presentatie door Frederika Welle Donker, tijdens Workshop Open Geodata (note: CC-BY-SA)

1. 5-11-2012
Open Data Nu!
Oké, maar hoe?
Naam, Afdeling
Frederika
07/01/2009 Welle Donker
Kenniscentrum Open Data - Onderzoeksinstituut OTB
ESRI Open Data Workshop, 31-10-2012
f.m.welledonker@tudelft.nl
www.otb.tudelft.nl/opendata
Overview
• Open Data
• Beleid
• Mogelijke barrières
• Voorbeelden
• Conclusies
• Verder onderzoek
2
1

2. 5-11-2012
Wat is overheid Open Data?
Onbewerkte gegevens die aan de volgende eisen
voldoen:
• de data moet openbaar zijn
• berusten geen intellectuele eigendomsrechten van derden op
• data bekostigd uit publieke middelen voor de uitvoering van een
publieke taak
• bij voorkeur voldoet aan ‘open standaarden’
• bij voorkeur machine-leesbaar
3
Dus …
De data moet:
• Compleet zijn
• Primair (brongegevens, niet geaggregeerd)
• Tijdig
• Toegankelijk: geen financiële barrières
• Non-discriminatoir: geen opgaaf van reden of registratie
• Machine-leesbaar (voor automatische verwerking)
• Open standaarden: geen format drempels
• Open licentie: geen juridische beperkingen
• Geen auteursrechten
• Geen databankrechten
• Geen geheimhouding
• Geen persoonsgebonden gegevens
4
2

3. 5-11-2012
Public Sector data disseminatie
• Passieve disseminatie
• Aanvraag voor data per data set / document
• Elke aanvraag gecontroleerd
• Aanvrager krijgt kopie van de data
• Niet efficiënt maar controle blijft in handen
• Actieve disseminatie
• Data beschikbaar via servers
• Viewing / downloading services
• Data is actueler
• Efficiënter, maar veel minder controle
• Open Data
• Helemaal geen controle meer over hergebruikers
5
Waarom open data?
Omdat overheden …
• Dat wettelijk moeten (EU richtlijnen, nationale wetgeving)
• Een morele verplichting hebben:
• burger deelname in democratie
• transparantie van overheid
• beter imago van overheid
• Het kan: technologie, web services, web 2.0 / 3.0, cloud
• Het bijdraagt aan effectiviteit: betere diensverlening
• Het bijdraagt aan efficiëntie: inkomsten genereren (lange
termijn)
6
3

4. 5-11-2012
Potentieel van open data
Economisch potentieel in Europa door toename innovatie:
€140 miljard (Vickery 2011)
€27 miljard (MEPSIR 2006)
€68 miljard (Pira 2000)
Maatschappelijk potentieel:
Betere beslissingen
Transparante overheid
Betere dienstverlening
Besparingen
7
Wereldwijde ontwikkelingen:
exponentiele toename gebruik
Open data: Landsat beelden: 1 miljoen downloads in 6 maanden v.
25,000 per jaar
8
4

5. 5-11-2012
?
9
?
10
5

6. 5-11-2012
Open Data sterren schema*
Open data heeft pas nut als het gelinkt is
 Data is beschikbaar op het web (in welke vorm dan ook)
 Data is gestructureerd / machine-leesbaar (bijv. Excel)
 Data is in een open standaard formaat (bijv. .csv i.p.v. .xls)
 Gebruik van URI’s zodat er naar data kan worden verwezen
 Data is gelinkt aan andere data om context te verstrekken
* Sir Tim Berners-Lee (http://www.w3.org/DesignIssues/LinkedData.html)
11
12
6

7. 5-11-2012
13
14
7

8. 5-11-2012
Digitale agenda.nl (mei 2011)
Initiatief van EL&I:
stimulering van innovatie/ kenniseconomie
Open data:
Open overheidsdata
Open data kenniscentrum
+
BZK open overheid:
Open data portaal
Stimulering van hergebruik:
Overheden geen intellectueel eigendomsrecht meer voorbehouden
(voornemen)
15
Nederland
Toegankelijkheidsbeleid
• Trend van gratis gebruik zonder voorwaarden:
• Provincies
• Waterschappen
• Basisregistraties
• Rijkswaterstaat
• KNMI
• Ministerie van EL&I
• CBS
• TNO
16
8

9. 5-11-2012
Oké, Open Data MAAR ….
Wat zijn de barrières?
17
Open Data barrières
• Huidige business model afhankelijk van data inkomsten
• Overstap gaat geld kosten (wie betaald?)
• Geen balans tussen kosten data producent en maatsch. voordelen
• Geen duidelijk nationaal beleid voor lagere overheden
• Persoonsgegevens filteren (aggregeren?)
• Gebrek juridische richtlijnen (verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid)
• Angst voor misbruik / misrepresentatie
• Reputatie schade
• Data duurzaamheid / betrouwbaarheid van data service
• Gebrek aan metadata
• Welke data?
• Onzekerheid over non-gevalideerde / incomplete data
• opslag / server capaciteit
18
9

10. 5-11-2012
19
Aansprakelijkheid voor
Onjuiste data
Hoofdregel: Aansprakelijkheid ontstaat als de open data-aanbieder
onvoldoende zorgvuldig te werk is gegaan en dat hem aan te
rekenen is.
Schade ≠ aansprakelijkheid
20
10

11. 5-11-2012
Aansprakelijkheid voor
Onjuiste data II
Analogieën?
Onjuiste financiële informatie
Foutieve kaart
Overheidsinformatie
Gerichte en ongerichte overheidsinformatie
Perfectie kan niet worden geëist, maar wel de inzet om fouten te
voorkomen.
21
Aansprakelijkheidsrisico beperken
Geef doel waarvoor data is verzameld
Geef kwaliteit en nauwkeurigheid van data: metadata
Geef datum laatste update en revisiegeschiedenis
Meld updates actief (nieuwbrief, internetpagina etc.)
Verwijs naar andere bronnen
Geef waarschuwingen voor voorzienbaar verkeerd gebruik
Creëer voorziening waarmee fouten gemeld kunnen worden en
herstel deze fouten.
22
11

12. 5-11-2012
Aansprakelijkheid wegens
privacyschending
Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp)
Het verwerken van persoonsgegevens is aan regels gebonden.
Handelen in strijd met Wbp kan aansprakelijkheid opleveren (artikel
49 Wbp)
Vermogensschade
Immateriële schade
23
24
12

13. 5-11-2012
Privacyregelgeving
Wbp is van toepassing op verwerken van persoonsgegevens.
Definitie van verwerken:
“elke handeling of elk geheel van handelingen met
betrekking tot persoonsgegevens, waaronder in ieder
geval het verzamelen, vastleggen, ordenen, bewaren,
bijwerken, wijzigen, opvragen, raadplegen, gebruiken,
verstrekken door middel van doorzending, verspreiding
of enige andere vorm van terbeschikkingstelling,
samenbrengen, met elkaar in verband brengen, alsmede
het afschermen, uitwissen of vernietigen van gegevens”
25
Privacyregelgeving:
persoonsgegevens
Persoonsgegevens:
Definitie: “elk gegeven betreffende een geïdentificeerde of
identificeerbare natuurlijke persoon”
Namen, adressen, telefoonnummers, Burger Service Nummer
Maar ook waarde van huis, individuele meetwaarden elektriciteit
26
13

14. 5-11-2012
Privacyregelgeving:
persoonsgegevens II
Wanneer identificeerbaar?
Kijken “naar alle middelen waarvan mag worden aangenomen dat zij
redelijkerwijs door de verantwoordelijke dan wel enig ander
persoon zijn in te zetten om die persoon te identificeren” (MvT, p.
48)
27
Privacyregelgeving:
voorwaarden voor verwerking
Verwerkingsgrond (rechtvaardiging)
Welbepaald doel en doelbinding
Niet onverenigbaar gebruik
Minimaal en toereikend
Nauwkeurige gegevens
Beveiliging
Informeren van betrokkene
Melding aan College Bescherming Persoonsgegevens
Verboden: bijzondere gegevens
28
14

15. 5-11-2012
Privacyregelgeving:
verwerkingsgrond
Toestemming van de betrokkene
Noodzakelijk voor uitvoering overeenkomst
Noodzakelijk om wettelijke verplichting na te komen
Noodzakelijk ter vrijwaring van een vitaal belang van de betrokkene
Noodzakelijk voor de goede vervulling van een publiekrechtelijke
taak
Noodzakelijk voor belang gegevensverwerker, tenzij belang van
betrokkene zwaarder weegt (belangenafweging).
29
Privacyregulering:
welbepaald doel
Welbepaald doel: “Dit houdt in dat geen gegevens mogen worden
verzamelen zonder een precies doel. Dit is immers
medebepalend is voor een eventuele beoordeling van de
rechtmatigheid van de gegevensverwerking” (MvT, p. 20)
Open data als doel, welbepaald?
30
15

16. 5-11-2012
Persoonsgegevens als open data
aanbieden?
Verwerkingsgrond zal de toestemming van betrokkenen moeten zijn
Doel is onvoldoende welbepaald
Conclusie: niet doen!
31
Oplossingsrichting
Persoonsgegevens aggregeren en anonimiseren
Tot op welk niveau? Afhankelijk van context en stand van techniek
In 1998: postcode is geen persoonsgegeven
In 1999: postcode is persoonsgegeven
Als gegevens gedeaggregeerd of gedeanonimiseerd kunnen worden
dan is er toch sprake van persoonsgegevens. Hier schuilt gevaar
voor open data.
Slecht voorbeeld: data.gov.uk
• Hoog inzetten!
32
16

17. 5-11-2012
Conclusie aansprakelijkheid
Aansprakelijkheidsrisico is beperkt
Doe wat je kunt doen, zie eerdere aanbevelingen.
Privacyregulering wel een probleem
Anonimiseren en aggregreren van persoonsgegevens is niet
zaligmakend (zie ook M. Koot (2012), Measuring and predicting
anonymity, PhD. Thesis, Universiteit van Amsterdam.
33
Open data: state of the art
Zeer veel (stand-alone) initiatieven
Enige coordinatie ontwikkelt zich
Open overheidsinformatie steeds minder een juridisch probleem
Praktische toegang is een onderschat probleem:
Eerst de kraan open zetten of eerst de data op orde en netjes
klaarzetten?
34
17

18. 5-11-2012
Oké, misschien niet alle data …
 Beter om met kleine datasets te beginnen en nodig
andere partijen uit om mee te doen
 Lead by example
Maar ….
 Risico dat alleen “laaghangend fruit” aan wordt geboden
 Waardevolle (realtime) data blijft gesloten
 En wat vindt de markt ervan …
35
Praktijkvoorbeeld - NWB-wegen
2006: Wet openbaarheid van bestuur hergebruikverzoek van AND voor
Nationaal Wegenbestand (NWB) van Rijkswaterstaat
Verzoek aangehouden wegens artikel 10 lid 2 onder g Wob:
“het voorkomen van onevenredige bevoordeling of benadeling van bij de
aangelegenheid betrokken natuurlijke personen of rechtspersonen dan wel
derden”
Eind 2007: Minister: NWB vrij beschikbaar per 1-1-2009
Bezwaar door aantal private partijen (o.m. gratis=oneerlijke concurrentie)
Begin 2010: NWB niet beschikbaar voor hergebruik
Eind 2011: kort geding Den Bosch (klacht niet ontvankelijk)
Sinds 1-1-2012 weer beschikbaar
36
18

19. 5-11-2012
Verder onderzoek …
Kenniscentrum Open Data
• opgericht in 2012
• onderzoek organisatorische,
institutionele en juridische
aspecten Open Data
• kaders ontwikkelen om OD-
beleid te optimaliseren
• info & publicaties, zie:
www.otb.tudelft.nl/opendata
37
Implementie Open Data
Is misschien langzaam…
… heeft gelovers nodig…
…. geduld ….
…maar het komt er…
… echt, wel
38
19