1. Tema :Deshmite e trishta te regjimit komunist.
ELVA’s

2. Sistemi i ndëshkimeve në Shqipëri gjatë regjimit komunist
Shqipëria gjatë 45 viteve pas çlirimit nga nazistët, përjetoi një prej prej diktaturave
komuniste më të egra në Europe. Gjatë kësaj periudhe u ekzekutuan për motive politike
burra dhe gra. Janë dënuar me burg, ose dërguar në kampet e punës së detyruar mijera
persona dhe me pas kaluan në kampet e internimit . Komunistët erdhën në pushtet
nëpërmjet luftës kundër okupatorit dhe kundërshtarëve politik dhe e mbajtën pushtetin
me anë të dhunës si tipari kryesor i luftës së klasave, , individëve dhe grupe të shumta
brenda gjirit të partiesse krijuar. Për mbajtjen e pushtetit, Partia Komuniste, krijoi
institucionet e dhunës, të cilat quheshin organe të diktaturës së proletarjatit, misioni i të
cilave ishin te shërbenin në mbajtjen e pushtetit. U kujdes që organet e drejtësisë penale, të
ishin besnike të saj dhe klasave e grupeve shoqërore që ajo përfaqësonte duke shtypur,
dënuar e persekutuar pjesën tjetër të shoqërisë. Parimet e sanksionuar në kushtetutë, për
barazinë para ligjit, unitetin e popullit, drejtësinë e paanshme, ndalimin e diskriminimit etj,
kanë qenë thjesht slogane abstrakte, paasnjë vlerë. Politika kriminale, legjislacioni penal
dhe sistemi i drejtësisë penale i Shqipërisë gjatë periudhës së diktaturës së proletariatit,
ishin pjesë përbërëse e sistemit socialist. Funksioni kryesor i shtetit totalitar ishte dhuna
dhe shtypja, që përcaktonte politikën kriminale dhe luftën juridike penale si formë të luftës
klasore. Si model i politikës kriminale, legjislacionit penal dhe zbatimit të vendimeve
penale, ishte marrë eksperienca e vendeve të bllokut komunist të Europës Lindore dhe
kryesisht eksperienca sovjetike. Politika kriminale si nje pjesë e politikës së përgjithshme
shtetërore, u zhvillua nën orjentimet dhe udhëheqjen politike dhe ideologjike të Partisë së
Punës, e cila solli pasoja shumë negative jo vetëm në dhënjen e drejtësisë, por edhe në
kuturën demokratike dhe shtetin ligjor. Partia u kthye në të vetmin pushtet real në
Shqipëri, e cila qëndronte mbi çdo institucion, mbi gjyqësorin, legjislativin dhe ekzekutivin.
Përmasat e politizimit të organeve të drejtësisë, u rritën veçanërisht pas viteve 1966-1967,
kur nën shembullin kinez, udhëheqja komuniste shqiptare, ndërmori reformat për
revolucionarizimin e vendit, thellimin e vijës së masave dhe luftën kundër burokratizimit.
Kjo periudhë u shoqërua menjë ashpërsim të mëtejshëm të luftës së klasave dhe me
ndryshime në legjislacionin penal, i cili u çvesh dhe u pastrua nga ato pak parime, të cilat
formalisht ishin sanksionuar më parë. Burgjet e regjimit komunist u bënë simboli më i
qartë i dhunës, shkeljeve të të drejtave të qytetareve dhe shtypjes. Nën shembullin e
Gulagut të Bashkimit Sovjetik u ngriten kampet e punës se detyruar ku u grumbulluan mira
te burgosur ordiner dhe politik, të cilët kanë punuar në kushte çnjerzore të çveshur dhe pa
ushqyer, nën kërcënimin e armve.Të burgosurit dhe të paraburgosurit e regjimit komunist,
si dhe familjarët e tyre, janë një pjesë e konsiderueshme e shoqërisë shqiptare, të cilët
përballuan peshën kryesore të dhunës, shtypjes dhe shfrytëzimin barbar për ndërtimin e
vendit pa asnjë shpërblim.

3. Sami Dangëllia, 43 vjet burg Historia e njeriut që vuajti më
shumë nga komunizmi
Ka lindur në fshatin Menkalas të Devollit më 1920 –të, fëmijërin e kaloi në fshat, më vonë shkon
ushtar dhe që andej bashkohet me Ballin Kombtar dhe bëhet një nga aktivistët kryesorë të
krahinës, por nuk zgjati dhe komunistët kthehen fitues dhe menjëherë fillojnë të ndjekin familjet
nacionaliste, balliste dhe kundërshtaret politik.
Pre e kësaj gjuetie u bë edhe Sami Dangëllia. Kështu më 8 Tetorë 1944, arrestohet dhe burgoset
në burgun e Korcës dhe vetëm një vitë më vonë e shpallin “armik të popullit” Sami Dangëlli u
vendosë në burgun e Burrelit. Më pas fillojë interrnimi, por së shpejti do të ridënohej dhe 1960
dënohet me 25 vjetë burg dhe dërgohet përsëri në Burrel, ku do të mirrte dhe nofkën “Gjyshi”.
Më pas kalvarin e vuajtjeve do ta kolojë në Spac, ku Dangëllia punonte shumë për të nxjerrë
bukën e gojës , pasi nuk kishtë as një ndihmë nga të afërmit.
Punoi i skllaveruar, por i pamposhtur nga torturat dhe ne 21 Maj 1973, ishte një nga
organizatorët e revoltës së Spacit. Megjithse nuk është lancuar si emër (sepse gjatë këtyre viteve
revolta e Spacit është shkruajtur sic edhe e përmendëm më lart sipas orekseve të ca të burgosurve
të vegjel) Një fakt të tillë e ncjerrë në pah redaktori i gazetës “Liria” Vesejl Kulla i cili në një
takim të organizuar enkas për revolten e Spacit, oratori bëri prezent jo vetëm qëndresën e
Dangëllisë në revoltën e Spacit, por dhe faktin se ky i fundit vuajti 43 vjet burg.
Pas revoltës së Spacit, Dangëllia ridel për të tretën herë në gjyq dhe dënohet me 25 vjet burg dhe
5 vjet humbjen e qytetarisë pas burgut. Sami Dangëllia vdiq në moshën 61 vjecare në burg, pra
43 vjetë burg gati dyfishi i Mandelës.
Lajmi i vdekjes
Ra çanga (kështu i nis rreshtat një bashkëvujtës) për t’u rreshtuar në punë. Pasi dolën të gjithë të
burgosurit vumë re se mungontë Sami Dangëllia. Pak minuta më vonë verifukuan disa gardian
dhe më pas hyri mjeku, ku doli me një mimikë të ç’thurur, duke thënë, që ka ndërruar jetë. Kjo
ngjarje e dhimbshme përkon me datën 23 prill 1987, në orën 23. Varrimi u bë nga burgu, pa e
parë askush dhe pa e ditur se ku u varros, Sami Dangëllia që vuajti plotë 43 vjetë burg.

4. Sulo Gradecit I shpetuari I denimit me vdekje
Sulo Gradecit. Njeriu që iu besua për 30 vjet jeta e Enver Hoxhës,
tregon për momentet e tmerrshme të periudhës së luftës nacional-
çlirimtare, kur ai në moshën 15-vjeçare u radhit në formacionet e
rregullta partizane. Akte të larta heroizmi, por edhe momente tmerri
ku vetëm çastet dhe rastësitë e ndanin atë nga vdekja. Kështu, Sulo
Gradeci përfundon luftën duke pasur si "peshqesh" prej saj plot tre
plagë të rënda në trup, ku një plumb i ka përshkruar kokën. E
ndërkaq, në surprizat e këtyre rrëfimeve regjistrojmë të veçantën e
panjohur më parë atë që pikërisht Balli Kombëtar, në mesin e vitit
1942 ka marrë një vendim ekstrem që kudo të gjendej Sulo Gradeci të qëllohej pa hezitim. Por, ndërkaq
edhe Sulo Gradeci ka marrë një urdhër në vitin 1943 për të gjetur komandantin e tmerrshëm të Ballit
Kombëtar në Berat Kadri Cakranin dhe ta ekzekutonte në atentat
Ismail Kadare: Kasem Trebeshina vrasesi ne
zbatim te urdherave te Enverit
Shkrimtari Ismail Kadare akuzon për
vrasjet e kryera në vitin ‘43 shkrimtarin
Kasem Trebeshinën, si ndër themeluesit e
Sigurimit të Shtetit në diktaturë, ish-oficer
i saj. Rasti është vrasja e partizanit Zaho
Kokës, të përfshirë në
historinë e famshme të dashurisë, që
endet akoma si mister, me Ramize
Gjebrenë që u pushkatua nga partizanët.
Këtë e ka konsideruar Kadare si krimin
fonditor, me të cilën nis ngritja e
doktrinës komuniste në një sistem
kriminal. Kjo trondit dhe pozicionin letrar
të Trebeshinës: A mund të quhet disident?
Në sprovën letrare të botuar gati një vit
më parë, “Mosmarrëveshja”, dëshmia e
Kadaresë i referohet heshtjes ndaj

5. dëshmive arkivore për këtë ngjarje në librin e S. Bejkos, “Disidentët e rremë”.
Mato Hasamataj :Ekzekutimi I Ramize Gjebreas
Ishte 5 marsi i vitit 1944. Mungonin vetëm dy udhëheqësit . Komandanti i Brigadës së V-të,
Shefqet Peçi, dhe Komisari Hysni Kapo, ndërkohë që organizohej vrasja për akuzën e pabesë, në
shtabin partizan
21 –vjeçarja, përgjegjësja e rinisë së brigadës së V-të Sulmuese, Ramize Gjebrea, pushkatohet në
5 mars të vitit 1944, pa asnjë provë por me urdhër nga lart që kurrë nuk u mor vesh nga cili
nënshkruhej.
Të vërtetat e kësaj vrasjeje janë në varr por nuk është bërë asnjë përpjekje edhe për të gjetur
autorët e këtij ekzekutimi megjithëse, një vit më vonë u Zhvillua gjyqi i Gjykatës së Lartë.
Ramizeja u akuzua se ishte e dashura e fshehtë e Komandantit të batalionit të Brigadës së V-të,
Zaho Koka, e ndërsa ishte zyrtarisht e fejuara e Nako Spirut. Gabim ky i pafalshëm, (dashuritë e
fshehta) për “partinë” dhe Ramize Gjebrea meritonte ekzekutimin e pabesë prapa shpine…!
Por pse jo, shkaqet këtij ekzekutimi lidheshin me luftën personale për karrierë që në ato vite
kishte shpërthyer etshëm.
Me këtë akuzë, pra imoralitet, gjykata e Brigadës së Pestë e dënon Ramizenë me pushkatim.
Ramize a do të ishte ende gjallë, në qoftë se letra e korrierit, e nisur nga Shtabi i Përgjithshëm I
Ushtrisë do të mbërrinte tri orë më parë në Ramicë të Vlorës, e cila kundërshtonte vendimin e
Gjykatës së Brigadës së V-të, për ekzekutimin e saj.
Por ishte tepër vonë, Ramizesë nuk i rikthej më jeta edhe pse e drejta për të jetuar i jepej edhe
nga Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë.
Ramzie Gjebrea shkaku kryesor qe coi ne
pushkatimin e saj ishte letra e
meposhtme.Asnjehere nuk u akuzua drejtperdrejt
se cilat ishin arsyet e sakta te denimit te saj me
vdekje.Te vertete e morri ajo me vete tashme vetem
analistet mund te japin opinione te ndryshme
gjithmone hipoteza..

7. Visar Zhiti I shpetuar I denimit me vdekje
Ish i burgosuri politik, Visar Zhiti, nje nga ata qe doli i gjalle nga ky ferr, mbasi pati edhe nga ata
qe nuk munden te mbijetonin per te treguar mbi burgjet e tmerrshme te diktatures Enveriste
Arrestimi i Visarit, erdhi pas denoncimit që i bënë redaktorët e libri të tij në shtëpinë botuese
“Naim Frashëri”, në Tiranë, që e cilësonin si armik dhe akuza ndaj tij ishte: ”Nxirës i realitetit
kundra realizmit socialist dhe poezi me ekuivoke kundra partisë e udhëheqësit të saj”.Pasi kaloi
nëtë muaj në hetuesi, duke i provuar gati të katër stinët e vitit aty në qeli, Visari doli në gjygj aty
nga mesi i prillit i vitit 1980-të. Gjygji u bë në qytetin e Kukësit me dyer të hapura dhe me ftesa,
duke zgjatur për dy ditë.Visar Zhiti nuk i pranoi akuzat që i bëheshin duke u shprehur: “Në
letërsi gjërat janë gjithmonë subjektive dhe si të tilla ato lënë mundësi për keqinterpretime. E për
këto nuk mund të quhesh armik”. Pas këtyre fjalëve, prokurori e akuzoi atë se po bënte përsëri
agjitacion e propagandë dhe aty në sallë. Në përfundim trupi gjykues e dënoi me dhjetë vjet burg
politik dhe heqjen e të drejtës së botimit përgjithmonë kur të dilte nga burgu.Tre katër vitet e
para të dënimit, Visari i vuajti në burgun e Spaçit duke punuar me tre turne nëpër galeritë e
minierave të piritit. Më pas ai u dërgua në kampin e Qafë- Barit (Pukë) duke punuar në minierat
e akullta të saj, që dikur specialistët sovjetikë i kishin cilësuar si të papërshtatëshme për të
punuar fuqi njerzore. Edhe në ato kushte Visari gjente mundësinë për të shkruar poezi…Gjatë
afro tetë vjetëve në ato burgje, ai shkroi rreth 400 poezi duke i nxjerrë të gjitha prej andej, me
anë të nënës së tij kur i vinte për takim. Po në burgun e Spaçit ai shkroi dhe një roman të vogël, i
cili i humbi gjatë kontrolleve që bëheshin nga komanda e kampit.
Ekzekutimet qe ekzekutuan disa te burgosur politik te mesuar nga vete Visari
1. Lënia pa ushqim disa ditë.
2. Lënia pa bukë deri në vdekje.
3. Lënia zhveshur në të ftohtë.
4. Lidhja në pemë.
5. Lënia në diell…
6. Këmbët në thes me një maçok brenda (që të
çjerr e të çan…).
7. Rrahjet me dru, derisa të bëhesh plagë dhe të
të bjerë mishi.
8. Kruarja e plagëve të qelbëzuara me mjete të
forta.
9. Shpimi i mishit me tel të djegur.
10. Korrent elektrik në veshë.
11. Futja e kripës në mish të djegur.
12. Lagia me ujë të ftohtë.
13. Jeleku i hekurt (tortura e rëndë, të
shtrëngon deri sa vdes).
14. Dinamiti nën vete.
15. Shtrëngimi i gishtërinjve me pinca.
16. Futja e të pëgërave në gojë.
17. Varja me kokë poshtë.
18. Përgatitje varri, pushka në gojë.
19. Tentativë për çnderim të gruas a vajzës nga
policët në prani të të ndaluarit…

8. Ekzekutimi I Havzi Neles nga Enver Hoxha kukes
Ai punoi si mësues në fshatra të ndryshme
të tilla si Kruma, Lojma, dhe Shishtaveci
deri në vitin 1967, kur ai u transferua në
Topojan. Topojani ishte vendi ku filluan
ngjarjet më dramatike të poetit dhe familjes
së tij.Havzi Nela kontrollohej vazhdimisht, u
mor në paraburgim shumë herë, dhe
kufizohej mbi llojin e punës që mund të
bënte dhe se ku ai mund të jetonte. Pasi u
lexoi nxënësve të tij poemën "Shko
dallëndyshe" shkruar nga Filip Shiroka,
Havzi Nela, me gruan e tij, Lavdie,
rrezikuan jetët e tyre duke marrë rrugën për
të kaluar kufirin në Kosovë më 26 prill,
1967. Ndërsa kalonte vijën kufitare, ai
shkroi në një copë letre, "Lamtumirë, atdhe i
dashtun, po të la, por zemërplasun ..." dhe e
vendosi në degën e një peme lajthie që ta
gjenin rojet e kufirit.Një fat më tragjik do ta
ndjekë atë në Kosovë. Ushtarët jugosllav i
vunë në prangat Havzi Nelës dhe së bashku
me gruan e tij, i burgosën në burgun e
Prizrenit Më 6 maj, 1967, jugosllavët i
kthyen Havziun dhe Lavdien në pikën
kufitare të Morinës, në këmbim të
atdhetarëve shqiptarë nga Kosova që qeveria
komuniste e Enver Hoxhës ia dorëzonte
policisë sekrete jugosllave, UDB.
Më 22 maj, 1967, poeti u dënua me
pesëmbëdhjetë vjet burg për kalimin në
Kosovë. E gjithë pasuria e tij u konfiskua.
Gruaja e tij u dënua me dhjetë vjet burg.
Poeti kurrë nuk u pajtua me diktaturën dhe
marionetat e tij në burgje.
Më 8 gusht, 1975, atij iu shtuan edhe tetë
vjet në burg, sepse konsiderohej një armik i
zjarrtë i Partisë dhe popullit. Më 19 dhjetor,
1986, ai u lejua tën dalë nga burgu, por
vetëm për një kohë të shkurtër. Më pak se
një vit më vonë, më 12 tetor, 1987, ai u
arrestua dhe u dërgoi internua në fshatin
Arrën. Më 24 qershor 1988, Gjykata e Lartë
e Shqipërisë të përbërë nga gjyqtarët
komunist Fehmi Abdiu, Vili Robo dhe
Fatmira Laskaj e hodhi poshtë kërkesën
Lavdie Nelës kundër dënimit burrit të saj me
vdekje. Gjykata vendosi që Havzi Nela të
dënohej me varje. Miratimi përfundimtar i
dënimit me vdekje nga Kryetari i
Presidiumit të Kuvendit Popullor, Ramiz
Alia, çoi në ekzekutimin Havzi Nelës.
Më 10 gusht 1988, në orën 02:00 të
mëngjesit, ai u ekzekutua me varje në mes të
qytetit të Kukësit.Pasi u ekspozua gjatë
gjithë ditës më 10 gusht, 1988, në mesnatë
terroristët komunistë e morën trupin e tij dhe
e futën atë vertikalisht në një vrimë të
krijuar nga heqja e një shtyllë druri. Ai ishte
i privuar nga mundësia për tu shtrirë si të
gjithë të vdekurit. Ai qëndroi në këmbët e tij
për pesë vjet dhe dhjetë ditë, deri më 20
gusht 1993.

9. Shqipëria e vogël e 23 burgjeve dhe 48 kampeve të
përqendrimit

10. Perbindeshi Skender Kosova
(ekzekutues dhe pjesmarres ne tortura)
FOTO te marra nga albumi “Terrori I kuq ne Shqiperi”

12. pamje e pjesshme e burgut te
Tiranes.

13. Ky ishte veprimi I fundit qe na lajmeroi se
vertete Shqiperia kishte fituar demokracine….
Liria e fjales dhe e mendimit I tha fund terrorit te qeverise se
kuqe Enevriste …