, fillojnë të ëndërrojnë mbi personin me të
cilin do të fejohen dhe martohen më pas. Ata ëndërojnë mbi vetitë e të
feuarit/fejuarës, hijeshinë, personalitetin dhe virtytet.
Një miku im i ka kaluar të dyzetat dhe akoma është beqar. Kjo, për shkak se ai ka
caktuar njëzet e tre kritere për vajzën me të cilën do të martohet. Një herë, unë i
thashë:”Për Zotin, po të hysh edhe në xhenet nuk do e gjesh një vajzë të tillë.”
Kur dikush e pyet përse nuk martohet, ai përgjigjet:”Akoma nuk e kam gjetur vajzën e
cila u përgjigjet të gjithë kërkesave të mia.”
Askush prej nesh nuk është martuar me vajzën (dhe anasjelltas) që i përshtatet
plotësisht. Kështu, ne duhet të ndërgjegjësohemi që përveç ëndrrave, fantazisë dhe
dëshirave të pafund, kemi dhe realitet.
Problemi më i madh gjatë fejesës, është se të dy të fejuarit, e pranojnë njëri-tjetrin në
bazë të fantazisë dhe imagjinatës së tyre. Me t’u martuar, ata zbulojnë të vërtetën
dhe shohin se ajo që kishin ëndërruar mund t’i afrohet vetëm 50 – 60 % personit me
të cilin janë martuar tashmë.
Në Kuvajt, ne ndërmorrëm një studim mbi shkaqet kryesore të divorceve tek çiftet e
reja në shoqërinë tonë. Ne zbuluam se një ndër shkaqet më kryesore, ishte se
aktualiteti me të cilin u përballën pas martese, ishte plotësisht i ndryshëm nga ajo që
kishin ëndërruar dhe imagjinuar.
Ëndrrat dhe fantazitë janë të mbushura gjithë romancë, dashuri, gëzim dhe hare.
Ndërkohë që aktualiteti dhe realiteti është i mbushur me problemet dhe hallet e
përditshme.
Përplasja më e madhe mes ëndrrave dhe realitetit ndodh kryesisht në fillimet e
martesës. Kjo, pasi djali për njëzet vite apo më shumë, është rritur dhe edukuar në
një familje të caktuar, ka banuar në një mënyrë të caktuar, është ushqyer dhe flen
sipas mënyrës së tij. Ky i ri, është lidhur dhe martuar me një vajzë e cila edhe ajo
është edukuar në një mënyrë të caktuar, ushqehet dhe flen sipas mënyrës së saj.
Një herë, më erdhi një çift dhe kërkuan të divorcohen. Ngaqë nuk kishin veçse dy vite
të martuar, unë i pyeta:”Po cili është shkaku i divorcit? Ju nuk keni të martuar veçse
dy vite?!”
Djali më tha:”Për Zotin unë dhe gruaja ime nuk kemi asgjë të përbashkët.”
Unë i thashë:”Mirë, por më jep një shembull.”
Ai më tha:”Kur flej, unë dua që dhoma të jetë tërësisht e errët, dua errësirë të plotë,
sikur të jem brenda një sënduku të zi ku nuk depërton asnjë fije dritë. Ndërkohë që
bashkëshortja ime e ka të pamundur të flejë në një ambjent të tillë. Ajo është mësuar
në familjen e saj, që të flerë nën dritën e dobët të një llambushke. Kështu, as unë nuk
mund të fle me të, dhe as ajo nuk mund të flerë me mua.
1

2. Elldini2000@hotmail.com E-dini
Unë e dua çajin pa sheqer, ajo e pëlqen me sheqer. Sallatën unë e dua pa domate,
ndërkohë që ajo e pëlqen me domate...”
Në aparencë, këto dallime duken shumë meskine, por në jetën e përditshme ato
marrin përmasa të frikshme. Problemi i këtyre dallimeve, qëndron tek konflikti mes
fantazisë dhe realitetit.
Sa më shumë që t’a afrojmë fantazinë me realitetin, aq më shumë e bëjmë të
suksesshme fejesën dhe martesën. Diçka të tillë ne mund t’a realizojmë në dy
mënyra:
1 – Të mbledhim informacionin e duhur dhe të nevojshëm mbi personin që ka
kërkuar (dhe anasjelltas) dorën e vajzës. Sa më shumë inforamcion të mbledhë një
vajzë mbi djalin që ka kërkuar dorën e saj, aq më shumë i afrohet realitetit duke iu
larguar fantazisë. Në këtë mënyrë, ajo shmang surprizat dhe befasitë pas martesës.
2 – Të dy pretendentët për t’u fejuar, duhet të prezantohen sa më mirë dhe çiltërsisht
me njëri-tjetrin. Kjo arrihet duke i drejtuar njëri-tjetrit dhjetë pyetjet, të cilat do i
përmendim më poshtë.
Sfida e dytë, ka të bëjë me lidhjet dashurore para martese. Ne shpesh herë
gjendemi përballë dilemave të tilla “A lejohet dashuria në islam?” Trajtohen tema të
shumta mbi dashurinë para dhe pas martese. Dy persona që duheshin para martese,
a mund të kenë një jetë martesore të lumtur dhe të suksesshme, apo janë të prirur
për një jetë me vuajtje dhe të dështuar.
Kohët e fundit më erdhi një email nga një vajzë e cila ishte njohur me një djalë në
chatt. Gjatë bisedave të gjata, diskutimit dhe prezantimit, ajo kishte filluar t’a dojë
këtë djalë. Ajo kërkonte të dijë nëse është më mirë që t’i hapet, t’ia tregojë ndjenjat e
saj dhe t’i kërkojë të fejohen, apo të heshtë.
Sot, probleme të tilla janë të shumta dhe kanë marrë përmasa të frikshme.
Nga dijetarët dhe juristët muslianë, dëgjojmë gjithçka që ka të bëjë me fenë, por
kurrë nuk pranojmë të flasin mbi dashurinë.
Si pa dashje, është krijuar një trekëndor mbi të cilin nuk flitet: Dashuria, bukuria dhe
seksi. Në përgjithësi, ne si muslimanë, nuk i trajtojmë dhe nuk flasim rreth këtyre tre
temave të rëndësishme. Gjithmonë u vijmë rrotull, por pa i ngacmuar.
Le t’i kthehemi sërish pyetjes që ndoshta mundon shumë nga muslimanët: Si
gjykohet dashuria në islam, haram apo hallall?
Shkurtimisht, themi që dashuria është hallall. Dijetari i madh musliman, Ibnul Kajjim
El-Xheuzije thotë:”Fjala “dashuri” (në arabisht hub) përbëhet nga dy bashtingëllore
“H” dhe “b”. Përsa i përket bashtingëllores së parë “H” ajo shqiptohet dhe del nga
fundi i fytit. Ndërkohë që “b” del nga buzët. Vetë shkronjat me të cilat shprehet
dashuria, Zoti i ka zbukuruar dhe hijeshuar.”
Gjatë një trajnimi, një nga pjesëmarrësit më tha:”Ju flisni mbi dashurinë para martese
dhe dashurinë pas martese. Por, Zoti në Kuran nuk e ka përmendur fjalën “dashuri”
kur ka përshkruar marrëdhëniet mes dy bashkëshortëve. Atëherë, përse ju
përmendni fjalën “dashuri” ndërkohë që vetë Zoti ka përmendur prehjen dhe
mëshirën?”
Unë i thashë:”A e pranon dialogun?”
Ai më tha:”Sigurisht..”
Unë:”Pikësëpari, Kurani famëlartë e përmend fjalën “dashuri” por në një kontekst
tjetër. Për shembull, “Zoti i don ata që flasin drejt” “Zoti nuk i don shkatërruesit”
Ai ndërhyri dhe tha:”Unë e kisha fjalën përsa i përket marrëdhënieve
bashkëshortore.”
2

3. Elldini2000@hotmail.com E-dini
Unë i thashë:”Duhet të jesh i duruar. Siç e pe, vetë Kurani famëlartë e ka përmendur
fjalën “dashuri”.
Veç kësaj, sipas teje, në traditën profetike, a përmendet dashuria?”
Ai tha:”Nuk di gjë.”
Unë i thashë:”Vetë i dërguari i Zotit ka folur mbi marrëdhëniet e tij dhe dashurinë që
ndjente për gruan e tij, Hadixhen. Thotë Profeti a.s:”Unë jam i dashuruar pas saj.”
Në një hadith tjetër, Profeti a.s përmend dashurinë e tij për Aishen. Amr ibnul Asi e
pyeti Profetin a.s:”Kush është personi më i dashur për ty o i dërguar i Zotit?”
Profeti a.s iu përgjigj:”Aisheja.”
Amr ibnul As i tha:”Kisha si qëllim kush është më i dashuri nga burrat.”
Profeti a.s i tha:”Atëherë është babai i saj, Ebu Bekri.”
Tekstet ku përmendet dashuria në traditën profetike, janë të shumtë.
Megjithatë, pjesëmarrësi në trajnim insistoi se dashuria nuk është përmendur në
Kuranin famëlartë. Në fund, unë i thashë që një nga kuptimet e fjalës “miqësi”
(mevedde) që përmendet në Kuran, është dashuria.
Në fund, për t’iu përgjigjur pyetjes nëse dashuria është hallall apo haram, themi që
ajo është hallall. Ne duhet t’a dallojmë dashurinë si ndjenjë dhe dashurinë si sjellje
dhe veprim. Në perëndim, nuk e bëjnë këtë dallim, kurse ne si muslimanë po.
Dashuria si ndjenjë është hallall. Nëse një vajzë ka simpati dhe e don një djalë, deri
këtu nuk kemi të bëjmë me diçka haram. Nëse një djali i pëlqen një vajzë, e don dhe
ka simpati për të, kjo është diçka hallall. Ajo që e bën këtë dashuri haram, është kur
këto ndjenja përkthehen në sjellje dhe vepra. Nëse dy të rinj që duhen, dalin në
bregdet dhe të kapur për dore shëtisin, ky veprim padyshim që është haram. Në një
rast të tillë, dashuria u kthye nga ndjenjë në vepër dhe sjellje.
Nëse një vajzë e puth një djalë me të cilin është lidhur dhe e don, kjo vepër padyshim
që është haram. Vetëm martesa është ajo që e lejon dashurinë të kthehet nga
ndjenjë në sjellje, në kuadrin e hallallit dhe të lejuarës.
Profeti a.s thotë:”Për dy të dashuruar, nuk ka gjë më të mirë se martesa.”
Këtë hadith, Profeti a.s e tha kur një prind vajti tek ai dhe i tha:”O i dërguari i Zotit! Dy
veta kanë kërkuar dorën e vajzës time. Njëri prej tyre është i pasur, kurse tjetri i
varfër. Ne duam që vajzën tonë t’a martojmë me të pasurin. Çfarë më këshillon ti?”
Profeti a.s e pyeti:”Po vajza, me kë pëlqen të martohet?”
Prindi i tha:”Me të varfërin.”
Atëherë Profeti a.s i tha:”Për dy të dashuruar, nuk ka gjë më të mirë se martesa.”
Në këtë rast, Profeti a.s e vlerësoi dhe i dha përparësi ndjenjave të vajzës dhe jo
pasurisë. Kjo zgjidhje që Profeti a.s ofroi për prindërit e vajzës, studiohet në
universitetet më të fashme të sociologjisë dhe psikologjisë.
Vallë çfarë do të ndodhte nëse prindërit e detyrojnë vajzën të martohet me një të
pasur që ajo nuk e don, ndërkohë që ajo është e lidhur me një të varfër? A mund të
vazhdojë një martesë e tillë? A mund të ndihet e lumtur ajo vajzë?
Në përgjithësi, një martesë e tillë ka jetë të shkurtër. Pas dy-tre viteve, ky çift do të
detyrohen të divorcohen, pasi janë martuar me imponim.
Fakti që familja e vajzës e dinin se ajo dashuron të varfërin është një fakt shumë
mbresëlënës. Kjo tregon se familjarët kishin marrëdhënie shumë të mira me vajzën
e tyre.
Prej këtu lind pyetja: A konsiderohet si turp dhe e pahijshme që një vajzë t’ju rrëfejë
prindërve që ajo e dashuron dhe ka i pëlqen një djalë? A konsiderohet si me vend që
ajo t’ju kërkojë prindërve t’a ndihmojnë për këtë zgjedhje nëse është e duhur apo e
gabuar? A kemi ndërtuar marrëdhënie kaq të mira me fëmijët tanë, që hallet dhe
shqetësimet e tyre t’i ndajnë me ne?
3

4. Elldini2000@hotmail.com E-dini
Në fakt, ajo që ndodh rëndom, është se nëse vajza u rrëfen prindërve se ajo e
pëlqen një djalë, diçka e tillë konsiderohet si një krim i pafalshëm.
Tek ne në Kuvajt, në universitete studiojnë bashkë djemtë dhe vajzat. Gjatë vitit
shkollor, një vajzë njihet me një student dhe me kalimin e ditëve këto marrëdhënie
filluan të forcohen derisa ajo filloi të ndjejë simpati dhe t’a dashurojë. Duke qenë se
të dy ndjenin të njëjtën gjë për njëri-tjetrin, ata vendosën që këtë lidhje t’a
kurorëzojnë me martesë.
Kështu, një ditë, vajza iu drejtua të ëmës e cila shquhej për zgjuarsinë, mençurinë
dhe urtësinë e saj dhe i tha:”O nënë! Unë dua të tregohem e çiltër me ty. U bënë disa
kohë që unë kam lidhje me një të ri dhe ai kërkon të vijë të kërkojë dorën time.”
Këtë histori, ma ka rrëfyer mua personalisht nëna e kësaj vajze. Ajo më tha:”Kur më
tregoi kush ishte ky djalë, unë u shokova. Unë e njihja atë dhe të gjithë familjen e tij.
Ai rridhte nga një familje e degjeneruar, babai ishte konsumues i alkolit dhe kishte
lidhje jashtëmartesore me disa gra. Djali të cilin donte vajza ime, ishte kopje e të atit.
Megjithatë, unë fillova të mendohem rreth një zgjidhje të përshtatshme.”
Nëse kjo nënë do e kishte refuzuar që në fillim këtë djalë, vajzës do i shtohej më
shumë dashuria, vlerësimi dhe respekti për të. Kjo nënë e urtë dhe e zgjuar, e priti
këtë bombë shoqërore me zemërgjerësi.
Ajo i tha vajzës së saj:”O bija ime! Padyshim që unë dhe babai yt e presim me
padurim ditën kur ti të vishesh nuse dhe të krijosh familjen tënde. Ndoshta ajo ditë
dhe ai çast ka arritur, por fillimisht unë të propozoj që si ti edhe unë të informohemi
më mirë rreth këtij djali dhe familjes së tij.”
Vajza iu përgjigj:”O nënë! Ka muaj që unë e njoh këtë djalë dhe nuk kam dëgjuar
veçse gjëra të mira rreth tij.”
E ëma i tha:”Në këtë rast, ti nuk je para një projekti tregtar, nëse nuk të ecën e mbyll
aktivitetin dhe gjithçka përfundon. Ti ndodhesh përballë projektit të martesës dhe
krijimit të familjes tënde. Prandaj, le të interesohemi të dyja mbi familjen e tij.”
Tregon kjo nënë:”Pas dy javësh, e mora vajzën dhe dolëm të dyja për shëtitje. Gjatë
rrugës e pyeta nëse ajo ishte interesuar rreth djalit dhe familjes së tij apo jo. Ajo u
përgjigj se e njihte mirë atë djalë. Kështu, i thashë:”Unë kam pyetur mbi familjen dhe
prindërit e tij dhe sikur më kanë treguar gjëra të papëlqyeshme rreth babait të tij.
Prandaj është mirë që edhe ti të interesohesh dhe të pyesësh nëse këto fjalë që janë
përhapur janë të vërteta apo janë thjesht trillime. Ndoshta burimet e informacionit tek
të cilat mbështetesh ti, janë më të sakta se burimet e mia.”
Përveç kësaj, sa herë më jepej rasti dhe bisedonim rreth kësaj teme, unë e nxisja që
ajo të interesohej mbi djalin dhe familjen e tij.
Një muaj më vonë, ajo më erdhi dhe më tha:”O nënë! U bë një muaj që unë të kam
folur mbi fejesën me filanin, por tani unë preferoj që t’a lë me kaq.”
Nëna e pyeti:”Po përse, çfarë ka ndodhur? Ëndrra ime e vetme është të të shoh të
veshur nuse!”
Vajza:”Në fakt, unë u intersova mbi vetë djalin, nënën, babanë dhe gjithë familjen
dhe kam zbuluar gjëra që nuk janë të mira. Prandaj dua që t’i ndërpres të gjithë
lidhjet e mia me të.”
Gjatë një trajnimi, unë po ua rrëfeja këtë ndodhi një grupi pjesëmarrësesh. Pasi
përfundova, njëra prej tyre më kundërshtoi dhe më tha:”Unë e shoh si gabim që ju të
na e rrëfeni këtë ndodhi dhe reagimi i kësaj nëne mendoj se ka qenë i gabuar. Ajo
duhet t’i fliste drejt dhe t’i tregonte të metat e djalit dhe të familjes së tij. Ajo duhej t’i
thoshte që lidhjet e saj me këtë djalë janë haram dhe duhet t’i ndërpriste menjëherë.”
Unë i thashë:” O motra ime! Çdo nënë e din më mirë si duhet të sillet dhe të reagojë
në raste të tilla me fëmijët e saj. E rëndësishme është që kjo nënë të arrijë një
4

5. Elldini2000@hotmail.com E-dini
rezultat të kënaqshëm nëse i ndodh diçka e ngjashme me vajzën. Nëse ti je mësuar
që të komunikosh me fëmijët e tu në këtë formë dhe ato të binden, duke i ndërprerë
menjëherë lidhjet me djalin apo vajzën që duan, atëherë nuk ka asnjë problem. Nëse
ti ke një vajzë që të bindet kaq verbërisht dhe arrin t’i mposhtë ndjenjat e saj, je e lirë
që t’i imponohesh si të duash.”
Rreth faktit se cila martesë është më e suksesshme, ajo që ka lindur si rezultat i një
lidhjeje dashurore apo asaj që dashuria ka ardhur pas martese, janë bërë dy
studime. Njëri studim është bërë në Gadishullin Arabik, kurse tjetri është bërë në
Amerikë. E veçanta është se të dy studimet, vërtetuan se dashuria që lind pas
martese, garanton një martesë dhe jetë bashkëshortore më të lumtur dhe të
suksesshme se dashuria para martese.
Dashuria para martese, nuk mund të quhet dashuri, por thjesht marrëdhënie dhe
lidhje romantike. Dashuria e vërtetë mund të jetë vetëm pas martese.
Hadixheja, e ndjeu që kishte simpati për Profetin a.s dhe para se të ndërmarrë
ndonjë hap, ajo e provoi besnikërinë dhe moralin e tij. Ajo e dërgoi shërbëtorin e saj
Mejsere t’a shoqërojë Profetin a.s në një udhëtim tregëtie për në Sham, me qëllim që
të zbulojë karakterin e tij. Me t’u kthyer Mejsere nga tregëtia, Hadixheja e pyeti:”Më
trego çfarë ke parë.”
Mejsere i paraqiti një raport të plotë mbi gjithçka kishte parë tek Profeti a.s gjatë atij
udhëtimi.
Kur e dëgjoi, Hadixheja tha:”Këtë dashuri dhe simpati, do e kurorëzoj me martesë.”
Ajo ndërmorri hapat e duhur derisa u martua me Profetin a.s.
Sfida e tretë, ka të bëjë me mashtrimet dhe informacionin e rremë gjatë fejesës.
Ndonjëherë, ndodh që vetëm pas martese djali ose vajza zbulojnë që partneri i tyre i
ka mashtruar gjatë fejesës. Këta bashkëshortë ose bashkëshorte mashtruese, kanë
shfrytëzuar periudhën e fejesës, periudhë në të cilën është vështirë të zbulohet hileja
dhe mashtrimi.
Duke dashur që të sigurojmë një martesë të suksesshme, fillimisht duhet të
sigurojmë një fejesë të suksesshme. Të prishësh një martesë, është shumë më e
vështirë se të prishësh një fejesë. Prandaj, islami ka caktuar fejesën, me qëllim që si
djali ashtu dhe vajza, të mbledhin informacionin e duhur, nëse pala tjetër i përshtatet
apo jo.
Duke qenë se sot jetojmë një një atmosferë ku mashtrimi, dredhitë dhe informacioni i
rremë është i përhapur kudo, duhet të tregohemi të matur në përzgjedhjen dhe
miratimin e shokut të jetës.
Gjatë kohës që punoja në gjykatë, më erdhi një burrë i cili kërkonte të divorcohej nga
bashkëshortja e tij. Kur e pyeta mbi shkakun e divorcit, ai më la gojëhapur. Ai më
tha:”Një ndër kriteret që kërkoja tek bashkëshortja ime e ardhshme, ka qenë që të
jetë bjonde dhe me sy të gjelbër. Kur vajta të kërkoj dorën e bashkëshortes time,
pashë që ngjyra e syve të saj ishte e gjelbër. Motrat dhe nëna më konfirmuan që
edhe flokët i kishte bjonde. Duke qenë se e doja të bukur, bjonde dhe me sy të
gjelbër, unë e pranova dhe i kërkova dorën. Por pas martese, zbulova se ngjyra e
verdhë e flokëve ishte fallco, d.m.th ajo i kishte të lyer flokët. Kurse për ngjyrën e
syve ajo kishte përdorur lente. Që ditën që u prezantuam për herë të parë, unë e
pyeta mbi këto hollësi dhe ajo pohoi se flokët i kishte bjonde dhe sytë të gjelbër...”
Një herë tjetër, më erdhi një vajzë e cila kërkonte të divorcohej nga i shoqi me të cilin
sapo ishin martuar. Kur e pyeta mbi shkaku, ajo më tha se i shoqi e kishte gënjyer si
për moshën ashtu dhe për preardhjen familjare. Ai e kishte falsifikuar çertifikatën e tij
5

6. Elldini2000@hotmail.com E-dini
të lindjes duke e ulur moshën nga 41 vjeç në 31, dhe po ashtu kishte falsifikuar dhe
trungun familjar, duke pretenduar se rridhte nga një familje dhe fis i fisshëm.
Si t’a zbulojmë nëse pala tjetër na gënjen ose jo?
E para, duhet të mbledhim informacion sa më të detajuar.
E dyta, nëse e zbulojmë mashtrimin dhe dredhinë, duhet të kërkojmë sqarim. Le t’a
konkretizojmë këtë me një shembull. Një djalë kërkon dorën e një vajze dhe i thotë
se ai nuk është i martuar. Nga informacionet e saj, vajza zbulon se ai është i martuar,
madje me dy gra njëherazi. Çfarë duhet të bëjë një vajzë e tillë? A duhet që ajo t’a
prishë fejesën, apo të martohet?
Shumë vajza hezitojnë dhe lëkunden në një situatë të tillë. Ata u frikësohen fjalëve
dhe paragjykimeve të njerëzve, në rast të prishjes së fejesës. Në disa shoqëri, në
rast të prishjes së fejesës, gjithmonë faji i mvishet vajzës. Ky është një krim i
pafalshëm që ekziston tek disa familje dhe shoqëri. Kjo është në kundërshtim të
hapur me ligjet dhe normat e Sheriatit islam.
Kështu, unë e këshilloj një vajzë të tillë, që t’i hapet dhe të kërkojë sqarime nga i
fejuari. Ajo dhe familja e saj duhet t’a ftojnë të fejuarin në shtëpi dhe t’i thonë që nga
informacionet e tyre del që ai është i martuar ose çfarëdo të mete tjetër. Është mirë
që si vajza ashtu dhe familja të përballen dhe t’i sqarojnë me vetë djalin këto
probleme. Mund të ndodhë që informacioni të jetë i gabuar dhe djali e hedh poshtë
duke vërtetuar të kundërtën. Ose është informacion i saktë dhe ai e pranon. Në një
rast të tillë, si vajza dhe familja e saj, e kanë më të lehtë të gjykojnë dhe të marrin një
vendim të drejtë.
A duhet të flasim mbi të kaluarën tonë?
Shpesh herë, më vijnë pyetje dhe konsulenca të shumta, rreth të kaluarës së djemve
dhe të vajzave. Një djalë ose një vajzë, në të kaluarën e tyre kanë vepruar gjynahe,
kanë pasur lidhje dashurore dhe ndoshta dhe marrëdhënie seksuale
jashtëmartesore. Në rast se ata ndodhen para një fejese ose martese të mundshme,
a duhet që t’u rrëfejnë të fejuarve mbi të kaluarën? A duhet t’u rrëfejnë se kanë pasur
të dashur ose që nuk është e/i virgjër?
Unë personalisht kam lexuar shumë rreth kësaj pyetjeje dhe problemi që i shqetëson
shumë të rinj dhe të reja. Kam lexuar si studime ekspertësh, ashtu dhe mendime
juristësh muslimanë.
Gjithësesi, në islam ekzistojnë disa rregulla të përgjithshme të cilat duhe respektuar.
Një nga këto rregulla është se në rast pendimi të sinqërtë, islami i fshin të gjithë
gabimet dhe gjynahet e vepruara më parë. Të gjithë muslimanët e parë, kur u
martuan, padyshim që kishin të kaluar të turbullt dhe të mbushur me gjynahe.
Megjithatë, asnjëri prej tyre nuk i tregoi bashkëshortes se çfarë kishte vepruar.
Kështu, nëse një djalë kërkon dorën e një vajze dhe ajo e pyet nëse ka pasur lidhje
me vajza të tjera, ai ndodhet para dy zgjidhjeve:
E para, të tregojë të vërtetën. Nëse ka pasur lidhje të mëparshme, ka pasur kontakte
jashtëmartesore etj... t’a pohojë. Dhe kjo, në të shumtën e rasteve çon drejt prishjes
së fejesës dhe martesë.
E dyta, t’a mohojë. Në këtë rast, ai gënjen dhe mashtron. Atëherë çfarë si duhet të
përgjigjet dhe si duhet të reagojë një djalë në raste të tilla?
Për t’ju përgjigjur kësaj pyetje, duhet të dimë diçka të rëndësishme: A vazhdon ky
djalë akoma të ketë lidhje me vajzën apo vajzat e mëparshme?
Nëse ai vazhdon të ketë lidhje me to, unë e këshilloj që të tregohet i sinqertë me
vajzën të cilës i ka kërkuar dorën. Le t’i thotë që edhe pse kam kërkuar dorën tënde,
unë shoqërohem me vajza të tjera dhe nuk kam ndërmend që t’i shkëpus këto lidhje.
6

7. Elldini2000@hotmail.com E-dini
Por nëse ky djalë, ka pasur lidhje dashurore në të kaluarën me vajza dhe i ka
shkëputur këto lidhje, dhe është penduar nga këto lidhje dhe gjynahe, unë e këshilloj
këtë të ri që të mos e tregojë të kaluarën e tij. Pas pendimit të sinqertë, Zoti ia ka
falur gjithçka ka vepruar më parë.
Në rast se vajza e pyet direkt nëse ka pasur lidhje jashtë martesore, ai nuk duhet t’i
tregojë por as dhe të gënjejë. Në një rast të tillë, ai duhet të përdorë manovrimet.
Ato janë veprime të shkathëta ose mënyra të tërthorta e dredharake që përdor dikush
për t'ia arritur një qëllimi ose për t'ia dalë në krye një pune. Me anë të manovrimit,
vajza mund të kuptojë diçka tjetër, ndërkohë që qëllimi i djalit është plotësisht i
ndryshëm. P.sh, nëse vajza e pyet djalin nëse ai ka pasur të dashur në të kaluarën.
Djali i përgjigjet me “Jo” duke pasur qëllim të kaluarën që nga momenti kur është
penduar dhe deri në ato çaste.
Në traditën profetike, kemi dy raste të cilat tregojnë rreth rëndësisë së transparencës
në periudhën e fejesës.
Tregon Ummu Seleme, një nga gratë e Profetit a.s:”Kur më vdiq bashkëshorti, Ebu
Seleme, i dërguari i Zotit a.s dërgoi si shkues Hatib ibnu ebi Beltea për të kërkuar
dorën time. Unë i thashë:”Unë kam një vajzë dhe veç kësaj jamë shumë xheloze.”
Këto fjalë, tregojnë transparencën dhe çiltërsinë me personin që ka kërkuar dorën e
saj. Me fjalët:”Unë kam një vajzë” ajo i rrëfen gjendjen e saj sociale. Kurse me fjalët
“jam shumë xheloze” ajo flet mbi një të metë në natyrën dhe karakterin e saj.”
Kur Hatib ibnu Ebi Beltea ia përcolli këto fjalë Profetit a.s, ky i fundit i tha:”Përsa i
përket vajzës së saj, ne e lusim Zotin që t’a ndihmojë. Kurse përsa i përket
xhelozisë, e lusim Zotin që t’ia largojë.”
Pas kësaj, Profeti a.s u martua me Umu Selemen dhe kurrë nuk u ankua për praninë
e vajzës së saj dhe as për xhelozinë e saj.
Sfida e katërt: Si të gjykojë vajza, nëse djali që ka këruar dorën e saj është i
përshtatshëm ose jo?
Ndodh shpesh, që me t’u prezantuar dhe takuar vajza me djalin që ka kërkuar dorën
e saj, ajo thotë se nuk ndihet e qetë dhe e sigurtë me këtë djalë. E njëjta gjë mund të
ndodhë dhe me djalin. Ai pohon që vajza është e mirëedukuar dhe shumë e mirë, por
nuk ndihet i sigurtë nëse dëshiron që ajo të bëhet bashkëshortja e tij.
Si duhet t’a trajtojmë këtë problem tek të rinjtë? Si duhet t’i ndihmojnë të marrin
vendimin e duhur në raste të tilla?
Në raste të tilla, të rinjtë duhet të përdorin ligjin prioriteteve. Që në takimin e parë me
vajzën, djali duhet t’a pyesë dhe të diskutojë me të mbi gjërat primare sipas radhës.
Shikimi dhe prezantimi mes djalit dhe vajzë, është caktuar me qëllim që të dy të
sigurohen para se të ndërmerret një vendim fejese.
Sot, diçka e tillë është bërë akoma më e lehtë, pasi mjetet e telekomunikacionit janë
shtuar. Sot, si djali ashtu dhe vajza mund të prezanohen në telefon – nëse banojnë
shumë larg njëri-tjetrit – ose me anë të internetit, ku secili e shikon tjetrin dhe
bisedojnë.
Para disa kohësh, ndodhesha në një konferencë me disa dijetarë, të cilët ngulmonin
në faktin se gruaja është mirë të mos dalë, veçse me lejen e burrit të saj.
Unë ndërhyra dhe u thashë që teknologjia moderne i ka ndryshyar dhë shndërruar
plotësisht shumë koncepte. Sot, edhe pse gruaja mund të qëndrojë e mbyllur në
shtëpi, ajo e ka shumë të lehtë të dalë dhe të shohë gjithë botën pa dalë jashtë
shtëpisë. Me të hapur internetin, ajo është e lirë të bredhë, vizitojë dhe bisedojë me
miliona njerëz. Me anë të internetit, ajo mund të shohë kë të dojë dhe njëkohësisht
mund t’a shohin të tjerët me anë të kamerës.
7

8. Elldini2000@hotmail.com E-dini
Kështu, kriteri i parë për të gjykuar nëse një vajzë i përshtatet një djali dhe anasjellta,
është kriteri pamor.
Kriteri i dytë, është kriteri mendor dhe i arsyes. Ne mundemi t’a zbulojmë arsyen dhe
llogjikën e tjetrit, vetëm duke u ulur dhe biseduar me të.
Kriteri i tretë dhe i fundit është zemra. Pasi syri të ketë parë dhe mendja ka gjykuar,
është zemra ajo që merr vendimin final.
Nëse një djalë është takuar me një vajzë dhe anën e saj të jashme e vlerëson me 33
%, mendjen dhe arsyen 16 %, kurse ndjenjat e tij për të 33 %, kjo përqindje është e
mjaftueshme për të hedhur hapin e fejesës.
Nëse përqindja e tre kritereve së bashku, është mbi pesëdhjetë, atëherë vendimi për
fejesë është më i lehtë.
Nëse edhe pas një vlerësimi të mirë, dyshimet dhe lëkundja vazhdon, atëherë qoftë
djali, qoftë vajza kanë nevojë të ulen përsëri me njëri-tjetrin. Sa më shumë t’a shohin
njëri-tjetrin, të bisedojnë dhe të mbledhin informacion, aq më shumë forcohet bindja,
bien dyshimet dhe lehtësohet marrja e vendimit.
Por, ndonjëherë kriteri pamor është i plotësuar, po ashtu i mendjes dhe i zemrës, por
një lidhje fejese ose martese e tillë është plot pengesa. Këto pengesa mund të jenë
zakonet dhe traditat e ndryshme. Ndonjëherë pengesë mund të bëhet kombësia ose
nënshtetësia e ndryshme mes djalit dhe vajzës. Ndonjëherë mund të bëhen pengesë
dallimet sektare dhe ideologjike.
Para disa kohësh, një vajzë më dërgoi një email në të cilin më thoshte:”Unë jam
sunnite dhe ka gjashtë muaj që nëpërmjet internetit jam njohur me një djalë shi’i.
Duke qenë se ne të dy e duam njëri-tjetrin, unë i kërkova që të kërkojë dorën time. Ai
më tha se familja e tij refuzonin që djali të martohej me një sunnite. Ndërkohë që
edhe familja ime e refuzojnë që unë të martohem me një djalë shi’i. Nëse unë dhe ai
martohemi pa pëlqimin e prindërve, si prindërit e mi ashtu dhe prindërit e tij do na
braktisin. Gjithashtu, unë do të humbas dhe vendin e punës, pasi më duhet të
largohem nga vendi im, sepse ky djalë jeton në perëndim. çfarë më këshilloni ju të
veproj?”
Unë iu përgjigja:”Nga kjo tablo e shkurtër, unë mendoj se nëse ti martohesh me këtë
djalë, martesa do jetë e dështuar për dy shkaqe kryesore:
I pari, ka të bëjë me dallimet sektare, gjë e cila ndikon drejtpërdrejt në familje. Nesër
ju të dy do të keni fëmijë dhe do të përballeni me probleme përsa i përket edukimit të
tyre, do i edukoni si sunni apo shi’i.
I dyti, nëse martohesh me këtë djalë, ti do të humbasësh prindërit dhe familjen tënde
dhe kjo është një humbje e madhe. Martesa juaj mund të mos vazhdojë për një kohë
të gjatë, por prindërit i humbe.
Veç kësaj, ti e ke njohur këtë djalë nëpërmjet internetit dhe jam i bindur se ti nuk e
njeh mirë atë. Ai mund të ketë me dhjetëra vajza të tjera, të cilave u thotë se i
dashuron dhe se dëshiron të martohet me to. Kështu, unë të këshilloj t’i shkëpusësh
lidhjet me këtë djalë dhe të mos ndërmarrësh aventura të rrezikshme.”
Në legjislacionin islam, ekziston një padi krejt e veçantë, e cila njihet me emrin “padia
e forcës”. Kjo ndodh kur babai i vajzës refuzon pa ndonjë shkak, t’a martojë vajzën e
tij, edhe pse djali është i mirë dhe i përshtatshëm për vajzën dhe ajo vetë e pranon.
Në një rast të tillë, legjislacioni islam i jep të drejtën vajzës të ngrejë padi në gjykatë
kundër të atit. Ajo i tregon gjykatësit që babai e ka privuar nga martesa për shkaqe
dhe arsye të pa llogjikshme. Në një rast të tillë, gjykatësi e fton babanë dhe i kërkon
sqarime. Nëse babai arrin t’a bindë gjykatësin se djali që ka kërkuar dorën e vajzës
së tij dhe që ajo vetë e ka pranuar është i papërshtatshëm për të, gjykatësi në këtë
rast e hedh poshtë padinë. Në të kundërt, gjykatësi ndërhyn dhe e marton vajzën me
8

9. Elldini2000@hotmail.com E-dini
djalin që ka kërkuar dorën e saj. Unë personalisht, kur punoja si gjykatës, kam lidhur
më shumë se një kurorë në këtë formë.
Sfida e pestë: Si t’a zbulojmë karakterin e djalit/vajzës me anë të pyetësorit të
mëposhtëm?
Ky pyetësor përbëhet nga dhjetë pyetje të ndryshme, të cilat janë të bazuara në
eksperiencën dhe përvojën time në këtë fushë. Duke parë numrin e shumtë të
divorceve dhe martesave të dështuara, fillova të mendoj rreth shkaqeve që çojnë një
martesë drejt dështimit, sidomos tek çiftet e reja dhe të sapormartuar. Kështu, bëra
një studim që përfshiu pesëqind çifte të sapomartuar, martesa e të cilëve dukej që ka
dështuar. Gjatë gjithë studimit, e gjithë vëmendja ime ishte e përqendruar tek
shkaqet që çojnë në dështimin e martesës. Këto pesëqind çifte, vinin nga vende të
ndryshme, kultura dhe zakone të ndryshme. Ajo që i bashkonte të gjithë, është se
ishin çifte të rinj, të sapomartuar.
Shkaku i përbashkët tek të gjithë çiftet, i cili kishte çuar në dështimin e martesës ishte
se prezantimi dhe njohja mes tyre, nuk kishte qenë në standartet e duhura.
Sfida e gjashtë, është rreth konceptit të bukurisë dhe hijeshisë. Më sipër, kemi
përmendur që shumica e martesave të sotme, bëhen në bazë të kriterit të hijeshisë
dhe pamjes së jashtme. Gjithashtu, ne thamë që islami dhe profeti Muhamed a.s nuk
e kanë shpërfillur këtë kriter.
Një herë, më erdhi një prind dhe më kërkoi të ulem të bisedoj me vajzën e tij rreth një
problemi. Kur e pyeta se për çfarë problemi bëhej fjalë, ai më tha:”Një djalë i ri ka
ardhur dhe ka kërkuar dorën e vajzës. Djali është shumë i mirë, i ndershëm, fetar, ka
të ardhura të bollshme, rrjedh nga një familje e lartë dhe fisnike. Shkurtimisht, deri
tani nuk kam dalluar ndonjë të metë tek ky djalë.
Kur ai kërkoi dorën e vajzës, unë i kërkova vajzës të ulej dhe të bisedonte me të dhe
ashtu ndodhi. Tre herë që ka biseduar me të, të tre herët ajo refuzon që t’a pranojë
këtë djalë për të fejuar dhe më pas për bashkëshort. Deri tani ne nuk e kemi marrë
vesh shkakun. Prandaj, unë të kërkoj të ulesh dhe të bisedosh me vajzën time, me
shpresë që t’a bindësh t’a pranojë vajzën.”
Meqë e kisha mik dhe të njohur, unë pranova që të ulem me vajzën e tij. Gjatë
bisedës, vajza më pohohi se ai djalë me të vërtetë ishte shumë i mirë dhe se çdo
vajzë do uronte dhe ëndërronte t’a shihte në krahun e saj si bashkëshort.”
Unë e pyeta:”Mirë, por ku qëndron problemi që ti e ke refuzuar?”
Ajo më tha:”Problemi qëndron në faktin se kur ai flet, unë ndjej sikur po flas unë.”
Unë nuk e kuptova dhe e pyeta:”E çfarë do të thotë kjo?”
Ajo u përgjigj:”Unë nuk mund të t’a shpreh me fjalë, por ti do bindesh nëse ulesh dhe
bisedon me të.”
Kështu, rregulluam një takim me djalin që kishte kërkuar dorën e vajzës, takim i cili
më la me gojëhapur. Atij nuk i mungonte asnjë presje nga ato që më kishte thënë
vajza. Teksa fliste dhe të folurën e shoqëronte me lëvizje, të cilat më shumë u
përshtaten femrave. Gjatë bisedës, unë e pyeta sa vëllezër kishte. Ai më tha se nuk
kishte vëllezër të tjerë, por kishte gjashtë motra dhe nënën në shtëpi. Babai i kishte
vdekur. Duke qenë se jetonte vetëm me femra, ai kishte marrë shumë cilësi dhe
sjellje femërore. Ndërkohë, vajza të cilës i kishte kërkuar dorën, kërkonte një burrë
me gjithë kuptimet që mbart ky emër. Ajo dëshironte të ndjejë forcën e bashkëshortit.
Ajo e shikonte dhe konceptonte hijeshinë e burrit tek forca dhe personaliteti i fortë i
tij.
9

10. Elldini2000@hotmail.com E-dini
Një gjuhë dhe koncept të tillë, babai i vajzës nuk e kuptonte dot. Unë u ula me të dhe
i thashë:”O filan! Gjithçka që përmende ti rreth djalit është e vërtetë. Ai është një ndër
të rinjtë më të mië me të cilët jam takuar. Ishte i moralshëm, i mirëedukuar, i pashëm,
fetar, familje e fisshme, i pasur etj... dhe fillova t’i shpjegoj dallimin mes konceptit të
hijeshisë tek burri dhe tek gruaja. Një burrë kur martohet dëshiron të martohet me një
femër dhe një grua dëshiron të martohet me një burrë. Por nëse një femër martohet
me një femër tjetër, ky përbën një problem madhor.
Pasi përfundova një ligjëratë në Angli, miqtë që më kishin ftuar më dërguan për të
darkuar në një restorant turk, ku kishte dhe mish hallall. Kur vajtëm në restorant, u
ulëm dhe secili nga ne bëri porosinë. Pas pak, më shkuan sytë në një tavolinë ku
ishin ulur disa gra, në mesin e tyre dhe një nuse. Herë pas here u hidhja nga një sy
dhe me vete pyesja:”Po dhëndëri ku qenka?”
Më parë, kisha lexuar që në Angli organizojnë ceremoni edhe në rast divorci, pasi e
konsiderojnë si gëzim, sidomos në raste kur martesa kishte qenë e dështuar. Kështu,
mendova se edhe prezenca e atyre grave dhe një nuseje mes tyre, mund të ishte një
ceremoni divorci. Gjithësesi, kureshtja më shtyri t’a pyes mikun tim që jetonte në
Angli që prej tridhjetë viteve:”A është e mundur që t’i pyesësh këto gra se ku e kanë
dhëndërin?”
I habitur ai më pyeti:”Po përse?”
Unë i thashë:”Kam lexuar që anglezët, edhe në rast divorci, organizojnë ceremoni, ku
gruaja vishet si nuse. Për mua ky është një informacion i rëndësishëm dhe nëse këto
gra janë mbledhur dhe po festojnë divorcin, unë dua t’ju drejtoj disa pyetje që kanë të
bëjnë me aspektin shoqëror.”
Kështu, miku im iu afrua nuses të veshur me fustanin nusëror dhe e pyeti ku ishte
dhëndëri. Miku im dhe unë u shtangëm kur ajo u përgjigj:”Unë nuk po martohem me
burrë, por po martohem me grua.” Dhe na tregoi dhe vajzën me të cilën po martohej
dhe që ishte ulur përbri saj. Ishte hera e parë që shihja një ceremoni martese mes dy
grave perverse.
Padyshim që kjo është kundër natyrës së njeriut. Zakonisht, gruaja dëshiron të
martohet me një burrë me cilësi të një burri, dhe një burrë dëshiron të martohet me
një grua me cilësi të një femre.
Një herë ndodhesha në Itali gjatë një trajnimi me prindër të komunitetit musliman
atje. Gjatë trajnimit, një nga nënat më tha:”Këtu në Itali kemi hasur një problem
shumë të madh. Me të hyrë fëmija në shkollë, metodat e arsimit janë përpiluar të tilla
që fëmijët të mos kenë turp për asgjë. Kështu, vajza rritet dhe edukohet sikur të jetë
djalë. Në aparencë ajo duket që është vajzë, por sjelljet e saj janë të ngjashme me të
burrave. Prandaj, shumica e të rinjve tanë, nuk martohen me vajzat muslimane që
janë rritur dhe edukuar në Itali, por shkojnë në vendet e tyre të origjinës për t’u
martuar.”
Pikërisht për të zbuluar shumë të fshehta si të djalit dhe të vajzës, islami nxit që të dy
t’a shohin njëri-tjetrin. Tekstet që flasin për këtë pikë, janë të shumta.
Tregon Xhabir ibnu Abdullah:”Thotë i dërguari i Zotit a.s:”Nëse dikush prej jush
kërkon dorën e një vajze dhe mundet t’a shohë aq sa i qetëson zemrën dhe e shtyn
për t’u martuar me të, le t’a bëjë!”
Tregon Xhabir:”Unë kërkova dorën e një gruaje dhe e shihja nga një vend i fshehtë,
derisa u binda që të martohem me të.”
Tregon Mugira ibnu Shuba:”U fejova me një vajzë dhe kur i dërguari i Zotit a.s dëgjoi
mbi këtë, më pyeti:”A e ke parë?”
Unë i thashë:”Jo.”
Ai më tha:”Shko dhe shihe, pasi garanton martesë më jetëgjatë.”
10

11. Elldini2000@hotmail.com E-dini
Kështu, shohim që profeti Muhamed a.s i kushtonte rëndësi pamjes së jashtme dhe
bukurisë.
Kur në Medine u sollën robërit e luftës me hebrenjtë, mes tyre ishte dhe Safijje bintu
Hujej. Me t’a parë Aisheja, tha:”Për Zotin, nëse e shikon Profeti a.s do i pëlqejë dhe
do të martohet me të.”
Dhe me të vërtetë, kur e pa Profeti a.s, e pëlqeu dhe u martua me të.
Kështu, shohim që t’a kërkosh gruan të bukur dhe t’a kërkojë gruaja burrin të
hijshëm, nuk është mëkat dhe gabim. Nuk është gabim bukuria të jetë kriter në
lidhjen mes dy personave. Gabim është kur bukuria është kriteri i vetëm.
11