монгол хэл Iii

МОНГОЛ ХЭЛ III

Зохиогч: Р.Бигэрмаа МУИС-ийн монгол хэл , соёлын
сургуулийн багш , докторант
П.Батчулуун МУБИС-ийн Багшийн сургуулийн багш
, АБТА, ХШУ-ны магистар
М.Энхтуул Сэлэнгэ аймгийн Хөтөл хотын 1O жилийн
сургуулийн бага ангийн багш

Энэхүү сурах бичиг нь Монгол улсын төрийн сүлд дуулалаар эхэлж байна.
Сурах бичиг нь 1O –н бүлэгтэй.

1-р бүлэг. Гараг ертөнцийн нууц. Сэргээн санцгаая
2-р бүлэг.Миний нутаг. Нэрлэсэн үг
3-р бүлэг. Эрдэнэт хүн. Шинж тэмдэгийг нэрлэсэн үг
4-р бүлэг. Хүний гайхамшигт бүтээл. Тоо хэмжэ орон байрыг нэрлэсэн
үг
5-р бүлэг. Амьтаны ертөнц -Тийн ялгал
6-р бүлэг.Амьтаны хөдөлмөр-Эсрэг ба ойролцоо нэр
7-р бүлэг. Сэтгэн бодохуйн гайхамшиг-Захирах анхааруулах өгүүлбэр
8-р бүлэг.Мэдрэмж ба зөгнөл- Эхийн төгс шинж
9-р бүлэг. Монгол ардын аман зохиол- Зохиолын зохиомж ба дүрслэх
хэрэглүүр
1O-р бүлэг.Ургамлын аймаг- Бататгал

Монгол хэл
1- улиралд үзэх онолын мэдлэг:
1-р бүлэг

Өргөлтөт ба балархай эгшиг
Эгшиг зохицох ёс
Үгийн нэрлэсэн утга
Гээгдэх ба гээгдэхгүй эгшиг
Өгүүлбэрийн утга санаа
Асуусан ба хүүрнэсэн өгүүлбэр
Эхийн утга санаа, цогцолбор


1-р бүлэгт орсон эхүүд:
Есөн сарын нэгэн(шүлэг) Ө.Баасанжав
Дэлхий (шүлэг) Б.Явуухулан
Дөрвөн хүсэл (өгүүллэг) К.Д. Ушинский
Салхины учир
Уул усаа шинжиж яваарай (шүлэг) С.Базарсад
Улаан ном (өгүүллэг)
Сургаал үг


2-рбүлэг онолын мэдлэг
Нэрлэсэн үг , түүний ангилал

Оноосон нэрийн зүйл

Нэрлэсэн үгийн тоо

Я-ийн төрлийн урт , хос эгшиг

Ялгах эгшгийн тухай


2-р бүлэгт орсон эхүүд
Эх орны газрын зураг( шүлэг)Т.Очирхүү
Миний хайртай эх орон(Өгүүлэг)
Улаанбаатар хотын тулгын чулуу (Өгүүлэг)
Загийн гол(Монгол ардын домог)
Мөрөөдөл ( шүлэг) Ө.Баасанжав
Сургаал үг
Буга( Монгол ардын үлгэр)
Оньсого тааж, оюунаа хөгжүүлье.


3-р бүлэгт онолын мэдлэг
Нэрлэсэн үг түүнийг давтах
Юмны шинж чанарыг нэрлэсэн үг
Гийгүүлэгч үсгийн ангилал
Эгшигт гийгүүлэгч
Заримдаг ба онцгой гийгүүлэгч
Үйл хөдлөл заасан үг


Шавь орсон нь(өгүүллэг) Ч.Лувсанжав
Шүтээн (шүлэг) Р.Болорцэцэг
Хүн чанар (өгүүллэг )К.Д. Ушинский
Эхийн ач (монгол ардын дуу)
 Ертөнцийн гурав
Монгол хүүхэд
Чоно ямаа хоѐр (Монгол ардын үлгэр)


4-р бүлгийн онолын мэдлэг
Шинж чанарыг нэрлэсэн үг, түүнийг
давтах
Тоо хэмжээг нэрлэсэн үг
Орон цагийг нэрлэсэн үг
Эгшигт гийгүүлэгч
Заримдаг гийгүлэгч


Монголчуудын бичиг үсэг
Эх хэл (шүлэг) Б.Явуухулан
Зурагтай танилцсан минь Л.Түдэв
Билгийн улирлын тоолол
Долоо хоног (шүлэг)
Дээл (шүлэг) Т.Жамьянсүрэн


Тийн ялгал гэж юу вэ?
Тийн ялгалын нөхцөлүүд
Тийн ялгалын нөхцөлийг зөв бичих
Хамаатулах нөхцөл
Үгийн дуну орсон ж,ч,ш-ийн дараах
балархай эгшгийг зөв бичих

Найман бор оготоно буюу найман тийн ялгал
(шүлэг)
Д.Батжаргал
Тэмээ (шүлэг) П.Бадарч
Морин хуур (шүлэг) Ж.Дашдондог
Аврагч нохо д (өгүүллэг ) Л.Н. Толстой
Нарийн сайхан хээр (Монгол ардын уртын дуу)
Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ (Монгол ардын үлгэр)
Амьтад хоорондоо ярилцдаг уу. З.Түмэнжаргал
Хөөрхөн халиун .Монгол ардын уртын дуу


Үгүгийн утгын зүйлчлэл
Эсрэг утгатай үг

Ойролцоо утгатай үг

Шилжсэн утгатай үг

Эвт шаазгайн үүр (өгүүллэг) Д.Нямаа
Атаархуу зан (шүлэг)
Нэрээ хэлдэг шувуу Л.Лувсандэндэв
Аргатай хүн арслан унана. (Монгол ардын
үлгэр)
Уулын бугыг хараад унасан бухаа хаяв.
(Монгол ардын үлгэр)


Өгүүлбэр гэж юу вэ?
Асуух хүүрнэх өгүүлбэрийг давтах
Захирах өгүүлбэр
Анхааруулах өгүүлбэр
Өгүүлбэрийн цэг тэмдэг

7-р бүлгийн орсон эхүүд

Гурван загас (Монгол ардын үлгэр)
Таавар (шүлэг)
Уулын оргил өөд (домог)
Бяцхан цамхаг (жүжигийн хэсэг)
Авьяас билэг гэж юу вэ?
Анчин Дорж (оньсогон өгүүллэг )Д.Мягмар
Телефон шүлэг Д.Содномдорж

Эх гэж юу вэ?
Эхийн утга санаа ба цогцолборыг
бататгах
Эхийн бүтэц
Эхийн төгс шинж


Мэдрэлийн эрхтэнүүд
Нүд ба чих (Монгол ардын үлгэр)
Наран зуух (Туужийн хэсэг)
Зараа тугал хоѐр”шүлэг” А.Барто
Зуу зуу
Хөөс хөөс


Зохиолын зохиомж
Уран яруу хэрэглүүр
Адилтгал ба зүйрлэл
Ихэсгэл ба багасгал



Тэмүүжин Бооритой нөхөрлөсөн түүх “МНТ
зохиолоос “
Сүүлэнхүү “Монгол ардын үлгэр “
Эрийн сайн Хан Харангуй “Туулиас “
Эрийн гурван наадам “Ерөөлт “

Нэрлэсэн үг , түүний хувилал
Юмны шинж тэмдэг ба тоо хэмжээг нэрлэсэн үг
Орон цагийг нэрлэсэн үг
Эсрэг ба ойролцоо нэр
Ижил ба шилжсэн утгатай үг
Гээгдэх, гээхдэхгүй эгшиг
Захирах анхааруулах өгүүлбэр
Эх,эхийн бүтэц төгс шинж


Газар дэлхий дээр ургамал хэдийд бий болсон бэ?
З.Түмэнжаргал
Гүзээлзгэнэ “Шүлэг “ Ч.Лхамсүрэн
Үндэс, иш хоѐрын үлгэр С.Надмид
Мод яаж хөрсөнд тогтдог бэ? Д.Базаррагчаа


Дүрмийн тайлбар толь
Зөв бичгийн толь
Тайлбар толь
Өвөрмөц хэлц үгийн толь


Монгол хэлний үлгэрчилсэн хүрээтэйгээ тохирохгүй
байна.Энэхүү ном нь бага нэгжээсээ их нэгжрүү чиглэсэн байна.
Эхний улиралд 70 цаг
2р улиралд 63-н цаг,
3-р улиралд 56 н цаг,
4-р улиралд 49 н цаг орж нийт 238 н цаг орохоос номонд орсон 220
цагийн сэдвийн хүрээ хамрагдаж 16 н цаг нь яриа бичгийн дадлага болон
бататгал хичээл орж байна.
Мөн бүлэг бүрийн төгсгөлд өөрийгөө шалгах ,хичээлээ бататгах
асуулт үнэлгээ орсон байна.


Зохиогч:С.Долзодмаа “Тэргүүлэх
багш
Д.Янсүрэн “Магистар , зөвлөх багш “
Н.Баянбат “Магистар, тэргүүлэх багш


Энэхүү ном нь 10 бүлгээс бүтсэн
байна.
Бүлэг бүр нь сэдэвтэй .Тухайн
бүлэгт судлах нэгж мэдлэг
судлагдахуунуудыг жагсаасан байна.


1.Миний сурах эрдэм
Эхийн төгс шинж , эхийн хэлний бусад нэгжээс ялгах
Энэ бүлэг 9 н сэдэвтэй
1. Саруул оюуныг баясгагч “эхийн гол санааг олох”
2. Аргал “эхийн яруу дүрслүүдийг олох “
3. Голын жараахай “ эхийн утга санаа”
4. Авхайлжтай хүүхэд “Эхийг өөрөөр нэрлүүлэх “
5. Мартамхай “Эхийг эсрэг утгатай болгох “
6. Туулай “Хэлц , хэлц бус нэгжүүдийг олуулах “
7. Хониноос авсан өшөө “Цогцолбор бүрийн утгыг олох”
8. Би ингэж бодлоо “эхийн утга санаа тайлбарлах “
9. Онож хэлэх үү “Эхийг дэлгэрүүлэн бичих “
10. Дасгал ажил

2.Ээжийгээ баярлуулж яваарай
Эхийн бүтэц цогцолбор ба догол мөр ,Эхийн бүтцээс цогцолборыг
ялгах
Энэ бүлэг 10 сэдвээс бүтсэн байна.
1. Хонин холбоо “Эх цогцолборын ялгаа “
2. Ээждээ захидал бичээрэй “Цогцолбор тус бүрийн онцлог “
3. Үүрд хамт байгаач ээжээ “Эхийн адилтгал зүйрлэл “
4. Бага нас “Эхийн цогцолбор олох “
5. Аз жаргалын эрэлчин “Эх зохиолгох “
6. Уран ээж “Эхийн бүтэц “
7. Болжмор “Эхийн утга санаа”
8. Миний сайхан ээж “ Цогцолборыг догол мөрөөс бичих “
9. Ээжийгээ баярлуулж яваарай “Шүлгийг мөр мөрөөр нь тайлбарлах
“
10. Ээжийн зөөлөн гар “цогцолбор бүрийн утга “

3.Хангай шиг түшигтэй аав
Анхааруулах ба захирах өгүүлбэр ,Анхаарлын тэмдэг
1. Нэр “эхээс анхааруулах өгүүлбэрийг олох “
2. Чөдөр “эхийн утга санааг олох”
3. Янзага “захирах ,анхааруулах өгүүлбэр олох “
4. Зохион бүтээхтэй танилцах “нэрлэсэн үгийг түүж
бичих “
5. Хангай шиг түшигтэй аав минь “шүлгийн утга
санааг олох”
6. Хэргийн учир “асуух өгүүлбэр зохиолгох “
7. Өөлдийн тухай домог “асуух анхааруулах үгийг
олох,

4.Өвөг дээдэс
Эсрэг ба ойролцоо утгатай үг Нэрлэх үгийн утга ,Асуух заах
үг, асуух бүтэвэр түүнийг зөв бичих
1. Хар сүлд “эсрэг утгатай үг “
2. Эрдэнэт хүмүүний төрөл “эсрэг ойролцоо үгийг олох “
3. Сэтгэлийг амраагч “ойролцоо утгатай үгийголох “
4. 5 н дохио “үгийн салаа утгыг ярих “
5. Урам хайрла “асуух үгийн оронд нэр үг олох “
6. Хүнд хоол “эсрэг утгатай үгийг олох “
7. Өвөг дээдэс минь “адилтгасан утгыг олох “
8. Морин хуур “эхийн хэв маяг “
9. Баян ходоод “заах төлөөний үг “

5.Эх орон
Оноосон нэр том үсэг, Оноосон нэрийг зөв бичих
1. Үүлэн цэнхэр хангай “Жэнхэнэ нэр ,тэмдэг нэр олох “
2. Сутай “Ойролцоо үгийг олох “
3. Манхан” Оноосон нэрийг олох “
4. Зуун модон тоорой “Ерийн нэрийг олох “
5. Гэр “Оноосон нэр ерийн нэрийг олох “
6. Нүүдэл “Оноосон нэрийг олн зүйлчилэх “
7. Халуун элгэн нутаг “үгийн бүтцийг олох “
8. Бумбат овоо “оноосон нэр “

6.Сайнтай нөхөрлвөл сарны гэрэл
Нэрлэх үгийн ангилал, жинхэнэ нэр ,тэмдэг нэр, тооны нэр , үйл
үг, орон цагийн нэр
1. Эрдэнийн сан субашид “захирах анхааруулах өгүүлбэрийг олох “
2. Дөрөө “холбоо үгийг олох “
3. Тус уу заль уу “Оноосон нэрийг бичих дүрэм “
4. Найз” жэнхэнэ нэрийг олох “
5. Үндэс иш хоѐрын үлгэр “ганц тоо олон тоог олох “
6. Нөхөрлөлийн тухай үлгэр “Тэмдэг нэрийг олох “
7. Алттай домбо “ тэмдэг нэр “
8. Эв эвээ бэхлэхтүн “ орон цагийн нэр”
9. Тэмүүжин Боорч хоѐрын нөхөрлөсөн “ Тооны нэр “

7. Байгалийн сайхан
Орон цагийн нэр ,орон цагийн нэрийн ангилал
1. Байгальтай сольсон үг “ Цэг таслал зөв бичих “
2. Хөөрхөн зээрд морь “тэмдэг нэр үйл үгийг олох”
3. Салхинд хийсэн хамхуулын хэлсэн үг” тийн ялгалын нөхцөлтэй
үгийг олох “
4. Намар “Ялгах эгшгийг олох “
5. Нарс ,аньс ,хуш мөнх ногоон болсны учир “ Орон цагийн нэрийг
түүх “
6. Борооны үүл” өгүүлбэр зохио “
7. Бороо “Цагийн нэрийг олох “
8. Хаврын хайлаад урсаж байгаа цасны хэлсэн үг “Орны нэр , цагийн
нэр гэж юу вэ?
9. Өвөл “Орон цагийн ангилал “
10. Сарьсан багваахай “Эхийн гол санаа “
11. Гаднаа гяланцаг дотроо паланцаг “Орон цагийн нэрйг олох”
12. Алаг даага маш хурдан амьтан “Асуулт гаргах

8. Хүмүүсийн амьдрал
Нэрийн холбох нөхцөлийн утга, нэрийн тийн ялгал
1. Мэддэгт мэргэн цоохор “8 н тийн ялгал “
2. Мэргэн шүүхч “холбоо үг үүсгэх “
3. Хэтэрхий ерөөлч “ үгийн бүтэц “
4. Чулуу төөрнө “нэрийн холбоо үг үүсгэх “
5. Чулуу “Эсрэг үгийг олох “
6. Цэцэн хүү “ нэр үгийн тийн ялгалын асуулт”
7. Найзын захиас “Тийн ялгалыг зөв дарааллуулах “
8. Зарлагдсан нь “хэлц үгийг түүгээрэй “
9. Хахууль “Балархай эгшиг “
10. Шар шувуу хэрээ хоѐр “тийн ялгалтай үгийг ялгаж бичих “
11. Хориотой “ Хамаатуулах ѐс “

9. Манай дэлхий
Нэрийн тийн ялгалын нөхцөлийг зөв бичих
1. Эрхэм эрдэнэ “ эх зохио “
2. Ойдов мэх нэрийн холбох нөхцөл зөв бичих “
3. Дэлхийн дээвэрт хөл тавьсан нь “оноосон нэрийг олох “
4. Үхэр хулганы нүүдэл “ тийн ялгалын нөцөлийг хэрхэн бичих “
5. Зааны тугал хоѐр жил эхийгээ хөхнө. “Цогцолбор тус бүрийн
утга тайлбарлах”
6. Долоон бор оготоно буюу долоон тийн ялгал “хэлцийг олох “
7. Анхны талх ямар байсан бэ? “оноосон нэрийг зүйчил”
8. Сансарын нисгэнч хүүхэд байлаа “ эх зохиох “
9. Улаанбаатар Нэрлэсэн үгийг олох “
10. Сумо “Харъяалах ,заахын тийн ялгалын нөхцөлийг олох “
11. Цунами “
12. Халим гэж юу гэсэн үг вэ? “зөв бичих дүрэм “
13. Оюун түлхүүр цаасан шувуу хоѐр “эхийн утга санааг тайлбарлах
“

10. Ухаарал
Бүх бүлгийг нэгтгэн дүгнэсэн бүлэг
1. Сариг цагаан ботго
2. Шөнө гарсаны учир
3. Салан баавгай
4. Эрвээхий
5. Өвөө ач хүү хоѐрын үлгэр
6. Багын наадам
7. Зүйр цэцэн үг

Энэ ном нь агуулгын хүрээтэйгээ таар ч байна. Эх нэгжээсээ
бага нэгжрүүгээ задарч байна. Нийт 238 цаг заагдсан байдгаас
номын хүрээнд 210 цагийн хичээл багтаж үлдсэн 28 цаг нь
яриа бичгийн дадлага ,шалгалтын цаг болон орж байна. Энэ
хоѐр номыг харьцуулсанаар

монгол хэл Iii

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à монгол хэл Iii

Similaire à монгол хэл Iii (20)

монгол хэл Iii