1. ΛΗΘΑΡΓΟ΢ ΢ΠΟΡΩΝ ΔΑ΢ΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ ΚΑΙ
ΣΡΟΠΟΙ ΑΝΣΙΜΕΣΩΠΙ΢Η΢ ΣΟΤ
Δπ. ΗΛΙΑ΢ ΠΙΠΙΝΗ΢
Απιζηοηέλειο Πανεπιζηήμιο Θεζζαλονίκηρ, ΢σολή Δαζολογίαρ
και Φςζικού Πεπιβάλλονηορ, Επγαζηήπιο Δαζοκομίαρ

2. Οπιζμόρ
Ωο ιήζαξγνο ζπόξσλ (ππαγμαηικόρ λήθαπγορ) κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί ε
θαηάζηαζε ζηελ νπνία νη ζπόξνη δελ θπηξώλνπλ αθόκε θαη όηαλ
ηνπνζεηεζνύλ ζε ζπλζήθεο (ζεξκνθξαζίαο, πγξαζίαο, αεξηζκνύ) επλντθέο γηα
ηε θύηξσζε. Δλώ, ε αλαζηνιή ηεο θύηξσζεο πνπ νθείιεηαη ζε δπζκελείο
ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο ραξαθηεξίδεηαη ζαλ εθηζςσαζμόρ.
Μία άιιε θαηάζηαζε είλαη απηή ηνπ δεςηεπογενούρ ληθάπγος, θαηά ηελ
νπνία ζπόξνη πνπ θπηξώλνπλ εύθνια κπνξεί λα απνθηήζνπλ ιήζαξγν εάλ
κεηά ηελ σξίκαλζε θαη ηε δηαζπνξά ηνπο επηθξαηήζνπλ κε επλντθέο ζπλζήθεο
(ρακειά επίπεδα πγξαζίαο ή αθξαίεο ζεξκνθξαζίεο) γηα ηε θύηξσζή ηνπο.
΢ημαζία ηος ληθάπγος ηυν ζπόπυν
Η αλαζηνιή ηεο θύηξσζεο ησλ ζπόξσλ έσο λα παξνπζηαζζνύλ ζπλζήθεο
επλντθέο ηόζν γηα ηε θύηξσζε όζν θαη γηα ηελ κεηέπεηηα εμέιημε ησλ
θπηαξίσλ απνηειεί ζεκαληηθό πιενλέθηεκα γηα ηελ επηβίσζε αιιά θαη ηε
δηαηώληζε ησλ εηδώλ.

3. Καηηγοπίερ και αίηια ηος ληθάπγος ηυν ζπόπυν
Σε γεληθέο γξακκέο, ππάξρνπλ νη παξαθάησ θαηεγνξίεο ιεζάξγνπ:
1. Λήθαπγορ ηος πεπιβλήμαηορ
Τν πεξίβιεκα δηαρσξίδεη ην εζσηεξηθό ηνπ ζπόξνπ από ην εμσηεξηθό
πεξηβάιινλ. Η επίδξαζε ελόο εμσηεξηθνύ παξάγνληα ζην έκβξπν εμαξηάηαη
από ηε θύζε ηνπ πεξηβιήκαηνο.
Η αλαζηνιή ηεο θύηξσζεο ιόγσ ηνπ πεξηβιήκαηνο νθείιεηαη:
• ζηελ αδηαπεξαηόηεηά ηνπ ζην λεξό θαη ζην νμπγόλν
• ζηε κεραληθή αληίζηαζε πνπ πξνβάιεη ζηελ αύμεζε ηνπ εκβξύνπ θαη ζηελ
έμνδν ηνπ ξηδηδίνπ
• ζηελ ύπαξμε νπζηώλ πνπ αλαζηέιινπλ ηε θύηξσζε.

4. 2. Φςζιολογικόρ λήθαπγορ
Ο θπζηνινγηθόο ιήζαξγνο εληνπίδεηαη ζην έκβξπν ην νπνίν δελ θπηξώλεη
αθόκε θαη αλ αθαηξεζνύλ νη ηζηνί πνπ ην πεξηβάιινπλ θαη ηνπνζεηεζεί ζε
ζπλζήθεο πνπ επλννύλ ηε θύηξσζή ηνπ. Τα αίηηα ηνπ θπζηνινγηθνύ ιεζάξγνπ
είλαη νξκνληθήο θύζεο θαη νθείιεηαη θπξίσο ζηε κή ηζνξξνπία κεηαμύ ησλ
αλαζηαιηηθώλ (ακπζηζηθό νμύ) θαη ησλ απμεηηθώλ νπζηώλ (γηββεξειιίλεο)
ζην έκβξπν.
3. Μοπθολογικόρ λήθαπγορ
Σε ζπόξνπο νξηζκέλσλ εηδώλ παξαηεξείηαη αθόκε θαη κεηά ηελ σξίκαλζή
ηνπο έκβξπν ην νπνίν δελ είλαη πιήξσο αλεπηπγκέλν θαη ζπλεπώο δελ κπνξεί
λα θπηξώζεη. Η νινθιήξσζε ηεο αλάπηπμεο ηνπ εκβξύνπ γίλεηαη κέζα ζε
ρξνληθό δηάζηεκα πνπ νλνκάδεηαη πεπίοδορ μεθυπίμανζηρ.

5. 4. Μοπθοθςζιολογικόρ λήθαπγορ
Οη ζπόξνη ησλ εηδώλ πνπ παξνπζηάδνπλ ζπλδπαζκό κνξθνινγηθνύ θαη
θπζηνινγηθνύ ιεζάξγνπ θαη
5. Λήθαπγορ ηος πεπιβλήμαηορ + Φςζιολογικόρ λήθαπγορ
Οη ζπόξνη ησλ εηδώλ πνπ έρνπλ ζθιεξό, αδηαπέξαζην πεξίβιεκα αιιά θαη
θπζηνινγηθό ιήζαξγν.

6. Διακοπή ηος ληθάπγος ηυν ζπόπυν
1. Λήθαπγορ ηος πεπιβλήμαηορ
Η δηαθνπή ηνπ παξαπάλσ ιεζάξγνπ ζηε θύζε γίλεηαη κε ηελ έθζεζε ησλ
ζπόξσλ ζηνπο θιηκαηηθνύο παξάγνληεο (ελαιιαγή ησλ ζεξκνθξαζηώλ), κε ηελ
επίδξαζε ησλ κηθξννξγαληζκώλ ηνπ εδάθνπο, κε ηε κεραληθή ηξηβή ζην
έδαθνο ή αλ θαγσζνύλ θαη πεξάζνπλ από ην ζηνκάρη ησλ δώσλ.
Τερλεηά ην «καιάθσκα» ηνπ ζθιεξνύ πεξηβιήκαηνο κπνξεί λα επηηεπρζεί κε
ην ζκαπιθάπιζμα. Με ηε ιέμε απηή ελλννύκε νπνηαδήπνηε δηαδηθαζία πνπ
αιινηώλεη ην πεξίβιεκα ηνπ ζπόξνπ επηηξέπνληαο έηζη ηελ είζνδν θαη
απνξξόθεζε ηνπ λεξνύ από ην έκβξπν, ηελ αληαιιαγή αεξίσλ θαη ηελ
αλάπηπμε ηνπ εκβξύνπ. Τν ζπάζηκν απηνύ ηνπ είδνπο ηνπ ιεζάξγνπ
επηηπγράλεηαη κε ηνπο παξαθάησ ηξόπνπο:
• Μεραληθή ράξαμε ηνπ πεξηβιήκαηνο ησλ ζπόξσλ,
• Δκβάπηηζε ησλ ζπόξσλ ζε ππθλό ζεηηθό νμύ,
• Τνπνζέηεζε ησλ ζπόξσλ ζε δεζηό λεξό, θαη
• Έθζεζε ησλ ζπόξσλ ζε πςειέο ζεξκνθξαζίεο

7. 2. Φςζιολογικόρ λήθαπγορ
Η δηαθνπή ηνπ θπζηνινγηθνύ ιεζάξγνπ γίλεηαη κε ηε ςπρξή πγξή
ζηξσκάησζε (stratification). Οη ζπόξνη ηνπνζεηνύληαη ζε αιιεπάιιειεο
ζηξώζεηο κέζα ζε πγξή άκκν ή ηύξθε, θαη ππνβάιινληαη ζε ρακειή
ζεξκνθξαζία (3 - 5oC) γηα νξηζκέλν ρξνληθό δηάζηεκα. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο
ςπρξήο ζηξσκάησζεο παξαηεξείηαη κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηνπ
ακπζηζηθνύ νμένο θαη αύμεζε ησλ γηββεξειιηλώλ. Κάησ από θπζηθέο
ζπλζήθεο, νη ζπόξνη πνπ έρνπλ πέζεη ζην έδαθνο θαιύπηνληαη από θπηηθά
ππνιείκκαηα ή έδαθνο, δέρνληαη ηελ επίδξαζε ησλ ρακειώλ ζεξκνθξαζηώλ
θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ ρεηκώλα θαη θπηξώλνπλ ηελ άλνημε. Ο ρξόλνο ηεο
ζηξσκάησζεο θπκαίλεηαη από 1 έσο 4 κήλεο αλάινγα βέβαηα κε ην είδνο.
Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ν ρεηξηζκόο ησλ ζπόξσλ κε θπηννξκόλεο
(γηββεξηιίλε θαη θπηνθηλίλε) νη νπνίεο απμάλνπλ ηε θπηξσηηθόηεηα αιιά θαη
κεηώλνπλ ην ρξόλν ηεο ςπρξήο ζηξσκάησζεο.
3. Μοπθολογικόρ λήθαπγορ
Γηα λα αλαπηπρζεί ην έκβξπν απαηηείηαη κηα πεξίνδνο κεζσξίκαλζεο. Η
κεζσξίκαλζε κπνξεί λα επηηεπρζεί κε απνζήθεπζε ησλ ζπόξσλ θάησ από
μεξέο ζπλζήθεο ή κε πγξή ζηξσκάησζε ζηνπο 20 κε 25oC (ζεξκή
ζηξσκάησζε).

8. 4. Μοπθοθςζιολογικόρ λήθαπγορ
Η δηαθνπή ηνπ ιεζάξγνπ ησλ ζπόξσλ πνπ παξνπζηάδνπλ ζπλδπαζκό
κνξθνινγηθνύ θαη θπζηνινγηθνύ ιεζάξγνπ επηηπγράλεηαη κε ελαιιαζζόκελεο
ζπλζήθεο ζηξσκάησζεο (ζεξκή θαη ςπρξή ζηξσκάησζε). Θεξκή πγξή
ζηξσκάησζε ζηνπο 20 κε 25oC γηα λα επηηεπρζεί ε κεζσξίκαλζε θαη ζηε
ζπλέρεηα ςπρξή πγξή ζηξσκάησζε ζηνπο 3 κε 5oC γηα ηε ξύζκηζε ηεο
νξκνληθήο ηζνξξνπίαο κεηαμύ ησλ αλαζηαιηηθώλ θαη απμεηηθώλ νπζηώλ ηνπ
εκβξύνπ.
5. Λήθαπγορ ηος πεπιβλήμαηορ + Φςζιολογικόρ λήθαπγορ
Η δηαθνπή ηνπ ιεζάξγνπ ησλ ζπόξσλ πνπ παξνπζηάδνπλ ηνλ παξαπάλσ
ζπλδπαζκό επηηπγράλεηαη κε ζθαξηθάξηκα ησλ ζπόξσλ, γηα ην καιάθσκα ηνπ
πεξηβιήκαηνο θαη ζηε ζπλέρεηα ςπρξή πγξή ζηξσκάησζε ζηνπο 3 κε 5oC γηα
ηε ξύζκηζε ηεο νξκνληθήο ηζνξξνπίαο κεηαμύ ησλ αλαζηαιηηθώλ θαη
απμεηηθώλ νπζηώλ ηνπ εκβξύνπ.

9. Αποηελέζμαηα πειπαμάηυν θύηπυζηρ ζπόπυν
ξςλυδών τςσανθών ειδών
Οη ζπόξνη πνιιώλ μπισδώλ εηδώλ ηεο νηθνγέλεηαο Fabaceae παξνπζηάδνπλ
δπζθνιία ζηε θύηξσζε ιόγσ ηνπ ζθιεξνύ θαη αδηαπέξαζηνπ ζηελ πγξαζία
πεξηβιήκαηνο (ιήζαξγνο ηνπ πεξηβιήκαηνο).
Σηνπο ζπόξνπο ησλ εηδώλ πνπ κειεηήζεθαλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ρεηξηζκνί:
• κε ππθλό ζεηηθό νμύ (κε δηάθνξνπο ρξόλνπο εκβάπηηζεο),
• κε βξαζηό λεξό, θαη
• κε ηξερνύκελν λεξό
κε ζθνπό ηε γξήγνξε θαη πςειή θπηξσηηθόηεηα ησλ ζπόξσλ.
Τα πεηξάκαηα θύηξσζεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε ζάιακν κε ειεγρόκελεο
ζπλζήθεο ζεξκνθξαζίαο θαη θσηηζκνύ (25oC γηα 8 ώξεο ζε θσο θαη ζηνπο
20oC γηα 16 ώξεο ζην ζθνηάδη) ηνπ εξγαζηεξίνπ Γαζνθνκίαο ηεο Σρνιήο
Γαζνινγίαο & Φπζηθνύ Πεξηβάιινληνο ηνπ Α.Π.Θ..

10. Spartium junceum
15 min 30 min 45 min 60 min
Χεηξηζκνί H2SO4 H2SO4 H2SO4 H2SO4 48 h H2O Μάξηπξαο
Πνζ. θπηξσ- 83,50 a 80,00 a 82,50 a 87,50 a 29,00 b 18,50 c
κέλσλ ζπόξσλ
 5,51  5,66  4,43  5,97  4,16  3,78
(%  Τ.Α.)
Calycotome villosa
15 min 30 min 45 min 60 min
Χεηξηζκνί H2SO4 H2SO4 H2SO4 H2SO4 48 h H2O Μάξηπξαο
Πνζ. θπηξσ-
κέλσλ ζπόξσλ 22,00 c 59,00 b 67,00 b 77,00 a 15,00 cd 9,00 d
(%  Τ.Α.)  5,16  6,83  6,83  7,02  2,00  2,00

11. Medicago arborea
10 min 20 min 30 min
Χεηξηζκνί H2SO4 H2SO4 H2SO4 48 h H2O Μάξηπξαο
Πνζ. θπηξσ-
κέλσλ ζπόξσλ 90,00 a 21,00 b 8,00 c 61,00 d 39,00 e
(%  Τ.Α.)  5,16  3,83  3,26  5,03  3,82
Podocytisus caramanicus
10 min 20 min
Χεηξηζκνί H2SO4 H2SO4 24 h H2O Μάξηπξαο
Πνζ. θπηξσ-
κέλσλ ζπόξσλ 36,00 b 63,00 a 8,00 c 11,00 c
(%  Τ.Α.)  10,32  6,83  3,26  5,03

12. Colutea arborescens
Πνζνζηό θπηξσκέλσλ Μέζνο ρξόλνο θύηξσζεο
Χεηξηζκνί ζπόξσλ (%  Τ.Α.) (Ηκέξεο  Τ.Α.)
20 min H2SO4 44,17 c  5,00 15,73 b  1,56
40 min H2SO4 66,67 b  4,71 13,02 a  1,55
60 min H2SO4 85,00 a  5,77 10,71 a  0,87
Μάξηπξαο 15,83 d  4,19 19,75 c  2,11

13. Robinia pseudoacacia
Πνζνζηό θπηξσκέλσλ Μέζνο ρξόλνο θύηξσζεο
Χεηξηζκνί ζπόξσλ (%  Τ.Α.) (Ηκέξεο  Τ.Α.)
20 min H2SO4 55,83 c  4,19 6,72 c  0,57
40 min H2SO4 67,50 b  5,69 6,58 bc  0,43
60 min H2SO4 77,50 a  5,00 5,27 a  0,55
Βξαζηό H2O 70,00 ab  4,19 5,85 ab  0,24
24 h H2O 41,67 d  6,38 7,38 c  0,66
Albizia julibrissin
Πνζνζηό θπηξσκέλσλ Μέζνο ρξόλνο θύηξσζεο
Χεηξηζκνί ζπόξσλ (%  Τ.Α.) (Ηκέξεο  Τ.Α.)
20 min H2SO4 91,67 b  4,30 5,05 b  0,55
40 min H2SO4 97,50 a  3,19 4,10 a  0,13
60 min H2SO4 92,50 b  4,19 4,03 a  0,07
Βξαζηό H2O 80,00 c  4,71 7,87 c  0,90
24 h H2O 30,83 d  4,19 9,80 d  0,85

14. Ceratonia siliqua
Πνζνζηό θπηξσκέλσλ Μέζνο ρξόλνο θύηξσζεο
Χεηξηζκνί ζπόξσλ (%  Τ.Α.) (Ηκέξεο  Τ.Α.)
15 min H2SO4 95 b  5,03 22,62 c  2,76
30 min H2SO4 100 a  0,00 15,82 b  1,06
60 min H2SO4 100 a  0,00 10,67 a  0,98
Μάξηπξαο 0 c  0,00

15. Cercis siliquastum
Ψπρξή ζηξσκάησζε Πνζνζηό θπηξσκέλσλ
Χεηξηζκνί (Μήλεο) ζπόξσλ (%  Τ.Α.)
2 31 d  5,03
20 min H2SO4 3 94 a  5,16
4 81 b  6,00
2 38 d  4,00
40 min H2SO4 3 88 b  5,66
4 68 c  5,66
2 65 c  6,00
60 min H2SO4 3 98 a  2,31
4 59 c  5,03
Σπόξνη ηεο Cercis siliquastum πνπ δελ πξνκεηαρεηξίζηεθαλ κε ην H2SO4 θαη
ππνβιήζεθαλ κόλν ζε ςπρξή ζηξσκάησζε, κέρξη θαη 4 κήλεο, δελ θύηξσζαλ
θαζόινπ. Όπσο επίζεο θαη νη ζπόξνη πνπ πξνκεηαρεηξίζηεθαλ κόλν κε ην
H2SO4. Οη ζπόξνη πνπ πξνκεηαρεηξίζηεθαλ κε ην H2SO4 γηα 20, 40 θαη 60
ιεπηά θαη ζηε ζπλέρεηα ππνβιήζεθαλ ζε ςπρξή ζηξσκάησζε γηα 1 κήλα
παξνπζίαζαλ πνιύ κηθξά πνζνζηά θύηξσζεο (κέρξη 10%).

16. Σας εσταριστώ για την
προσοτή σας