Wsparcie w ramach EFS
– wnioski na przyszły okres programowania
RAPORT
(ZAPIS GŁÓWNYCH WNIOSKÓW I REFLEKSJI Z DYSKUSJI)
ze spotkań dotyczących obszaru
zatrudnienia i integracji społecznej (18.07)
oraz
edukacji i adaptacyjności (25.07)
wersja na 06.08.2012
RAPORT (ZAPIS GŁÓWNYCH WNIOSKÓW I REFLEKSJI Z DYSKUSJI)
1. Wsparcie w ramach EFS
– wnioski na przyszły okres programowania
RAPORT
(ZAPIS GŁÓWNYCH WNIOSKÓW I REFLEKSJI Z DYSKUSJI)
ze spotkań dotyczących obszaru
zatrudnienia i integracji społecznej (18.07)
oraz
edukacji i adaptacyjności (25.07)
wersja na 06.08.2012
Wydział Zarządzania
Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym
2. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
SPIS TREŚCI
I Blok zatrudnienie
1. Sukcesy i porażki 4
2. Wyzwania i oczekiwane efekty 5
3. Proponowane działania 6
II Blok integracja społeczna
1. Sukcesy i porażki 8
2. Wyzwania i oczekiwane efekty 9
3. Proponowane działania 10
III Blok edukacja
1. Sukcesy i porażki 13
2. Wyzwania i oczekiwane efekty 14
3. Proponowane działania 15
IV Blok adaptacyjność
1. Sukcesy i porażki 17
2. Wyzwania i oczekiwane efekty 18
3. Proponowane działania 19
Podsumowanie 22
2
3. Niniejszy raport stanowi podsumowanie warsztatów zorganizowanych przez
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego dla Instytucji Pośredniczących PO KL, Instytucji
Pośredniczących II stopnia PO KL, partnerów społecznych, organizacji pozarządowych oraz
ekspertów; które miały na celu ocenę dotychczasowego funkcjonowania Europejskiego
Funduszu Społecznego oraz zaproponowanie rozwiązań na przyszłość.
Pierwsze spotkanie warsztatowe odbyło się 18.07 i dotyczyło wsparcia z
Europejskiego Funduszu Społecznego w zakresie zatrudnienia i integracji społecznej. Drugie
spotkanie, które odbyło się 25.07 w Warszawie dotyczyło sukcesów, porażek i perspektyw
PO KL w odniesieniu do obszaru edukacji oraz adaptacyjności.
Uczestnicy warsztatów zostali podzieleni na dwie grupy dyskutujące na temat
poszczególnych obszarów, a następnie na pięć pomniejszych stolików, gdzie mieli szansę na
szczegółową dyskusję na zaproponowane przez MRR główne pytania.
Uczestnicy warsztatów pracując w grupach odpowiedzieli na pięć pytań, które tworzyły
główny nurt dyskusji. Pytania te dotyczyły sukcesów i porażek PO KL, wyzwań jakie stoją
jeszcze przed EFS, spodziewanych efektów, działań jakie należy podjąć dla osiągnięcia tych
efektów oraz stopnia decentralizacji zarządzania EFS.
Na podstawie przeprowadzonej debaty, Departament Zarządzania EFS przygotował
niniejsze podsumowanie refleksji z dotychczasowych spotkań. Należy podkreślić, że
dokument ten jest zapisem wniosków ze spotkań warsztatowych, nie zaś pełnym raportem
opartym na całościowej analizie sytuacji w określonych obszarach.
3
4. I BLOK ZATRUDNIENIE
Część 1 ) Wnioski wynikające z obecnej perspektywy
1. Co można uznać za szczególny sukces PO KL? Co można uznać za szczególną porażkę (i
jakie były jej przyczyny)?
- sukcesy
Uczestnicy warsztatów wskazywali, że jednym z głównych sukcesów PO KL w obszarze
zatrudnienia było zaangażowanie różnorodnych środowisk społecznych (nie tylko instytucji
rynku pracy, ale również partnerów społecznych, pracodawców oraz samorządów lokalnych)
w realizację działań na rzecz osób bezrobotnych. Tego typu działania były do tej pory
podejmowane w znacznie mniejszej skali, co wpływało m.in. na ograniczenie efektywności
przyjmowanych rozwiązań.
Kolejnym pozytywnym aspektem realizacji PO KL według uczestników warsztatów było
dążenie do zapewnienia kompleksowości udzielanego wsparcia. W realizowanych projektach
duży nacisk został położony na diagnozę potrzeb uczestników projektu oraz dostosowanie do
nich odpowiednich form wsparcia (np. IPD połączony ze szkoleniem i stażem zawodowym).
Do końca 2011 roku ponad 230 tys. uczestników projektu zostało objętych Indywidualnym
Planem Działania oraz dodatkowym narzędziem aktywizacji zawodowej. Przyjęcie takiego
podejścia wpłynęło na podniesienie wskaźników efektywności zatrudnieniowej w
realizowanych projektach oraz na lepsze dostosowanie wsparcia do potrzeb lokalnego i
regionalnego rynków pracy.
Dzięki wsparciu EFS możliwe stało się również pobudzenie niedoinwestowanych dotąd
obszarów, takich jak współpraca instytucji rynku pracy i pomocy społecznej czy aktywizacja
środowisk lokalnych oraz zaangażowanie ich w podejmowanie działań w obszarze
zatrudnienia.
- porażki
Za największą porażkę EFS w obecnym okresie programowania uczestnicy spotkania
uznali koncentrację na podejściu ilościowym (wskaźniki) a nie jakościowym (efekty). Przyjęcie
takiej optyki często prowadziło do pomijania w projektach najtrudniejszych grup docelowych
(np. osób długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych), których aktywizacja jest
długotrwała i wiąże się z zaangażowaniem większej kwoty środków. W konsekwencji
nastawiono się na wskaźniki liczbowe i wybór łatwych do realizacji projektów, a nie tych,
które przyczyniałyby się do bardziej skutecznego rozwiązywania problemów występujących
na rynku pracy.
Kolejną wskazywaną kwestią był brak dostosowania wsparcia do faktycznych potrzeb
grup docelowych (potrzeby odbiorów miały z reguły charakter wtórny do oferty firm
4
I blok zatrudnienie
5. szkoleniowych), co z kolei wpływało na obniżenie trwałości osiąganych efektów. W
perspektywie długofalowej szkolenia okazywały się jednymi z najmniej skutecznych
instrumentów aktywizacji zawodowej, które nie przyczyniały się w znaczący sposób do
poprawy sytuacji osób bezrobotnych na rynku pracy.
Porażką wsparcia EFS w obecnej perspektywie finansowej był również brak efektywnej
modernizacji instytucji rynku pracy i podniesienia jakości obsługi osób bezrobotnych
(potrzeba większej personalizacji udzielanego wsparcia i nawiązania ściślejszej współpracy z
pracodawcami i partnerami społecznymi).
2. Jakie są największe wyzwania w obszarze „zatrudnienia”? (krótkie wskazanie)
Podczas warsztatów wskazano, iż głównym wyzwaniem EFS w obszarze zatrudnienia
jest lepsze dostosowanie oferty edukacyjnej (w tym zwłaszcza szkolnictwa zawodowego oraz
szkolnictwa wyższego) do potrzeb rynku pracy. Niezbędne jest również zapewnienie
ściślejszej współpracy w obu obszarach, w szczególności poprzez dostosowanie programów
nauczania do potrzeb pracodawców oraz wymogów modernizującej się gospodarki.
Kluczowe jest również powiązanie instytucji edukacyjnych z instytucjami rynku pracy poprzez
stworzenie systemu i mechanizmów, które pozwolą im na skuteczną kooperację.
Ponadto należałoby rozważyć zwiększenie wsparcia dla osób już pracujących w celu
utrzymania zatrudnienia, a także stworzenie mechanizmów rozwiązujących całościowo i
systemowo problemy na rynku pracy. Dotychczasowe działania nie były odpowiedzią na
bieżące i punktowe potrzeby rynku pracy.
Potrzebne jest dokonanie przeglądu obowiązującego ustawodawstwa pod kątem
zapisów dotyczących zatrudnienia, ponieważ jak pokazuje dotychczasowe doświadczenie,
bardzo często wiele wartościowych działań w EFS nie mogło być zrealizowanych przez
istniejące ograniczenia prawne.
Wśród wyzwań instytucjonalnych wskazano potrzebę likwidacji sektorowości polityk
oraz rozwój przedsiębiorczości co poprawiłoby trwałość efektów. Niezbędna jest także
zmiana podejścia z tego skoncentrowanego na wskaźnikach, na podejście skoncentrowane
na rezultatach.
Kluczowym wyzwaniem dla interwencji EFS w kolejnych latach będą również
dokonujące się zmiany demograficzne, w tym zwłaszcza starzenie się społeczeństwa oraz
kurczenie się zasobów siły roboczej.
3. Co powinno być efektem interwencji EFS w kolejnym okresie? Jakie będzie kryterium
sukcesu w obszarze interwencji EFS w 2020, jakiej sytuacji na rynku pracy możemy
oczekiwać w 2020 i w jakim zakresie EFS sprosta tym oczekiwaniom?
- główne oczekiwane efekty
Podstawowym oczekiwanym efektem powinien być wzrost zatrudnienia.
Jako główne oczekiwane efekty wskazano:
• realnie działające PPP,
5
6. • odpowiedzialność wszystkich instytucji i pracodawców za przygotowanie
jednostki do wejścia na rynek pracy – poprzez odpowiednią edukację, przez
staże aż po zatrudnienie,
• odpowiednie wykorzystanie istniejących już instytucji i zasobów
I blok zatrudnienie
Część 2 ) zakres przyszłego wsparcia w kontekście zapisów nowych rozporządzeń
1. Jakie należy podjąć działania (w ramach EFS), aby pożądane efekty mogły zostać
osiągnięte?
Kluczową kwestią służącą poprawie efektywności podejmowanych działań jest
koncentracja na celach nie zaś na instrumentach wsparcia. Projekty wieloosiowe
(obejmujące koalicje różnych podmiotów działających na rzecz realizacji wspólnego celu)
oraz interdyscyplinarne mogłyby zmienić koncentrację działań na rozwiązaniu danego
problemu.
Jako podstawowe działanie wskazano także kompleksowe wsparcie osób w trudnej
sytuacji na rynku pracy w odniesieniu do lokalnych potrzeb. Wśród elementów takiej
kompleksowej pomocy wskazano wsparcie dokształcania w miejscu pracy, co prowadziłoby
do nabywania nowych kwalifikacji. Obok edukacji cennym wsparciem byłby także mentoring
w ramach którego osoby starsze przekazywałyby swoją wiedzę fachową osobom młodszym.
Istotnymi działaniami powinny być również: nabywanie kwalifikacji w ramach
tworzenia infrastruktury społecznej jak również wsparcie na rzecz zwiększenia mobilności
zawodowej osób.
Dodatkowo należałoby rozważyć wielofunduszowość w projekcie, czyli z jednej strony
wsparcie np. w postaci szkoleń, z drugiej strony wyposażenie i doposażenie stanowisk pracy.
Zwrócono także uwagę, że należy wprowadzić „bony szkoleniowe” oraz formalne
potwierdzenie kwalifikacji.
Niezbędna jest analiza obecnego systemu, która znalazłaby jego słabości oraz
wzmocniła jego efektywność i potencjał. Dla poprawy efektywności podjętych działań
niezbędna będzie też diagnoza barier prawnych i rekomendacja ich zmian, takich jak
elastyczne formy zatrudnienia.
Podsumowanie:
+ zaangażowanie różnorodnych środowisk społecznych w realizację działań na rzecz osób bezrobotnych.
+ dążenie do zapewnienia kompleksowości udzielanego wsparcia
+ podniesienie wskaźników efektywności zatrudnieniowej w realizowanych projektach oraz na lepsze
dostosowanie oferowanych instrumentów do potrzeb lokalnych rynków pracy
+ zagospodarowanie niedoinwestowanych obszarów
- koncentracja na podejściu ilościowym (wskaźniki) a nie jakościowym (efekty)
- pomijanie w projektach najtrudniejszych grup docelowych
- brak dostosowania wsparcia do faktycznych potrzeb grup docelowych
6
7. - brak modernizacji instytucji rynku pracy, w tym zwłaszcza w zakresie jakości obsługi osób bezrobotnych
wyzwania:
• lepsze dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy
I blok zatrudnienie
• zapewnienie ściślejszej współpracy w obu obszarach, powiązanie instytucji edukacyjnych z instytucjami
rynku pracy
• zwiększenie wsparcia dla osób już pracujących w celu utrzymania zatrudnienia
• dokonanie przeglądu obowiązującego ustawodawstwa pod kątem zapisów dotyczących zatrudnienia,
efekty:
• realnie działające PPP
• odpowiedzialność wszystkich instytucji i pracodawców za przygotowanie osoby do wejścia
na rynek pracy – poprzez odpowiednią edukację, przez staże aż po zatrudnienie
• odpowiednie wykorzystanie istniejących już instytucji i zasobów
działania:
• koncentracja na celach nie zaś na instrumentach wsparcia
• kompleksowe wsparcie osób w trudnej sytuacji na rynku pracy w odniesieniu do lokalnych potrzeb.
• nabywanie kwalifikacji w ramach tworzenia infrastruktury społecznej
• wsparcie na rzecz zwiększenia mobilności zawodowej osób
7
8. I blok zatrudnienie
II BLOK INTEGRACJA SPOŁECZNA
Część 1 ) wnioski wynikające z obecnej perspektywy
1. Co można uznać za szczególny sukces PO KL? Co można uznać za szczególną porażkę (i
jakie były jej przyczyny)?
- sukcesy
Za główny sukces uznano zmianę sposobu działania instytucji pomocy społecznej, od
pomocy biernej do wykorzystania nowych instrumentów aktywizacyjnych – PO KL stał się
impulsem do zmiany w instytucjach pomocy społecznej, w szczególności w OPS i PCPR,
którym umożliwiono wdrożenie nowych, aktywizacyjnych form wsparcia, stworzono warunki
dla wzmocnienie kadrowego OPS i PCPR a także dla rozwoju kompetencji kadr pomocy i
integracji społecznej. PO KL przyczynił się więc do poprawy jakości usług oferowanych przez
te instytucje, a także pozwolił zmienić sposób myślenia pracowników OPS/PCPR o
pomaganiu oraz zdobyć doświadczenie w realizacji projektów z udziałem EFS.
Wśród kwestii nowych, które pojawiły się dzięki EFS wymieniano także możliwość
zastosowania i rozwijania nowych form wsparcia, w tym m.in. pracy z rodziną, pracy
środowiskowej, pracy ze społecznością lokalną (np. programy aktywności lokalnej) oraz
projekty innowacyjne.
Stworzona została przestrzeń dla rozwoju ekonomii społecznej, co stanowiło istotny
bodziec do jej wykorzystania w polityce rynku pracy, integracji społecznej i rozwoju
lokalnym.
Jako zmianę świadomościową wskazano wzrost znaczenia integracji społecznej w
polityce lokalnej, zwiększenie świadomości na temat partnerstwa, a także wspólnej
odpowiedzialności za środki i działania.
Podstawowym jednak efektem, a w tym także sukcesem była możliwość objęcia
wsparciem większej liczby osób i zmotywowanie ich do działania.
- porażki
Jako istotną porażkę, która obniżała efektywność skuteczności wsparcia był brak synergii
między działaniami różnych instytucji, wynikający z braku współpracy (pionowej tzn. między
jednostkami organizacyjnymi jednostek samorządu terytorialnego różnych szczebli i
poziomej tzn. między jednostkami tego samego szczebla i innymi niepublicznymi
podmiotami) i działań partnerskich oraz niskiej kultury kooperacji, co powoduje, że odbiorca
pomocy nie otrzymuje wsparcia kompleksowego o wysokiej jakości.
8
9. W instytucjach wciąż zamiast podejścia ukierunkowanego na jednostkę jej potrzeby,
dominuje podejście, w którym kluczową rolę odgrywają instytucje oferujące pomoc.
Wsparcie wynika z podziału zadań między instytucje, nie ma ścieżki wsparcia ukierunkowanej
na klienta (od pomocy do integracji i zatrudnienia). To powoduje, że wsparcie ma charakter
punktowy, nie tworzy natomiast kompleksowej oferty.
Jako błąd systemowy wskazano również pominięcie najtrudniejszych grup - instytucje
II blok integracjaosób najbardziej potrzebujących wsparcia wybierają „łatwego klienta”, a więc osobę
zamiast społeczna
najmniej dotkniętego problemami wykluczenia a przez to najłatwiejszą do aktywizacji i
zatrudnienia.
Za porażkę uznano zbytnie nastawienie na rozwój infrastruktury wsparcia ekonomii
społecznej, a za małe na bezpośrednie wsparcie, przy jednoczesnym braku strategii
wdrażania działań na rzecz budowy infrastruktury wsparcia, co przełożyło się na dużą liczbę
ośrodków wsparcia ekonomii społecznej, dublowanie się działań OWES na danym terenie
przy jednoczesnym pojawieniu się tzw. „białych plam” (dofinansowanie uzyskało do połowy
2011 roku 300 podmiotów będących ośrodkami wsparcia ekonomii społecznej, przy czym
aktywnych jest ok. 80 OWES, wskaźnik mierzący liczbę OWES, które działają 2 lata po
zakończeniu realizacji projektu wynosił na koniec 2011 r. 10 podmiotów). Kolejną kwestią
jest niska jakość działań OWES.
2. Jakie są największe wyzwania w obszarze „promowania włączenia społecznego i
zwalczania ubóstwa”? (krótkie wskazanie)
Jako sztandarowe wyzwanie uznano ukierunkowanie systemu wsparcia na człowieka,
jego potrzeby i problemy.
Jako wyzwanie wskazano także ukierunkowanie wsparcia nie tylko na jednostkę, ale
także na rodzinę (w szczególności na rodziny wielodzietne) i lokalne społeczności. Wsparcie
powinno być ukierunkowane na rodziny, powinno dotyczyć także dzieci i osób zależnych
(najczęściej starszych lub niepełnosprawnych). Wsparcie ma wtedy bardziej kompleksowy
charakter i pozwala przezwyciężać problem dziedziczenia biedy. Zaproponowano stworzenie
dla rodzin pełnej oferty obejmującej dzienne wsparcie dla dzieci oraz osób starszych,
niedołężnych, niepełnosprawnych. To w znaczący sposób zwiększyłoby skuteczność pomocy,
ale także uwydatniłoby jej „wymiar ludzki”. Wśród wyzwań zidentyfikowano konieczność
wsparcia dla osób, które obecnie są poza systemem wsparcia, są przez system pomijane.
Wyzwaniem jest także zmiana systemowa polegająca na zintegrowaniu usług
oferowanych przez różne instytucje wsparcia, w tym wzmocnieniu współpracy w celu
zapewnienia kompleksowego wsparcia jednostce, rodzinie i społeczności.
Działania muszą mieć nie tylko charakter pomocowy ale też profilaktyczny. Należy
wzmocnić działania ukierunkowane na zapobieganie wykluczeniu, w tym w szczególności
dziedziczeniu biedy. Jako istotne wskazano konieczność wzmocnienie działań o charakterze
profilaktycznym, a więc zapobiegających wykluczeniu. Obecnie wsparcie ma raczej charakter
interwencyjny (działania są podejmowane gdy osoba jest już wykluczona), natomiast
rozwinięcia wymaga system zapobiegania wykluczeniu. W tym kontekście zwrócono także
uwagę na kwestie profilaktyki zdrowotnej, konieczności promowanie badań profilaktycznych
(medyczne oraz około-zdrowotne) od najmłodszych lat (zapobieganie wykluczeniu
zdrowotnemu).
9
10. System musi być bardziej elastyczny i być przygotowany na odpowiedź na wyzwania
demograficzne związane ze starzeniem się społeczeństwa. Zachodzące procesy
demograficzne powodują pojawianie się nowych kategorii osób wykluczonych i zagrożonych
wykluczeniem społecznym. Konieczne staje się rozwijanie usług dla osób starszych, w tym
usług opiekuńczych. W przyszłych działaniach należy uwzględnić reformę dotyczącą wieku
emerytalnego i działania w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu i ubóstwu w grupie 50+.
Dla osiągnięcia tych efektów niezbędny będzie także rozwój usług społecznych, w
szczególności usług opiekuńczych (dla dzieci 0-3 lata, osób niepełnosprawnych i starszych)
II blok integracja społeczna
Jako wyzwanie wskazano zwiększenie liczby miejsc pracy, w tym w obszarze ekonomii
społecznej. W tym kontekście wyzwaniem będzie poprawa efektywności systemu wsparcia
ekonomii społecznej i jakości usług ośrodków wsparcia ekonomii społecznej.
Należy podkreślić, że interwencja EFS ma uzupełniać i wspierać polityki krajowej i
działania finansowane ze środków krajowych, a nie zastępować środki z budżetu krajowego.
Ważne jest jednak, aby priorytety polityki krajowej i priorytety EFS uzupełniały się w taki
sposób, aby tworzyć kompleksową ofertę, aby były komplementarne.
3. Co powinno być efektem interwencji EFS w kolejnym okresie? Jakiej zmiany w
obszarze „promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa” oczekujemy?
Jakie będzie kryterium sukcesu w obszarze interwencji EFS w 2020, jakiej sytuacji na
rynku pracy możemy oczekiwać w 2020 i w jakim zakresie EFS sprosta tym
oczekiwaniom? (pytania w oparciu o zidentyfikowane wyzwania i doświadczenia co
do skuteczności dotychczasowej interwencji)
- główne oczekiwane efekty
Wśród oczekiwanych efektów, wskazywano wzrost integracji społeczności lokalnych na
rzecz aktywizacji grup zagrożonych wykluczeniem, a także zmniejszenie obszarów
dotkniętych ubóstwem. Odbywałoby się to równocześnie ze zwiększaniem aktywności dzieci
i młodzieży, a także zwiększaniem samoorganizacji, wolontariatu, nowych miejsc pracy
(podmioty ekonomii społecznej, NGO, wioski tematyczne). W tym celu niezbędna jednak
będzie zmiana postrzegania roli integracji społecznej dla rozwoju lokalnego w świadomości
władz lokalnych.
Drugim wskazanym oczekiwanym efektem było ograniczenie zjawiska dziedziczenia
biedy i zwiększenie liczby samodzielnych, dobrze społecznie funkcjonujących rodzin.
Wskazywano przy tym, że wiele działań powinno mieć charakter profilaktyczny, co oznacza,
że nie przekładałoby się bezpośrednio na rynek pracy, czyli na zatrudnienie, ale
ograniczałoby liczbę nowych wykluczonych (wpływ na zatrudnienie byłyby pośredni i
odłożony w czasie). Do tego celu miałby doprowadzić rozwój przedsiębiorczości społecznej
jako alternatywnego rynku pracy oraz stworzenie, czy wypracowanie zintegrowanego,
drożnego, lokalnego systemu usług społecznych. Pomysł ten miałby być osadzony na
schemacie: edukacja -> pomoc społeczna -> rynek pracy -> zdrowie -> bezpieczeństwo ->
zdrowa rodzina.
Część 2 ) zakres przyszłego wsparcia w kontekście zapisów nowych rozporządzeń
10
11. 1. Jakie należy podjąć działania (w ramach EFS), aby pożądane efekty mogły zostać
osiągnięte?
Dla osiągnięcia oczekiwanych efektów uczestnicy wskazali szereg działań. Wśród nich
znalazło się zastosowanie i rozwijanie instrumentów ukierunkowanych na wsparcie rodzin
(np. asystent rodziny), w tym profilaktykę pomagającą przeciwdziałać dziedziczeniu biedy. W
tym także zwiększenie dostępności i jakości usług opiekuńczych.
Stwierdzono, że potrzebne będzie zintegrowanie działań służb pomocy, aby w sposób
II blok integracja społeczna dostarczały wysokiej jakości usługi osobom i rodzinom. Należy wzmocnić
skoordynowany
kompetencje służb pomocy, aby były zdolne do świadczenia wysokiej jakości usług na rzecz
osób i rodzin.
Zaproponowano zastosowanie partycypacyjnych metod działania na rzecz rozwoju
lokalnego, uruchamiające zasoby lokalne oraz budowanie efektywnych systemów wsparcia
ekonomii społecznej, w tym kreowanie popytu na usługi.
W trakcie dyskusji pojawiły się pomysły utworzenia sieci dziennych placówek wsparcia
dla dzieci i młodzieży (jedną na gminę), czyli świetlic, kółek zainteresowań, itp. To pomogłoby
zapobiec zjawisku „dziedziczenia ubóstwa”. Wspominano również o potrzebie tworzenia nie
tylko sieci zatrudnienia, ale przede wszystkim wsparcia w utrzymaniu się na rynku pracy, czy
na konkretnym stanowisku (w tym wsparcie zatrudnienia w ramach społeczności lokalnej).
Miałoby to się odbyć między innymi poprzez profesjonalizację kadr pomocy społecznej, w
tym uruchomienie animatorów pracy środowiskowej oraz systemu oddolnych inicjatyw,
takich jak lokalny operator programu, czy lokalny lider. Miałoby to doprowadzić do
przeniesienia działań na jak najniższy szczebel oraz ich dopasowanie oraz należyte
prowadzenie na konkretnym obszarze.
Jako jeden z głównych problemów zidentyfikowano brak kontynuacji w działaniach
pomiędzy poszczególnymi szczeblami, co w wielu wypadkach pozostawia beneficjentów i ich
otoczenie samym sobie. Stąd potrzeba utworzenia kompleksowej oferty obejmującej
wsparcie beneficjenta od samego początku do samego końca, na każdym etapie, w taki
sposób aby ten potencjał kapitału ludzkiego nie rozmył się w dłuższej perspektywie ze
względu na brak wsparcia. Cel ten powinien być wspomagany przez tworzenie i pomoc dla
podmiotów ekonomii społecznej.
Dużą część uwagi poświęcono jednostkom samorządowym. Dyskutowano na temat
zwiększenia uczestnictwa samorządu, co jednocześnie doprowadziłoby do stworzenia więzi
współodpowiedzialności jednostek. Za istotne uznano także edukowanie samorządów na
temat dostępności i kontraktowania usług społecznych; a także partycypacyjne tworzenie
programów współpracy pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a trzecim
sektorem.
2. Jaki podział zadań i odpowiedzialności pomiędzy szczeblem krajowym
(krajowy/krajowe PO) i regionalnym (RPO EFS) należy przyjąć, aby działania te
zrealizować najbardziej skutecznie i efektywnie (biorąc pod uwagę zaproponowany
kierunek interwencji)?
W tej kwestii trudne było osiągnięcie konsensusu. Część rozmówców uważała, że
tworzenie nowego systemu od podstaw wprowadzi tylko niepotrzebny bałagan i zmniejszy
efektywność działań. Część osób uważała, że niezbędne jest przeniesienie jak największej
11
12. liczby zadań na poziom regionalny, ze względu na fakt, że na tym poziomie łatwiej jest
identyfikować problemy.
Wskazywano, że na szczeblu centralnym powinny być realizowane:
• innowacje społeczne, co pomogłoby w ich przetestowaniu i upowszechnieniu, a
także zapewniło lepsza koordynację działań,
• wyznaczenie ogólnych ram prawnych, w tym w obszarze standardów usług, z
II blok integracja społeczna
pozostawieniem jednak jak największego marginesu swobody dla regionów,
• działania związane z wypracowanie standardów usług ,
• działania sieciujące i promujące dobre rozwiązania, skierowane do instytucji na
poziomie krajowym i regionalnym.
Choć dyskusja pozostała otwarta jednoznacznie stwierdzono, że regiony mogłyby być
bardziej efektywne, gdyby szczebel centralny nakreślał im jedynie ogólne ramy.
Podsumowanie:
+ zmiana sposobu działania instytucji pomocy społecznej, od pomocy biernej do wykorzystania nowych
instrumentów aktywizacyjnych objęcie wsparciem większej liczby osób i ich zmotywowanie na działania
+ zmiana sposobu myślenia o ekonomii społecznej – ekonomia społeczna jako instrument zatrudnienia,
zwiększania spójności społecznej i rozwoju lokalnego
+ wzrost udziału podmiotów ekonomii społecznej w aktywizacji grup zagrożonych wykluczeniem i
zatrudnieniu
- brak synergii między działaniami różnych instytucji, wynikający z braku współpracy i działań partnerskich
oraz niskiej kultury kooperacji
- dominuje podejście, w którym kluczową rolę odgrywają instytucje oferujące pomoc, a nie jednostka i jej
potrzeby
- pominięcie najtrudniejszych grup - instytucje zamiast osób najbardziej potrzebujących wsparcia
wybierają „łatwego klienta”
wyzwania:
• otwarcie się na nowe kategorie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
• konieczność wsparcia całych rodzin (w szczególności rodzin wielodzietnych, które są zagrożone
ubóstwem) i społeczności, a nie tylko pojedynczych jednostek.
• konieczność integracji usług oferowanych przez różne instytucje wsparcia, a więc wzmocnienie
współpracy i kompleksowego wsparcia dla rodziny i jednostki.
• wzmocnienie działań o charakterze profilaktycznym, a więc zapobiegających wykluczeniu.
• zwiększenie efektywności systemu wsparcia ekonomii społecznej.
efekty:
• wzrost integracji społeczności lokalnych na rzecz aktywizacji grup zagrożonych wykluczeniem, a także
zmniejszenie obszarów dotkniętych ubóstwem.
• ograniczenie zjawiska dziedziczenia biedy i zwiększenie liczby samodzielnych, dobrze społecznie
funkcjonujących rodzin.
działania:
12
13. • zastosowanie i rozwijanie instrumentów ukierunkowanych na wsparcie rodzin
• zintegrowanie działania służb pomocy,
• wzmocnienie kompetencji służb pomocy,
• zwiększenie dostępności i jakości usług opiekuńczych
• centrum: innowacje społeczne, wyznaczenie ogólnych ram prawnych, działania związane z
wypracowanie standardów usług, działania sieciujące i promujące dobre rozwiązania,
• regiony:
II blok integracja społeczna działania skierowane na rozwiązywanie problemów identyfikowanych na poziomie regionalnym
i lokalnym
III BLOK EDUKACJA
Część 1 ) Wnioski wynikające z obecnej perspektywy i kluczowe wyzwania na przyszłość
1. Główne pytanie: Co można uznać za szczególny sukces PO KL? Co można uznać za
szczególną porażkę (i jakie były jej przyczyny)? [sukces w obszarze celów
podejmowanej interwencji; nie dotyczy systemów wdrażania]
- sukcesy
W grupie do spraw edukacji najczęściej powtarzanym sukcesem było rozpoczęcie
procesu zmian w szkolnictwie zawodowym, z zastrzeżeniem że proces dopiero się rozpoczął.
Na uwagę zasługuje także wzrost inwestycji w badania i rozwój (zaplecze badawczo-
diagnostyczne). Wprowadzenie kierunków zamawianych w szkolnictwie wyższym1 oraz
podniesienie rangi uczenia się przez całe życie daje nadzieję na lepsze przygotowanie
absolwentów do potrzeb rynku pracy. Nie zapomniano także o wzroście upowszechnienia
edukacji przedszkolnej zaznaczając, że stało się to nie tylko dzięki nowej infrastrukturze, ale
także dzięki pewnej zmianie mentalnej, która objawiła się tym, że odsetek rodziców którzy
chcieli posłać dzieci do przedszkola stopniowo rósł. Do końca 2011 r. wsparciem objęto
blisko 3,2 tys. ośrodków wychowania przedszkolnego, a ponad 96,8 tys. dzieci w wieku 3-5
lat na obszarach wiejskich uczestniczyło w różnych formach edukacji przedszkolnej, co
świadczy o ogromnym zainteresowaniu tą formą wsparcia w regionach.
Sukcesem okazał się także program dokształcania nauczycieli, którzy teraz częściej i
chętniej pogłębiają swoją wiedzę i pojawiają się w przedsiębiorstwach. Udało się to osiągnąć
także dzięki projektom małym, realizowanym lokalnie, które zdołały zaktywizować
społeczności w regionach.
Jako sukces uczestnicy warsztatów uznali również rozwój edukacji na obszarach
wiejskich oraz zmianę podejścia do systemu kształcenia w szczególności poprzez jego
indywidualizację.
1
Wg stanu na koniec 2011 r. w ramach PO KL „zamawiane kształcenia” dotyczyło 14 kierunków studiów matematycznych,
przyrodniczych i technicznych, a także makrokierunków, kierunków unikatowych oraz studiów międzykierunkowych
realizowanych pomiędzy 14 zamawianymi kierunkami kształcenia. Wsparciem w zakresie studiów zamawianych zostało już
objętych 45 tys. studentów (w tym 16 tys. kobiet). Pod koniec 2011 r. studia zamawiane realizowane w ramach pierwszego
projektu, który rozpoczął się w 2008 r. zakończyło pierwszych 629 absolwentów.
13
14. - porażki
Za największą porażkę uznano brak trwałości projektów po ich zakończeniu, brak
pomysłu na ich kontynuację. Jest wiele czynników, które się przyczyniają do takiego stanu
rzeczy. Jest to wspominane już wielokrotnie zepsucie rynku szkoleń, niski udział osób w
kształceniu pozaformalnym i nieformalnym oraz problemy z potwierdzeniem jakości efektów
takiej nauki. Mało efektywnie wykorzystywano cross-financing. Problemem systemowym
okazał się problem niesynchronicznej realizacji projektów, który objawiał się tym, że zmiany
systemowe były opóźnione w stosunku do projektów, które miały służyć ich wdrożeniu.
Uczestnicy warsztatów wskazali również na problem braku możliwości realizacji projektów
„zindywidualizowanych” i multidyscyplinarnych oraz wykorzystywania efektów, produktów i
dobrych praktyk z innych projektów (brak systemu wymiany informacji).
W kontekście realizacji projektów innowacyjnych, uczestnicy zwrócili uwagę na ich
niewłaściwą ich konstrukcję oraz brak narzędzi standaryzacji wypracowywanych produktów.
2. Główne pytanie: Jakie są największe wyzwania w obszarze edukacji?
Jako główne wyzwanie uznano zwiększenie zatrudnialności absolwentów. Wskazano
kilka elementów, które mogą przyczynić się do osiągnięcia tych efektów. Po pierwsze
aktywne wyrównywanie dostępu do wysokiej jakości edukacji, dostosowanie kształcenia
zawodowego i szkoleń do potrzeb rynku pracy i gospodarki (stworzenie więzi między
edukacją a rynkiem pracy); potwierdzanie kwalifikacji zawodowych zdobytych w sposób
III blok edukacja
pozaformalny i nieformalny (efektywny system kwalifikacji) oraz zmianę podejścia do LLL
(zmiana mentalna, systemowa i jakościowa). Chodzi tu także o budowanie partnerstw, w tym
wspólne działania oraz dzielenie odpowiedzialności z partnerami społecznymi. Dla
dopełnienia tych działań potrzebne będzie ciągłe przełamywanie barier, w tym barier
kulturowych i administracyjnych. Systemowo powinien być zapewniony przepływ dobrych
praktyk i wdrażanie najlepszych rozwiązań do głównych nurtów polityki edukacyjnej.
Innym wyzwaniem w obszarze edukacji jest również dotarcie do środowisk
defaworyzowanych poprzez aktywne wyrównywanie szans dzieci oraz standaryzację jakości
kształcenia. W tym kontekście konieczna jest również zmiana systemu edukacji w kierunku
większego otwarcia i lepszego kształcenia kompetencji dzieci i nauczycieli.
3. Główne pytanie: Co powinno być efektem interwencji EFS w kolejnym okresie? Jakiej
zmiany w obszarze edukacji oczekujemy? Jakie będzie kryterium sukcesu w obszarze
interwencji EFS w 2020, jakiej sytuacji na rynku pracy możemy oczekiwać w 2020 i w
jakim zakresie EFS sprosta tym oczekiwaniom? [pytania w oparciu o zidentyfikowane
wyzwania i doświadczenia co do skuteczności dotychczasowej interwencji].
- główne oczekiwane efekty
W kwestii efektów zwrócono uwagę przede wszystkim na zwiększenie zatrudnialności
absolwentów poprzez dostosowanie edukacji do potrzeb gospodarki; w tym zniwelowanie
ich odpływu z rynku pracy oraz zmniejszenie czasu oczekiwania na zatrudnienie. W tym
wypadku efektami niejako równoległymi byłby spadek wskaźnika osób zagrożonych
wykluczeniem społecznym, wzrost wskaźnika osób uczestniczących w kształceniu
ustawicznym oraz zwiększenie mobilności zawodowej dzięki efektywnemu Krajowemu
Systemowi Kwalifikacji. Oczekiwanym efektem w tym zakresie powinno być również
wyrównanie dostępu do wysokiej jakości edukacji i dóbr kultury.
14
15. Efektem powinno być stworzenie systemu, który będzie bardziej elastyczny, aby
szybciej reagował na zmiany; aby na poziomie regionalnym tworzył spójne ramy kształcenia
zawodowego.
III blok edukacja
Część 2 ) Zakres przyszłego wsparcia w kontekście zapisów nowych rozporządzeń
1. Główne pytanie: Jakie należy podjąć działania (w ramach EFS), aby pożądane efekty
mogły zostać osiągnięte?
Rozmówcy zaproponowali bardzo szeroki wachlarz działań jakie należy podjąć aby osiągnąć
zamierzone efekty i sprostać przewidywanym wyzwaniom. Proponowane rozwiązania dotykają
problemu w trzech aspektach – edukacyjnym, biznesowym i systemowym.
Od strony edukacji zaproponowano przede wszystkim wspieranie jakości edukacji poprzez
ewaluację i wdrażanie nowych rozwiązań, kształcenie w zakresie SMT, przedsiębiorczości i ekonomii.
Istotne będzie ciągłe dążenie do wyrównania dostępu do edukacji (aktywizacja organów
prowadzących szkoły oraz programy bezpośredniego wsparcia dla uczniów z obszarów
defaworyzowanych), przeprofilowanie uczelni w kierunku LLL. Uczniom należy zaproponować
praktyki i staże, które będą uzupełnieniem dualnego systemu edukacji – teoria i praktyka. System ten
musi zapewnić wsparcie biur karier, inkubatorów przedsiębiorczości, doradztwo i porad zawodowych
oraz doposażenia szkół zawodowych. Większy nacisk należy położyć na system kształcenia
modułowego oraz wprowadzenie mechanizmów rynkowych w zakresie bonów edukacyjnych na
kształcenie ustawiczne. Dla tego celu niezbędne będzie utworzenie listy prognozowanych zawodów
przyszłości dla uczniów oraz narzędzi wsparcia dla nauczycieli, w szczególności w zakresie
przygotowywania nauczycieli do innowacji oraz wsparcia nauczycieli wychodzących z zawodu (system
przekwalifikowywania nauczycieli). Wszystkie te działania mają na celu zindywidualizowanie
podejścia do każdego z uczniów. Dzięki nim nastąpi prawidłowa ocena ich potrzeb i możliwości.
Działania w sferze biznesowej zakładałyby takie zmiany jak wspieranie przedsiębiorstw w
zakresie diagnozowania kompetencji i ich rozwoju oraz powiązania polityki kształcenia z polityką firm
i potrzeb regionu. W obszarze tym niezbędne jest stworzenie możliwości współpracy biznesu, szkół i
uczelni.
Zakres działań systemowych miałby obejmować wprowadzenie systemu informatycznego
zbierającego różnego rodzaju dane regionalne i ogólnopolskie, dotyczące edukacji i potrzeb na rynku
pracy. Działania systemowe odnoszą się także do wdrożenia nowych programów
nauczania/kształcenia, upowszechnienia produktów edukacyjnych w internecie na zasadzie wolnych
licencji, a także wsparcia instytucji potwierdzających kwalifikacje w oparciu o krajowe ramy
kwalifikacji.
2. Główne pytanie: Jaki podział zadań i odpowiedzialności pomiędzy szczeblem krajowym
(krajowy/krajowe PO) i regionalnym (RPO EFS) należy przyjąć, aby działania te
zrealizować najbardziej skutecznie i efektywnie (biorąc pod uwagę zaproponowany
kierunek interwencji)?
W ostatniej części rozmówcy zastanawiali się w jakim stopniu działania powinny być
podejmowane na stopniu regionalnym, a w jakim na stopniu centralnym. Uznano, że na poziomie
15
16. centralnym powinno odbywać się tworzenie systemowych rozwiązań, ram, standardów i struktur,
pilotowanie projektów innowacyjnych oraz generalna, ponadregionalna koordynacja działań.
Szczebel regionalny powinien zająć się wsparciem indywidualnych osób oraz podmiotów. Na
tym poziomie powinna pozostać przede wszystkim możliwość swobodnego wyboru beneficjentów,
gdyż to regiony posiadają większą wiedzę co do potrzeb zarówno w sferze edukacji, jak i biznesu. Na
poziomie regionalnym powinny być zatem realizowane projekty wynikające z diagnozy sytuacji danej
III blok edukacja środowisk obejmowanych wsparciem.
grupy/
Podsumowanie:
+ Rozpoczęcie procesu zmiany w szkolnictwie zawodowym
+ Podniesienie rangi uczenia się przez całe życie
+ Wprowadzenie kierunków zamawianych w szkolnictwie wyższym
- Brak trwałości projektów po ich zakończeniu
- Kształcenie ustawiczne, niski udział osób w kształceniu pozaformalnym i nieformalnym
- Zmiany systemowe wolniejsze niż projekty, które miały służyć ich wprowadzeniu
wyzwania:
• potwierdzanie kwalifikacji zawodowych zdobytych w sposób pozaformalny (wdrożenie efektywnego
systemu kwalifikacji)
• zwiększenie zatrudnialności absolwentów
• dostosowanie kształcenia zawodowego i szkoleń do potrzeb rynku pracy i gospodarki (stworzenie
warunków dla trwałych więzi między edukacją a rynkiem pracy)
• przepływ dobrych praktyk, wdrażanie najlepszych rozwiązań do głównych nurtów polityki edukacyjnej
efekty:
• system edukacji elastycznie reagujący na zmiany
• spójny regionalny system kształcenia zawodowego
• zwiększona zatrudnialność absolwentów, zniwelowanie odpływu osób z rynku pracy , zmniejszenie czasu
poszukiwania pracy
• spadek wskaźnika osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
działania:
• wspieranie przedsiębiorstw w zakresie diagnozowania kompetencji i ich rozwoju
• powiązanie polityki kształcenia z polityką firm, potrzeb regionu
• stworzenie sytemu współpracy szkół biznesu i uczelni
• podnoszenie jakości kształcenia na każdym poziomie (tworzenie przedszkoli, podnoszenie
kwalifikacji nauczycieli i ich kształcenie ustawiczne)
• pobudzanie aktywności edukacyjnej (wspieranie wolontariatu, inicjatyw lokalnych – projekty
szkół w partnerstwie z innymi podmiotami i społecznością lokalną)
• przeprofilowanie uczelni w kierunku LLL
16
17. • dualny system edukacyjny (teoria plus praktyka) – staże praktyki, wsparcie Biur Karier,
inkubatorów, poradni zawodowych, doradztwa)
• centrum: tworzenie systemowych rozwiązań, ram, standardów, struktur, projekty
innowacyjne (włączanie do głównego nurtu)
• region: wsparcie indywidualnych osób, podmiotów
III blok edukacja
IV BLOK ADAPTACYJNOŚĆ
Część 1 ) Wnioski wynikające z obecnej perspektywy i kluczowe wyzwania na przyszłość
1. Główne pytanie: Co można uznać za szczególny sukces PO KL? Co można uznać za
szczególną porażkę (i jakie były jej przyczyny)? [sukces w obszarze celów
podejmowanej interwencji; nie dotyczy systemów wdrażania]
- sukcesy
W kwestii sukcesów z obszaru adaptacyjności najczęściej powtarzanym osiągnięciem
była zmiana mentalnościowa, która objęła zarówno poszczególne instytucje, jak i odbiorców
wsparcia. Ze strony instytucji był to wzrost świadomości dotyczącej polityki równościowej, a
ze strony odbiorców wsparcia świadomość potrzeby podnoszenia kwalifikacji (zmiana w
kwestii szkoleń). Do końca 2011 roku ponad 112 900 przedsiębiorstw objętych zostało
wsparciem w zakresie projektów szkoleniowych (projekty o charakterze centralnym i
regionalnym), 451 774 pracujących osób dorosłych zakończyło udział w projektach
szkoleniowych (projekty o charakterze regionalnym), 270 511 pracowników przedsiębiorstw
(projekty o charakterze centralnym), w tym prawie 107 000 osób powyżej 50 roku życia
(projekty o charakterze centralnym i regionalnym). Warto wspomnieć, że sukcesem okazało
się odpowiednie dostosowanie Programu do zmian gospodarczych zachodzących w Polsce,
np. w kontekście kryzysu gospodarczego, dobrym przykładem w tym zakresie jest możliwość
realizowania kompleksowych programów typu outplacement.
Szczególny nacisk położono na tworzenie powiązań pomiędzy sferą edukacji a
biznesem, w tym na przykład projekty dedykowane dla konkretnych przedsiębiorców. Do
końca 2011 roku udział w stażach lub szkoleniach praktycznych ukończyło 1 306, w tym 590
pracowników przedsiębiorstw w jednostkach naukowych oraz 716 pracowników naukowych
w przedsiębiorstwach. Za sukces uznano także dualny charakter PO KL, który z jednej strony
obejmuje kompleksowe wsparcie pracownika, z drugiej zaś reaguje na problemy danej firmy
(restrukturyzacje, outplacement).
- porażki
Uczestnicy spotkania wskazali także porażki w ramach dotychczasowego
funkcjonowania PO KL. Były to porażki przede wszystkim wynikające z błędów systemowych.
Wskazywano tutaj między innymi ograniczenia prawne, które nie pozwalały na objęcie
szkoleniami wszystkich osób, które tego potrzebowały (takich jak osoby zatrudnione na
17
IV blok adaptacyjność
18. umowy cywilno-prawne). Wskazano również, że instytucje nie skupiały się na wszystkich
typach operacji i możliwościach EFS, ale w szczególności na tych, które wydawały się być
łatwiejsze w realizacji. Dodatkowo wybierane projekty były realizowane z opóźnieniem,
przez co nie przystawały do aktualnych potrzeb. W perspektywie często doprowadzało to do
braku konkretnych efektów wdrożeniowych. Winę za taki stan rzeczy ponosiły w dużej
mierze także firmy szkoleniowe, które nie dostosowywały oferty do potrzeb rynku pracy i
konkretnych przedsiębiorców. Dominowała zatem strona podażowa nad popytową
(korzystanie przez pracowników firm ze szkoleń, które były dostępne, a nie takich, jakie
byłyby potrzebne i przydatne w danym miejscu pracy, a więc odpowiadały na deficyty,
rozwiązywały bieżące problemy firmy, czy wpisywałyby się w strategię działania i rozwoju
przedsiębiorstwa). Pracownicy zgłaszali się na szkolenia z własnej inicjatywy, zdobyta wiedza
i umiejętności nie zawsze były wykorzystywane w bieżącym miejscu pracy, ponieważ cele
indywidualne pracowników nie zawsze są tożsame z celami przedsiębiorców. Ponadto brak
właściwie przeprowadzonej diagnozy potrzeb szkoleniowych był główną przyczyną
korzystania z niewłaściwych programów szkoleniowych.
Ostatnia część w obszarze porażek odnosiła się już do samych przedsiębiorców i do
faktu, że wskaźnik przedsiębiorstw korzystających z pomocy jest niewysoki przez brak
świadomości przedsiębiorców oraz brak zainteresowania doradztwem.
2. Główne pytanie: Jakie są największe wyzwania w obszarze adaptacyjności?
W drugiej części uczestnicy warsztatów dyskutowali na temat wyzwań, które można
zidentyfikować na lata 2014-2020.
Najistotniejszym wyzwaniem jakie wskazano i z jakim boryka się każdy kraj i jego rynek pracy
jest dopasowanie pracowników do rynku pracy poprzez na przykład wzmocnienie
współpracy biznesu z edukacją oraz uzyskanie lepszych efektów ze współpracy między sferą
nauki a sferą biznesu. Podkreślano potrzebę większej innowacyjności przedsiębiorstw, w tym
innowacyjnych rozwiązań społecznych .
Grupa wymieniła także kilka elementów, które stanowią jednocześnie wyzwanie, ale i
potrzebę wypracowania pewnych trendów, takich jak podnoszenie jakości edukacji
pozaformalnej, uczenie się przez całe życie czy doradztwo strategiczne uświadamiające
przedsiębiorcom ich potrzeby. Ważne będzie również swego rodzaju „obranie kierunku” na
przedsiębiorców, przez to uczestnicy rozumieli realizację większej liczby projektów
dedykowanych konkretnym przedsiębiorcom, (w tym także dużym jako liderom
wyznaczającym trendy i mającym możliwość realizacji takich przedsięwzięć jak tworzenie
nowych kierunków w szkołach czy organizacji praktyk), realne włączenie firm w obszar
kształcenia zawodowego, przygotowanie projektów profilowanych pod branże i
specjalistyczne dziedziny, co pozwoliłoby na realne włączenie firm w obszar kształcenia
zawodowego.
3. Główne pytanie: Co powinno być efektem interwencji EFS w kolejnym okresie? Jakiej
zmiany w obszarze adaptacyjności oczekujemy? Jakie będzie kryterium sukcesu w
obszarze interwencji EFS w 2020, jakiej sytuacji na rynku pracy możemy oczekiwać w
2020 i w jakim zakresie EFS sprosta tym oczekiwaniom? [pytania w oparciu o
zidentyfikowane wyzwania i doświadczenia co do skuteczności dotychczasowej
interwencji].
- główne oczekiwane efekty
18
19. W trzeciej części rozmówcy próbowali nakreślić efekty jakie chcieliby osiągnąć tak, aby
wykorzystanie środków EFS okazało się jak najbardziej optymalne i efektywne. Wszystkie
wskazane propozycje można podzielić na trzy podstawowe grupy – po pierwsze, lepsze
wykorzystanie know-how, w tym zmianę mentalności oraz innowacje, po drugie
kompleksowość ofert, po trzecie uzyskanie trwałości wypracowanych efektów.
Do pierwszej grupy zaliczyć można propozycje wzrostu współpracy nauki z biznesem
poprzez realizację konkretnych projektów aktywizujących studentów i uczniów, wzrost
świadomości wśród przedsiębiorców, że ich zaangażowanie i aktywna współpraca z
ośrodkami edukacyjnymi jest konieczna do dobrego przygotowania absolwentów do rynku
pracy, wzrost współpracy między przedsiębiorstwami (tworzenie klastrów mających wspólne
cele), przejście od bieżącego myślenia do planowania strategicznego zarówno przez firmy jak
i pojedyncze jednostki (w tym podejście jakościowe, a nie ilościowe), a także dopasowanie
IV blok adaptacyjność
podaży do popytu na rynku pracy.
Druga grupa spodziewanych efektów, a więc zapewnienie kompleksowości oferty
obejmowałaby opracowanie wieloaspektowych projektów, uzyskanie komplementarności
realizowanych przedsięwzięć oraz podejście problemowe zamiast procesowego po stronie
instytucji zaangażowanych w rozwój przedsiębiorczości.
Trzecia część, która odnosi się do trwałości założonych efektów obejmuje między
innymi zwiększenie wskaźnika przeżywalności firm, wzrost zatrudnienia, wzrost
konkurencyjności i innowacyjności oraz wzrost wskaźnika LLL, w tym wzrost skłonności
przedsiębiorców do szkolenia pracowników.
Część 2 ) Zakres przyszłego wsparcia w kontekście zapisów nowych rozporządzeń
1. Główne pytanie: Jakie należy podjąć działania (w ramach EFS), aby pożądane efekty
mogły zostać osiągnięte?
Dla osiągnięcia zamierzonych efektów niezbędne będzie podjęcie stosownych działań.
Podstawową propozycją było bardzo szeroko pojęte wsparcie obejmujące różne elementy i stopnie
rynku pracy. Wsparciem takim objęte powinny być osoby w wieku 35-40 lat (mobilizacja do dalszego
rozwoju i nauki) oraz 50+, wsparcie kadry menedżerskiej i HR-owej; a z drugiej strony wsparcie
doradztwa zawodowego w szkołach i na uczelniach, w tym przede wszystkim połączenie edukacji z
biznesem poprzez praktyki zawodowe, staże, warsztaty organizowane na uczelniach; wsparcie dla
nauczycieli (na przykład poprzez kontakt z firmami i edukację praktyczną). Działania powinny
obejmować także wzmocnienie szkolnictwa zawodowego.
Sporą część dyskusji poświęcono także kwestii kompleksowości wsparcia dla przedsiębiorstw.
Oferta skierowana do firm miałaby się opierać na analizie i diagnozie sytuacji oraz konkretnym
wsparciu skierowanym do danej jednostki. Ciekawym elementem była propozycja rozbudowania
inkubatorów przedsiębiorczości (wspólne usługi, szkolenie, doradztwo) oraz inkubatorów
innowacyjności opartych na amerykańskich wzorcach, co stworzyłoby możliwości do wspólnej pracy.
Nie pominięto także kwestii działań systemowych, w ramach których należy stawiać na
kompleksowość usług i projekty systemowe. Pod uwagę należy brać strategie regionalne, a w dalszej
kolejności działania i ewaluację. Należy wyjść od analizy potrzeb i stworzyć ofertę dostosowaną do
nich, co skróci czas pomiędzy wystąpieniem potrzeby a realizacją zapotrzebowania. Finansowane
19
20. powinny być badania i działania na różnych etapach, co zapewni kompleksowość wsparcia. Wszystkie
te propozycje mają na celu jedno – skupienie się na efektywności projektów, a nie na ich liczbie.
2. Główne pytanie: Jaki podział zadań i odpowiedzialności pomiędzy szczeblem krajowym
(krajowy/krajowe PO) i regionalnym (RPO EFS) należy przyjąć, aby działania te
zrealizować najbardziej skutecznie i efektywnie (biorąc pod uwagę zaproponowany
kierunek interwencji)?
W ostatniej części zastanawiano się jaki powinien być stopień decentralizacji działań (region –
centrum). W wyniku dyskusji stwierdzono, że na szczeblu krajowym/centralnym powinny pozostać
działania innowacyjne, kluczowe inwestycje, systemowe wypracowanie standardów, kampanie
promocyjne i świadomościowe, które spełniałyby rolę informacyjną i promocyjną działań oraz
przedsięwzięcia przewidujące trendy na rynku pracy. Poziom krajowy powinien odpowiadać za
unifikację zasad, zmiany w systemie prawnym w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej.
IV blok adaptacyjność
W regionach pozostałyby działania wspierające przedsiębiorców (doradztwo, diagnoza i
usługi proinnowacyjne), w tym skupienie się na dużych organizacjach jako liderach rynku.
Rozłożenie tego elementu na regiony pozwoliłoby skupić się na konkretnych problemach
występujących regionalnie i lokalnie oraz na podejmowaniu decyzji, które grupy należy
wspierać.
Podsumowanie:
+ wyraźna zmiana w kwestii szkoleń (świadomość konieczności podnoszenia kwalifikacji)
+ elastyczność systemu w kontekście np. kryzysu gospodarczego
+ kompleksowe podejście do pracownika (wsparcie już od momentu wykluczenia, poprzez opiekę
zdrowotną czy szkolenie)
- zepsucie i zakłócenie rynku szkoleniowego
- ograniczenia prawne (nie wszystkich można objąć szkoleniem)
- opóźnienie realizacji projektów (nieaktualne w stosunku do potrzeb)
- brak konkretnych efektów wdrożeniowych
- projekty innowacyjne, trudne były pomijane. Walka o proste programy
wyzwania:
• uzyskanie lepszych efektów współpracy między firmami a szkołami
• więcej projektów dedykowanych konkretnym przedsiębiorcom
• podnoszenie jakości edukacji pozaformalnej
• wyjście od potrzeby do pomysłu, a w dalszej kolejności przejście do szukania środków
• pomiar jakościowych efektów: wsparcie, rzeczywista zmiana, która się wydarzyła
• realne włączenie firm w obszar kształcenia zawodowego
20
21. efekty:
• wykształcenie trwałych zmian funkcjonujących w przyszłości bez interwencji EFS
• wzrost współpracy nauki z biznesem poprzez realizacje konkretnych projektów aktywizujących
studentów i uczniów
• wzrost świadomości wśród przedsiębiorców że ich zaangażowanie i aktywna współpraca z ośrodkami
edukacyjnymi jest konieczna do dobrego przygotowania absolwentów do rynku pracy
• podejście jakościowe, a nie ilościowe
• uzyskanie komplementarności wsparcia
• wzrost wskaźnika LLL
• podejście problemowe ze strony instytucji, nakierowanie na cel i realizacje (zamiast podejścia
procesowego)
działania:
• Wyjście od analizy potrzeb i oferta dostosowana do potrzeb; skrócenie czasu pomiędzy
wystąpieniem projektu a realizacją
• Stawianie na kompleksowość usług i projekty systemowe
• połączenie edukacji z biznesem poprzez praktyki zawodowe, staże, warsztaty organizowane na uczelniach
(pieniądze idą za tym kto się uczy i za przedsiębiorcą, który stwarza miejsce pracy)
• Skupienie się na efektywności tych projektów- bardziej jakość a nie ilość
• Kompleksowe wsparcie dla przedsiębiorstw- oparte na diagnozie i konkretnym wsparciu
• Centrum: innowacyjne, kluczowe inwestycje, unifikacja zasad na poziomie krajowym, rola informacyjna,
IV blok adaptacyjność działań (przedsięwzięcia przewidujące trendy)
promocyjna
• Region: działania wspierające przedsiębiorców, skupienie się na konkretnych problemach
21
22. Podsumowanie
IV blok adaptacyjność
Przeprowadzone warsztaty, angażujące przedstawicieli instytucji i środowisk
zaangażowanych w realizację PO KL, w porównaniu do etapu programowania obecnie
obowiązującej perspektywy finansowej, pokazały znaczną zmianę jakościową w podejściu do
formułowania oczekiwań wobec interwencji EFS. Zauważalne było wysokie skoncentrowanie
się na rozwiązywaniu problemów i skupienie się na zapewnieniu efektywnego wsparcia dla
osób, a nie jak poprzednio na beneficjentach, którzy mieli być odpowiedzialni za realizacje
takiego wsparcia.
Pomimo różnej tematyki poszczególnych warsztatów, ich uczestnicy formułowali
podobne wnioski:
22
23. – Podstawą programowania interwencji EFS i budowania systemu wsparcia EFS, a także
podstawą realizacji pojedynczych projektów musi być silne nastawienie na rozwiązanie
problemów. Kluczowe jest przy tym jasne ukierunkowanie na ostatecznego odbiorcę
środków EFS;
– Kluczowa jest właściwa identyfikacja problemów, a więc oparcie programowania EFS a
także poszczególnych projektów na dobrej diagnozie sytuacji i problemów;
– Do rozwiązania problemów nie wystarczą działania pojedynczych instytucji, niezbędna
jest współpraca wielu podmiotów. W tym kontekście kluczowe staje się budowanie
kultury kooperacji i mechanizmów, które tę współpracę będą ułatwiać i promować.
Ponadto , w trakcie warsztatów podnoszona była kwestia braku miejsc pracy, co obniża
podejmowane w ramach EFS wysiłki na rzecz aktywizacji bezrobotnych i zagrożonych
wykluczeniem społecznym oraz zwiększenia zatrudnienia. Oddziaływanie na kompetencje
osób i instytucji jest niewystarczające, gdy brak jest miejsc pracy. W tym kontekście EFS
powinien być silniej ukierunkowany na tworzenie nowych miejsc pracy, ale jednocześnie
wysiłki EFS powinny być wzmacniane przez inne fundusze np. poprzez klauzule
zatrudnieniowe w inwestycjach infrastrukturalnych współfinansowanych ze środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego czy Funduszu Spójności.
Wnioski wypracowane podczas spotkań pokazały, że Program Operacyjny Kapitał
Ludzki dał silny impuls do pozytywnych zmian w obszarze edukacji, adaptacyjności, integracji
społecznej i zatrudnienia. Spowodował ogromną zmianę jakościową w podejściu do
rozwiązywania istniejących problemów w tych obszarach.
Niemniej, uczestnicy spotkań podkreślali również, że dotychczasowe efekty
interwencji EFS nie są satysfakcjonujące. W wielu przypadkach interwencja EFS nie jest
dostatecznie dostosowana i zbyt mało elastyczna, aby skutecznie przeciwdziałać
pojawiającym się problemom.
Należy podkreślić, że proces zmian jakie rozpoczęły się dzięki wsparciu z EFS jest
procesem długotrwałym i trudno byłoby mówić o jego końcowych efektach. Stąd potrzeba
takich spotkań, które pokazują w jaki sposób należy dostosować narzędzia pomocy oraz w
jaki sposób rozwijać wsparcie z EFS w przyszłości.
23
24. Kolejnym etapem będą warsztaty poświęcone systemowi wdrażania EFS w przyszłej
perspektywie finansowej. Wyniki spotkań będą wykorzystywane w dalszych pracach nad
programowaniem interwencji tego Funduszu na kolejne lata.
24