1. ■ Verkeer
‘Handhaven is meer
Het verkeer verdient extra aandacht van de politie.
De handhavingdruk van de afgelopen jaren heeft het
vertrouwen in de politie namelijk weinig goed gedaan.
Tijd voor een nieuwe visie. ‘Draagvlak betekent niet:
iets doen waardoor je populair wordt. Draagvlak krijg
je door uit te leggen waarom je iets doet.’
T oen Bert Wijbenga anderhalf jaar geleden de porte-
feuille Verkeer binnen de Raad van Korpschefs in
handen kreeg, bemerkte hij al snel dat het binnen
de politie de laatste jaren redelijk stil was geweest rond het
onderwerp verkeerstaken. “Terwijl toch een groot deel van de
zichtbaar aanwezig te zijn, de vertrouwenspositie en informa-
tiepositie te verbeteren en de objectieve pakkans te vergroten.
De politie streeft naar vertrouwen in haar functioneren en het
verkeer is de etalage waarin zij buitengewoon
zichtbaar is voor de samenleving. De uitvoe-
collega’s dagelijks in het verkeer actief is”, zegt de Flevolandse ring van de handhaving beïnvloedt daarmee
korpschef. “Maar er is sprake van despecialisatie en te weinig direct de maatschappelijke mening over de politie.
prioriteit. Een duidelijke structuur en visie ontbreken.” Dat Zichtbaar aanwezige politie zorgt ervoor dat het
moet veranderen dankzij de onlangs verschenen Strategische publiek zich doorgaans correcter gedraagt; het draagt
Nota Politieverkeerstaak 2010-2012. Daarin zet de politie indirect bij aan het gevoel van recht-
haar visie en doelstellingen uiteen voor de komende drie jaar. vaardigheid en aan de bereid-
De belangrijkste is de (her)positionering van de politie- heid normen na te leven
verkeerstaak. Verkeerspolitie én politie in het verkeer, dat is en met de politie samen
het centrale thema. te werken.
Als verkeerspolitie houden agenten zich bezig met verkeers-
gedrag, ongevallen en verkeersnormen. Met ‘politie in het Kerntaak
verkeer’ bedoelen de opstellers van de visie – de portefeuille- Handhaving is de primaire
houder en de Strategische Beleidsgroep Verkeer – dat de ver- taak van de politie in het ver-
keerspolitie meer kan en moet doen dan zich louter op de keer. Jaarlijks vallen in
verkeersregels en -veiligheid richten. Ofwel: niet alleen letten Nederland in het verkeer zo’n
op verkeersveiligheid maar op veiligheid in het algemeen. 750 doden en achttienduizend
“Wanneer de politie zichtbaar aanwezig is, bijvoorbeeld bij gewonden. Die getallen moeten verder omlaag, naar
verkeerscontroles, neemt de criminaliteit in de omgeving af ”, maximaal vijfhonderd doden en 12.500 ziekenhuisgewonden
zegt Ron Berkhout. Hij is docent Verkeersveiligheid aan de in 2020. Op een aantal oorzaken van ongevallen, bijvoorbeeld
School voor Hogere Politiekunde en maakte deel uit van de onveilige wegen, heeft de politie weinig directe invloed.
werkgroep SBG Verkeer. “Dat realiseren wij ons. Dus waar we Daarvoor moet zij zich richten op de partners die daarvoor
in het verleden nog wel eens achter de boom stonden om primair verantwoordelijk zijn. Directe invloed heeft zij echter
verkeersovertreders te betrappen, zullen we nu vooral vóór wel op het gedrag van automobilisten. “Wij vinden het een
die boom gaan staan. Een tweede punt is dat we ook crimi- kerntaak van de politie om te handhaven met als doel de ver-
nelen in het verkeer tegenkomen. Daarop gaan we meer let- keersveiligheid te verbeteren”, benadrukt Wijbenga.
ten. Het doorgeven van een kenteken van een verdachte auto Met andere woorden: de politie wil een impuls geven aan een
kan al relevant zijn.” gedragsverandering.
Het verkeer is bij uitstek een omgeving waar de politie de De afgelopen jaren waren de zogenaamde HELMgras-feiten
brede politietaak uitvoert. En dus de plek bij uitstek om (helm, gordel, rood licht, alcohol en snelheid) de speerpunten
28 Blauw – Handhaving 23 januari 2010 – nummer 2

2. Tekst: Erik van der Veen
Illustratie: Sjaak Klunder
Foto: Fons Sluiter
dan bekeuren’
in de handhaving. Dit beleid werd vooral ingegeven door dat voor alle dingen die in een auto gebeuren die de veilig-
generalisme, efficiëntie en centrale sturing van het openbaar heid in gevaar brengen.”
ministerie. Controle op HELMgras-feiten is zeker belangrijk,
maar er is meer. Berkhout: “In de nota hebben we gekozen Verbreding
voor gelijkblijvende capaciteit, maar verbeterde kwaliteit. Deze verbreding betekent overigens niet direct dat de
Bijvoorbeeld door toepassing van technologie, maar ook door HELMgras-feiten minder aandacht krijgen. Boetes voor met
naar een breder spectrum van gedragingen te kijken. name snelheidsovertredingen vormen tenslotte een aanzienlij-
Belangrijke oorzaken van ongevallen zijn bijvoorbeeld geen ke inkomstenbron. “Het lijkt me dat we dat niet kunnen
voorrang of vrije doorgang verlenen. Daar wordt echter nau- afstoten”, zegt Berkhout. “Maar aan de andere kant zijn boe-
welijks op gecontroleerd. Een andere belangrijke oorzaak is tes voor kleine snelheidsoverschrijdingen wel een grote erger-
afleiding in het verkeer. We hebben nu het tegengaan van nis voor automobilisten.” Die ergernis is een negatief effect
hand held bellen als speerpunt genomen, maar eigenlijk geldt van het strakke handhavingregime de afgelopen jaren. De >>
Blauw – Handhaving 23 januari 2010 – nummer 2 29

3. ■ Verkeer
>> handhavingdruk en subjectieve pakkans
namen weliswaar toe, maar het vertrou-
wen van de samenleving in de politie
leed eronder. “Als je als politie een
bekeuring schrijft en je krijgt voor de
voeten geworpen dat er zeker geld
nodig is, dan heb je het op zijn minst in
de communicatie niet goed gedaan”,
zegt Berkhout. “De discussie of de ver-
keershandhaving er nu is voor de veilig-
heid of om geld binnen te halen, heeft
niet ons voordeel gewerkt.”
Daarom wil de politie meer draagvlak
creëren voor het naleven van de nor-
men. Dat kan door beter uit te leggen
hoe de regels zijn en waarom dat zo is.
Bijvoorbeeld om files te voorkomen,
om het milieu te ontzien of vanwege de
veiligheid. “Bovendien moeten we de
vraag stellen of het zinvol is al bij vier
of vijf kilometer snelheidoverschrijding
te bekeuren”, zegt Berkhout. “Een klei-
ne snelheidsovertreding gebeurt vaak
onbewust. Daarvoor moet je echt naar
je teller kijken. Zolang dat eenmalig is
en geen risico’s oplevert, zou je dat
kunnen afdoen met een vermaning.”
Die grens is dan wel afhankelijk van de
omstandigheden. Is het regenachtig of
zijn er wegwerkzaamheden, dan zal de
handhaving strikter zijn dan wanneer de
weg vrij is. “Dan hoef je iemand die 57
rijdt in plaats van 50 niet direct een bon
te geven”, zegt Berkhout. “Zo iemand
staande houden en waarschuwen is op
de lange termijn misschien wel effectie- Er zal meer worden gecontroleerd op onveilig rijden, zoals geen voorrang of vrije doorgang verlenen. En op
ver dan dat hij vier weken later een alles wat afleidt van het rijden en daardoor gevaarlijke situaties oplevert.
acceptgiro op de deurmat vindt.
Handhaven is meer dan een bekeuring geven. Handhaven is ring uit schrijven. En die mag nooit zijn dat de baas het wil
ook een goed gesprek voeren, wat weer samenhangt met de of omdat er geld in de staatskas moet komen.”
omslag van kwantiteit naar kwaliteit. Meer maatwerk dus.” Het Uitgangspunt is dat de politie steeds voor ogen moet houden
leeuwendeel van de snelheidovertredingen wordt echter gecon- dat controleren en sanctioneren alleen effectief zijn als er
stateerd met behulp van camera’s. “Maar die kun je instellen op draagvlak is binnen de samenleving voor de gestelde normen.
diverse snelheden”, zegt Berkhout. “De paal bij een school zal “Maar draagvlak betekent niet dat je iets moet doen waardoor
blijven staan op de huidige instelling, maar op andere locaties je populair wordt”, waarschuwt Wijbenga. “Draagvlak krijg je
kunnen we best overwegen de marge wat aan te passen.” door uit te leggen waarom je iets doet. Heb je iemand
Portefeuillehouder Wijbenga toont zich een tikkeltje strikter. bekeurd voor 125 kilometer per uur en vindt die persoon dat
“De maximumsnelheid die we hebben afgesproken, is in prin- belachelijk, dan kun je uitleggen dat binnen gehoorsafstand
cipe geldend en de marge die we daarbij incalculeren, vind ik een woonwijk ligt. Ergens trekken we de grens, maar schrij-
redelijk. Maar er zijn inderdaad best momenten en plekken ven om het schrijven doen we niet.”
waarvan je je kunt afvragen of het nuttig is op snelheid te
handhaven. Maar vergeet niet dat ook geluidsoverlast en CO2- Rechtvaardigheid
uitstoot reden zijn om de snelheid te handhaven. Neemt niet Het uiteindelijke doel van de Strategische Nota Politieverkeers-
weg dat er altijd een zinvolle reden moet zijn om een bekeu- taak is een duurzame naleving van de (verkeers)normen en daar-
30 Blauw – Handhaving 23 januari 2010 – nummer 2

4. ■ Opsporing in het verkeer
Een in het verkeer actieve politie heeft niet alleen
invloed op verkeersgedrag, maar ook op algemeen
maatschappelijk gedrag en ontwikkelingen in de
criminaliteit.
Door niet alleen op het verkeersgedrag te letten, maar
tevens oog te hebben voor wat er in de omgeving gebeurt,
kunnen agenten in het verkeer de opsporing een handje
helpen. Daarop dient de organisatie te worden ingericht en
medewerkers te worden toegerust. In de visie is onderscheid
gemaakt tussen generalisten, specialisten en experts.
De generalist verleent eerste hulp en creëert voorwaar-
den voor een optimale start van een opsporingsproces,
waaronder het handhaven van de status quo.
De specialist verricht opsporingsonderzoek bij verkeers-
ongevallen. Opsporingsonderzoek sluit ook aan bij algeme-
ne handhavingtaken, maar is ook een logisch vervolg op
handhavingactiviteiten ( bij vervoers- en voertuigcriminali-
teit). De verkeersspecialist draagt ertoe bij dat dergelijke
processen naar behoren verlopen.
De expert ten slotte, richt zich – naast de activiteiten van
de specialist – op de doorontwikkeling van het noodhulp-,
handhavings- en opsporingsproces. Hij houdt zich bezig
met technische en functionele innovatie en verbreding
van de kennis. De Politieacademie speelt daarbij een
ondersteunende rol.
op aan te spreken. Een tevreden weggebruiker en een bekeuring
kunnen heel goed samengaan, mits de reden voor de prent maar
uit te leggen is.”
Om dit te bereiken, stelt de politie landelijk beleid op waarin
de kaders van verbaliseren en communiceren zijn uitgewerkt.
Er komt een nationaal verkeersplan, waarbinnen de regio’s zelf
accenten kunnen leggen. De portefeuillehouder Verkeer ziet
in elke regio toe op de prioriteit van de politieverkeerstaak en
ieder korps moet ieder jaar een verkeersprogramma op papier
zetten dat naderhand ook wordt geëvalueerd. “We willen
mee leefbaarheid en veiligheid in het verkeer. Het uitschrijven meer met één gezamenlijke handhavingstrategie werken”,
van een bekeuring is daarbij slechts een van de middelen. “Als je verklaart Wijbenga. “Handhaving op aandachtsgebieden werkt
handhaaft, controleert en sanctioneert maar er is geen draagvlak, het best als je dat planmatig en collectief doet. We beginnen
dan strijk je de samenleving alleen maar tegen de haren in”, zegt dit jaar landelijk met het handheld bellen in de auto. Door via
Berkhout. “Vijftig jaar geleden kon je als overheid nog zeggen: landelijke media daarop de aandacht te vestigen, bereiken we
dit zijn de regels en wij beslissen, einde discussie. Maar als je wilt meer mensen dan wanneer alle korpsen het voor zich doen.
handhaven om normnaleving te stimuleren, heb je drie dingen Vooruitlopend daarop hebben we nu ook eindelijk een
nodig: draagvlak, controle en sanctie. In die volgorde. Zeker de landelijk protocol voor afhandeling van ongevallen. Wanneer
Nederlandse samenleving vindt rechtvaardigheid belangrijker komen we wel en wanneer niet. Dat vind ik een heel gaaf
dan voortdurend op de norm gepind te worden. Wij willen voorbeeld van hoe we als politie in staat zijn de burger
bereiken dat mensen uit zichzelf gemotiveerd zijn om zich landelijk eenduidig politiewerk te laten zien.” ■
volgens de regels te gedragen, ook als de politie er niet is. Dat
verkeersdeelnemers zélf nadenken of hun gedrag verantwoord is. erik.van.der.veen@politieacademie.nl
Dat willen we doen door mensen te informeren over de risico’s
van onverantwoord gedrag. Bijvoorbeeld door daar in de media Voor meer informatie:
aandacht voor te vragen, maar ook door mensen er persoonlijk PKN > Verkeer en vervoer > Gedrag
Blauw – Handhaving 23 januari 2010 – nummer 2 31